ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ :Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντηρήσεις – Διαμορφώσεις εσωτερικής οδοποιίας …», μεταξύ Δήμου και εργολήπτη, για τον λόγο ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον ούτε στην σχετική διακήρυξη ανοικτής δημοπρασίας, ούτε στο έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ούτε και στο κείμενο της αρχικής σύμβασης δεν προσδιορίζονται οι οδοί στις οποίες πρόκειται να γίνουν οι σχετικές παρεμβάσεις και συνεπώς δεν στοιχειοθετούνται οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι, για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η εκτέλεση των εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίες εργασίες, ακόμη και αν οι λόγοι θεωρηθούν ότι συνιστούν γεγονός που δεν μπορούσε να προβλεφθεί, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του  φακέλου ότι καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, τουλάχιστο όπως αυτό είχε προσδιορισθεί.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.Συμπληρωματικές-Πρόσθετες εργασίες:Μη νόμιμη η δαπάνη που αφορούσε στην εξόφληση του 5ου λογαριασμού (1ου λογαριασμού συμπληρωματικής σύμβασης) εκτέλεσης έργου οδοποιίας, καθόσον κατά παράβαση του άρθρου 57 του ν. 3669/2008 (ΦΕΚ Α' 116/2008), τα αρμόδια όργανα του ανωτέρω Δήμου ανέθεσαν τις ως άνω συμπληρωματικές εργασίες, χωρίς να συντρέχουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, αφού δεν απέδειξαν τη συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης, η οποία κατέστησε αναγκαία την ανάθεση των εργασιών αυτών, προκειμένου να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση.

Υπογραφή σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην υπό στοιχ. III σκέψη της παρούσας, το Τμήμα κρίνει, κατ’ αρχάς, ότι οι ανωτέρω περιγραφόμενες εργασίες που αφορούν τον κλιματισμό, τις εργασίες για τους ανελκυστήρες, το δίκτυο δομημένης καλωδίωσης και την εναρμόνιση των τηλεπικοινωνιακών δικτύων του κτιριακού συγκροτήματος φωνής και δεδομένων κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, καθ’ όσον αποσκοπούν στην εναρμόνιση με πρόσφατες απαιτήσεις της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας (βλ. τους 32/2006/EU και 2037/2000/EU Κανονισμούς για την απαγόρευση χρήσης FREON R-22, ΕΛΟΤ HD 384/2η έκδοση/4.3.2004, προδιαγραφές δομημένης καλωδίωσης κλάσης EA UTP 150/IEC 11801-EN 50173 και Πρότυπο ΕΙΑ/ΤΙΑ 568.Β draft 11.1, αντίστοιχα). Όσον αφορά δε τις λοιπές εργασίες της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, το Τμήμα κρίνει ότι αυτές δεν μπορούν, κατ’ αρχήν, να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθ’ όσον από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ότι αυτές κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων - ήτοι αιφνίδιων πραγματικών γεγονότων - κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, δεδομένου ότι αυτές οφείλονται σε προφανείς παραλείψεις ή σφάλματα της μελέτης, τα οποία εν όψει του χρόνου εκπόνησης αυτής (το έτος 1994) δεν δύναται να θεωρηθεί ότι αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν. Κατά συνέπεια, ορθώς διά της προσβαλλομένης πράξεως κρίθηκε ότι οι προαναφερθείσες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθ’ όσον δεν συνέτρεχαν οι απρόβλεπτες περιστάσεις που επιτάσσει το άρθρο 57 του ν. 3669/2008, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του αιτούντος. Πλην όμως, εν όψει της εξειδικευμένης φύσης του εκτελούμενου έργου, σε συνδυασμό με τις προεκετεθείσες νομοθετικές μεταβολές που επέβαλαν την εκτέλεση των συγκεκριμένων εργασιών, το Τμήμα άγεται, περαιτέρω, στην κρίση ότι τα αρμόδια όργανα του Πανεπιστημίου, χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης της προαναφερόμενης διάταξης του ν. 3669/2008, σχημάτισαν την πεπλανημένη πεποίθηση ότι η προσφυγή στη συγκεκριμένη διαδικασία ήταν, εν προκειμένω, επιτρεπτή και για τις λοιπές εργασίες, κατά παραδοχή του προβαλλόμενου από το αιτούν Πανεπιστήμιο λόγου περί συνδρομής συγγνωστής πλάνης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 4η σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η αναθέτουσα αρχή δεν απέδειξε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις προσφυγής στην εξαιρετική διαδικασία της απευθείας ανάθεσης των φερόμενων ως συμπληρωματικών εργασιών, αφού από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει η συνδρομή των απρόβλεπτων περιστάσεων που κατέστησαν την εκτέλεσή τους επιβεβλημένη. Ειδικότερα,  δεν στοιχειοθετείται η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων για τον Δήμο ......, εκ του γεγονότος και μόνο ότι η αρχική μελέτη που εκπόνησε δεν ήταν τεχνικά άρτια, ώστε να ανακύψει εκ των υστέρων η ανάγκη εκπόνησης νέας γεωτεχνικής μελέτης και εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών για την αντιμετώπιση των ιδίων προβλημάτων και των αυτών επικινδυνοτήτων της πλαζ Βοτσαλάκια. Ως εκ τούτου, δεν συνιστά απρόβλεπτη περίσταση, που δικαιολογεί την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης, η αστοχία της αρχικής μελέτης, ενώ δεν αποδεικνύεται ούτε η αναθέτουσα αρχή επικαλείται ότι συντρέχει άλλος λόγος που επέβαλε τη εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών, αναγόμενος σε πραγματικά περιστατικά που δεν μπορούσαν εξαρχής να προβλεφθούν, η δε επικαλούμενη «επιδείνωση της κατάστασης λόγω της παρόδου πολλών ετών από τη διαπίστωση των προβλημάτων», σε καμία περίπτωση δεν στοιχειοθετεί τέτοια περίσταση.ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1294/2018

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Συμπληρωματικές Συμβάσεις:Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου …», καθόσον: α) η παράλειψη εγγραφής στον προϋπολογισμό του Δήμου οικονομικού έτους 2014 πίστωσης, ίσης τουλάχιστον με την προϋπολογιζόμενη δαπάνη των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης, που επρόκειτο να εκτελεστούν εντός του έτους, συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια στη διαδικασία σύναψης της ελεγχόμενης σύμβασης, καθώς επίσης και η παράλειψη δέσμευσης πίστωσης για το σύνολο της προϋπολογιζόμενης για το έτος 2014 δαπάνης της σύμβασης, δεδομένου ότι η έκδοση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης, με την οποία δεσμεύεται η αναγκαία πίστωση και βεβαιώνεται η δέσμευση στα οικεία λογιστικά βιβλία, αποτελεί προϋπόθεση για την εκτέλεση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης που προκαλεί δαπάνη σε βάρος του προϋπολογισμού Ο.Τ.Α. (άρθρα 155 παρ. 1 και 158 παρ. 6 του ν. 3463/2006, ΦΕΚ Α΄ 114/2006) και β) οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης, πέραν του ότι δεν προσδιορίζονται ούτε αιτιολογούνται ειδικά, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, διότι δεν προκύπτει ότι αυτές κατέστησαν αναγκαίες, λόγω απροβλέπτων περιστάσεων κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή πραγματικών γεγονότων που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, τα οποία επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου και αντικειμενικά δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν στο στάδιο της οριστικής μελέτης, δεδομένου ότι η σύσταση και τα χαρακτηριστικά του υπεδάφους της περιοχής έπρεπε να είχαν εντοπισθεί και ληφθεί υπόψη, με την εκπόνηση ολοκληρωμένων μελετών, σε χρόνο προγενέστερο της κατάρτισης της κύριας σύμβασης (άρθρο 28 του ν. 3669/2008, ΦΕΚ Α΄ 116/2008, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 35 παρ.1 του ν.4053/2012, ΦΕΚ Α΄ 44/2012).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. ζητείται η ανάκληση της 10/2017 Πράξης του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ..., με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντήρηση προσήνεμου μώλου λιμένα ...», Με την προσβαλλομένη Πράξη κρίθηκε ότι δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, καθόσον από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτουν απρόβλεπτες περιστάσεις, αλλά αντιθέτως πλημμελή σύνταξη της αρχικής μελέτης.(..) Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει, ότι στην προκειμένη περίπτωση συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι η ανάγκη εκτέλεσης των επίμαχων εργασιών ανέκυψε, από απρόβλεπτες περιστάσεις..Ως συνέπεια της σπηλαίωσης επήλθε η καθίζηση που κατέστησε αναγκαίες τις εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης.(..)VII. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει, δεκτή, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη και, ... να υπογραφεί η οικεία σύμβαση.Ανακαλεί την 10/2017 πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο νομό ...

Βελτίωση τμήματος οδού...Ως προς τις εργασίες σήμανσης, δεν αποδεικνύεται ότι κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, δηλαδή δεν οφείλονται σε αιφνίδια πραγματικά γεγονότα που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, τα οποία επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου και αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν στο στάδιο της μελέτης και να ενταχθούν στον αρχικό προϋπολογισμό του έργου. Αντίθετα, οι εργασίες αυτές ανάγονται σε όλως προβλέψιμα γεγονότα και μάλιστα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, αποτελούν σφάλματα της αρχικής μελέτης, δοθέντος ότι η ανωτέρω αναφερθείσα στην αιτιολογική έκθεση ανάγκη μείωσης του υφιστάμενου πλάτους ασφάλτου και η κατασκευή μεγαλύτερου ερείσματος, καθώς και η χρήση διαφορετικών τύπων Συστημάτων Αναχαίτισης Οχημάτων (ΣΑΟ), έπρεπε να είχαν προβλεφθεί, εντοπιστεί και ληφθεί υπόψη, με την εκπόνηση της αρχικής μελέτης. Εξάλλου, τυχόν επικινδυνότητες ορισμένων τμημάτων της υφιστάμενης οδού αποτελούν συνθήκες γνωστές στην αναθέτουσα αρχή. Σύμφωνα δε με το .... έγγραφο του μελετητή του έργου (.... Α.Ε.) «Το πρανές του επιχώματος δεν συνιστά εμπόδιο και εκ τούτου δεν απαιτείται κάποιο ελάχιστο πλάτος ερείσματος για να λειτουργήσει το στηθαίο, ούτε η τοποθέτηση βαρέως τύπου στηθαίων (μειωμένου λειτουργικού πλάτους), των οποίων η λειτουργική παραμόρφωση να εξαντλείται εντός του εύρους του ερείσματος» και επομένως,, σύμφωνα με το ως άνω έγγραφο για τον υπάρχοντα δρόμο «δεν τίθεται κατά συνέπεια θέμα ελάχιστου πλάτους ερείσματος», είναι δε «απαραίτητο να τοποθετηθούν στηθαία ασφαλείας λόγω των μεγάλων και απότομων φυσικών πρανών, έντονο ορεινό έδαφος, τύποι στηθαίων N2W4». Τέλος, η επικαλούμενη αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου της οδού, πέραν του ότι έπρεπε να έχει ληφθεί υπόψη κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης, δεδομένου ότι στην από Μάρτιο 2016 τεχνική περιγραφή αναφέρεται ότι «με την κατασκευή του έργου θα διευκολυνθούν οι μετακινήσεις μεταξύ οικισμών, θα αυξηθεί η ασφάλεια στις μετακινήσεις και θα μειωθεί ο κίνδυνος τροχαίων ατυχημάτων και ο χρόνος διαδρομής», συνιστά συνθήκη προβλέψιμη και αναμενόμενη και δεν δύναται να αποτελέσει, άνευ ετέρου, απρόβλεπτη περίσταση, η οποία δικαιολογεί τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης. Οι δε προβαλλόμενοι ισχυρισμοί περί ασφάλειας των χρηστών της οδού δεν δύνανται να δικαιολογήσουν την ανάθεση των εν λόγω εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων. Εξάλλου, ο προβαλλόμενος από την αναθέτουσα αρχή ισχυρισμός ότι οι ως άνω εργασίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα, δεν αρκεί για να καταστήσει νόμιμη την υπογραφή της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών, αφού για τη νόμιμη κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις, απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, να συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τις διατάξεις αυτές προϋποθέσεις.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει, αφενός μεν ότι συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης και δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, κατά το μέρος που περιλαμβάνει: i) τις εργασίες αποστράγγισης και ii) τις εργασίες προστασίας λόγω πτώσεως βράχων (κατά πλειοψηφία), αφετέρου δε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, κατά το μέρος που περιλαμβάνει iii) τις εργασίες σήμανσης, κατά τα ανωτέρω εκτιθέμενα.

Μέρος των εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης έχει ήδη εκτελεσθεί. Κατά συνέπεια, το Κλιμάκιο έχει καταστεί κατά χρόνο αναρμόδιο να επιληφθεί του ελέγχου νομιμότητας της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης και οφείλει να απόσχει αυτού, αφού, ανεξαρτήτως της συνδρομής ή μη των νομίμων προϋποθέσεων για τη σύναψή της και του αν αυτή έχει υπογραφεί, η σύμβαση αυτή αφορά σε εργασίες που έχουν ήδη αρχίσει να εκτελούνται σε χρόνο προγενέστερο της υποβολής της για προληπτικό έλεγχο ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΕΡΓΑ-Συμπληρωματική Σύμβαση.(..) ζητείται η ανάκληση της 185/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου...Με την προσβαλλόμενη Πράξη το Ε΄ Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν είναι νόμιμη η ανάθεση των επίμαχων εργασιών ως συμπληρωματικών, καθόσον ενόψει του διαρκούς σκοπού της αρχικής σύμβασης, που αφορά στην κάλυψη παγίων και διαρκών αναγκών συντήρησης υποδομών προς διασφάλιση της λειτουργικότητας και ασφάλειάς τους, δεν μπορεί να γίνει λόγος για τελειοποίηση αυτής ούτε για ολοκλήρωση του αντικειμένου της.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ το Τμήμα κρίνει ότι, κατά τα ορθώς αναφερόμενα στην προσβαλλόμενη Πράξη, δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης.(..)Τούτων δοθέντων, οι εργασίες της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης είναι αυτοτελείς και η σύμβαση αυτή δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά αντιθέτως αφορά στην εκτέλεση των αυτών – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων - εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού του αντικειμένου...Ενόψει των ανωτέρω, βασίμως αναδείχθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη η εν λόγω πλημμέλεια και ο προβαλλόμενος με τις υπό κρίση αιτήσεις ισχυρισμός ότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι στις εκτεταμένες βλάβες που προκλήθηκαν από τα ισχυρότατα πλημμυρικά φαινόμενα της 15ης Νοεμβρίου 2017 στην περιοχή της Δυτικής ... πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως αλυσιτελής, καθόσον για τη νόμιμη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης δεν αρκεί μόνο η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων αλλά απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά όλες οι εκ του νόμου προβλεπόμενες προϋποθέσεις....Απορρίπτει τις συνεκδικαζόμενες αιτήσεις ανάκλησης...Δεν ανακαλεί την 185/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

(...)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη σκέψη (ΙΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες, που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή σε αιφνίδια πραγματικά περιστατικά, που αντικειμενικά, κατά τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν. Ειδικότερα, η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών που αναφέρονται στην αιτιολογική έκθεση με τα στοιχεία α΄, β΄, γ΄, δ΄ και ε΄ (βλ. ανωτέρω σκέψη ΙV) οφείλεται στην πλημμελή εκπόνηση των αρχικών μελετών, οι οποίες πρέπει να συντάσσονται με την απαιτούμενη επιμέλεια πριν τη δημοπράτηση του έργου (βλ. άρθρ. 15 παρ. 3 ν. 3669/2008, Α΄116), ενώ για τον ίδιο λόγο κατέστη αναγκαία και η εκπόνηση νέων μελετών (στοιχείο ζ΄) . Τέλος, η δαπάνη αποζημίωσης του αναδόχου για θετικές του ζημίες (στοιχείο στ΄) δεν αφορά σε συμπληρωματικές εργασίες και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε συμπληρωματική σύμβαση.