Αποπεράτωση κτιριακών υποδομών...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 3η σκέψη της παρούσας, οι ως περιγραφόμενες συμπληρωματικές εργασίες προέκυψαν το πρώτον κατά την εκτέλεση του έργου, κατόπιν υποδείξεων αφενός της ΔΕΔΔΗΕ, αφετέρου της Εφορείας Αρχαιοτήτων ... Ειδικότερα, η μεν τοποθέτηση του μετρητή σε τσιμεντοκολώνα υποδείχθηκε από τη ΔΕΔΔΗΕ, η δε υπογειοποίηση των καλωδίων έως το σημείο σύνδεσης του μετρητή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων. Οι ως άνω, κατόπιν υποδείξεων εργασίες, στον περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου επέφεραν και την ανάγκη εκτέλεσης των υπολοίπων εργασιών, οι οποίες αναφέρονται στον 1ο Α.Π.Ε. (ενδεικτικά εκσκαφές χανδάκων για την τοποθέτηση καλωδίων, προμήθεια σωλήνων προστασίας υπογείων καλωδίων, εργασίες καθαιρέσεως επιχρισμάτων και χρωματισμών). Ακολούθως, όλες οι αναφερόμενες στον 1ο Α.Π.Ε. εργασίες που αφορούν στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση συνάπτονται άμεσα με τα διαλαμβανόμενα στα ανωτέρω έγγραφα της ΔΕΔΔΗΕ και της Εφορείας Αρχαιοτήτων και πρόκειται να εκτελεσθούν σε συμμόρφωση με αυτά. Περαιτέρω, οι ως άνω εργασίες κατέστησαν αναγκαίες ένεκα της φύσης του αντικειμένου του έργου, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί ως μνημείο λόγω του ιδιαίτερου κατασκευαστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει, ενώ η εκτέλεσή τους είναι απαραίτητη για την ηλεκτροδότηση του κτηρίου, ήτοι για την άρτια ολοκλήρωση και τη λειτουργικότητά του. Τέλος, όλες οι ανωτέρω εργασίες ναι μεν δεν είχαν προβλεφθεί στην τεχνική περιγραφή και στον προϋπολογισμό του αρχικού έργου και συνεπώς χαρακτηρίζονται ως νέες εργασίες, ωστόσο ούτε ήταν δυνατόν να προβλεφθούν το μεν λόγω των επιγενόμενων υποδείξεων της ΔΕΔΔΗΕ και της Εφορείας Αρχαιοτήτων …, το δε της προαναφερθείσας φύσης του έργου ως μνημείου.

Συντήρησης, υποστήριξης, αναβάθμισης υφιστάμενων εφαρμογών λογισμικού: Με τα δεδομένα αυτά ο προϋπολογισμός της ελεγχόμενης υπηρεσίας παρίσταται ορισμένος, καθώς στα τεύχη του διαγωνισμού προσδιορίζεται αναλυτικά το αντικείμενο των εργασιών, ενώ οι εργασίες αυτές αντιστοιχίζονται με έκαστη άδεια χρήσης λογισμικού, που αποτελεί τη μονάδα μέτρησης. Ο δε προϋπολογισμός ανά μονάδα μέτρησης μπορεί ευχερώς να εξαχθεί ως το γινόμενο της συνολικής σχετικά προϋπολογισθείσας δαπάνης, προς το σύνολο των αδειών (20.800,00 ευρώ / 70 άδειες = 297,14 ευρώ). Ομοίως, τιμή μονάδας των εργασιών του ως άνω αναφερθέντος αντικειμένου β) στη σκέψη 3 είναι       η εργατοώρα, το δε ύψος εκάστης τιμής μονάδας προσδιορίζεται και αυτό ως       ο λόγος του ενδεικτικού προϋπολογισμού προς το σύνολο των εργατοωρών (11.450,00 ευρώ/229 ώρες = 50 ευρώ). Τέλος, αναλυτικά αναφέρονται οι εργασίες που περιλαμβάνονται στο ως άνω γ) αντικείμενο της σκέψης 3, οι εργασίες αυτές αντιστοιχούν σε μία άδεια χρήσης, για την οποία προϋπολογίζεται και  το ακριβές ποσό. Κατ’ ακολουθία, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών του έργου «Κατασκευή βρεφονηπιακού σταθμού Δημοτικού Διαμερίσματος Δήμου … (αίθουσα πολλαπλών χρήσεων & βοηθητικών χώρων υπόγειο)», συμβατικού ποσού 161.900,24 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), διότι οι περιστάσεις που επικαλείται ο Δήμος για την εκτέλεση των επίμαχων εργασιών δεν είναι απρόβλεπτες και, ως εκ τούτου, δεν δύνανται να δικαιολογήσουν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο του αρχικού έργου. Οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης, οι οποίες οφείλονται στη διαπίστωση ότι οι συμβατικές ποσότητες υπολείπονται των πραγματικά απαιτούμενων, δεν υπαγορεύθηκαν από τη συνδρομή αιφνίδιων πραγματικών γεγονότων, τα οποία αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν και κατά συνέπεια, η ανάγκη εκτέλεσης των ως άνω εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης οφείλεται σε αστοχία της μελέτης, η οποία θα είχε αποφευχθεί, εάν είχε καταβληθεί η δέουσα επιμέλεια κατά την εκπόνηση αυτής και όχι στη συνδρομή περιστάσεων που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, Επομένως οι σχετικές δαπάνες μπορούν να καλυφθούν μόνο από το κονδύλιο των απροβλέπτων της αρχικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙV της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχουν, εν προκειμένω, οι προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον οι εργασίες που αποτελούν αντικείμενο αυτής είναι απαραίτητες για την άρτια ολοκλήρωση του ως άνω έργου, κατέστησαν δε αναγκαίες, κατά την εκτέλεση αυτού, εξαιτίας απρόβλεπτης περίστασης, ήτοι της ανακάλυψης ότι τα ακρόβαθρα της οδικής γέφυρας ήταν θεμελιωμένα σε μικρό βάθος από τη στάθμη του χειμάρρου, γεγονός το οποίο δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά τη σύνταξη της μελέτης του έργου, ενώ η δαπάνη για την εκτέλεση αυτών δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 50% του ποσού της αρχικής σύμβασης.Κατ’ ακολουθίαν αυτών, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχει λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:..ζητείται η ανάκληση της 84/2017 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Mε τα δεδομένα αυτά το Τμήμα κρίνει, ότι αναφορικά με τις εργασίες μετατόπισης του φανού της Υ.Π.Α. οι περιστάσεις που επικαλείται η αιτούσα αλυσιτελώς προβάλλονται, εν προκειμένω, διότι ως προς τις εργασίες αυτές το Κλιμάκιο απείχε του ελέγχου ως κατά χρόνο αναρμόδιο, δοθέντος του ότι κατά την κρίση του αποδείχθηκε ότι αυτές είχαν ήδη εκτελεστεί και περαιτέρω δεν επρόκειτο περί προσθέτων επειγουσών εργασιών, κατά την έννοια της ανωτέρω διάταξης του άρθρου 56 του ν. 3669/2008. Σε περίπτωση δε που κατ΄εκτίμηση του ίδιου λόγου ήθελε γίνει δεκτό ότι η αιτούσα βάλει κατά της ανωτέρω κρίσης υποστηρίζοντας ότι οι εν λόγω εργασίες δεν είχαν εισέτι εκτελεστεί και ως εκ τούτου το Κλιμάκιο όφειλε να ελέγξει τις προϋποθέσεις νόμιμης ένταξής τους στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, ο λόγος αυτός και πάλι παρίσταται απορριπτέος ως αναπόδεικτος, διότι η αιτούσα ουδέν στοιχείο προσκομίζει που να καταρρίπτει την ως άνω κρίση του Κλιμακίου.Περαιτέρω, αναφορικά με τις λοιπές εργασίες (εκσκαφές λόγω ύπαρξης υπογείων δικτύων ΟΚΩ, μετατόπιση αγωγού ΔΕΥΑ, αλλαγή απόστασης μεταφοράς) το Τμήμα κρίνει ότι, ανεξαρτήτως της ύπαρξης και προσκομιδής από την αιτούσα της 4/10.2.2017 θετικής γνωμοδότησης του Τεχνικού Συμβουλίου της Περιφέρειας περί της σύναψης της υπό κρίση συμπληρωματικής σύμβασης, οι αιτιάσεις της περί συνδρομής απρόβλεπτων περιστάσεων δεν ευσταθούν και ο σχετικός λόγος ανάκλησης είναι αβάσιμος και πρέπει να απορριφθεί.(..)Κατόπιν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί.

Νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου «Επείγουσες εργασίες στο Ε.Ο.Δ. Κρήτης (Περιφέρειας Κρήτης) – 10ο υποέργο “Βελτίωση – Συντήρηση Σήμανσης στο Ε.Ο.Δ. Κρήτης”(...) Όπως παγίως γίνεται δεκτό, οι αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης στους δημόσιους διαγωνισμούς επιτάσσουν στις αναθέτουσες αρχές να διατυπώνουν τους όρους διεξαγωγής της διαδικασίας ανάθεσης στην προκήρυξη του διαγωνισμού με σαφήνεια, ακρίβεια και χωρίς αμφισημία, κατά τρόπο ώστε αφενός να παρέχουν σε όλους τους ευλόγως ενημερωμένους και επιδεικνύοντες τη συνήθη επιμέλεια διαγωνιζομένους τη δυνατότητα να κατανοούν το ακριβές περιεχόμενο των όρων αυτών και να τους ερμηνεύουν με τον ίδιο τρόπο, αφετέρου, να καθιστούν δυνατό τον αποτελεσματικό έλεγχο του αν οι προσφορές των υποψηφίων ανταποκρίνονται στα τιθέμενα κριτήρια (Ε.Σ. Τμ. VI 2452/2012, 1643/2014, 6869/2015, 261/2017, βλ. και ΔΕΚ απόφαση της 18.10.2001, C-19/2000, SIAC Construcion Ltd, σκέψεις 41 έως 44, απόφαση της 29.4.2004, C‑496/1999 Επιτροπή κατά CAS Succhi di Frutta, σκέψη 111, απόφαση της 10.5.2012, C-368/10, Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών σκ. 109 επ.). (...) Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η απόρριψη της προσφοράς της εταιρείας …. δεν είναι νόμιμη. Και τούτο διότι, η από 13.9.2016 υπεύθυνη δήλωση που υπέβαλε στο διαγωνισμό ο ομόρρυθμος εταίρος και εκπρόσωπος της εν λόγω εταιρείας, …, με την οποία, νόμιμα εξουσιοδοτημένος από τους λοιπούς διαχειριστές (βλ. την από 13.9.2016 δήλωση εκπροσώπησης / εξουσιοδότηση), δήλωσε ότι άπαντες οι διαχειριστές της εταιρείας (…) δεν έχουν καταδικαστεί αμετάκλητα για τα αναφερόμενα στο άρθρο 22.2 της διακήρυξης αδικήματα, πληρούσε τους όρους της διακήρυξης. Ειδικότερα, η δήλωση αυτή δεν υπογράφεται από τον δηλούντα ως φυσικό πρόσωπο για λογαριασμό δικό του, αλλά ως νόμιμο εκπρόσωπο της συμμετέχουσας στο διαγωνισμό επιχείρησης, που αρμοδίως βεβαιώνει την ύπαρξη ή μη συγκεκριμένων ιδιοτήτων στα πρόσωπα που την διοικούν (βλ. Ε.Σ. Κλ. Ε΄ 242/2014, 73/2015) (...)Κατ’ ακολουθίαν, κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης. 

Υπηρεσίες - εργασίες καθαρισμού:Νόμιμη η καταβολή από Δήμο αμοιβής σε ιδιώτη για την εκτέλεση των εργασιών '' Εργασίες διαμόρφωσης - καθαρισμού κοινοχρήστων χώρων Δ.Ε. ...'', καθόσον το αντικείμενο των ως άνω εργασιών δεν περιορίζεται στην καθαριότητα των κοινοχρήστων χώρων από απορρίμματα ή άλλα απόβλητα, αλλά προεχόντως στη συντήρηση αυτών με τη χρήση μηχανικών μέσων, έτσι ώστε να διατηρήσουν τη λειτουργικότητά τους και με δεδομένο τον προέχοντα αυτό χαρακτήρα τους, οι ως άνω ανατεθείσες εργασίες δεν ανάγονται στις αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Καθαριότητας του Δήμου, αλλά της Τεχνικής Υπηρεσίας, το προσωπικό της οποίας δεν ήταν σε θέση να τις εκτελέσει στο πλαίσιο των συνήθων καθηκόντων του, χωρίς τα προαναφερόμενα συγκεκριμένα μηχανικά μέσα και συνεπώς οι διατάξεις του άρθρου 61 του ν.3979/2011 δεν βρίσκουν στην υπό κρίση περίπτωση πεδίο εφαρμογής.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στη σκέψη 2, κρίνεται ότι ούτε από τη 255/30.10.2015 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ... περί της έγκρισης του 1ου Α.Π.Ε. και του 1ου Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. του έργου ούτε από την από 2.9.2015 γνωμοδότηση του αναπληρωτή Προϊσταμένου του Τμήματος Τεχνικών Υπηρεσιών της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών, Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος του Δήμου ... προς το Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων Περιφερειακής Ενότητας … και τη 46/24.9.2015 γνωμοδότηση του ως άνω Τεχνικού Συμβουλίου, αλλά και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του φακέλου προκύπτουν τα περιστατικά εκείνα που συνέτρεξαν αιφνιδίως μετά την ανάθεση του έργου ή που αντικειμενικά, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, αν και κατά την εκπόνηση της μελέτης καταβλήθηκε η ενδεδειγμένη επιμέλεια, με συνέπεια να μην πληρούται μία εκ των σωρευτικώς τιθέμενων στο άρθρο 57 του ν. 3669/2008 προϋποθέσεων για τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης και συγκεκριμένα, η συνδρομή των απρόβλεπτων περιστάσεων, μολονότι οι συμπληρωματικές εργασίες, όπως αυτές εκτίθενται στην προηγούμενη σκέψη ήταν αναγκαίες για την πραγματοποίηση του αρχικού έργου και δεν μπορούσαν να διαχωριστούν τεχνικά απ’ αυτό.(...)Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη α) την προκύπτουσα από το προεκτεθέν έγγραφο επανυποβολής κακή κατάσταση των στεγάστρων του αύλειου χώρου αλλά και του κτιρίου του ΕΠΑ.Λ. ..., η οποία κατέστησε αναγκαία την ολοκλήρωση του έργου με την πραγματοποίηση των συμπληρωματικών εργασιών για την αποφυγή του κινδύνου πρόκλησης ατυχημάτων στους χρήστες (καθηγητές και μαθητές) του κτιρίου, β) την αδυναμία να διαχωριστούν ως εκ της φύσης τους οι συμπληρωματικές εργασίες από το αρχικό έργο και γ) του ποσού της συμπληρωματικής σύμβασης επί του οποίου εφαρμόστηκε η έκπτωση της κύριας σύμβασης, ποσοστού 53% ή 54%, αναλόγως της εργασίας, κρίνεται ότι η επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση δεν συνήφθη με σκοπό την καταστρατήγηση των σχετικών διατάξεων, αλλά οφείλεται σε συγγνωστή πλάνη των αρμοδίων οργάνων του Δήμου ....(συγγνωστή πλάνη)

Υπηρεσίες - εργασίες καθαρισμού:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ανώνυμη εταιρεία για την εκτέλεση εργασιών αποκομιδής απορριμμάτων και καθαρισμού κοινοχρήστων χώρων του Δήμου, καθόσον μη νομίμως ανατέθηκε στην ανωτέρω εταιρεία η εκτέλεση των ως άνω εργασιών, χωρίς την προηγούμενη έκδοση της προβλεπόμενης από τις διατάξεις του άρθρου 61 του ν.3979/2011 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου.(συγγνωστή πλάνη)

Έλεγχος νομιμότητας συμπληρωματικής σύμβασης έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις μείζονες σκέψεις της παρούσας, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας προϋποθέτει έργο «υπό εκτέλεση», δηλαδή έργο του οποίου οι εργασίες πρόκειται να εκτελεσθούν και δεν καταλαμβάνει εκείνες που ήδη έχουν εκτελεσθεί, καθόσον στην περίπτωση αυτή θα έτεινε στην εκ των υστέρων νομιμοποίηση ενός έργου που έχει ήδη συντελεσθεί.  Κατά συνέπεια για τις ως άνω εργασίες ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε ότι στερείται αρμοδιότητας να τις ελέγξει καθόσον και στην υποβληθείσα αίτηση ανακλήσεως συνομολογείται ότι οι εργασίες υπό στοιχείο β) έχουν ήδη ολοκληρωθεί ενώ οι εργασίες υπό στοιχείο γ) έχουν αρχίσει να εκτελούνται και έχουν ολοκληρωθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτών.  Ως εκ τούτου και αφού ο έλεγχος δεν μπορεί να αποβεί κατασταλτικός, απορριπτέοι τυγχάνουν ο πρώτος, δεύτερος, τρίτος και πέμπτος λόγος της αιτήσεως ανακλήσεως, με τους οποίους προβάλλεται ότι οι εργασίες αυτές προβλέπονταν στην αρχική σύμβαση και για το λόγο αυτό εκτελέσθηκαν πλην όμως, η ποσότητα των ως άνω εργασιών διαφοροποιήθηκε (κατέστη μεγαλύτερη) γιατί πραγματοποιήθηκαν υπό δυσμενέστερες συνθήκες, ότι επρόκειτο για εργασίες, οι οποίες νομίμως εκτελέσθηκαν από την ανάδοχο διότι ήταν επείγουσες, για τις οποίες επιτρέπεται η μετέπειτα έγκρισή τους και η σύνταξη της συμπληρωματικής συμβάσεως, ότι πρόκειται για εργασίες συμβατικές, για τις οποίες απαιτήθηκε η πρόβλεψη συμπληρωματικών τιμών λόγω υπέρογκης αυξήσεως του κόστους τους, καθώς και ότι η έναρξη των ως άνω εργασιών, πριν την υποβολή της συμπληρωματικής συμβάσεως στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας, ήταν απολύτως απαραίτητη για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος καθόσον αφενός θα θέτονταν σε κίνδυνο οι ήδη εκτλεσμένες εργασίες της αρχικής συμβάσεως και αφετέρου επιβάλλονταν προκειμένου να τεθεί σε λειτουργία το φράγμα ...(...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω το Κλιμάκιο στερείται της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο ήδη εκτελεσμένων, εργασιών και όφειλε να απόσχει αυτού, ως ορθώς έκρινε για τις υπό στοιχεία β) και γ) εργασίες, πλην όμως, οφείλει να ελέγξει τις κατηγορίες εργασιών που περιλαμβάνονται στη συμπληρωματική σύμβαση για τις οποίες δεν υφίσταται το κώλυμα της ενάρξεως εκτελέσεώς τους  [εργασίες υπό στοιχεία α), δ) και ε)].  Ως προς αυτές η οριστική κρίση του Τμήματος πρέπει να αναβληθεί προκειμένου να αποσταλεί ο φάκελος στο Ε΄ Κλιμάκιο για να εκφέρει την άποψή του σχετικά με τη συνδρομή των προϋποθέσεων καταρτίσεως συμπληρωματικών συμβάσεων και στη συνέχεια να αποσταλεί στο Τμήμα, προκειμένου να μην στερηθούν οι ενδιαφερόμενοι του πρώτου βαθμού κρίσεως της υποθέσεως.