ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Επιβατικός και Εμπορικός Λιμένας … … – Α΄ Φάση», συμβατικής δαπάνης 2.049.708,37  ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (2.398.158,79 ευρώ με Φ.Π.Α. 17%).(....)Τέλος, θα πρέπει να διευκρινιστεί ποιοι λόγοι κατέστησαν αναγκαία την ενσωμάτωση στην τρέχουσα εργολαβία και τη μη ανάθεση με νέα διαγωνιστική διαδικασία της ανακατασκευής του παλαιού προσήνεμου μώλου, που καθαιρέθηκε στο πλαίσιο της παρούσας εργολαβίας, προκειμένου να κατασκευαστεί ο νέος προβλήτας του εμπορικού λιμένα. Να απαντηθεί αιτιολογημένα από την αναθέτουσα αρχή γιατί η καθαίρεση του διατηρούμενου, με βάση την αρχική μελέτη του έργου, μώλου και η κατασκευή δύο νέων μώλων δεν συνιστά ουσιώδη, μη επιτρεπόμενη τροποποίηση, άλλως μη επιτρεπόμενη επέκταση του φυσικού αντικειμένου της παρούσας εργολαβίας. Αναβάλλει την έκδοση οριστικής Πράξης επί της νομιμότητας της 1ης  συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Επιβατικός και Εμπορικός Λιμένας … … – Α΄ Φάση».

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι δαπάνες μετακίνησης στην τοπική κοινότητα … του Δήμου Κεντρικών …. του … στις 21.4.2015 και 4.6.2015 και του …. στις 21.4.2015, νομίμως βαρύνουν τον προϋπολογισμό του Δήμου …., καθόσον οι ως άνω μετακινήσεις πραγματοποιήθηκαν για το χαρακτηρισμό εδαφών του έργου «Κατασκευή φράγματος μετά προφράγματος στη θέση … χειμάρρου ….Δ.Δ. ….», κατ’ εντολή της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου  …., που ήταν η Διευθύνουσα Υπηρεσία του εν λόγω έργου. Επίσης, νομίμως βαρύνεται ο προϋπολογισμός του Δήμου …., ως φορέα υλοποίησης του έργου «Βελτίωση – Ασφαλτόστρωση δρόμου …. – ….», με τις δαπάνες που αφορούν τις μετακινήσεις του …στις 8.7.2015 και 10.7.2015, στο …. – …. του Δήμου ……, για την αποτύπωση – έλεγχο υψομέτρων του ανωτέρω αναφερόμενου έργου. Αντίθετα, μη νομίμως βαρύνεται ο προϋπολογισμός του Δήμου …. με τις δαπάνες, που αφορούν τις μετακινήσεις: α) του ….….: i) στις 4.3.2015, στην τοπική κοινότητα … του Δήμου Κεντρικών …., για την οριστική παραλαβή του έργου «Βελτίωση βατότητας οδών Τ.Κ. ….», ii) στις 12.11.2015, στη … του Δήμου Κεντρικών …. για την οριστική παραλαβή του έργου «Βελτίωση βατότητας οδών Τ.Κ. …» και iii) στις 26.2.2015 στις τοπικές κοινότητες …., Κλειδιού, ….. και …. του Δήμου …., για την προσωρινή παραλαβή του έργου «Αποκατάσταση ζημιών από θεομηνίες στο Δήμο Γ. …» και β) του …. στις 17.4.2015 στο …., … …., …., … του Δήμου …, για την οριστική παραλαβή του έργου «…», καθόσον οι δαπάνες για τις μετακινήσεις αυτές που πραγματοποίησαν οι εν λόγω υπάλληλοι του Δήμου …, ως μέλη των  Επιτροπών παραλαβής των σχετικών έργων, βαρύνουν, σύμφωνα με το άρθρο 61 παρ.5 του ν.4257/2014 την Αναθέτουσα Αρχή των έργων αυτών, δηλαδή τους Δήμους Κεντρικών …. (μετακινήσεις στο …. και τη ….) και …. (μετακινήσεις στις τοπικές κοινότητες …., Κλειδιού, …. και …., καθώς επίσης στο …., Άνω …, ….και …). 

α) Αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ) του ν. 4412/2016, ώστε να τροποποιηθεί σύμβαση προμήθειας μεταξύ του YNANΠ και της αναδόχου εταιρείας, κατά τρόπο ώστε να είναι δυνατή η τμηματική παράδοση και παραλαβή του έργου και αντίστοιχα, η πληρωμή της αναδόχου, δεδομένου ότι, μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί το έργο μέχρι και τη Φάση Γ΄ και απομένει η εκτέλεση της Φάσης Δ΄, σύμφωνα με τη διακήρυξη, και β) αν δύναται η αρμόδια Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής του Έργου να εκκινήσει τη διαδικασία παραλαβής των τριών πρώτων φάσεων της Σύμβασης και στη συνέχεια να καταβληθεί στην ανάδοχο το 80% του συμβατικού ποσού ή μέρος αυτού, χωρίς τμηματική αποδέσμευση της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης που ήδη έχει κατατεθεί.(...)Δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ) του ν. 4412/2016, ώστε να τροποποιηθεί κατάλληλα η Σύμβαση, κατά τρόπο ώστε να είναι δυνατή η τμηματική παράδοση και παραλαβή του έργου και συνακόλουθα η τμηματική πληρωμή της αναδόχου εταιρείας, δεδομένου ότι, μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί μέχρι και η Φάση Γ΄, απομένει δε η εκτέλεση της Φάσης Δ΄, και συνακόλουθα, η αρμόδια Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής του Έργου δεν δύναται να εκκινήσει τη διαδικασία παραλαβής των τριών πρώτων φάσεων υλοποίησης της ανωτέρω σύμβασης και στη συνέχεια να καταβληθεί στην ανάδοχο το 80% του συμβατικού ποσού ή μέρος αυτού (ομόφωνα).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. αναβολή κρίσης επί της νομιμότητας σύμβασης έργου (..) Στον υποβληθέντα φάκελο δεν περιλαμβάνονται τα, απαραίτητα για την ολοκλήρωση του ελέγχου στοιχεία σχετικά με την τήρηση της νομοθεσίας για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του τμήματος εκείνου του ελεγχόμενου έργου που αφορά τις εργασίες κατασκευής και συντήρησης οδών εκτός σχεδίου πόλεως (βλ. τον ν. 4014/2011, Α’209 καθώς και την απόφαση 1958/2012 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Α’ 21 και ιδίως το Παράρτημα Ι αυτής).(..) Κατόπιν τούτων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβληθεί η οριστική κρίση του, προκειμένου να προσκομιστούν από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου ....., τα ανωτέρω απαραίτητα για την άσκηση του ελέγχου στοιχεία.

Αρμόδια υπηρεσία για τον έλεγχο και την εποπτεία αντιδιαβρωτικών έργων επί του αιγιαλού, ειδικότερα αυτών που εκτελούνται έμπροσθεν ιδιωτικών ιδιοκτησιών. Αρμόδια υπηρεσία για τη βεβαίωση περί του ότι η κατασκευή προστατευτικού έργου, το οποίο έχει εκτελεστεί με δαπάνη ιδιώτη, εντός της ζώνης αιγιαλού, παραλίας ή θάλασσας, προκειμένου να αποτραπεί απειλή από διάβρωση ιδιωτικού κτήματος, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 2971/2001, είναι σύμφωνη με την εγκεκριμένη από τις Υπηρεσίες Τεχνικών Έργων της (αιρετής) Περιφέρειας μελέτη, είναι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση (ομόφ).

Δεν δύνανται να θεωρηθούν ως νομίμως εκτελεσθείσες συμπληρωματικές εργασίες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου ή στη βελτίωση της ποιότητας του χωρίς, όμως, να γίνεται επίκληση στην σχετική απόφαση της αρμόδιας αρχής και να προκύπτει η συνδρομή των ως άνω απρόβλεπτων περιστάσεων που κατέστησαν αναγκαία τη σύναψη της οικείας σύμβασης εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών.Νόμιμη η αναδρομικότητα των αποφάσεως παράτασης εκτέλεσης για εύλογο χρονικό διάστημα που δεν δύναται να υπερβαίνει τους 3 μήνες

Η αξίωση του εργολάβου για την καταβολή της, κατά τη σύμβαση, οφειλόμενης αμοιβής του υπόκειται σε πενταετή παραγραφή που αρχίζει από το τέλος του έτους κατά το οποίο συντελέσθηκε η οριστική παραλαβή του έργου, είτε αυτή διενεργήθηκε από την επιτροπή με τη σύνταξη σχετικού πρωτοκόλλου (πραγματική παραλαβή) είτε έγινε αυτοδικαίως (πλασματική παραλαβή). Η οριστική, δε, παραλαβή θεωρείται ότι έχει συντελεσθεί αυτοδικαίως εάν παρέλθει άπρακτο δίμηνο από τη συμπλήρωση του χρόνου της εγγύησης του έργου και πάντως μετά την πάροδο 30 ημερών από τότε που ο ανάδοχος θα απευθύνει προς την υπηρεσία ειδική περί τούτου όχληση, χωρίς την οποία δεν επέρχεται η συντέλεση της (πλασματικής) οριστικής παραλαβής (πρβλ. πράξεις Ι Τμ. Ε.Σ. 271, 388/1992 και απ. ΣτΕ 3489, 4195/1996).Aπό τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει, ανεξαρτήτως του χρόνου λήξεως της εγγύησης των έργων, ότι έγινε ειδική όχληση του αναδόχου προς ενέργεια της οριστικής παραλαβής τους, δε συντρέχει περίπτωση συντελέσεως αυτοδίκαιης παραλαβής, ούτε εξάλλου έχουν συνταχθεί πρωτόκολλα οριστικής παραλαβής. Συνεπώς, οι αξιώσεις του αναδόχου από τις ανωτέρω εργολαβικές συμβάσεις δεν έχουν υποπέσει σε παραγραφή,

Δημόσια έργα.Συμπληρωματικές συμβάσεις.Ως απρόβλεπτες δε περιστάσεις θεωρούνται πραγματικά γεγονότα τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο καταρτίσεως της αρχικής σύμβασης και τα οποία, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη) με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου. Δεν θεωρούνται συμπληρωματικές εργασίες, οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα, εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητας του ( Πρ. VII Τμ. 34, 32/2006, 63/2005, IV Τμ 5/2005, 194/2004).

Συμπληρωματικές συμβάσεις.Δεν θεωρούνται συμπληρωματικές εργασίες οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του. Τέλος, η απόφαση του αρμοδίου οργάνου περί προσφυγής στην προρρηθείσα διαδικασία ανάθεσης, πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται εφικτός ο έλεγχος της νομιμότητάς της από το Ελεγκτικό Συνέδριο (Πρ. VI Τμ. Ε.Σ. 232, 216, 197, 192 και 98/2006, 108, 64 και 52/2007).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Συνεπώς, κατά το έτος 2017 που εκδόθηκε το 124 Ε σχετικό χρηματικό ένταλμα πληρωμής, σε αντικατάσταση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο 105 Ε/2018 χρηματικό ένταλμα πληρωμής, η αξίωση καταβολής τόκων για την καθυστέρηση εξόφλησης των ανωτέρω λογαριασμών του έργου «…..» ήταν ήδη παραγεγραμμένη. Όσον αφορά στους τόκους του δεύτερου λογαριασμού του έργου «Ολοκλήρωση ανέγερσης 12/θέσιου Δ.Σ. Ελεούσας», η παραγραφή άρχισε παρομοίως ένα μήνα από την ρητή έγκριση του λογαριασμού από τη Διευθύνουσα υπηρεσία η οποία έγινε 16.07.2009, ήτοι από 18.8.2009. Η όχληση που υπεβλήθη στις 12.11.2010 διέκοψε την παραγραφή, η οποία, εφόσον η αρμόδια υπηρεσία δεν απάντησε, ξανάρχισε ένα εξάμηνο μετά, ήτοι στις 13.5.2011 και συμπληρώθηκε μετά την παρέλευση πενταετίας, ήτοι το έτος 2016. Κατά συνέπεια, κατά το έτος 2017 που εκδόθηκε το 157 Ε σχετικό χρηματικό ένταλμα πληρωμής, σε αντικατάσταση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο 133 Ε/2018 χρηματικό ένταλμα πληρωμής, η αξίωση καταβολής τόκων για την καθυστέρηση εξόφλησης του δεύτερου λογαριασμού του δεύτερου έργου ήταν ήδη παραγεγραμμένη. Τέλος, εν όψει του ότι, κατά τα προεκτεθέντα, η αξίωση καταβολής τόκων γεννάται εντός μηνός από την ρητή εν προκειμένω έγκριση εκάστου λογαριασμού των εκτελεσθέντων έργων, απορριπτέοι ως νόμω αβάσιμοι τυγχάνουν τόσο ο προβαλλόμενος από τον Επίτροπο ισχυρισμός ότι κρίσιμος χρόνος για την έναρξη της παραγραφής χρόνος είναι η ημερομηνία έγκρισης των πρωτοκόλλων οριστικής παραλαβής των ανωτέρω δύο έργων όσο και η άποψη που υποστηρίζει η Περιφέρεια Ηπείρου (Περιφερειακή Ενότητα ....) στο 38593/3576/27.3.2018 έγγραφο επανυποβολής των ενταλμάτων για θεώρηση, ότι η παραγραφή απαιτήσεων του αναδόχου για τόκους υπερημερίας εκκινεί από το πέρας το έτους κατά το οποίο εξοφλήθηκε το χρηματικό ένταλμα που εκδόθηκε για την εξόφληση του αντίστοιχου λογαριασμού. Κατόπιν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη κανονικές διότι οι σχετικές απαιτήσεις έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή και, ως εκ τούτου, τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθούν.