ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι είναι νόμιμη η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, με προσφυγή, κατ’ άρθρο 28 περ. β΄ του Κ.Δ.Ε., στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, καθόσον αποδεικνύεται ότι πληρούνται, εν προκειμένω, οι προβλεπόμενες στο άρθρο 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε. προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των πιο πάνω ορισμών των διακηρύξεων προκύπτει ότι προβλέπουν κατά τη δεύτερη φάση του επίμαχου διαγωνισμού τη δυνατότητα διεύρυνσης με νέα μέλη μιας κοινοπραξίας που είχε προεπιλεγεί κατά την πρώτη φάση του διαγωνισμού. Η διεύρυνση όμως προβλέπεται μόνο έως τη χρονολογία που έχει οριστεί για την υποβολή των προσφορών των διαγωνιζομένων. Ο περιορισμός δε αυτός προφανώς υπαγορεύθηκε για να έχουν στη διάθεσή τους οι αρμόδιες επιτροπές του διαγωνισμού προς ανακήρυξη του προσωρινού αναδόχουΐαρχικά κατά την αξιολόγηση των τεχνικών προσφορών, ακολούθως δε κατά την αξιολόγηση των οικονομικών μελετών καθώς και κατά τον υπολογισμό του ποσού της αντίστοιχης κοινωνικής δαπάνης, όλα τα απαιτούμενα κατά τη διακήρυξη στοιχεία, για κάθε μέλος της κοινοπραξίας, χωριστά, τα σχετικά με τη χρηματοδοτική και οικονομική δυνατότητα κάθε μέλους, τις τεχνικές ικανότητες και δυνατότητες που το ίδιο διαθέτει, καθώς και την ικανότητα και την εμπειρία του στην εκμετάλλευση του επίμαχου έργου.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Από τα ανωτέρω εκτιθέμενα πραγματικά περιστατικά, το Τμήμα κρίνει ότι τα επίμαχα έργα, που εκτελέστηκαν στο Δήμο …, δεν είναι χωριστά και αυτοτελή έργα, αλλά αποτελούν ένα ενιαίο δημοτικό έργο, διότι περιλαμβάνουν παρεμφερείς εργασίες για την κατασκευή τους – ήτοι κυρίως εργασίες οδοποιίας και οικοδομικές που σκοπό έχουν την αντιμετώπιση προβλημάτων απορροής των ομβρίων υδάτων -  οι οποίες εκτελούνται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο (Δ.Δ. ..), κατά την ίδια χρονική περίοδο, επιπλέον δε ανατέθηκαν την ίδια ημερομηνία (22.6.2009). Κατά συνέπεια, δεν είναι νόμιμη η κατάτμηση του ενιαίου αυτού έργου σε τρία επιμέρους έργα, με σκοπό την αποφυγή διενέργειας δημόσιου ανοικτού διαγωνισμού και την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού, δεδομένου ότι ναι μεν ο προϋπολογισμός καθενός από τα τρία αυτά έργα δεν υπερβαίνει το ποσό που τίθεται από τις προαναφερόμενες διατάξεις ως όριο για την προσφυγή στη διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού (45.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α.), πλην όμως ο προϋπολογισμός της συνολικής τους δαπάνης ανέρχεται στο ποσό των 135.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α., που υπερβαίνει το προαναφερόμενο όριο για τη διενέργεια πρόχειρου διαγωνισμού..

Μη νόμιμη προμήθεια αντιδραστηρίων για Υποκατάστημα Ι.Κ.Α. με απευθείας ανάθεση αντί διενέργειας τακτικού διαγωνισμού- Επιπλέον, η αποκλειστικότητα της αναδόχου εταιρείας, ακόμα και αληθής, δε συνιστά λόγο για προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης

Κατασκευή πρότυπου δημοτικού γηροκομείου...Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι είναι νόμιμη η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, με προσφυγή, κατ’ άρθρο 28 περ. β΄ του Κ.Δ.Ε., στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, καθόσον αποδεικνύεται ότι πληρούνται, εν προκειμένω, οι προβλεπόμενες στο άρθρο 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε. προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Μετά από όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, από τον έλεγχο των υποβληθέντων στο Κλιμάκιο στοιχείων δεν διαπιστώθηκε ότι συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος για προσυμβατικό έλεγχο –με το Φ6στ/2411/7.3.2017 έγγραφο του Δημάρχου ..., σε αντικατάσταση του αρχικώς υποβληθέντος– σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.

ΕΡΓΑ.(Τεχνικό Πρόγραμμα).Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ήδη δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, μη νομίμως και δη κατά παράβαση της διάταξης της παρ. 3 του άρθρου 208 του ν. 3669/2008 (Δ.Κ.Κ.), ο ως άνω Δήμος προέβη στη διενέργεια πρόχειρου διαγωνισμού για την ανάθεση του επίμαχου δημοτικού έργου, χωρίς αυτό να έχει ενταχθεί στο τεχνικό πρόγραμμά του για το έτος 2011. Εξάλλου, η κατ’ επιταγή του άρθρου 158 παρ. 6 του ν. 3669/2008 εξασφάλιση της σχετικής πίστωσης, με την 426/23.11.2011 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, μετά από αναμόρφωση του προϋπολογισμού του Δήμου, σύμφωνα με το άρθρο 161 παρ. 1 του ίδιου νόμου, δεν αρκεί για τη νόμιμη διενέργεια του ως άνω πρόχειρου διαγωνισμού, όπως αβάσιμα υποστηρίζει ο Δήμος, με το προαναφερόμενο έγγραφο του Δημάρχου του. Τούτο δε, διότι, σύμφωνα με όσα έχουν προεκτεθεί, απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας εκτέλεσης ενός δημοτικού έργου είναι, μεταξύ άλλων, η ένταξή του στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου είτε κατά την κατάρτισή του, είτε με τροποποίηση αυτού, ύστερα από αιτιολογημένη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι με την ανωτέρω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για την αναμόρφωση του προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2011 τροποποιήθηκε και το τεχνικό πρόγραμμα αυτού για το ίδιο έτος, καθόσον η γενική και αόριστη επίκληση «υπηρεσιακών γεγονότων» και «απρόοπτων αναγκών» για την ανάγκη μεταφοράς πιστώσεων, χωρίς συγκεκριμένη αναφορά στους λόγους που επέβαλαν την εκτέλεση του επίμαχου έργου στη θέση των ανωτέρω αρχικά αποφασισθέντων έργων, από τα οποία και μεταφέρθηκαν οι πιστώσεις για τη δημιουργία του ως άνω νέου Κ.Α., δεν συνιστά την απαιτούμενη από το νόμο ειδική αιτιολογία για την αντίστοιχη αναμόρφωση και του τεχνικού προγράμματος του Δήμου. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και, ως εκ τούτου, αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί,

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Χρηματικό ένταλμα προπληρωμής.Άλλωστε, κατά τα γνωστά στο Δικαστήριο, έχουν επανειλημμένως εκδοθεί τακτικά χρηματικά εντάλματα για την πληρωμή έργων που εκτελούνται από τις Ένοπλες Δυνάμεις (βλ. Πράξεις 122/2007, 204/2009, 95/2010, 132/2010, 223Α/2010 IV Τμήματος Ελ. Συν.) και συνεπώς είναι απορριπτέος ως αβάσιμος ο περί του αντιθέτου ισχυρισμός της υπηρεσίας. Ούτε, άλλωστε, η εφαρμογή του ν. 3669/2008 περί δημοσίων έργων και οι δυνατότητες που παρέχονται στον ανάδοχο για μηνιαία υποβολή λογαριασμών ή για διακοπή της εργολαβικής σύμβασης σε περίπτωση καθυστερημένης πληρωμής του, είναι δυνατόν να δικαιολογήσει την έκδοση Χ.Ε.Π. λόγω της φύσης της δαπάνης, καθόσον η ανωτέρω κωδικοποίηση αφορά στο σύνολο των έργων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του και δεν περιορίζονται στα έργα που εκτελούν ο Ένοπλες Δυνάμεις, τα οποία, επιπλέον, δεν καθίστανται ιδιαίτερης φύσης λόγω του φορέα εκτέλεσής τους. Άλλωστε, η «ομαλή ροή χρηματοδότησης» του έργου, την διασφάλιση της οποίας υποστηρίζεται ότι υπηρετεί η έκδοση Χ.Ε.Π., μπορεί να εξασφαλιστεί και με την έκδοση τακτικών ενταλμάτων πληρωμής, πολλώ δε μάλλον καθόσον στην από 18.9.2013 εργολαβική σύμβαση μεταξύ της αναδόχου του έργου εταιρείας και του Υ.ΕΘ.Α. προβλέπονται τέσσερις (4) μήνες ως χρόνος ολοκλήρωσης των εργασιών, χρονικό διάστημα που, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, είναι μικρό για να ανακύψει πρόβλημα στην ομαλή χρηματοδότηση του έργου. Επιπροσθέτως, η έκδοση του ελεγχόμενου Χ.Ε.Π. δεν δικαιολογείται ούτε λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των εντελλόμενων με αυτό δαπανών. Τούτο διότι η ανάγκη «άμεσης εκκένωσης των εγκαταστάσεων του ΚΕΑ στο πρώην Α/Δ Ελληνικού» και η συνακόλουθη μετεγκατάστασή του στο Α/Δ ........, ήταν προφανώς γνωστή ήδη από το Μάιο του έτους 2012, όταν εγκρίθηκε, με τη Φ.690/ΕΠ.612987/Σ.76/15.5.2012 απόφαση του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (Γ1/2), η εκτέλεση του ως άνω έργου και, συνακόλουθα, ο ισχυρισμός της Υπηρεσίας περί έκτακτων αναγκών που επιβάλουν την έκδοση Χ.Ε.Π. πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως αναπόδεικτος. Περαιτέρω, δεν αιτιολογείται επαρκώς για ποιο λόγο η έκδοση χρηματικού εντάλματος προπληρωμής θα συντελέσει στην ταχύτερη πληρωμή της εργοληπτικής επιχείρησης, λαμβανομένης υπόψη και της αυστηρά τυπικής διαδικασίας που προβλέπει ο ν. 3669/2008 για τις τμηματικές πληρωμές της εργοληπτικής επιχείρησης (λογαριασμοί και πιστοποιήσεις κατόπιν επιμετρήσεων – βλ. άρθρο 53 του ως άνω νόμου). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα προπληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Κτιριακό έργο. Εμπειρία σε προκατασκευές κτιρίων Η εμπειρία του ΧΠ, μεμονωμένου στελέχους ενός εκ των μελών της αναδόχου κοινοπραξίας δεν αρκεί για να θεωρηθεί ότι η εταιρεία μέλος αυτής διαθέτει αυτοτελώς, ως τεχνική και οικονομική μονάδα, την απαιτούμενη από τη διακήρυξη πρόσθετη τεχνική ικανότητα για την εκτέλεση του επίμαχου έργου. Εξάλλου, η ανάδοχος δεν επικαλείται συμφωνία συνεργασίας με άλλο νομικό πρόσωπο, που να διαθέτει την ικανότητα αυτή. Τέλος, ακόμα και αν ήθελε κριθεί ότι ο σχετικός όρος της διακήρυξης, με βάση τον οποίο απαιτείται συνεργασία αποκλειστικά με νομικό πρόσωπο, έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 47 παρ. 2 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ (EE L 134), η οποία όμως δεν εφαρμόζεται εν προκειμένω λόγω του ύψους του προϋπολογισμού του επίμαχου έργου, αλλά και τις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού, καθώς αποκλείει τη συνεργασία με φυσικό πρόσωπο εργολήπτη δημοσίων έργων και πάλι η ανάδοχος δεν προσκομίζει, συνταχθέν πριν την ημερομηνία διεξαγωγής του διαγωνισμού, συμβολαιογραφικό έγγραφο, με το οποίο να αποδεικνύεται η συνεργασία με τυχόν ατομική επιχείρηση που διαθέτει το ανωτέρω στέλεχος ενός μέλους της.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη, διότι η διαδικασία του προηγηθέντος πρόχειρου διαγωνισμού διενεργήθηκε πλημμελώς, χωρίς δημοσίευση της οικείας διακήρυξης. Ο ισχυρισμός του Δήμου ….ότι η ρύθμιση του Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., με την οποία επιβάλλεται ως προϋπόθεση για τη διενέργεια πρόχειρου διαγωνισμού η δημοσίευση της διακήρυξης δεν είναι ισχυρή μετά την ισχύ του ν. 2286/1995, είναι αβάσιμος. Τούτο διότι, όπως εκτέθηκε στην προηγούμενη σκέψη, αφενός οι προμήθειες των Ο.Τ.Α., κατά ρητή παραπομπή του άρθρου 209 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα εκτελούνται σύμφωνα με τον Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., αφετέρου με τις μεταβατικές ρυθμίσεις του ν. 2286/1995 ο τελευταίος έχει διατηρηθεί σε ισχύ στο σύνολό του. Επιπλέον, η προϋπόθεση της δημοσίευσης για τη διενέργεια πρόχειρου διαγωνισμού συμβιβάζεται με το νόημα του συνόλου των ρυθμίσεων του νόμου 2286/1995, με τις οποίες καθιερώνονται ως κατά κανόνα διαδικασίες για τη σύναψη συμβάσεων προμηθειών οι διαγωνιστικές, οι οποίες ενισχύουν τη δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού. Εξάλλου, ο ν. 2286/1995 δεν υπεισέρχεται σε λεπτομερείς διατυπώσεις σχετικά με κάθε διαδικασία που καταλήγει στη σύναψη σύμβασης προμήθειας, αλλά παραπέμπει για το σκοπό αυτό στις ειδικότερες ρυθμίσεις των σχετικών κανονιστικών διοικητικών πράξεων και όσον αφορά τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης στον Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α.. Ειδικά, ο ισχυρισμός του Δήμου ότι σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 12 του ν. 2286/1995 εξαιρείται ρητά από τη δημοσίευση προκήρυξης η διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού, είναι επίσης αβάσιμος. Τούτο διότι αφενός τέτοια ρητή εξαίρεση δεν διατυπώνεται, από το γεγονός δε ότι ρητά προβλέπεται η δημοσίευση διακήρυξης στις περιπτώσεις του ανοικτού και κλειστού διαγωνισμού, δεν συνάγεται το αντίθετο σχετικά με τη συνοπτική διαδικασία, παρά αυτό είναι ζήτημα που αφίεται να ρυθμιστεί με τις ειδικότερες κανονιστικές αποφάσεις, εν προκειμένω με τον Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α.. Επιπλέον, με δεδομένο ότι θεμελιώδης αρχή που διέπει τις δημόσιες προμήθειες είναι η επίτευξη του ευρύτερου δυνατού ανταγωνισμού, προκειμένου να επιλεγεί η καλύτερη προσφορά, η ρύθμιση του Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α. σχετικά με τις περιπτώσεις, κατά τις οποίες απαιτείται δημοσίευση διακήρυξης πριν από τη διενέργεια διαγωνισμού δεν αντίκειται στο περιεχόμενο του ν. 2286/1995, ακόμα και στην περίπτωση του πρόχειρου διαγωνισμού.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι μη νομίμως εν προκειμένω απορρίφθηκε η προσφορά της πρώτης κατά σειρά μειοδοσίας ατομικής εργοληπτικής επιχείρησης για το λόγο ότι δεν προσκόμισε ασφαλιστική ενημερότητα για το «εκτελούμενο» από αυτήν έργο "Ανακατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων", διότι σύμφωνα με την κατ΄ άρθρο 71 του Κ.Δ.Ε. σχετική βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας της αναθέτουσας αρχής, ήτοι του Δήμου …, οι εργασίες του έργου αυτού είχαν περατωθεί στις 15.1.2016, δηλαδή σε ημερομηνία προγενέστερη του χρόνου διενέργειας του ελεγχόμενου διαγωνισμού (31.5.2016), και ως εκ τούτου δεν υφίστατο εκ μέρους της νόμιμη υποχρέωση να προσκομίσει γι’ αυτό το οικείο πιστοποιητικό ασφαλιστικής ενημερότητας, όπως τούτο ορθώς κρίθηκε και με την προσβαλλόμενη πράξη.Η δε επικαλούμενη από την αιτούσα υποχρέωση (εκ του νόμου και εκ της σύμβασης) της ως άνω αποκλεισθείσας ατομικής επιχείρησης κατά το χρόνο της εγγύησης για 15μηνη συντήρηση του περατωθέντος από αυτήν έργου έως την οριστική παραλαβή του από τον ως άνω Δήμο αφενός μεν δεν συνεπάγεται ότι έχει και την υποχρέωση να έχει δεσμευμένο προσωπικό και να εξακολουθεί να το απασχολεί για όλο αυτό το χρονικό διάστημα - ούτε άλλωστε κάτι τέτοιο επικαλείται και αποδεικνύει εν προκειμένω η αιτούσα- αφετέρου δε η υποχρεωτική κατά το χρόνο της εγγύησης συντήρηση του έργου εκ μέρους της συνιστά μέρος των ευθυνών που αυτή υπέχει ως φορέας του κινδύνου του έργου, οι οποίες μπορεί να εκτείνονται και μετά την οριστική παραλαβή του έργου κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα, δηλαδή αποτελεί φάση που διαφέρει τόσο χρονικά όσο και ποιοτικά από τη διαδικασία της εκτέλεσης του έργου, στην οποία ειδικά αποβλέπουν οι προπαρατεθείσες διατάξεις (σκέψη ΙΙ), τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα με την υπό κρίση αίτηση είναι αβάσιμα και απορριπτέα. Και τούτο διότι, κατά την φάση αυτή, ήτοι της εγγύησης και υποχρεωτικής συντήρησης (άρθρο 74 Κ.Δ.Ε.), το έργο έχει ήδη ολοκληρωθεί κατασκευαστικά και έχει υποστεί όλες τις προβλεπόμενες από τη σύμβαση δοκιμασίες ώστε να είναι λειτουργικό, είναι δε αβέβαιο εάν θα προκύψουν βλάβες, ποιος θα ευθύνεται γι΄αυτές (η αναθέτουσα αρχή ή ο ανάδοχος) και εάν εν τέλει η ανάδοχος επιχείρηση θα χρησιμοποιήσει το δικό της προσωπικό για να τις αποκαταστήσει, αφού από τις ρυθμίσεις της παρ. 2 του άρθρου 74 του Κ.Δ.Ε. ρητά προβλέπεται η δυνατότητα εκτέλεσης των απαραίτητων εργασιών αποκατάστασης βλαβών, κατά τη διάρκεια της περιόδου εγγύησης του έργου, από την υπηρεσία σε βάρος και για λογαριασμό του αναδόχου, χωρίς δηλαδή την εν τοις πράγμασιν ανάμειξη του τελευταίου.Δεν ανακαλεί την 366/2016 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.