Εξέταση της δυνατότητας υπογραφής Συμπληρωματικής Συμβάσεως για πρόσθετες εργασίες σε έργο των Ενόπλων Δυνάμεων, σύμφωνα με τα άρθρα 43 και 44 του ΠΔ 609/1985.α) Είναι νόμιμη η υπογραφή Συμπληρωματικής Σύμβασης με τον ανάδοχο του έργου «Αναβάθμιση Εγκαταστάσεων Καυσίμων εντός Βάσης στην 117 ΠΜ» (ΑΝΔ-188Ν) για τις επιπλέον εργασίες που ανατέθηκαν σ’ αυτόν, διότι για τις εργασίες αυτές συντρέχουν οι προκύπτουσες από την ερμηνεία του άρθρου 8 παρ.1 του Ν 1418/1984, σε συνδυασμό με τα άρθρα 43-44 του ΠΔ 609/1985  προϋποθέσεις, προκειμένου να χαρακτηρισθούν «πρόσθετες». β) Ο ανάδοχος θα πληρωθεί στα πλαίσια υλοποίησης της συμπληρωματικής συμβάσεως, αφού πρώτα ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες εκ του νόμου διαδικασίες (παραλαβή εργασιών κ.λπ.). 

Βελτίωση -ασφαλτόστρωση επαρχιακής οδού -συμπληρωματική σύμβαση..ζητείται η ανάκληση της 334/2009 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην υπό στοιχ. III σκέψη της παρούσης, το Τμήμα κρίνει ότι οι περιγραφόμενες στην αιτιολογική έκθεση και στον 4ο Α.Π.Ε. εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του επίμαχου έργου δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, καθ’ όσον στην τεχνική έκθεση που είχε ενσωματωθεί στα τεύχη δημοπρατήσεως του αρχικού διαγωνισμού και ακολούθως στα συμβατικά τεύχη της αρχικής σύμβασης είχαν ήδη επισημανθεί τα γεωλογικά προβλήματα στη συγκεκριμένη χιλιομετρική θέση. Πράγματι, στο κεφάλαιο 3.2. της εν λόγω εκθέσεως είχε επισημανθεί πρόβλημα κατολισθήσεων μεταξύ των Χ.Θ. 9+500 και 10+000 και είχε υποδειχθεί η αντιμετώπιση του προβλήματος με «ήπιες επεμβάσεις στο πρανές, που σε γενικές γραμμές θα περιλαμβάνουν καθαρισμό των χαλαρών υλικών, στήριξη και αποστράγγιση του υλικού του πρανούς και ενίσχυση της βάσης του (…)». Κατά συνέπεια οι προβαλλόμενοι με την κρινόμενη αίτηση ισχυρισμοί περί ρηγματώσεων και κατολισθήσεων του εδάφους στην επίμαχη χιλιομετρική θέση ως φαινόμενο που απαιτούσε επείγουσα αντιμετώπιση μέσω συμπληρωματικών εργασιών πρέπει να απορριφθούν ως ουσία αβάσιμοι, δεδομένου ότι τα εν λόγω προβλήματα ήταν ήδη γνωστά πριν από την εκτέλεση του έργου. Τέλος, απορριπτέος ως απαράδεκτος τυγχάνει ο ισχυρισμός της αιτούσας που προβάλλεται το πρώτον με το από 17.8.2009 υπόμνημά της, ότι η υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση περιέχει εργασίες που είχαν εκτελεστεί ως «επείγουσες πρόσθετες» πριν από τη σύνταξη του Α.Π.Ε., βάσει του άρθρου 44 του π.δ/τος 609/1985 (βλ. Πράξη 110/2006 VI Τμ. Ελ. Συν.).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι ορθώς, με την προσβαλλόμενη Πράξη, κρίθηκε ότι οι ως άνω εργασίες δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο νομίμως ανατεθείσας στον ανάδοχο συμπληρωματικής συμβάσεως και, συνεπώς, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί.​

Κατασκευή υπόγειων διαβάσεων...ζητείται η αναθεώρηση της 2753/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη (ΙΙΙ) νομική σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι ορθά τόσο το Τμήμα όσο και το Κλιμάκιο έκρινε ότι είναι κατά χρόνο αναρμόδιο να διενεργήσει προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας για τις εργασίες υπό στοιχ. α΄ και β΄ της συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον οι εργασίες αυτές είχαν ήδη εκτελεστεί. Ο δε προβαλλόμενος ισχυρισμός της αιτούσας εταιρείας ότι οι σχετικές εργασίες δεν έχουν ολοκληρωθεί, αλλά έχει εκτελεστεί μόνον ένα μέρος αυτών (ποσοστό 20% περίπου), είναι απορριπτέος προεχόντως ως αλυσιτελής, καθόσον ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει έργο «υπό εκτέλεση», δηλαδή έργο του οποίου οι εργασίες θα εκτελεσθούν μετά την κρίση του Δικαστηρίου ότι η οικεία διαδικασία είναι νόμιμη και όχι σύμβαση, η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς. Τούτο δε ανεξαρτήτως του ότι σε κάθε περίπτωση ο εν λόγω ισχυρισμός προβάλλεται αναποδείκτως. Εξάλλου, η αιτούσα ούτε και ενώπιον του παρόντος Τμήματος επικαλείται ούτε από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι οι εν λόγω εργασίες ανατέθηκαν κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 44 του π.δ.609/1985, ούτε ότι τηρήθηκε η προβλεπόμενη σ’ αυτές διαδικασία (σύνταξη τεχνικής περιγραφής των εργασιών από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, αιτιολόγηση του επείγοντος, εκτίμηση της δαπάνης και έγκριση αυτών από την Προϊσταμένη Αρχή, βλ. και αποφ. 2093/2011 Μείζονος – Επταμελούς Σύνθεσης Ελ. Συν. όπου και μειοψηφία). Τέλος, απορριπτέος τυγχάνει ο ισχυρισμός της αιτούσας ότι μέχρι την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης υφίστατο πάγια νομολογία περί του ότι δεν ασκεί επιρροή για τον έλεγχο νομιμότητας η ενδεχόμενη μερική εκτέλεση των σχετικών εργασιών, δοθέντος ότι η πλέον πρόσφατη και πάντως οπωσδήποτε ισχύουσα κατά το χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης απόφασης πάγια νομολογία του δικαστηρίου δέχεται ότι ο αρμόδιος δικαστικός σχηματισμός είναι χρονικά αναρμόδιος να ελέγξει έστω και μερικώς εκτελεσθείσα σύμβαση (βλ. αποφ. VI Τμ. Ελ. Συν 2219, 276, 272, 1250/2011, 1623/2010, πράξη 71/2007).Απορρίπτει την αίτηση αναθεώρησης της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «.....» κατά της 2753/2011 απόφασης του VI Τμήματος 

Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι οι διακηρύξεις των δημοπρατούμενων έργων προσαρμόζονται κάθε φορά στο αντίστοιχο πρότυπο τεύχος διακηρύξεως. Πλην, όμως, κατά την άποψη που κράτησε στο Δικαστήριο τα πρότυπα τεύχη διακηρύξεως δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις διαγωνισμών που γίνονται με το σύστημα μελέτη-κατασκευή, όταν δηλαδή αξιολογείται πρώτα η ποιότητα της μελέτης και μετά εξετάζεται η οικονομική προσφορά. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από την υποσημείωση 17 του πρότυπου τεύχους τύπου Α΄ της ανωτέρω Υπουργικής απόφασης (σελ. 23748) στην οποία σημειώνεται ότι: «Ιδιαιτέρως επισημαίνεται ότι η παρούσα διακήρυξη αφορά τα συστήματα δημοπράτησης του άρθρου 7 (κυρίως), αλλά και των άρθρων 9 και 11 (εφόσον συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις) του π.δ. 609/1985.», αφορά, δηλαδή, τα συστήματα προσφοράς με επιμέρους ποσοστά έκπτωσης (άρθρο 7 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 6 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων), προσφοράς με ελεύθερη συμπλήρωση Τιμολογίου (άρθρο 9 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 7 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) και μειοδοσίας στο ποσοστό οφέλους απολογιστικών εργασιών (άρθρο 11 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 9 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) και όχι το σύστημα προσφοράς που περιλαμβάνει μελέτη και κατασκευή (άρθρο 10 του π.δ. 609/1985 και ήδη άρθρο 8 του κώδικα νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων) (πρβλ. πράξη VI Τμήματος 58/2006).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙΙ, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης άγεται στην κρίση ότι όλες ανεξαιρέτως οι εργασίες, που περιλαμβάνονται στην υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση έχουν εκτελεστεί (γ΄ τρίμηνο 2004 και τα β΄, γ΄ και δ΄ τρίμηνα 2006), το έργο έχει περατωθεί στο σύνολό του στις 31.12.2007, σύμφωνα με την οικεία βεβαίωση περάτωσης αυτού, οι δε εργασίες αυτές δεν εμπίπτουν στο καθεστώς του άρθρου 44 του π.δ. 609/1985. Επομένως, το VI Τμήμα με την προσβαλλόμενη απόφασή του, ορθώς ερμήνευσε και εφάρμοσε το νόμο κρίνοντας ότι το Ε΄ Κλιμάκιο στερείται της κατά χρόνο αρμοδιότητας για τον έλεγχο νομιμότητας της εν λόγω 2ης συμπληρωματικής σύμβασης. Οι προβαλλόμενοι δια της αναθεωρητικής αίτησης λόγοι, με τους οποίους υποστηρίζεται ότι α) η συμπληρωματική σύμβαση δεν έχει ακόμη συναφθεί, λόγω του ότι ο έγγραφος τύπος της είναι συστατικός και όχι αποδεικτικός και β) αυτή δεν έχει εκπληρωθεί στο σύνολό της, αφού δεν έχει ακόμα καταβληθεί το εργολαβικό αντάλλαγμα, αποβαίνουν αμφότεροι απορριπτέοι ως αλυσιτελώς προβαλλόμενοι, καθόσον, όπως προεκτέθηκε, το Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, από τη στιγμή που οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση έχουν εκτελεστεί, στερείται πλέον ελεγκτικής αρμοδιότητας. Ο ισχυρισμός δε της παρεμβαίνουσας εταιρείας ότι το σχέδιο της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του εν λόγω έργου εκφεύγει του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας, καθόσον χρηματοδοτείται αποκλειστικά από πιστώσεις ΝΑΤΟ είναι απορριπτέος ως αβάσιμος – και τούτο ανεξαρτήτως του παραδεκτού ή μη αυτού, αφού τυχόν παραδοχή του θα οδηγούσε σε απόρριψη της υπό κρίση αίτησης αναθεώρησης- καθόσον το αρχικό έργο δημοπρατήθηκε με εθνικό διαγωνισμό και αναθέτουσα αρχή το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας..(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι η υπό κρίση αίτηση της Υπηρεσίας Έργων …, για αναθεώρηση της 26/2012 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν.    

Νομίμως, καταρχήν, καταβάλλεται στον ανάδοχο του έργου αποζημίωση για το τεκμαιρόμενο όφελος από τη μη εκτέλεση εργασιών, αφού η σύμβαση ανάθεσης του δημοτικού έργου διαλύθηκε από υπαιτιότητα του Δήμου και δεν είχαν εκτελεστεί καθόλου εργασίες. Πλην όμως ειδικότερα αυτή η δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον εσφαλμένα συνυπολογίστηκε στο αρχικό συμβατικό αντικείμενο για τον προσδιορισμό της εν λόγω αποζημίωσης η δαπάνη αναθεώρησης (άρθρο 9 του ν.1418/1984 και άρθρο 50 του π.δ. 609/1985).

Εξόφληση 8ου λογαριασμού έργου. Μη νόμιμη η χρήση του κονδυλίου των απρόβλεπτων δαπανών για την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών με το 2ο Α.Π.Ε., αφού αυτές οι επιπλέον εργασίες μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, σύμφωνα με τη διάταξη της παρ.2 εδ.β΄του άρθρου 43 του π.δ. 609/1985. Όμοια η 113/2009 πράξη του ιδίου Τμήματος, δεν ανακαλεί τη 291/2008, (συγγνωστή πλάνη). Όμοιες οι 163,321/2009 πράξεις του ιδίου Τμήματος Όμοια η 334/2009 πράξη του ιδίου Τμήματος, (συγγνωστή πλάνη

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Ζητείται παραδεκτώς η αναθεώρηση της 3049/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου,Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις υπό στοιχ. IIΙ και ΙV σκέψεις της παρούσας, το παρόν Τμήμα κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι εφόσον οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες έχουν εκτελεσθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος -γεγονός άλλωστε, το οποίο δεν αμφισβητεί ούτε ο αιτών Δήμος- και δεδομένου ότι για την εκτέλεση των εργασιών αυτών προ της εγκρίσεως ΑΠΕ δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 56 του ν. 3669/2008, όπως ορθώς έκρινε το VI Τμήμα με την 3049/2011 απόφασή του, και μάλιστα ούτε οι ουσιαστικές προϋποθέσεις, καθόσον δεν επρόκειτο περί πρόσθετων επειγουσών εργασιών κατά την έννοια του ως άνω άρθρου, γιατί δεν στόχευαν στην αποτροπή άμεσου για το έργο κινδύνου, μη δυναμένου ν΄ αποτραπεί άλλως, αλλά στην αντιμετώπιση μιας πάγιας ανάγκης με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου απορροής και αποστράγγισης ομβρίων προς αντικατάσταση του παλαιού, ούτε οι τυπικές, καθόσον δεν είχε προηγηθεί εντολή της Προϊσταμένης του έργου Αρχής, ήτοι της Δημαρχιακής Επιτροπής..δεν έσφαλλε το VI Τμήμα δεχθέν ότι πράγματι ήταν κατά χρόνο αναρμόδια η Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον έλεγχο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου, στην οποία περιλαμβάνονται εκτελεσθείσες εργασίες μη εμπίπτουσες στην έννοια της διάταξης του άρθρου 56 περί επειγουσών πρόσθετων εργασιών.(..)Κατ’ ακολουθίαν τούτων και μη προβαλλόμενου άλλου λόγου αναθεωρήσεως, η κρινόμενη αίτηση για αναθεώρηση της 3049/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί.

ζητείται παραδεκτώς  η αναθεώρηση της 3490/2012 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην υπό στοιχ. II σκέψη της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς ερμηνεύθηκαν και εφαρμόστηκαν με την προσβαλλόμενη απόφαση οι προεκτεθείσες διατάξεις, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών. Τέλος, το παρόν Τμήμα δεν δύναται να επιτρέψει τη σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής συμβάσεως, την οποία το ίδιο έκρινε μη νόμιμη κατά τα ανωτέρω, έστω και αν, όπως επικαλείται η αιτούσα Υπηρεσία, οι συμπληρωματικές αυτές εργασίες είναι αναγκαίες για την ασφάλεια και λειτουργικότητα του έργου, συντρέχει δε συγγνωστή πλάνη της ιδίας ως προς τη φύση των εργασιών αυτών ως απρόβλεπτων και επειγουσών, και συνεπώς το συναφές αίτημα πρέπει να απορριφθεί. Κατόπιν τούτου, και μη προβαλλομένου άλλου ισχυρισμού, η υπό κρίση αίτηση αναθεωρήσεως και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν.

Δημοσιονομική διόρθωση ποσού...Με τα δεδομένα αυτά, ορθώς το Τμήμα, με την ήδη πληττόμενη απόφασή του, ερμήνευσε και εφάρμοσε τις διατάξεις των άρθρων 8 του ν. 1418/1984 και 43 του π.δ/τος 609/1985, κρίνοντας ότι, εφόσον, κατά τα γενόμενα δεκτά πραγματικά περιστατικά, οι επίμαχες εργασίες του 1ου και του 4ου υποέργου δεν συνάπτονταν με το τεχνικό αντικείμενό τους, δεν μπορούσαν να καλυφθούν από το κονδύλιο των απροβλέπτων και τις επί έλαττον δαπάνες των αντίστοιχων εργολαβικών συμβάσεων, ακόμη και εάν υποτεθεί ότι, όπως ο αναιρεσείων υποστήριξε με την έφεση, οι εργασίες αυτές κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου της αποχέτευσης και ενόψει της μείζονος αποτελεσματικότητας της τελικώς επιλεγείσας μεθόδου απολύμανσης στη Μονάδα Καθαρισμού Λυμάτων, ενώ ούτε η απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων δικαιολογούσε, ως προγενέστερη της δημοπράτησης του έργου κατασκευής της Μονάδας αυτής, την ανάλωση του εν λόγω κονδυλίου. Περαιτέρω, ανεξαρτήτως του εάν λόγοι αναγόμενοι στην προαίρεση του τελικού δικαιούχου λυσιτελώς προβάλλονται, προκειμένης δημοσιονομικής διόρθωσης που ερείδεται σε αντικειμενικά μόνο δεδομένα, όπως στην κρινόμενη υπόθεση που η αιτία ανάκτησης συνίσταται στην εκτέλεση εργασιών εκτός του εγκεκριμένου τεχνικού αντικειμένου των έργων (πρβλ. Ολομ. Ελ. Συν. 210/2011), στη συγκεκριμένη περίπτωση, πάντως, ο ισχυρισμός για τη συνδρομή συγγνωστής πλάνης δεν είχε ορισμένως προβληθεί με το δικόγραφο της έφεσης, στο οποίο ο αναιρεσείων περιοριζόταν στην έκθεση, εν είδει ιστορικού της διαφοράς, το μεν της ελλιπούς οργάνωσης των υπηρεσιών του και της - ευεξήγητης λόγω της μέχρι τότε μη διενέργειας ελέγχου - έλλειψης προηγούμενων παρατηρήσεων των αρμοδίων οργάνων, το δε όλως άσχετων με τη διαπιστωθείσα πλημμέλεια αντιδικιών του με τους περιοίκους, χωρίς, ωστόσο, καμία πεπλανημένη πεποίθησή του για την έννοια των διατάξεων της νομοθεσίας περί δημοσίων έργων που παραβίασε να επικαλεσθεί. Ως εκ τούτου, ορθώς το Τμήμα απέρριψε, ως απαράδεκτο το σχετικό ισχυρισμό, στον οποίον ο αναιρεσείων το πρώτον με το υπόμνημά του αναφέρθηκε, επικαλούμενος εκ των υστέρων την καλή τη πίστει διάθεση των οικείων κονδυλίων, και τα περί του αντιθέτου υποστηριζόμενα με την ένδικη αίτηση τυγχάνουν αβάσιμα.