Έγκριση κανονισμού άρδευσης περιοχής αρμοδιότητας Δ.Ε.Υ.Α., από Δημοτικό Συμβούλιο (...) Όπως προκύπτει από τις ανωτέρω διατάξεις για τη χρήση ύδατος, στις οποίες περιλαμβάνεται η άρδευση, ή για έργο αξιοποίησης ύδατος απαιτείται η προηγούμενη άδεια του άρθρου 11 του ν. 3199/2003 και της κ.υ.α. 146896/2014. Η ως άνω υποχρέωση αδειοδότησης, στην οποία περιλαμβάνεται και η περιβαλλοντική αδειοδότηση, υπάρχει πριν από την έναρξη της χρήσης ή την εκτέλεση του έργου αξιοποίησης, ισχύει δε η υποχρέωση αυτή και για χρήση ή έργο αξιοποίησης ύδατος από δημοτικό φορέα, όπως οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης. Πάντως, έστω και εάν η χρήση και η διαχείριση του δικτύου άρδευσης από τη … απαιτεί προηγούμενη αδειοδότηση κατά τα ανωτέρω διατάξεις, ο επίμαχος Κανονισμός Άρδευσης, ο οποίος ρυθμίζει γενικά και αφηρημένα τις σχέσεις της … με τους καταναλωτές ύδατος για τη χρήση του δικτύου άρδευσης, δεν συνιστά αυτός καθ’ εαυτόν έναρξη χρήσης ή άδεια εκτέλεσης έργου, εφόσον δεν προβλέπει και δεν προσδιορίζει συγκεκριμένες θέσεις υδροληψίας και έργα αξιοποίησης ύδατος για άρδευση. Συνεπώς, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος ο λόγος ακυρώσεως, με το οποίο προβάλλεται ότι ο επίμαχος κανονισμός εγκρίθηκε κατά παράβαση των διατάξεων του ν. 3199/2003 και της κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσας Υ.Α. 146986/2014, εφόσον αφορά στη διαχείριση του αρδευτικού δικτύου συμπεριλαμβανομένων των σημείων υδροληψίας και των πηγών υδροδότησης αυτού και, συνεπώς, ο Δήμος … και η … όφειλαν να είχαν εξασφαλίσει τις προβλεπόμενες στη νομοθεσία άδειες χρήσης ύδατος. Για τον ίδιο λόγο ότι, δηλαδή, ο επίμαχος κανονισμός, με το συγκεκριμένο περιεχόμενο, δεν συνιστά άδεια για την εκτέλεση συγκεκριμένου έργου ή έργων ή σχέδιο ή πρόγραμμα έργων διαχείρισης υδάτων στην περιοχή, είναι απορριπτέος και ο λόγος ακυρώσεως, με τον οποίο προβάλλεται ότι ο Κανονισμός Άρδευσης εγκρίθηκε κατά παράβαση των διατάξεων που διέπουν την περιβαλλοντική αδειοδότηση περιοχών ενταγμένων στο δίκτυο Natura 2000, διότι της έκδοσής του δεν προηγήθηκε δέουσα εκτίμηση και αξιολόγηση. Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση.

1η συμπληρωματική σύμβαση του έργου Αντικατάσταση δικτύου ύδρευσης.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 2-6 της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι α) δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης ως προς τις εργασίες κατασκευής των ιδιωτικών παροχών και β) κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης ως προς τις εργασίες που κατέστησαν αναγκαίες λόγω της αποκάλυψης του πλακοσκεπούς οχετού. Οι δύο αυτές ομάδες εργασιών δεν μπορούν να προσδιοριστούν ως προς το ποσό τους από το Κλιμάκιο, καθότι, όπως έγινε δεκτό ανωτέρω (σκέψη 7.11), δεν προσκομίστηκε ακριβής ανάλυση του ποσού της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης από την αναθέτουσα αρχή, παρότι ζητήθηκε σχετικώς με τις προηγηθείσες δύο αναβλητικές Πράξεις αυτού.Για τους λόγους αυτούς Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αντικατάσταση δικτύου ύδρευσης Μοιρών», ως προς τις εργασίες της κατασκευής των ιδιωτικών παροχών.Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αντικατάσταση δικτύου ύδρευσης ...», ως προς τις εργασίες που κατέστησαν αναγκαίες λόγω της αποκάλυψης του πλακοσκεπούς οχετού

Συντήρηση οδικού δικτύου...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι: (α) η διαδικασία σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης είναι νομικώς πλημμελής, καθόσον, κατά παράβαση των προαναφερθεισών διατάξεων (βλ. σκ. 2.Β και Γ), δεν εγκρίθηκε ο ως άνω 1ος Α.Π.Ε. και το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων Περιφερειακών Ενοτήτων .... και, ως εκ τούτου, η …..2019 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας ...., με την οποία ανατέθηκε η υπό κρίση σύμβαση στην εταιρεία «….», είναι μη νόμιμη και (β) οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες, ανεξάρτητα από τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης στο αρχικό έργο. Τούτο δε διότι το ανατεθέν με την αρχική σύμβαση έργο, συνιστάμενο σε κατά τόπους εργασίες συστηματικής συντήρησης και βελτίωσης του οδικού δικτύου και αποκατάστασης βλαβών, είτε περιορισμένων, είτε εκτεταμένων, αντιστοιχεί σε μεμονωμένες επεμβάσεις στους προκαθορισμένους, ακόμα και ανεξάρτητους μεταξύ τους, οδικούς άξονες στη γεωγραφική περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας .... της Περιφέρειας ...., ήτοι σε πλήθος μικρότερων έργων στερούμενων ενιαίας οικονομικής και τεχνικής λειτουργίας, εκτελούμενων ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες φθορές, βλάβες και ανάγκες, ανεξάρτητα από την αιτία στην οποία οφείλονται (έντονα καιρικά φαινόμενα ή απλή φθορά), ανεξάρτητα και από την εκάστοτε ανάπτυξή τους σε μικρότερη ή ευρύτερη τοπική κλίμακα στους προκαθορισμένους οδικούς άξονες. Επομένως, ο σκοπός της αρχικής σύμβασης είναι διαρκής, καθόσον οι εργασίες που περιλαμβάνει αποσκοπούν στην πάγια και διαρκή ανάγκη να συντηρείται σταθερά το ανωτέρω οδικό δίκτυο και να αίρονται οι ανακύπτουσες βλάβες, ώστε να είναι αδιαλείπτως λειτουργικό και ασφαλές, και, συνεπώς, οι εργασίες αυτές, λόγω της επαναληπτικότητάς τους και της ανάγκης να εκτελούνται σε σταθερή βάση, προκειμένου να υφίσταται ασφαλές οδικό δίκτυο, είναι ασύμβατες με την έννοια της συμπληρωματικής σύμβασης, διότι ήδη αποτελούν το αρχικό φυσικό συμβατικό αντικείμενο, δεν συμπληρώνουν το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά αντιθέτως αφορούν στην εκτέλεση των αυτών – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων - εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου. Ως εκ τούτου, από τη φύση του αρχικού έργου δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανάγκη που ανέκυψε κατά την τεχνική εκτέλεσή του και για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητάς του με την ανάθεση των κρίσιμων εν προκειμένω συμπληρωματικών εργασιών, κατά την έννοια των αναφερόμενων στη σκέψη 2. Α διατάξεων, αφού ο σκοπός της κύριας σύμβασης είναι διαρκής και, ως εκ τούτου, δε νοείται η ολοκλήρωσή του (βλ. Ε.Σ. VI Τμ. 445, 458, 527, 1011/2018, 6064/2015, 285/2012, Ε΄ Κλ. 30, 64, 185, 518/2018, 191, 198, 530, 545/2017), ούτε, εξάλλου, ο διαχωρισμός των εν λόγω εργασιών από την κύρια σύμβαση θα δημιουργούσε μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, τούτα δε ανεξαρτήτως του ότι δεν αποδεικνύεται η περαιτέρω επιβάρυνση του δικτύου αυτού λόγω των έκτακτων καιρικών συνθηκών της 29ης Σεπτεμβρίου 2018 (βλ. το προσκομισθέν φωτογραφικό υλικό, στο οποίο δεν καθορίζεται το ακριβές σημείο, ούτε η ημερομηνία λήψης εκάστης φωτογραφίας). Τέλος, το επείγον της εκτέλεσης των εν λόγω εργασιών δεν αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και δεν δύναται να δικαιολογήσει την ανάθεση των εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. Ε.Σ. Ε΄ Κλ. 30/2018).

