ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Να ελέγξει τη νομιμότητα της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «… - Υπόγειος Σταθμός Αυτοκινήτου και Διαμόρφωση Πλατείας Πρασίνου», συμβατικού τιμήματος 3.109.886,79 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.).(....)δεν υπάρχει καμία διασφάλιση περί του ότι, ακόμα και αν τελικά εκτελεστούν οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση (εργασίες αντιστήριξης, εκσκαφής και στεγάνωσης στις περιοχές των κτιρίων του Ιερού Ναού, του Κέντρου Πολιτισμού και Εντευκτηρίου), θα καταστεί τελικά δυνατή η εκτέλεση και ολοκλήρωση της 2ης Φάσης του δημόσιου έργου (εργασίες διαμόρφωσης περιβάλλοντα χώρου), δοθέντος ότι αναγκαίο προαπαιτούμενο για να ξεκινήσει η Φάση αυτή (2η) είναι η κατασκευή του υπόλοιπου ιδιωτικού έργου(....)Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «… - Υπόγειος Σταθμός Αυτοκινήτου και Διαμόρφωση Πλατείας Πρασίνου».

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1225/2022. 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΒΛΕΠΕ ΤΙΣ ΕΣ/ΚΛ.Ε/611/2020 ΚΑΙ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/2106/2020.

Κατασκευή αντιπλημμυρικού οχετού...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά ανωτέρω (βλ. σκέψη υπό στοιχ. 2), το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι, στην προκειμένη περίπτωση, συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση. Και τούτο, διότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών αυτής ανέκυψε μετά τις όλως έκτακτες συνθήκες ακραίων φυσικών φαινομένων, που εκδηλώθηκαν μετά τη δημοπράτηση του αρχικού έργου, και συγκεκριμένα στις 29.9.2018 (κυκλώνας ....), καθώς και κατά τους μήνες Ιανουάριο και Νοέμβριο 2019 (κυκλώνας .... και θεομηνία ...., αντιστοίχως), στην εδαφική περιφέρεια του Δήμου ...., στην οποία εκτελείται το έργο, τα οποία συνιστούν συνθήκες ανωτέρας βίας, καθόσον δεν μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν από τα όργανα του αναθέτοντος φορέα σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και είχαν ως αποτέλεσμα την ραγδαία και απρόβλεπτη αύξηση της βροχόπτωσης στην περιοχή - σε ποσοστό 200%  - 500% σε σχέση με αυτή, που ελήφθη υπόψη κατά τη σύνταξη της μελέτης του αρχικού έργου, κατά το έτος 2017 – η οποία προκάλεσε έκτακτα πλημμυρικά φαινόμενα και συγκεκριμένα την υπερχείλιση του παρακείμενου στο έργο χειμάρρου ...., την πλημμύρα του ανώνυμου υδατορέματος που συμβάλλει στην περιοχή εκτέλεσης του έργου, καθώς και πλημμύρες όμορων καλλιεργειών. Μετά, δε, τα ως άνω ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, που έπληξαν το Δήμο .... και οδήγησαν στην κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέχρι και τον Δεκέμβριο 2019, αποκαλύφθηκε ότι το αρχικό έργο, έτσι όπως είχε αρχικώς σχεδιασθεί να εκτελεσθεί, δεν αρκούσε για τη συλλογή και τη μεταφορά του όγκου των ομβρίων και άλλων υδάτων στον υπό κατασκευή οχετό και κατά συνέπεια δημιουργήθηκε η ανάγκη για επιπρόσθετες εργασίες. Ειδικότερα, οι εργασίες κατασκευής ενός νέου κιβωτοειδούς οχετού στην απόληξη του αγωγού της αρχικής σύμβασης, μήκους 10 μέτρων με διατομή 2Χ2μ., κατέστησαν αναγκαίες, διότι το υφιστάμενο τεχνικό (γεφύρι) μικρότερων διαστάσεων, με διατομή 1Χ1μ., αποδείχθηκε ανεπαρκές για τη διευθέτηση των υδάτων, που προέρχονται από τον υπό κατασκευή αγωγό διατομής 2Χ2μ. Ομοίως, με βάση τους υπολογισμούς, που περιέχονται στην προσκομισθείσα Συμπληρωματική Υδρολογική – Υδραυλική Μελέτη, αποδείχθηκε ότι και έτερο υφιστάμενο τεχνικό (οχετός) με διατομή 1 Χ 1,5 μ., που βρίσκεται σε άλλο σημείο της περιοχής εκτέλεσης του έργου, δεν επαρκεί για να παραλάβει τα ύδατα του ανώνυμου υδατορέματος που συμβάλλει στην περιοχή, γι΄αυτό απαιτείται η επέκταση του νέου τεχνικού (ήτοι του υπό κατασκευή οχετού) κατά περίπου 280 μ. για την παραλαβή των πλημμυρικών απορροών και του ως άνω ανώνυμου υδατορέματος. Τέλος, οι συμπληρωματικές εργασίες που σχετίζονται με την κατασκευή βάσης με 3Α και την ασφαλτική προεπάλειψη, η οποία θα πραγματοποιηθεί επάνω στην πλάκα του κατασκευασμένου αγωγού, κατέστησαν αναγκαίες λόγω της ανάγκης για υψομετρική αποκατάσταση του εδάφους, η οποία θα απαιτηθεί μετά την επικάλυψη του οχετού, λόγω της καταβίβασης αυτού κατά 0,5 – 0,6 μ. βαθύτερα, δεδομένου ότι το υγιές έδαφος δεν ήταν στη στάθμη που προέβλεπε η αρχική μελέτη, λόγω της ραγδαίας και απρόβλεπτης αύξησης της βροχόπτωσης που σημειώθηκε στην περιοχή κατά την εκδήλωση των ως άνω ακραίων καιρικών φαινομένων και της συνεπεία αυτής προκληθείσας αύξησης των υπόγειων υδάτων σε διάφορα σημεία της περιοχής εκτέλεσης του έργου. Κατόπιν τούτων, το Τμήμα κρίνει ότι οι συμπληρωματικές αυτές εργασίες συνδέονται άρρηκτα με την αρχική εργολαβία και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωση του τεχνικού της αντικειμένου, δοθέντος ότι χωρίς αυτές δεν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί επιτυχώς το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, ούτε να καταστεί λειτουργικός και αποτελεσματικός ο κατασκευαζόμενος οχετός του κύριου έργου και να αποφευχθεί ο κίνδυνος επανάληψης παρόμοιων πλημμυρικών φαινομένων στο μέλλον (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μειζ. – Επταμελ. Σύνθεσης 1378/2017, 40/2019).

Εκτέλεση έργου...Υπό τις περιστάσεις αυτές, και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν ανωτέρω στη σκέψη 9, το Δικαστήριο, εκτιμώντας το σύνολο των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών της ελεγχόμενης ανάθεσης, άγεται στην κρίση ότι το κύριο αντικείμενο αυτής είναι η υλοποίηση έργου οδοποιίας, κατά την έννοια της προπαρατεθείσης παρ. 1 περιπ. 6) και 7) του άρθρου 2 του ν. 4412/2016,και συγκεκριμένα η πλήρης αποκατάσταση των οριζοντιογραφικών χαρακτηριστικών, του οδοστρώματος και των συνοδών τεχνικών έργων των κατεστραμμένων από την προμνησθείσα θεομηνία αγροτικών δρόμων της Τ.Κ. .... του Δ.Λ.. Οι ανατιθέμενες εργασίες υπάγονται στην έννοια του δημοσίου έργου αφενός ενόψει του ότι συντελούν στην άρτια και λειτουργική ολοκλήρωση της αποκατάστασης του αγροτικού οδικού δικτύου και, αφετέρου, διότι ορίζεται ότι θα εκτελεστούν κατ΄εφαρμογή της 13/2021 μελέτης της Διεύθυνσης Υποδομών και Τεχνικών Έργων του Δ.Λ, στην οποία προβλέπεται, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στη σκέψη 11, α) η υποχρέωση καθορισμού Μηχανικού Π.Ε ή ΤΕ ως υπευθύνου της Διεύθυνσης του έργου από πλευράς του αναδόχου, β) η υποχρέωση τήρησης από τον ανάδοχο των προβλεπόμενων στην μελέτη μεθόδων κατασκευής, γ) η υποχρέωση τήρησης από τον ανάδοχο των οριζόμενων στη μελέτη τεχνικών προδιαγραφών, οι οποίες εναρμονίζονται με τις προμνησθείσες ΕΤΕΠ και δ) η υποχρέωση χρήσης των προβλεπόμενων στη μελέτη προδιαγραφών ΕΛ.Ο.Τ. και I.S.O. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο προέχων χαρακτήρας της σύμβασης δεν είναι μεικτός, συγκείμενος από προμήθειες και εργασίες παρεχόμενες χωρίς ειδικές γνώσεις και μεθόδους, όπως αβασίμως αιτιάται η προσβαλλομένη, αλλά συνιστά ολοκληρωμένο έργο οδοποιίας που αποσκοπεί στην έντεχνη αποκατάσταση της λειτουργικότητας αγροτικών οδών στην οποία απέβλεψε προσφεύγων Δ.Λ. με την συγκεκριμένη ανάθεση. Συνεπώς, νομίμως η σχετική διαπραγμάτευση διενεργήθηκε για την ανάθεση δημοσίου έργου, και νομίμως προβλέφθηκαν τόσο στον προϋπολογισμό του έργου όσο και στο σχέδιο σύμβασης κονδύλια γενικών εξόδων, εργολαβικού οφέλους, απροβλέπτων και αναθεώρησης τιμών.

Καθαρισμός τάφρων...Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα:Το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης, σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στην προσβαλλόμενη Πράξη, τα οποία συνομολογούνται και από την αιτούσα, αφορά κατά κύριο λόγο σε εργασίες συντήρησης Πρασίνου (κοπή κλάδων δέντρων, βοτάνισμα, κοπή και απομάκρυνση ξυλωδών φυτών κλπ) στο οδικό δίκτυο της Π.Ε. Ευβοίας, αφού οι εργασίες αυτές αποτελούν τον κύριο άξονα γύρω από τον οποίο διαρθρώνεται όλη η σύμβαση.  Αντιθέτως, οι ζητούμενες χωματουργικές εργασίες (διάνοιξη, καθαρισμός και μόρφωση τάφρων), είναι μικρής συγκριτικά έκτασης και οικονομικής αξίας, και έχουν παρεπόμενο χαρακτήρα, επομένως, δεν δύνανται να προσδιορίσουν τον χαρακτήρα της σύμβασης.Οι ανωτέρω περιγραφόμενες εργασίες συντήρησης Πρασίνου δεν περιλαμβάνονται στις δραστηριότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙ του Προσαρτήματος Α΄ του ν. 4412/2016, και δεν συνιστούν το αποτέλεσμα ενός συνόλου οικοδομικών εργασιών ούτε το αποτέλεσμα εργασιών μηχανικού το οποίο επαρκεί αυτό καθαυτό για την εκπλήρωση μίας οικονομικής ή τεχνικής λειτουργίας, ενώ δεν έχει συνταχθεί ειδική τεχνική μελέτη μηχανικού για την εκτέλεσή τους.  Ως εκ τούτου, δεν συνιστούν έργο, κατά την έννοια του νόμου, αλλά παροχή υπηρεσιών, για τις οποίες, ακόμη και αν η εκτέλεσή τους πρέπει να πληροί τις οριζόμενες στη διακήρυξη τεχνικές προδιαγραφές (ΕΤΕΠ), εντούτοις δεν απαιτεί την τεχνική εξειδίκευση εργολήπτη δημοσίων έργων. Άλλωστε, και ο κωδικός του ενιαίου συστήματος ταξινόμησης που χρησιμοποιήθηκε στη διακήρυξη, για την περιγραφή των ζητούμενων εργασιών (CPV 45112710-5 εργασίες διαμόρφωσης τοπίου για χώρους πρασίνου), παρότι αφορά σε έργο, εντούτοις είναι προφανώς ακατάλληλος και δεν αντιστοιχεί πράγματι στις ζητούμενες εργασίες.  Επιπλέον, αβασίμως προβάλλεται, με επιχείρημα από τη διατύπωση της σχετικής διάταξης και με αναφορά στο Περιγραφικό Τιμολόγιο Εργασιών Έργων Πρασίνου, ότι οι εργασίες συντήρησης πρασίνου συνιστούν πλέον εξ ορισμού «έργο».  Και τούτο, διότι, ανεξαρτήτως του ότι ο Έλληνας νομοθέτης δεν θα μπορούσε να γενικεύσει σε τέτοιο βαθμό την έννοια του έργου περιλαμβάνοντας σε αυτήν συλλήβδην δραστηριότητες που συνιστούν υπηρεσίες κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο και αδρανοποιώντας έτσι υποχρεώσεις που επιβάλλονται από την ενωσιακή νομοθεσία για τη δημοπράτηση συμβάσεων παροχής υπηρεσιών (δημοσιεύσεις, καλούμενες επιχειρήσεις κλπ), σε κάθε περίπτωση, κατά τη σαφή διατύπωση του νόμου ο χαρακτηρισμός ως «έργου» μιας σύμβασης που περιλαμβάνει εργασίες της κατηγορίας πρασίνου, αποκλειστικά ή εντασσόμενες σε μια μεγαλύτερη κατασκευή (χαρακτηρισμός που έχει ως συνέπεια την υποχρεωτική εφαρμογή του αντίστοιχου Περιγραφικού Τιμολογίου), συναρτάται από τη συνδρομή των ανωτέρω αναφερομένων ουσιαστικών προϋποθέσεωνΕνόψει των ανωτέρω, εφόσον η ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία  έχει ως αντικείμενο την ανάθεση παροχής υπηρεσιών και όχι την εκτέλεση δημοσίου έργου και ενόψει του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης της,   μη νομίμως δεν τηρήθηκαν εν προκειμένω οι απαιτούμενες διατυπώσεις δημοσιότητας σε ενωσιακό επίπεδο απορριπτομένων ως αβάσιμων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών. Επιπλέον, μη νομίμως και κατά παράβαση των αρχών του ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού περιορίσθηκε ο κύκλος των δικαιούμενων συμμετοχής σε εργοληπτικές επιχειρήσεις που  δραστηριοποιούνται σε έργα κατηγορίας πρασίνου τάξης Α2 και άνω του ΜΕΕΠ, δοθέντος ότι, ανεξαρτήτως της συμμετοχής ή μη ικανού αριθμού ενδιαφερομένων από την κατηγορία αυτή, εντούτοις αποκλείστηκαν επιχειρήσεις που δεν είναι εγγεγραμμένες στο άνω Μητρώο, αλλά ασκούν επαγγελματική δραστηριότητα συναφή με το αντικείμενο των ζητούμενων υπηρεσιών.  Περαιτέρω, μη νομίμως προβλέπονται δαπάνες για Γενικά Έξοδα και Εργολαβικό Όφελος, απρόβλεπτα και αναθεώρηση, χωρίς η πλημμέλεια αυτή να αίρεται από το γεγονός ότι τέτοιου είδους δαπάνες θα ενσωματώνονταν, έστω και μερικώς, στην προσφορά των διαγωνιζομένων, σε περίπτωση δημοπράτησης των κρίσιμων εργασιών ως υπηρεσιών.  Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη αφενός μεν ότι η έννοια των κρίσιμων διατάξεων είναι σαφής και στηρίζεται σε πάγια νομολογία, αφετέρου δε ότι το κρίσιμο νομικό ζήτημα έχει ερμηνευτεί κατά όμοιο τρόπο σε υπόθεση που αφορούσε την ίδια Περιφέρεια (βλ. Ε.Σ. Τμ. VI 43/2018), ο ισχυρισμός της τελευταίας περί συγγνωστής πλάνης των οργάνων της πρέπει να απορριφθεί.

Συντήρηση δημοτικών οδών...Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις τροποποίησης της αρχικής – κύριας σύμβασης του έργου «Συντήρηση δημοτικών οδών Δ.Κ. ..., Τ.Κ. ... και Τ.Κ. ... Δ.Ε. ... Δήμου ...» και ανάθεσης των συμπληρωματικών εργασιών. Τούτο, διότι οι ανωτέρω εργασίες δεν προέκυψαν από περιστάσεις τις οποίες τα αρμόδια όργανα του Δήμου δεν μπορούσαν να προβλέψουν με επιμελή δράση. Ειδικότερα: Α) Ως προς το βοτσαλωτό δάπεδο της προαναφερόμενης πλατείας, επικαλούνται τη γνώμη που εκφράστηκε από το αρμόδιο όργανο (Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής), στο πλαίσιο του έργου διαμόρφωσης της πλατείας. Τη διαφοροποίηση του αρμόδιου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής από το περιεχόμενο της μελέτης του έργου μπορούσε να έχει προβλέψει η αναθέτουσα αρχή ως ενδεχόμενο, κατά συνέπεια τα αρμόδια όργανα όφειλαν να προβούν εγκαίρως στις ενέργειες που θα επέτρεπαν να ληφθεί υπόψη τέτοια γνώμη, από την οποία, άλλωστε, δεσμεύονταν, κατά την κατάστρωση της αρχικής μελέτης του κυρίως εν προκειμένω έργου. Β) Ως προς τις εργασίες αποχέτευσης ομβρίων, με την εκτέλεση των οποίων σκοπείται να αποφευχθεί η εισροή υδάτων στα οικήματα της προαναφερόμενης οδού, δεν γίνεται επίκληση κανενός απρόβλεπτου παράγοντα. Αντίθετα, η εκτέλεσή τους συνδέεται με την ανάγκη να ανταποκριθεί οψίμως και με βραδύτητα η αναθέτουσα αρχή στις συχνές οχλήσεις, έγγραφες και προφορικές, των θιγόμενων σε περίπτωση βροχόπτωσης παρόδιων ιδιοκτητών οικημάτων. Περίπτωση διατύπωσης των οχλήσεων σε χρόνο μεταγενέστερο της σύνταξης της αρχικής μελέτης, αποδιδόμενη σε απρόοπτη μεταβολή των βροχοπτώσεων, ως φυσικού φαινομένου, σε βαθμό που το υφιστάμενο δίκτυο δεν επαρκούσε για την απορροή των υδάτων, δεν προκύπτει. Με στοιχειώδη προνοητικότητα, επιμελώς ενεργώντας τα όργανα της αναθέτουσας αρχής και αυτεπαγγέλτως, πολλώ μάλλον που οχλούσαν οι παρόδιοι ιδιοκτήτες, όφειλαν, κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης οδοποιίας του κυρίως έργου να αξιολογήσουν την κατάσταση του δικτύου απορροής ομβρίων, ώστε σε περίπτωση ανεπάρκειας να μεριμνήσουν για τη διασφάλιση της πλήρους και επαρκούς λειτουργικότητάς του, συμπεριλαμβάνοντας τις σχετικές εργασίες είτε στη μελέτη του κυρίως εν προκειμένω έργου, είτε στο πλαίσιο διαχωρισμένου έργου, για την προστασία των προσώπων και της περιουσίας τους και της δημόσιας υποδομής. Γ) Ως προς τις εργασίες φρεζαρίσματος σε βάθος 8 εκ., αυτές γενικά είναι συνυφασμένες με τα έργα οδοποιίας, άλλωστε, συμπεριλήφθηκαν σε μικρότερο βάθος (4 εκ.) και στην αρχική μελέτη, δεν προκύπτει ότι εκτείνονται σε σπάνιο βάθος, και δεν γίνεται επίκληση κανενός παράγοντα που τις επέβαλε κατά τρόπο απρόβλεπτο. Τέλος, οι εργασίες ασφαλτόστρωσης δρόμων που δεν περιλαμβάνονταν στο αρχικό έργο, όμως προέκυψε ανάγκη να αποκατασταθούν μετά από την εκτέλεση έργων ύδρευσης και αποχέτευσης σε αυτούς, δεν παρουσιάζουν οποιαδήποτε συνάφεια με το φυσικό αντικείμενο του αρχικού - κυρίως έργου, συνιστούν επέκτασή του, ούτε είναι αναγκαίες, και μάλιστα απόλυτα, για την τελειοποίησή του, και, προφανώς, ανάγονται στην εκτέλεση διαφορετικού έργου. Εξάλλου, από το σύνολο των προαναφερόμενων, που αναφέρονται σε αποσπασματικό αντικείμενο επιμέρους εργασιών, συνάγεται ότι δεν συντρέχει ούτε η περίπτωση ανάθεσης συμπληρωματικού έργου, με τις προϋποθέσεις του άρθρου 132 παρ. 1 περ. β.

Συμπληρωματική σύμβαση εργου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των πρόσθετων εργασιών αντιστήριξης που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, δεν προκύπτει ότι οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο. Η τεχνική μελέτη του έργου στηρίχτηκε στην από 5.1.2017 γεωτεχνική μελέτη, η οποία περιέλαβε γεωτεχνική έρευνα με την εκτέλεση δειγματοληπτικής γεώτρησης συνολικού μήκους 7,50 μέτρων καθώς και οριστική μελέτη αποκατάστασης και σταθεροποίησης της περιοχής του πέτρινου τοίχου που έχει αστοχήσει, με επιλογή συγκεκριμένου συστήματος υποστήριξης (κατασκευή πασσαλότοιχου για μήκος 30 μέτρων περίπου όπισθεν του υπάρχοντος τοιχίου και επεμβάσεις συγκέντρωσης και απομάκρυνσης των υδάτων ανάντη του τοιχίου). Η απόφαση δε, ακολούθως, της αναθέτουσας αρχής να τροποποιήσει την επιλεγείσα τεχνική λύση αντιστήριξης – μετά τη δημοπράτηση και ανάθεση του έργου – δεν προκύπτει ότι οφείλεται σε λόγους που σχετίζονται με αδυναμία εκτέλεσης του έργου ως είχε σχεδιασθεί εξαρχής, αλλά οφείλεται στην αντίθεση του αναδόχου ως προς την επιλεγείσα τεχνική λύση και μέθοδο, η οποία εκφράσθηκε τρεις ημέρες μετά την υπογραφή της αρχικής σύμβασης. Με τον τρόπο αυτό, όμως, τροποποιείται μετά τη δημοπράτηση του έργου το τεχνικό αντικείμενο της κύριας σύμβασης με την εφαρμογή τεχνικής λύσης και μεθόδου, που δεν προδιαγράφεται στα οικεία συμβατικά τεύχη και συντελείται ως εκ τούτου ανεπίτρεπτη, εκ των υστέρων, μεταβολή του αντικειμένου αυτής, με την ανάθεση μη προβλεπόμενων στην αρχική σύμβαση εργασιών, που οδηγεί σε παραβίαση των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μείζ. Επταμ. Συνθ. 3463/2012, 3210/2011, VI Τμ. 1906/2013), απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου προβαλλομένων ισχυρισμών του αιτούντος ως αβασίμων. ...

Δεν αναθεωρήθηκε με την ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ/541/2020

Συμπληρωματική σύμβαση έργου :Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη (ΙΙ) της παρούσας, διαπιστώνεται καταρχάς ότι η οικεία αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 3ο Α.Π.Ε. του έργου περιορίζεται στην παραδοχή ότι «δεν ήταν σε γνώση της Τεχνικής Υπηρεσίας και του Αναδόχου εξ αρχής» τα εκτεταμένα προβλήματα διάβρωσης και οξείδωσης του οπλισμού, ενανθράκωσης του σκυροδέματος, κατασκευαστικές αστοχίες κ.α., αποκαλύφθηκαν δε μετά από τις αποξηλώσεις των επενδύσεων του χώρου. Δεν παρατίθενται όμως τα αιφνίδια εκείνα πραγματικά γεγονότα που εμφιλοχώρησαν μετά τη σύνταξη των οικείων μελετών, ένεκα των οποίων κατέστη αναγκαία η εκτέλεση των επίμαχων συμπληρωματικών εργασιών για την επίλυση των όποιων προβλημάτων στατικής επάρκειας του κτηρίου, αφού η αποξήλωση επενδύσεων κατά την ανακατασκευή κτηρίων δεν συνιστά απρόβλεπτη περίσταση κατά την έννοια του νόμου. Αντίθετα, συνεκτιμώντας το μεν ότι  η οικεία αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 3ο Α.Π.Ε. ουδεμία αιτιολογία διαλαμβάνει ως προς τη δυνατότητα ή μη πρόβλεψης, σύμφωνα με τους κανόνες της τεχνικής, των προβλημάτων που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή περί στατικής επάρκειας του κτηρίου πριν από τη δημοπράτηση του έργου, το δε ότι κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας τα όποια προβλήματα στατικής επάρκειας του κτηρίου, τα οποία μάλιστα φέρεται ότι ανέκυψαν μετά την εκπνοή της αρχικής προθεσμίας περαίωσης της αρχικής σύμβασης, συναρτώνται με το χρόνο ανέγερσης του κτίσματος (δεκαετία του 1960) αλλά και τις μεταγενέστερες επεμβάσεις, που έχει υποστεί το κτήριο στο παρελθόν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αποκάλυψη προβλημάτων διάβρωσης και οξείδωσης του οπλισμού και ενανθράκωσης του σκυροδέματος μετά την αποξήλωση των επενδύσεων ανάγεται σε προφανή σφάλματα και ελλείψεις της αρχικής μελέτης. Άλλωστε, ενισχύεται η παραδοχή αυτή εκ του ότι για τη νέα μεταλλική κατασκευή του εξώστη δεν προκύπτει με σαφήνεια ότι είχε εκπονηθεί από την αρμόδια Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου στατική μελέτη πριν από τη δημοπράτηση του έργου (πρβλ. Ε.Σ. VI Τμ. 123/2019, 1889/2016). Συνεπώς, δεν αιτιολογείται ότι, μολονότι η μελέτη, με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, συνέτρεξαν απρόβλεπτες περιστάσεις, που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, και ως εκ τούτου κρίνεται ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εκτέλεση των ανωτέρω συμπληρωματικών εργασιών.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/975/2019

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- δίκτυα αποχέτευσης...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 2-5 της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι περιστάσεις που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, εξ αιτίας των οποίων κατέστησαν αναγκαίες οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η συμπληρωματική σύμβαση, δεν είναι απρόβλεπτες κατά την έννοια του νόμου και δεν δικαιολογούν τη σύναψη αυτής.Ειδικότερα, ανεξαρτήτως της νομιμότητας της τροποποίησης του αρχικού σχεδιασμού του έργου ως προς την όδευση του αγωγού διάθεσης διατομής Φ355 της αρχικής μελέτης (μεταβολή του σημείου εκβολής του από τον Ποταμό ... στο ρέμα «...») και ως προς τις απαιτήσεις πυροπροστασίας του οικισμού, οι δαπάνες των οποίων δεν βαρύνουν την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, η επιλογή της χρήσης μεταλλικών αντιστηρίξεων σε όλα τα βάθη εκσκαφής του δικτύου ακαθάρτων (συνεπεία της οποίας μεταβλήθηκε σημαντικά το πλάτος των ορυγμάτων - από 1,30μ. έως 1,40μ. - και το βάθος τοποθέτησης των αγωγών και αυξήθηκαν, μεταξύ άλλων, οι ποσότητες των προς μεταφορά προϊόντων εκσκαφής -από 1.876,02ton σε 48.144,56ton) και η ένταξη των εργασιών αυτών στο αντικείμενο του αρχικού έργου συνιστά ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή και επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του, καθόσον αυτό, όπως οριοθετήθηκε με τη Διακήρυξη και την οικεία Τεχνική Έκθεση - Περιγραφή και αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας δημοπράτησης, αφορούσε σε εκσκαφές ορυγμάτων πλάτους 0,90μ. για το βαρυτικό και καταθλιπτικό δίκτυο ακαθάρτων. Στην αιτιολογική έκθεση του 1ου Α.Π.Ε. δεν παρατίθεται αναλυτική αιτιολογία για τα απρόβλεπτα γεγονότα που επέβαλαν τη μεταβολή αυτή κατά την εκτέλεση του έργου, αλλά ούτε και προκύπτει οποιαδήποτε πλημμέλεια στην οριστική μελέτη και στις τεχνικές λύσεις που περιέχει, περιλαμβανόμενων της χωροθέτησης και του βάθους εκσκαφής των ορυγμάτων. Ο δε ανωτέρω, διακωλυτικός της σύναψης της ελεγχόμενης σύμβασης, λόγος, ως προς τις εργασίες αυτές, δεν αίρεται, ακόμα κι αν ήθελε υποτεθεί ότι οι ανωτέρω εργασίες από τη φύση τους δεν μπορούν να διαχωριστούν από το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, ή ότι αυτές είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση και καλύτερη λειτουργία του έργου.

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/606/2021

Αποκατάσταση κατεστραμμένων και επέκταση στηθαίων ασφαλείας (...)Οι προς ανάθεση, με τη συμπληρωματική σύμβαση, εργασίες είναι αυτοτελείς και η τελευταία δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της κύριας σύμβασης. Tο Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016.ΔΕΝ ΑΝΑΚΑΛΕΙ ΤΗΝ Πράξη 568/2023 του Ε΄ Κλιμακίου

Κατασκευή παιδικού βρεφονηπιακού σταθμού...Με δεδομένα τα ανωτέρω το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου, που συνίστανται, σύμφωνα με τον 3ο ΑΠΕ, πρωτίστως στη θωράκιση της κατασκευής έναντι του τοπικού φαινομένου ανύψωσης του υδροφόρου ορίζοντα και στη θεμελίωση και στην κατασκευή των περιμετρικών τοιχίων αντιστήριξης του εδάφους με βάση τα νέα δεδομένα της σύστασης του υπεδάφους που τους περιβάλλει, συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και δεν περιλαμβάνονται σε αυτό. Περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά την φάση κατασκευής του αγωγού όμβριων υδάτων στην οδό …, τα έτη 2014 και 2015, δηλαδή ταυτόχρονα με την εκπόνηση της μελέτης για την κατασκευή του ελεγχόμενου έργου, δεν διαπιστώθηκε ύπαρξη υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε αντίστοιχα βάθη με αυτά της αρχικά προβλεπόμενης θεμελίωσης του κτιρίου, δεν απαιτείτο εκ νέου εξέταση των γεωτεχνικών και εδαφολογικών δεδομένων εντός του συγκεκριμένου οικοπέδου με την εκπόνηση σχετικής γεωτεχνικής και εδαφολογικής μελέτης, ενώ δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί, με βάση τα ως άνω δεδομένα, η στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε βάθος περίπου 5,50 μέτρα κάτω από την στάθμη του εδάφους και περίπου 30-50 εκ. κάτω από την πλάκα επί εδάφους του υπογείου του κτιρίου. Αντίστοιχα, δεν προκύπτει από τα προσκομισθέντα στοιχεία ότι μπορούσαν να εντοπιστούν εκ των προτέρων και με ακρίβεια τα σημεία εναπόθεσης μπάζων και άλλων φερτών υλικών, που προέκυψαν κατά την κατασκευή των όμορων οικοδομών και επιχωματώθηκαν επί των ορίων του οικοπέδου (ιδίως στη ΒΑ και ΒΔ όψη του). Συνεπώς, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου οφείλονται πράγματι σε απρόβλεπτες περιστάσεις και, ειδικότερα, στον εντοπισμό, κατά την εκτέλεση του αρχικού έργου, της υψηλής στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα και των φερτών υλικών που είχαν εναποτεθεί στο υπέδαφος περιμετρικά των υφιστάμενων μαντρότοιχων, κατ’ ανατροπή των χαρακτηριστικών που είχαν ληφθεί υπόψη κατά τη σύνταξη της μελέτης του αρχικού έργου. Εξάλλου, οι επίμαχες συμπληρωματικές εργασίες δεν δύναται, σε κάθε περίπτωση, να διαχωριστούν από τις προβλεπόμενες στα συμβατικά τεύχη εργασίες, ενώ η αναλογούσα επί πλέον αμοιβή για την εκτέλεση των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., ανέρχεται στο ποσό των 208.247,54 ευρώ, το οποίο δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής δαπάνης.