Εξόφληση 8ου λογαριασμού έργου. Μη νόμιμη η χρήση του κονδυλίου των απρόβλεπτων δαπανών για την εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών με το 2ο Α.Π.Ε., αφού αυτές οι επιπλέον εργασίες μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, σύμφωνα με τη διάταξη της παρ.2 εδ.β΄του άρθρου 43 του π.δ. 609/1985. Όμοια η 113/2009 πράξη του ιδίου Τμήματος, δεν ανακαλεί τη 291/2008, (συγγνωστή πλάνη). Όμοιες οι 163,321/2009 πράξεις του ιδίου Τμήματος Όμοια η 334/2009 πράξη του ιδίου Τμήματος, (συγγνωστή πλάνη

Αποπεράτωση αποχέτευσης -συμπληρωματική σύμβαση...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη σκέψη (ΙΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται από τον αναθέτοντα φορέα ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή σε αιφνίδια πραγματικά περιστατικά, που αντικειμενικά, κατά τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης δημοπράτησης του έργου. Τέτοιες δε απρόβλεπτες περιστάσεις δεν συνιστούν σε καμιά περίπτωση οι επισημάνσεις της αναδόχου, αναφορικά με ορισμένα κατασκευαστικά ζητήματα, καθόσον από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ο λόγος για τον οποίο δεν κατέστη δυνατή η πρόβλεψή τους στο στάδιο σύνταξης της ανωτέρω αρχικής μελέτης. Ούτε εξάλλου η αόριστη αναφορά στην αιτιολογική έκθεση του 4ου Α.Π.Ε., ότι οι επιβαλλόμενες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω των ανωτέρω απροβλέπτων περιστάσεων, αρκεί για να αποδείξει ότι οι εργασίες αυτές δεν οφείλονται σε αστοχίες και παραλείψεις ή σφάλματα της αρχικής μελέτης, ενόψει και του ότι σε κανέναν από τους προεγκριθέντες Α.Π.Ε., στους οποίους συμπεριλήφθηκαν ομοειδείς εργασίες, γίνεται αναφορά σε τέτοια αιφνίδια περιστατικά, ενώ στο 39/10.7.2009 έγγραφο του κυρίου του έργου ρητώς αναφέρεται ότι οι επιπλέον εργασίες οφείλονται σε αδυναμίες της αρχικής μελέτης δημοπράτησης του επίμαχου έργου. Και ναι μεν, αναφορικά τουλάχιστον με τις εργασίες αποκατάστασης βλαβών σε υφιστάμενα δίκτυα κοινής ωφέλειας, δεν παρίσταται εφικτός ο ακριβής εντοπισμός τους εκ των προτέρων, πλην στην οικεία αιτιολογική έκθεση δεν παρατίθεται καμία ειδικότερη αιτιολογία ως προς το γιατί δεν μπορούσε να προβλεφθεί εξ αρχής και να ληφθεί υπόψη η έλλειψη χαρτογράφησης των δικτύων αυτών και, ως εκ τούτου, η ενδεχόμενη πρόκληση ζημιών από τις εργασίες της αναδόχου, γεγονός που ανάγεται στο χρόνο σύνταξης της αρχικής μελέτης και θα συνεπαγόταν και την πρόβλεψη ενός αντίστοιχου κονδυλίου στον προϋπολογισμό του αρχικού έργου. Εξάλλου, σε κάθε περίπτωση, απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από το νόμο προϋποθέσεις για την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών και δεν αρκεί η συνδρομή κάποιας μόνο από αυτές, όπως το ότι οι εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούν, τεχνικά ή οικονομικά, να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, ούτε ασκεί εν προκειμένω επιρροή το γεγονός της χρηματοδότησης του αρχικού έργου από κοινοτικούς πόρους.

Αποπεράτωση κτιριακών υποδομών...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 3η σκέψη της παρούσας, οι ως περιγραφόμενες συμπληρωματικές εργασίες προέκυψαν το πρώτον κατά την εκτέλεση του έργου, κατόπιν υποδείξεων αφενός της ΔΕΔΔΗΕ, αφετέρου της Εφορείας Αρχαιοτήτων ... Ειδικότερα, η μεν τοποθέτηση του μετρητή σε τσιμεντοκολώνα υποδείχθηκε από τη ΔΕΔΔΗΕ, η δε υπογειοποίηση των καλωδίων έως το σημείο σύνδεσης του μετρητή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων. Οι ως άνω, κατόπιν υποδείξεων εργασίες, στον περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου επέφεραν και την ανάγκη εκτέλεσης των υπολοίπων εργασιών, οι οποίες αναφέρονται στον 1ο Α.Π.Ε. (ενδεικτικά εκσκαφές χανδάκων για την τοποθέτηση καλωδίων, προμήθεια σωλήνων προστασίας υπογείων καλωδίων, εργασίες καθαιρέσεως επιχρισμάτων και χρωματισμών). Ακολούθως, όλες οι αναφερόμενες στον 1ο Α.Π.Ε. εργασίες που αφορούν στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση συνάπτονται άμεσα με τα διαλαμβανόμενα στα ανωτέρω έγγραφα της ΔΕΔΔΗΕ και της Εφορείας Αρχαιοτήτων και πρόκειται να εκτελεσθούν σε συμμόρφωση με αυτά. Περαιτέρω, οι ως άνω εργασίες κατέστησαν αναγκαίες ένεκα της φύσης του αντικειμένου του έργου, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί ως μνημείο λόγω του ιδιαίτερου κατασκευαστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει, ενώ η εκτέλεσή τους είναι απαραίτητη για την ηλεκτροδότηση του κτηρίου, ήτοι για την άρτια ολοκλήρωση και τη λειτουργικότητά του. Τέλος, όλες οι ανωτέρω εργασίες ναι μεν δεν είχαν προβλεφθεί στην τεχνική περιγραφή και στον προϋπολογισμό του αρχικού έργου και συνεπώς χαρακτηρίζονται ως νέες εργασίες, ωστόσο ούτε ήταν δυνατόν να προβλεφθούν το μεν λόγω των επιγενόμενων υποδείξεων της ΔΕΔΔΗΕ και της Εφορείας Αρχαιοτήτων …, το δε της προαναφερθείσας φύσης του έργου ως μνημείου.

Καταβολή ποσού για πληρωμή λογαριασμού έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής: α) Η εντελλόμενη δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στις απολογιστικές εργασίες που περιλαμβάνονται στον 1ο Α.Π.Ε. (32.900,82 ευρώ πλέον ΦΠΑ) και μέρος αυτών στην 3η Εντολή Πληρωμής (13.387,35 ευρώ, πλέον ΦΠΑ), δεν είναι νόμιμη, καθώς δεν συντρέχουν τόσον οι προϋποθέσεις, που προβλέπονται στην παρ. 10 του άρθρου 154 του ν. 4412/2016, όσον και αυτές που ορίζονται στο άρθρο 132 του ν. 4412/2016, στο οποίο η ως άνω διάταξη παραπέμπει. Ειδικότερα, από την οικεία τεχνική περιγραφή της μελέτης του έργου (βλ. σκ. ΙΙΙΑ) προκύπτει ότι αντικείμενο του αρχικού έργου ήταν σημειακές και μικρής κλίμακας εργασίες επισκευής της στέγης του κτιρίου, οι οποίες μάλιστα είχαν εγκριθεί με το ΥΠΠΟ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/434418/40155/5735/2017 π.ε. σχετ. 433473/40080/5728 π.ε. έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ οι επίμαχες απολογιστικές εργασίες, αφορούν σε αντικατάσταση - κατασκευή παραθύρων, επισκευή κουφωμάτων μπαλκονοθύρων και παραθύρων και αλλαγή της παροχής υδροδότησης του κτιρίου, ήτοι σε εργασίες ουσιωδώς διαφορετικές από αυτές της αρχικής σύμβασης. Συνεπώς, από τα στοιχεία του φακέλου δεν αποδεικνύεται ότι η εκτέλεση των εν λόγω απολογιστικών εργασιών είναι απαραίτητη για την επίτευξη της αρτιότητας και λειτουργικότητας του αρχικού έργου, το οποίο δεν αφορούσε σε εργασίες στο σύνολο του κτιρίου, αλλά αποκλειστικά στη στέγη αυτού (βλ. σκ. ΙΙΔ). Τουναντίον, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι οι εργασίες αυτές αποτελούν επέκταση του αρχικού τεχνικού αντικειμένου της σύμβασης και μεταβάλλουν τη συνολική φύση του έργου (βλ. σκ. ΙΙΒ). Λόγω δε της ουσιώδους διαφοροποίησης της φύσης και του είδους των απολογιστικών εργασιών σε σχέση με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται ότι η αλλαγή αναδόχου δεν μπορεί να γίνει για λόγους οικονομικούς ή τεχνικούς ή διότι θα συνεπαγόταν σημαντικά προβλήματα ή ουσιαστική επικάλυψη δαπανών για την αναθέτουσα Αρχή. (...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω η εντελλόμενη δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στις απολογιστικές εργασίες που περιλαμβάνονται στον 1ο  Α.Π.Ε. και μέρος αυτών στην 3η Εντολή Πληρωμής (13.387,35 ευρώ, πλέον ΦΠΑ 24%), δεν είναι νόμιμη και ως εκ τούτου το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

Η εξόφληση του 1ου λογαριασμού των εργασιών δημοτικού έργου είναι μη νόμιμη, καθόσον οι εργασίες αυτές εκτελέστηκαν μετά την ημερομηνία λήξης της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου, κατά παράβαση των διατάξεων του ν.1418/1984.

Κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου Δήμου...ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 33/2011 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου,..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι οι επίμαχες εργασίες που αφορούν στην εγκατάσταση συστήματος κλιματισμού (επιπλέον ποσότητα εργασιών μορφοσιδήρου, προμήθεια και εγκατάσταση καναλιών αερισμού – κλιματισμού με τη μόνωσή τους, προμήθεια και εγκατάσταση των στομίων αερισμού – κλιματισμού, προμήθεια και εγκατάσταση των ανεμιστήρων απαγωγής ακαθάρτου και προσαγωγής νωπού αέρα) συνιστούν πράγματι νέες εργασίες, οι οποίες φαίνεται, καταρχάς, να τροποποιούν τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου. Με δεδομένο, όμως, το γεγονός ότι, όπως προκύπτει από την ίδια την αιτιολογική έκθεση του Α.Π.Ε., ακόμα και με την εκτέλεση των εργασιών αυτών δε θα λειτουργήσει τελικά σύστημα κλιματισμού, αλλά εξαερισμού, όπως προβλεπόταν και στην αρχική μελέτη του έργου, οι εργασίες αυτές ναι μεν δεν ταυτίζονται με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης, πλην δεν είναι τεχνικά αναγκαίες ούτε οδηγούν στην τελειοποίηση αυτής, καθώς καταλήγουν στο ίδιο τεχνικό αποτέλεσμα, με συνέπεια να μην συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης. Εξάλλου, ακόμα και αν ήθελε γίνει δεκτό ότι είναι δυνατό στο πλαίσιο συμπληρωματικής σύμβασης να εκτελεστούν νέες εργασίες με μερική τροποποίηση του τεχνικού αντικειμένου, που θα οδηγήσουν όχι αμέσως αλλά μελλοντικά σε ποιοτική αναβάθμιση του έργου, όπως εν προκειμένω η δημιουργία υποδομών για την τοποθέτηση μηχανημάτων κλιματισμού, θα πρέπει να συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις, με βάση τις οποίες θα δικαιολογείται η μη πρόβλεψη της ανάγκης εκτέλεσής τους κατά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης.(...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ/2167/2011​

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η αναίρεση της Α131/2017 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά, με την οποία απορρίφθηκε η από 8.9.2010 προσφυγή - αγωγή της αναιρεσειούσης, αναδόχου του έργου «Παράκαμψη ...», επί διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση του έργου αυτού.(....)ο ανάδοχος δεν μπορεί, καταρχήν, να προβεί σε τροποποιήσεις ως προς τη μορφή του έργου, την ποιότητα και το είδος ή την ποσότητα των εργασιών, όπως αυτά ορίζονται στη σύμβαση, χωρίς προηγούμενη σύναψη νέας σύμβασης, κατόπιν διαπραγματεύσεων και προηγούμενη σύνταξη και έγκριση Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.), καθώς και ότι ο ανάδοχος δεν δικαιούται αποζημίωσης για μεταβολές στο έργο, οι οποίες έγιναν χωρίς προηγούμενη έγγραφη εντολή, έστω και αν αυτές βελτιώνουν το έργο. Από τις ίδιες, όμως, διατάξεις δεν αποκλείεται εργασίες, οι οποίες παρεκκλίνουν από τη σύμβαση και εκτελέσθηκαν χωρίς να τηρηθεί η προαναφερθείσα διαδικασία, να κριθούν στη συνέχεια από τα αρμόδια όργανα του κυρίου του έργου ή, σε περίπτωση διαφωνίας και άσκησης εκ μέρους του αναδόχου προσφυγής, από το αρμόδιο διοικητικό εφετείο, ως αναγκαίες, δηλαδή ως εργασίες οι οποίες επιβάλλονται για την ασφάλεια, την αρτιότητα ή τη λειτουργικότητα του έργου, οπότε οι εργασίες αυτές νομιμοποιούνται εκ των υστέρων με τη σύνταξη Α.Π.Ε. και τη σύναψη νέας, συμπληρωματικής σύμβασης(....)Τέλος, απαραδέκτως προβάλλεται ότι το δικάσαν Διοικητικό Εφετείο δεν έλαβε υπόψη ουσιώδεις ισχυρισμούς που προέβαλε η αναιρεσείουσα ενώπιόν του, ότι εκτίμησε εσφαλμένα τα προσκομισθέντα από αυτήν έγγραφα και ότι αιτιολόγησε πλημμελώς την κρίση του. Και τούτο, διότι με τους λόγους αυτούς πλήσσονται ζητήματα αιτιολογίας και υπαγωγής των πραγματικών περιστατικών της συγκεκριμένης υποθέσεως στον κανόνα δικαίου και όχι κρίσεις της προσβαλλομένης αποφάσεως επί νομικών ζητημάτων, ήτοι ζητημάτων ερμηνείας νόμων, δυναμένων να αχθούν κατ’ αναίρεση, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 12 του ν. 3900/2010.Απορρίπτει την υπό κρίση αίτηση.

Κατασκευή εργασιών φράγματος - συμπληρωματική σύμβαση..Με τα δεδομένα αυτά, και εκτός του ότι δεν προσκομίστηκαν ενώπιον του Κλιμακίου οι βεβαιώσεις α) περί έναρξης ή μη εκτέλεσης των εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, όπως αυτές περιγράφονται στον 5ο Α.Π.Ε. και β) περί υπογραφής ή μη της ελεγχόμενης 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου, στοιχεία που ζητήθηκαν με την ως άνω αναβλητική πράξη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες στις ανωτέρω διατάξεις νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, διότι, ενόψει του ότι οι εργασίες αποδοτικής λειτουργίας των Ε.Ε.Ν. παρασχέθηκαν από 1.12.2015 έως 31.11.2016, για 12 μήνες, το οποίο είναι το προβλεπόμενο από τη διακήρυξη του έργου, χρονικό διάστημα για την παροχή των ως άνω υπηρεσιών, η παροχή των υπηρεσιών αυτών περατώθηκε και το αντικείμενο της σύμβασης έχει εξαντληθεί χωρίς να καταλείπεται περιθώριο για συμπλήρωσή της με πρόσθετες εργασίες. Ειδικότερα, δεν χωρεί η κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι, εκτός από τις λοιπές εργασίες που προβλέπονται από τα συμβατικά τεύχη του έργου, οι οποίες περατώθηκαν, όπως περιγράφεται ανωτέρω στις 31.12.2014, ολοκληρώθηκε και η δωδεκάμηνη αποδοτική λειτουργία του έργου, με συνέπεια να έχει ολοκληρωθεί το προβλεπόμενο από τη διακήρυξη του έργου φυσικό αντικείμενο και ο συμβατικός δεσμός του επίμαχου έργου να μην είναι ενεργός, ώστε να δύναται να συναφθεί συμπληρωματική σύμβαση. Ανεξαρτήτως των ανωτέρω, οι ως άνω εργασίες, που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις κατά την τεχνική εκτέλεση του αρχικού έργου, αφού το επικαλούμενο «απρόβλεπτο γεγονός» (καθυστέρηση ολοκλήρωσης διαγωνισμού που προκηρύχθηκε με την 2534/31.5.2015 Διακήρυξη) δεν συνδέεται με την τεχνική εκτέλεση του έργου, αλλά αναφέρεται σε περιστάσεις που είναι άσχετες και δεν συνάπτονται με αυτήν. Πέραν τούτου σημειώνεται ότι αν επιδεικνυόταν η απαιτούμενη επιμέλεια, ο εν λόγω διαγωνισμός θα είχε προκηρυχθεί εγκαίρως και όχι κατά τη λήξη της διάρκειας του έργου «Ύδρευση … από το φράγμα … – Κατασκευή υπολειπομένων εργασιών φράγματος και έργων αγωγών μεταφοράς και Διυλιστηρίων».Κατ’ ακολουθία, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εκτέλεση των ανωτέρω συμπληρωματικών εργασιών και, ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.

Εκτέλεση εργασιών::..Με δεδομένα τα ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι νόμιμη. Οι επίμαχες εργασίες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ομοειδείς ούτε ότι εντάσσονται σε παρεμφερείς κατηγορίες με τις εργασίες διαγράμμισης οδών, ενόψει του ότι για την άρτια εκτέλεση καθεμίας από αυτές απαιτήθηκε η χρήση διαφορετικού μηχανήματος και ανατέθηκαν σε διαφορετικούς αναδόχους (ΚΠΕΔ στο VII πράξεις 68, 65/2018). Εξάλλου και υπό την εκδοχή ότι είναι ομοειδείς ή εντάσσονται σε παρεμφερείς κατηγορίες με τις ανατεθείσες στον ίδιο ανάδοχο εργασίες ασφαλτόστρωσης, αθροιζόμενες οι προϋπολογισθείσες δαπάνες αυτών χωρίς ΦΠΑ ανέρχονται σε 18.053,00 ευρώ (9.995,00 + 8.058,00) και δεν υπερβαίνουν το όριο των 20.000,00 ευρώ, πέραν του οποίου δεν επιτρέπεται απευθείας ανάθεση λόγω ποσού. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Κατασκευή κυκλοφοριακών κόμβων πόλεως...Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι περιλαμβανόμενες στο σχέδιο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής συμβάσεως δαπάνες για απολογιστικές εργασίες ποσού 169.000 ευρώ είναι μη νόμιμες, για τους εκτιθέμενους στην προηγούμενη σκέψη λόγους, και συνεπώς, για τον λόγο αυτόν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου, κατά το μέρος που αφορά τις εργασίες αυτές. Αντιθέτως, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της ελεγχόμενης συμπληρωματικής συμβάσεως κατά το μέρος που αφορά τις συμπληρωματικές εργασίες «Κατασκευή στρώσης άμμου μεταβλητού πάχους», «Γεωΰφασμα διαχωρισμού» και «Υπόβαση οδοστρωσίας συμπυκνωμένου πάχους 0,10m», ποσού 8.881,80 ευρώ, υπό τον όρο ότι θα διορθωθεί το υπολογισθέν επί των εργασιών ποσό Γ.Ε. & Ο.Ε. (ποσοστού 18%) στα 1.598,72 ευρώ (αντί του εσφαλμένου 1.352,08 ευρώ), το ποσό των απροβλέπτων (ποσοστού 15%) στα 1.572,08 ευρώ (αντί του εσφαλμένου 1.535,08 ευρώ) και το συνολικό ποσό των εργασιών αυτών άνευ Φ.Π.Α. στο ποσό των 12.052,60 ευρώ, αντί του εσφαλμένου ποσού 11.768,96 ευρώ που έχει υπολογισθεί στον 1ο Α.Π.Ε. και την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση.