Καθαρισμός στεγασμένων και υπαίθριων χώρων :Με δεδομένα αυτά, η κρίση του Κλιμακίου είναι η ακόλουθη: Η υπό ανωτέρω στοιχ. α) εγκριθείσα τροποποίηση της αρχικής 8252/30.5.2022 σύμβασης, με αύξηση του συμβατικού τιμήματος για την παροχή των ήδη εκτελούμενων υπηρεσιών καθαριότητας στους εκατόν είκοσι έξι (126) σταθμούς Α. Κεντρικής και Νοτίου Ελλάδας και Β. Μακεδονίας - Θράκης, οι οποίες περιλαμβάνονται στο εξαρχής προκηρυχθέν φυσικό αντικείμενο του διαγωνισμού, οφείλεται στην αύξηση του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου και μισθού, όπως αυτά διαμορφώθηκαν με την προαναφερθείσα τελευταία υπουργική απόφαση, η αύξηση δε αυτή έλαβε χώρα κατά την εκτέλεση της εν λόγω σύμβασης. Ως εκ τούτου, ο αναθέτων Φορέας νομίμως προέβη στην αντίστοιχη αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος της αρχικής σύμβασης, κατ’ εφαρμογήν της διάταξης του άρθρου 337 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, δεδομένου επιπλέον ότι με τη συγκεκριμένη τροποποίηση δεν μεταβάλλεται η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, ούτε η δαπάνη αυτής υπερβαίνει το 50% της αξίας της. Ως εκ τούτου, δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου τροποποίησης της 8252/30.5.2022 σύμβασης, κατά το μέρος που αφορά στην αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος για την παροχή των ήδη εκτελούμενων υπηρεσιών καθαριότητας, μηνιαίου κόστους κατά τα ανωτέρω 264.204,30 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Αντιθέτως, η τροποποίηση της αρχικής σύμβασης, κατά το μέρος που αφορά στην επαύξηση του φυσικού και οικονομικού της αντικειμένου, με την ένταξη σε αυτήν των εργασιών καθαρισμού των εννέα (9) σταθμών της νέας Σιδηροδρομικής γραμμής «Κιάτο - Αίγιο», κατ’ επίκληση της ίδιας ως άνω διάταξης του άρθρου 337 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, ποσού 310.497,14 ευρώ πλέον ΦΠΑ, παρίσταται μη νόμιμη. Τούτο, διότι στην οικεία 6289/16.6.2023 εγκριτική απόφαση του ΔΣ της «......», όπως συμπληρώνεται με τις προαναφερόμενες εισηγήσεις της αρμόδιας Υπηρεσίας του Οργανισμού, δεν τεκμηριώνεται η συνδρομή, κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, απρόβλεπτων περιστάσεων, μη οφειλόμενων σε έλλειψη επιμέλειας εκ μέρους του αναθέτοντος φορέα, οι οποίες (περιστάσεις) να καθιστούν την εκτέλεση επιπλέον υπηρεσιών καθαρισμού απολύτως επιβεβλημένη, ώστε να αποτελέσουν «ενιαίο, ομοειδές έργο» με την αρχική σύμβαση. Αναφέρεται μόνο αορίστως ότι οι νέοι αυτοί σταθμοί παραδόθηκαν προς χρήση σε χρόνο μεταγενέστερο της προκήρυξης του διαγωνισμού, χωρίς να ήταν εφικτή η εκτίμηση εκ των προτέρων της ακριβούς χρονικής στιγμής ή της έκτασης της ένταξής τους στη χάραξη των δρομολογίων στο προσφάτως επεκταθέν τμήμα της Γραμμής «Κιάτο - Αίγιο» του ΟΣΕ. Οι υπηρεσίες, όμως, καθαρισμού των χώρων των νέων αυτών σταθμών έχουν μία αυτοτελή λειτουργία και εκπληρώνουν τους σκοπούς του αναθέτοντος φορέα χωρίς να εξαρτώνται από τις εκτελούμενες υπηρεσίες της αρχικής σύμβασης, μπορούν δε να ανατεθούν ανεξάρτητα από αυτές. Επομένως, με την ελεγχόμενη τροποποίηση – επαύξηση, επιχειρείται, χωρίς να συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις, κατ’ ουσίαν, η παροχή υπηρεσιών μη αμέσως συνεχόμενων με το φυσικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, χωρίς την τήρηση των νόμιμων διαδικασιών για την ανάθεσή τους αυτοτελώς, αλλά διά της προσθήκης τους στο αντικείμενο ήδη εκτελούμενης σύμβασης, αποσκοπώντας τελικώς στην αποφυγή εφαρμογής των διατάξεων του ν. 4412/2016 αναφορικά με τις διαδικασίες ανάθεσης των δημόσιων συμβάσεων, κατά παράβαση του άρθρου 337 παρ. 1 περ. γ΄ του ανωτέρω νόμου. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης κατά το μέρος τούτο.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:τροποποίηση της ... σύμβασης του Δήμου Κατερίνης με αντικείμενο την παροχή της υπηρεσίας «Μεταφόρτωση και μεταφορά των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) του Δήμου Κατερίνης»(...)το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι η αξία της υποβληθείσας προς έλεγχο τροποποίησης της ... αρχικής σύμβασης, ποσού 63.409,86 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), υπολείπεται τόσο του 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης, το τίμημα της οποίας ανέρχεται σε 1.752.000,00 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), όσο και του ισχύοντος κατώτατου ορίου των 215.000,00 ευρώ της περ. γ΄ του άρθρου 5 του ν. 4412/2016, που προβλέπεται για τις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών που δημοπρατούνται από μη κεντρικές αναθέτουσες αρχές, ενώ, τέλος, με τη συγκεκριμένη τροποποίηση δεν μεταβάλλεται η συνολική φύση της σύμβασης, αφού οι σχετικές υπηρεσίες περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης.Απαραδέκτως υποβάλλεται προς έλεγχο ενώπιον του Κλιμακίου το σχέδιο τροποποίησης 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Και τούτο, καθόσον οι αποτελούσες το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασίες δεν περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά συνέχονται, ως πρόσθετες, με το τεχνικό αντικείμενο αυτής, χωρίς να αλλάζουν τη φύση της. Περαιτέρω, λόγω του αντικειμένου του έργου ... και της φύσης των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών, υφίστανται τεχνικοί λόγοι που δεν επιτρέπουν την αλλαγή αναδόχου χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα στην άρτια και έγκαιρη εκτέλεση του έργου, δεδομένου ότι η ανάθεσή τους σε ανάδοχο διαφορετικό από εκείνον της αρχικής σύμβασης θα προκαλούσε σημαντικές τεχνικές δυσχέρειες, αφού θα απαιτούσε τον συντονισμό και την επίβλεψη, από την αναθέτουσα αρχή, διαφορετικών συνεργείων στον τόπο εκτέλεσης του έργου. Επιπλέον, συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις ως προς τη δεύτερη εργασία της Σ.Σ.Ε.(...)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποκαταστάσεις – Ανακατασκευές – Αναπλάσεις Κοινοχρήστων Χώρων του Δήμου Αθηναίων».

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου της τροποποιητικής σύμβασης, που αφορά στην παροχή υπηρεσιών καθαριότητας των κτιριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου του ν.π.δ.δ. με την επωνυμία «…»(....)Εξάλλου, με δεδομένο ότι για τη σύναψη τροποποιητικής σύμβασης λόγω υποκατάστασης αναδόχου, η διαδικασία ολοκληρώνεται σε μία και μοναδική φάση με τη λήψη της οικείας απόφασης, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι οι διενεργηθείσες προπαρασκευαστικές ενέργειες συνιστούν οποιοδήποτε στάδιο ανάθεσης, νομίμως υποβαλλόμενο προς άσκηση προσυμβατικού ελέγχου.(....)Εξάλλου, με την ελεγχόμενη τροποποίηση δεν μεταβάλλεται η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, ενώ, περαιτέρω, η συνολική δαπάνη των ως άνω τροποποιήσεων δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης.(....)Απαραδέκτως εισάγεται ενώπιον του Κλιμακίου το σχέδιο τροποποίησης της 169/4.9.2018 σύμβασης μεταξύ του ν.π.δ.δ. με την επωνυμία «…» (στο εξής …) και της εταιρείας με την επωνυμία «… Α.Ε.»,  κατά το μέρος που αφορά τον οικονομικό φορέα (παρ. 2) και τις υποχρεώσεις του αρχικού αναδόχου (άρθρο 4 παρ. 5).Δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου τροποποίησης της 169/2018 σύμβασης, κατά το μέρος που αφορά το οικονομικό αντικείμενο αυτής (άρθρο 1), με την επισήμανση που αναφέρεται στο σκεπτικό της παρούσας.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΚΛ.Ζ/277/2018.

Επισκευή του υφιστάμενου συνθετικού τάπητα. (...)Με δεδομένα τα προεκτεθέντα, το Δικαστήριο κρίνει ότι οι αποτελούσες αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης συμπληρωματικές εργασίες συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, που συνίσταται στην επισκευή του συνθετικού τάπητα στο Δημοτικό Στάδιο του Δήμου Τρικκαίων, και κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, συνιστάμενων στα έκτακτα και αιφνίδιας έντασης καιρικά φαινόμενα που έπληξαν τον Δήμο Τρικκαίων, συνεπεία των οποίων το στάδιο υπέστη εκτεταμένες ζημιές, προδήλως δε, δεν ήταν εφικτό να προβλεφθούν κατά τη σύνταξη της μελέτης της αρχικής σύμβασης, η οποία έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του έτους 2018. Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή αναθεώρησης.Αναθεωρεί τη 283/2021 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου τροποποίησης της σύμβασης με αντικείμενο την ανάθεση, από το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «…» (εφεξής, το Νοσοκομείο), των υπηρεσιών καθαριότητας των κτηριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου του Νοσοκομείου, για ένα έτος (1) με δικαίωμα παράτασης (προαίρεσης) για επιπλέον δώδεκα (12) μήνες, ποσού 300.208,68 ευρώ πλέον ΦΠΑ ετησίως (372.258,76 ευρώ με τον ΦΠΑ).(....)Με την επισήμανση που αναφέρεται στο σκεπτικό της παρούσας, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης της από 28.6.2022 σύμβασης, με αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών καθαριότητας των κτηριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «…».

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου τροποποίησης της … σύμβασης της εταιρείας με την επωνυμία «…» με αντικείμενο «Υπηρεσίες Υποστήριξης Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας»(....)Τέλος, η προσαύξηση του οικονομικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης με τις ελεγχόμενες συμπληρωματικές υπηρεσίες, εξεταζόμενη σε συνδυασμό με την παράταση της διάρκειας της σύμβασης για 4 μήνες κατ` ανώτατο όριο, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θα είχε οδηγήσει στην σύναψη σύμβασης με διαφορετικό ανάδοχο, αν είχε αποτελέσει μέρος του αντικειμένου του αρχικού διαγωνισμού, ούτε, άλλωστε, οδηγεί σε μεταβολή του χαρακτήρα της αρχικής σύμβασης.Δεν κωλύεται η σύναψη του σχεδίου τροποποίησης της …/29.4.2020 σύμβασης της εταιρείας με την επωνυμία «…» με αντικείμενο «Υπηρεσίες Υποστήριξης Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας».

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΚΛ.Ζ/147/2020.

 Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το ως άνω υποβληθέν προς έλεγχο σχέδιο τροποποιητικής σύμβασης αφορά σε ήσσονος σημασίας («de minimis») τροποποίηση, κατά την έννοια της παραγράφου 2 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016, της εκτελούμενης σύμβασης με αντικείμενο τη «ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΟΡΕΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ». Και τούτο, διότι η επαύξηση της αξίας της σύμβασης που επέρχεται εκ της τροποποίησης αυτής υπολείπεται τόσο του ποσού των 215.000 ευρώ (ενωσιακό κατώφλι, βλ. άρθρο 4 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, 5 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, όπως ισχύει) όσο και του 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης (1.080.000 ευρώ Χ 10% = 108.000 ευρώ, πλέον ΦΠΑ). Περαιτέρω, η εν λόγω τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, μη επιφέρουσα αλλαγή όσον αφορά το είδος ή το αντικείμενο αυτής.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 2 και 3, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών. Τούτο δε, διότι δεν συντρέχει αδυναμία διαχωρισμού των εργασιών αυτών ή αναγκαιότητα εκτέλεσής τους για την άρτια ολοκλήρωση και λειτουργία του έργου, αντιθέτως πρόκειται για περίπτωση ανεπίτρεπτης εκ των υστέρων επέκτασης του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας και του ανόθευτου ανταγωνισμού. Ειδικότερα, με την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση σκοπείται η εκτέλεση εργασιών όμοιας μεν φύσης με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης, ήτοι εργασίες συντήρησης και βελτίωσης της βατότητας οδών, πλην, όμως, σε τμήμα του οδικού δικτύου Π.Ε. Ροδόπης, το οποίο δεν είχε συμπεριληφθεί στα διάσπαρτα, όπως υποστηρίζει η αναθέτουσα Αρχή, αλλά επακριβώς ορισθέντα τμήματα οδών της μελέτης της αρχικής σύμβασης. Συνεπώς, οι εργασίες που ανατίθενται με την ελεγχόμενη σύμβαση αφορούν σε νέο και αυτοτελές τεχνικό αντικείμενο, το οποίο δεν είναι αδιαχώριστα συνδεδεμένο με το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, όπως αυτό οριοθετήθηκε με τα εγκεκριμένα τεύχη που είχαν αποτελέσει μέρος της διαδικασίας ανάθεσής της, και το οποίο δεν αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την έντεχνη ολοκλήρωση του αρχικού έργου, που θα εξυπηρετεί, και δίχως την εκτέλεση των εν λόγω εργασιών, πλήρως τον σκοπό, για τον οποίο δημοπρατήθηκε και ανατέθηκε, ήτοι την ασφαλή κυκλοφορία των οχημάτων στα ορισθέντα στην αρχική μελέτη τμήματα οδικού δικτύου. Άλλωστε, όπως συνομολογεί και η αναθέτουσα Αρχή, το φυσικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 100%. Κατόπιν τούτου, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην υποβληθείσα προς έλεγχο 1η συμπληρωματική σύμβαση εργασιών συνιστούν ανεπίτρεπτη επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των εργοληπτικών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της εκτέλεσης του αρχικού έργου κατά την υποβολή της προσφοράς τους, και, ως εκ τούτου, δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου. Η δε επικαλούμενη από την αναθέτουσα Αρχή αναγκαιότητα εκτέλεσης των ελεγχόμενων εργασιών, και αληθής υποτιθέμενη, δεν αναιρεί, σε κάθε περίπτωση, την υποχρέωση αυτής να τηρεί τους κανόνες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, οι οποίοι έχουν θεσπισθεί για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος (ΕλΣυν Ολ. 551/2023 σκ. 54). 

Ζητείται η ανάκληση της 21/2022 Πράξης της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης ανάμεσα στον προσφεύγοντα και την παρεμβαίνουσα εταιρεία για το έργο «Συντηρήσεις – Βελτιώσεις κτιρίων στέγασης υπηρεσιών Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου 2020-2021», (...)Το Δικαστήριο αποφαίνεται, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την προσφεύγουσα Περιφέρεια και την παρεμβαίνουσα ανάδοχο εταιρεία, ότι με την προσβαλλόμενη πράξη εσφαλμένως κρίθηκε ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις νομιμότητας της υποβληθείσας προς έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα άρθρα 132 και 156 του ν. 4412/2016 και ειδικότερα κατά την παρ. 1 περ. β΄ αυτών, με την αιτιολογία ότι δεν τεκμηριώνονται επαρκώς οι λόγοι τεχνικής ή οικονομικής φύσης, για τους οποίους θεωρείται ασύμφορη η εμπλοκή οικονομικού φορέα διαφορετικού από τον αρχικό ανάδοχο. Συγκεκριμένα, οι περιλαμβανόμενες στην 1η συμπληρωματική σύμβαση εργασίες, σύμφωνα με την ως άνω οικεία αιτιολογική έκθεση, δεν αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και προέκυψαν από τα προεκτεθέντα φαινόμενα σφοδρών κακοκαιριών, είτε κατά τη διάρκεια της διαγωνιστικής διαδικασίας (κακοκαιρία «Μπάλλος») είτε κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης (κακοκαιρία «Ελπίδα» και εξαιρετικά έντονες βροχοπτώσεις Μαρτίου 2022), τα οποία (φαινόμενα) προκάλεσαν εκτεταμένες βλάβες στις εξωτερικές όψεις του κτιρίου, ήτοι σε τμήμα αυτού που περιλαμβανόταν στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης χωρίς όμως να έχει περιληφθεί και η αποκατάσταση των βλαβών αυτών στην έκταση που προκλήθηκε. (...)Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή ανάκλησης.Ανακαλεί την 21/2022 Πράξη της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου.