Απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Κλιμακίου του Έλεγκτικού Συνεδρίου, αυτοτελώς σχέδιο σύμβασης, που συνήφθη κατ' ενάσκηση δικαιώματος προαίρεσης καθόσον θα έπρεπε να είχε ελεγχθεί στο πλαίσιο αρχικής σύμβασης, στην οποία είχε προβλεφθεί η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής για την άσκηση του σχετικού δικαιώματος προαίρεσης. Και τούτο διότι σε περίπτωση σύναψης σύμβασης στην οποία επιφυλάσσεται δικαίωμα προαίρεσης υπέρ της αναθέτουσας αρχής, στον έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου υπόκειται, κατ' άρθρο 19 παρ.7 του π.δ/τος 774/1980, η σύμβαση στο σύνολό της, συμπερι¬λαμβανομένου και του δικαιώματος προαίρεσης. Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή, μη συνυπολογίζοντας την οικονομική αξία του δικαιώματος προαίρεσης, δεν υποβάλλει το αρχικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας, απαραδέκτως υποβάλλει αυτοτελώς στη συνέχεια και δη μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης το σχετικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας.

Το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου του υποβαλλόμενου σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης, με την οποία τροποποιούνται βασικοί όροι αρχικής σύμβασης, δοθέντος ότι δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου τροποποιητική σύμβαση, διαλαμβάνουσα όρους που τελούν σε άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους της τροποποιούμενης και για το λόγο αυτό στερούμενης αυτοτέλειας σύμβασης, αφού ο έλεγχός της θα κατέτεινε, έστω και έμμεσα, στον έλεγχο της αρχικής σύμβασης, η οποία αν και συναφθείσα μετά την ισχύ του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, δεν υπήχθη στον έλεγχο αυτό, με συνέπεια να μην μπορεί ούτε τώρα να υπαχθεί στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ούτε η ίδια ούτε και η τροποποιητική αυτής.

Προμήθεια κατόπιν διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης λόγω μοναδικότητας του προμηθευτή Η αιτιολογία για την προσφυγή στην ανωτέρω διαδικασία είναι γενική και αόριστη και από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν αποδεικνύεται το αποκλειστικό δικαίωμα πώλησης των ζητούμενων ειδών από συγκεκριμένες εταιρείες. Επιπλέον δεν προκύπτει, από κανένα στοιχείο του φακέλου η συνολική ποσότητα των υπό προμήθεια ειδών, η ονομασία τους, οι κωδικοί αριθμοί τους, οι επιμέρους ποσότητες και οι προϋπολογισμοί αυτών. Με την 2055/2010 απόφασή του το VI Τμήμα του Έλεγκτικού Συνεδρίου απέρριψε αίτηση ανάκλησης κατά της προμνησθείσας Πράξης.

Δεν είναι δυνατόν να διενεργηθεί από το Κλιμάκιο ο αιτούμενος έλεγχος νομιμότητας σε υποβαλλόμενο σχέδιο διακήρυξης, καθόσον τα υποβληθέντα έγγραφα δεν στοιχειοθετούν επιμέρους φάση της διαδικασίας του διαγωνισμού που ελέγχεται προληπτικά από το Ελεγκτικό Συνέδριο (απουσία έγκρισης διακήρυξης, μη ολοκληρωμένη τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας) αλλά αποτελούν εσωτερικές προπαρασκευαστικές πράξεις της αναθέτουσας αρχής, στο στάδιο της κατάρτισης του διαγωνισμού, που προηγούνται της έναρξης της διαδικασίας δημοπράτησης της παροχής υπηρεσιών, για τις οποίες το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν έχει σχετική γνωμοδοτική αρμοδιότητα. Οι δημόσιοι φορείς δεν δύνανται να ζητούν την άσκηση ελέγχου νομιμότητας για κάθε φάση της όλης διαδικασίας χωρίς προϋποθέσεις και περιορισμούς, ακόμα και πριν από την ενεργοποίηση του διαγωνισμού, διότι αυτό θα είχε ως συνέπεια να μεταβληθεί το Κλιμάκιο, χωρίς να υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο νόμο, σε γνωμοδοτικό όργανο της Διοίκησης, καλούμενο να εκφέρει γνώμη επί οποιουδήποτε νομικού ζητήματος που ανέκυπτε στο πλαίσιο της διαδικασίας του διαγωνισμού. Το χρονικό σημείο έναρξης της διαδικασίας δημοπράτησης μίας δημόσιας σύμβασης παροχής υπηρεσιών (που αποτελεί και το χρονικό σημείο έναρξης της πρώτης επιμέρους φάσης της διαδικασίας) ταυτίζεται με το χρονικό σημείο ολοκλήρωσης των διατυπώσεων πλήρους δημοσιότητας που απαιτούνται για τις υπηρεσίες αυτές, προ του οποίου δεν νοείται εν εξελίξει ενεργή διαδικασία δημοπράτησης.(...) Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο του ελέγχου αυτού το Κλιμάκιο δεν υποκαθιστά τα αρμόδια διοικητικά όργανα στην ουσιαστική εκτίμηση των πραγμάτων, ούτε ελέγχει την ορθότητα των τεχνικών κρίσεων της Διοίκησης ή τις κρίσεις σκοπιμότητας, αρκούμενο στον έλεγχο της αιτιολογίας των σχετικών διοικητικών πράξεων, καθώς και στον έλεγχο της υπέρβασης ή μη από τα διοικητικά όργανα των άκρων ορίων της διακριτικής τους ευχέρειας. Περαιτέρω, στις διατάξεις του ως άνω άρθρου, στο οποίο ρυθμίζεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον έλεγχο συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας με αντισυμβαλλόμενο το Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο που εξομοιώνεται με αυτό, προβλέπεται ρητά και η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να προκαλεί τον έλεγχο νομιμότητας επιμέρους φάσεων της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, έτσι ώστε να εντοπίζεται το συντομότερο δυνατό κάθε νομική πλημμέλεια που θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια την ακυρότητα του διαγωνισμού (βλ. πράξη VI Τμ. Ελ. Συν. 53/2005). Στην περίπτωση δε που πρόκειται για επιμέρους φάσεις της διαδικασίας του διαγωνισμού, ήτοι κάθε διακριτού τμήματος της δημοπρασίας, που αρχίζει, το πρώτον, με την ενεργοποίηση του διαγωνισμού (μέσω της έγκρισης της σχετικής διακήρυξης από τα αρμόδια όργανα του φορέα και την τήρηση των απαιτουμένων διατυπώσεων δημοσιότητας) και ολοκληρώνεται με την έκδοση ορισμένης διοικητικής πράξης, προβλεπόμενης για το στάδιο αυτό, βάσει των κειμένων διατάξεων, ακολουθείται δε από το επόμενο στάδιο – φάση και ούτω καθ’ εξής, μέχρι την κατακύρωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού και την υπογραφή της οικείας σύμβασης, τότε για τη διενέργεια του σχετικού ελέγχου νομιμότητας, απαιτούνται όλα τα έγγραφα και λοιπά στοιχεία που απαρτίζουν και αφορούν την εν λόγω ελεγχόμενη επιμέρους φάση, πριν από την υποβολή των οποίων δεν μπορεί να ζητηθεί ούτε να ασκηθεί η ελεγκτική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου (βλ. πράξη Ε΄ Κλιμ. Ελ. Συν. 415/2003). Εξάλλου, η υιοθέτηση, ως προς τις ανωτέρω διατάξεις, της ερμηνευτικής εκδοχής ότι οι δημόσιοι φορείς δύνανται να ζητούν την άσκηση ελέγχου νομιμότητας για κάθε φάση της όλης διαδικασίας χωρίς προϋποθέσεις και περιορισμούς, ακόμη και πριν από την ενεργοποίηση του διαγωνισμού, προκειμένου να αποφαίνεται το οικείο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί ανακύψαντος νομικού ζητήματος, θα είχε ως συνέπεια να μεταβληθεί το Κλιμάκιο, χωρίς να υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο νόμο, σε γνωμοδοτικό όργανο της Διοίκησης, καλούμενο να εκφέρει γνώμη επί οποιουδήποτε νομικού ζητήματος ανέκυπτε στο πλαίσιο της διαδικασίας του διαγωνισμού (βλ. πράξεις ΣΤ΄ Κλιμ. Ελ. Συν. 109/2005 και 22/2006 ).

Συμπληρωματικές συμβάσεις. Εκτελεσμένες συμβάσεις Ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο επεκτείνεται και στην περίπτωση των συμπληρωματικών συμβάσεων ανεξαρτήτως ποσού, εφόσον η αρχική αυτών σύμβαση υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας. Εξάλλου, ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι ειδικός προληπτικός έλεγχος, ο οποίος αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων και ασκείται κατά το στάδιο προ της υπογραφής και, κατά μείζονα λόγο, προ της ενάρξεως της εκτέλεσης των οικείων συμβάσεων. Αποσκοπεί, αφενός μεν στην εξασφάλιση της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και αφετέρου στην πρόληψη τυχόν παραλείψεων ή παραβάσεων της κείμενης νομοθεσίας και, άρα, στην αποφυγή κατάρτισης μη νόμιμων συμβάσεων. Υπό την έννοια αυτή, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει σύμβαση « υπό εκτέλεση», σύμβαση, δηλαδή της οποίας οι υπηρεσίες πρόκειται να παρασχεθούν, με βάση την ελεγχθείσα, και κριθείσα ως νόμιμη, σχετική διαδικασία, που απολήγει στην υπογραφή της οι¬κείας σύμβασης και όχι σύμβαση η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς, καθώς στην περίπτωση αυτή ο έλεγχος θα ήταν κατασταλτικός. Μη τήρηση της διαδικασίας του εν λόγω ελέγχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συνεπάγεται την αυτοδίκαιη ακυρότητα της σύμβασης. Ο εκ των υστέρων έλεγχος δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες συνήφθησαν και εκτελέστηκαν χωρίς να έχουν υποβληθεί για έλεγχο νομιμότητας στο Έλεγκτικό Συνέδριο, είναι δυνατός μόνο μετά από ειδική νομοθετική ρύθμιση, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και για λόγους υπερέχοντος δημόσιου συμφέροντος, που αφορά σε συγκεκριμένες κατηγορίες δημοσίων συμβάσεων. Δοθέντος ότι η σύναψη των δημόσιων συμβάσεων δεν έχει αφεθεί στην ελεύθερη δικαιοπρακτική δράση των διοικητικών οργάνων, αλλά έχει υπαχθεί σε σειρά δημοσιονομικών και άλλων περιορισμών και ότι οι διατάξεις του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, ως ειδικότερες και νεότερες, κατισχύουν αυτών του Αστικού Κώδικα, δεν απολείπεται, αναφορικά με τις υπαγό¬μενες στον έλεγχο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συμβάσεις, περιθώριο αναλογικής εφαρμογής του άρθρου 183 ΑΚ, ούτως ώστε να είναι δυνατή η επικύρωση άκυρης σύμβασης, σε περίπτωση που αυτή υποβληθεί προς έλεγχο στο Έλεγκτικό Συνέδριο μετά τη σύναψή της και ο έλεγχος αποβεί αρνητικός. Σε περίπτωση που υποβληθεί στο Κλιμάκιο σύμβαση, μη εμπίπτουσα στις προαναφερόμενες εξαιρέσεις, η οποία έχει υπογραφεί και έχει ήδη αρχίσει να εκτελείται, το Κλιμάκιο στερείται πλέον της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο νομιμότητάς της και οφείλει να απόσχει από αυτόν.

Μη νόμιμη εν μέρει η διαδικασία διενέργειας ανοικτού διαγωνισμού για την ανάδειξη προμηθευτών υγρών καυσίμων από Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, κατά το μέρος που κατακυρώθηκαν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού σε μοναδικούς εξ αρχής υποψηφίους προμηθευτές, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 21 περ. η του π.δ.118/2007, δεν προσκομίστηκαν συγκριτικά στοιχεία τιμών είτε προηγούμενων διαγωνισμών είτε της αγοράς που να επιβεβαιώ-νονται με παραστατικά, ώστε να ληφθούν υπόψη, όπως απαιτεί ο νόμος, από την Επιτροπή του Διαγωνισμού για να έχει τη δυνατότητα να κατακυρώσει στον μοναδικό υποψήφιο και ο διαγω-νισμός ως προς αυτούς έπρεπε υποχρεωτικά να ματαιωθεί και να επαναληφθεί. Με την 1285/2010 απόφασή του το VI Τμήμα του Έλεγκτικού Συνεδρίου ανακάλεσε την ως άνω Πράξη και έκρινε ότι νόμιμα αποφασίσθηκε η ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας και η ανάθεση των επίμαχων προμηθειών παρά το γεγονός ότι κατατέθηκε μία και μόνο προσφορά, καθόσον υπήρχαν συγκριτικά στοιχεία προηγούμενων διαγωνισμών, τα οποία και προσκομίστη-καν ενώπιόν του. Τα στοιχεία αυτά αρκεί να ενυπάρχουν στα λοιπά στοιχεία της διαγωνιστικής διαδικασίας χωρίς να απαιτείται να παρατίθενται αυτά στη σχετική εισήγηση του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου, στην περίπτωση που αυτό κρίνει ότι η διαδικασία του διαγωνισμού πρέπει να συνεχιστεί παρά τον ένα και μοναδικό προσφέροντα.

Κρίσιμο μέγεθος για την υπαγωγή στον ειδικό προληπτικό έλεγχο νομιμότητας από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι αυστηρά και μόνο η προϋπολογισθείσα δαπάνη, όπως αυτή αναγράφεται στην οικεία διακήρυξη του διαγωνισμού, από το ύψος της οποίας άλλωστε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η συμμετοχή στο διαγωνισμό και η, δια της αναπτύξεως ανταγωνισμού, επίτευξη καλύτερου αποτελέσματος για το φορέα. Επομένως, προμήθειες, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων, χωρίς Φ.Π.Α., είναι κατώτερη του 1.000.000 ευρώ, (με την επιφύλαξη του άρθρου 25 του ν.3614/2007 ειδικά για τις συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις) απαραδέκτως υποβάλλονται στο Ελεγκτικό Συνέδριο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας, το δε Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου υποχρεούται να απέχει του ελέγχου αυτών. Επιπρόσθετα απαραδέκτως υποβάλλονται για έλεγχο σχέδια συμβάσεων προμήθειας δοθέντος ότι είχαν υπογραφεί πριν την υποβολή τους για έλεγχο ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου και ήδη εκτελούνται.

Νόμιμη η διαδικασία διενέργειας προμήθειας κινητού εξοπλισμού Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων και υλοποίηση της άνω προμήθειας με χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) καθόσον δεν αποκλείεται η κατακύρωση των αποτελεσμάτων ανοικτού διαγωνισμού με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά, για τον οποίο τηρήθηκαν οι απαιτούμενοι κανόνες δημοσιότητας, στον εξαρχής μοναδικό υποψήφιο, αφού, αφενός δεν τίθεται από το νόμο ως προϋπόθεση συνέχισης της διαδικασίας ή ανάθεσης της προμήθειας η ύπαρξη περισσοτέρων διαγωνιζομένων και αφετέρου τα αρμόδια όργανα των Ο.Τ.Α.(ή των Συν-δέσμων αυτών) έχουν τη δυνατότητα, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 21 του Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., σε περίπτωση που κρίνουν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ασύμφορο, να ματαιώσουν το δια-γωνισμό και να τον επαναλάβουν με τροποποίηση ή μη των όρων του.

Το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου νομιμότητας της διαδικασίας σύναψης σύμβασης προμήθειας καθόσον η προϋπολογισθείσα δαπάνη αυτής χωρίς να υπολογίζεται ο Φ.Π.Α., είναι κατώτερη του οριζόμενου από τις οικείες διατάξεις ποσού του 1.000.000 ευρώ.

Η τριακονθήμερη προθεσμία, που τάσσεται από τη διάταξη του άρθρου 19 παρ. 7 του Π.Δ. 774/1980, όπως ισχύει, για την ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δεν έχει αποκλειστικό αλλά ενδεικτικό χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι η τυχόν παραβίασή της, δεν συνεπάγεται ακυρότητα της πράξης του Κλιμακίου. Δεδομένου ότι η ένταξη της προμήθειας στο Ένιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών (Έ.Π.Π.) συ¬νιστά προϋπόθεση της νομιμότητας της σύναψης της οικείας σύμβασης και ότι προσδιοριστικό στοιχείο της προμήθειας αυτής συνιστά η περιγραφή του είδους στο οποίο αυτή αφορά και το οποίο συγκαταλέγεται στα δημοσιευτέα στοιχεία στους πίνακες του Ε.Π.Π., μη νομίμως δι¬ενεργείται διαγωνισμός με διευρυμένο αντικείμενο σε σχέση με το περιγραφέν στην απόφαση ένταξης στο Ε.Π.Π., αφού η επιπλέον κατηγορία ειδών δεν έχει κατ' ουσίαν ενταχθεί σ' αυτό. Συνεπώς, μη νομίμως και κατά παράβαση του άρθρου 2 του ν.2286/1995, η διακήρυξη του ελεγχόμενου διαγωνισμού που αφορούσε «αναλώσιμο ακτινολογικό υλικό» συμπεριέλαβε στο αντικείμενό της είδος, το οποίο δεν κατονομαζόταν ούτε στις αποφάσεις ένταξης στο ΕΠΠ της προμήθειας αλλά ούτε και στην εγκριτική της διενέργειας του διαγωνισμού, απόφασης του Δ.Σ. του νοσοκομείου και ως εκ τούτου καθίσταται άκυρη η όλη διαγωνιστική διαδικασία. Με την 374/2010 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανακλήθηκε η προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου λόγω συγγνωστής πλάνης.

Ανακλήθηκε με την ΕΣ.ΤΜ.6/374/2010