Σύνδεση δικτύων - συμπληρωματική σύμβαση..Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τα προαναφερόμενα έγγραφα προκύπτει νόμιμη αιτιολογία μόνο ως προς την επισκευή παροχών ύδρευσης Φ32 παρόδιων ιδιοκτησιών και την αντικατάσταση του κεντρικού αγωγού ύδρευσης d110, κατά το μέρος που καταστρέφονται κατά την εκτέλεση των εργασιών κατασκευής των αγωγών ομβρίων και ακαθάρτων (εργασίες 7 και 8 της αιτιολογικής έκθεσης της συμπληρωματικής σύμβασης και της 82/27.4.2020 απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής, με δαπάνη εργασίας 14.416,00 ευρώ και 28.800,00 ευρώ αντίστοιχα, αθροιζόμενη σε 43.216,00 ευρώ, η οποία πρέπει να μειωθεί, κατ’ εφαρμογή του ποσοστού έκπτωσης της αρχικής σύμβασης (63,71%) δεδομένου ότι αυτές οι βλάβες κατά την εξέλιξη του αρχικού έργου δεν σχετίζονται ευθέως με τη μελέτη κατασκευής του και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν. Αντίθετα, δεν προκύπτει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις που απαιτούνται, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη μείζονα σκέψη (σκ. 2) της παρούσας, ώστε νομίμως να καταρτιστεί η (1η) συμπληρωματική σύμβαση, σε κάθε περίπτωση, δεν προκύπτει πλήρης, ειδική και σαφής αιτιολογία ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων αυτών, αναφορικά προς τις εργασίες 1 έως 6 και 9 (κατά την αρίθμηση της αιτιολογικής έκθεσης της συμπληρωματικής σύμβασης και της 82/27.4.2020 απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής..Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Σύνδεση δικτύων ... με υφιστάμενο δίκτυο ...» ανάμεσα στον Δήμο ... και στην εργοληπτική επιχείρηση «....», όσον αφορά τις εργασίες 7 και 8 της αιτιολογικής έκθεσης και το ανάλογο προς αυτές οικονομικό αντικείμενο, κατά τα ειδικότερα εκτιθέμενα στη σκέψη 5. Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Σύνδεση δικτύων ... με υφιστάμενο δίκτυο ...» ανάμεσα στον Δήμο ... και στην εργοληπτική επιχείρηση «...», όσον αφορά τις λοιπές εργασίες (1 έως 6 και 9), καθώς και τις, συνδεόμενες με τις 1-6 εργασίες, απολογιστικές εργασίες της αιτιολογικής έκθεσης και το ανάλογο προς αυτές οικονομικό αντικείμενο, κατά τα οριζόμενα στο σκεπτικό.

ΔΙΚΤΥΑ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΑΚΑΘΑΡΤΩΝ (...)Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, οι ανωτέρω (βλ. σκ. 9) περιγραφόμενες εργασίες της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης πληρούν τις προϋποθέσεις των εφαρμοστέων διατάξεων του άρθρου 156 του ν. 4412/2016, όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν. Εξάλλου, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο ανωτέρω (5114/9.10.2023) έγγραφο του Δημάρχου ..., λόγω της «πλαστικότητας» του εδάφους σε ορισμένα τμήματα του δικτύου, τυχόν εκτέλεση των επίμαχων εργασιών σε χρόνο μεταγενέστερο της κατασκευής του δευτερεύοντος δικτύου και από άλλον ανάδοχο δύναται να προκαλέσει μετατοπίσεις του δευτερεύοντος δικτύου και απομείωση των κλίσεων, καθιστώντας τη λειτουργία του έργου προβληματική σε μόνιμη βάση. Τέλος, η αξία της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν υπερβαίνει το 50% του ποσού της αρχικής, χωρίς αναθεώρηση και Φ.Π.Α..Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή ανάκλησης. Ανακαλεί την 607/2023 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Συντήρηση στηθαίων ασφαλείας -συμπληρωματική σύμβαση:...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στη σκέψη 2, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις των διατάξεων των άρθρων 132 παρ. 1 περ. γ και 156 παρ. 1 του ν.4412/2016. Και τούτο, διότι, όπως προκύπτει από την τεχνική περιγραφή του αρχικού έργου, αυτό αφορούσε στην αποξήλωση και αντικατάσταση των υφιστάμενων μεταλλικών στηθαίων ασφαλείας με στηθαίο σκυροδέματος (New Jersey) σε δύο τμήματα της Νέας Εθνικής Οδού … (Τμήμα …, μήκους 4 χιλιομέτρων, και Τμήμα …., μήκους 600 μέτρων), στην τοποθέτηση νέων μεταλλικών Σ.Α.Ο. στην κεντρική νησίδα της Λ. …, στην πραγματοποίηση εργασιών οδοφωτισμού στο τμήμα του … και της Λεωφόρου … και, τέλος, στην πραγματοποίηση επιμέρους εργασιών συντήρησης – επισκευής κατεστραμμένων στηθαίων ασφαλείας, που δεν προσδιορίζονται ειδικότερα. Ωστόσο, στο ελεγχόμενο σχέδιο συμπληρωματικής σύμβασης περιλαμβάνονται εργασίες τοποθέτησης νέων Σ.Α.Ο., σε μήκος περίπου 15 χλμ., στο παράπλευρο οδικό δίκτυο στον άξονα του Π.Α.Θ.Ε., οι οποίες, όπως αναφέρεται στην ως άνω αιτιολογική έκθεση του 3ου ΑΠΕ, ανέκυψαν κατά την εκτέλεση άλλου έργου, που αφορούσε στην επέκταση και συμπλήρωση του δικτύου ηλεκτροφωτισμού στο παράπλευρο οδικό δίκτυο του άξονα Π.Α.Θ.Ε., εντός των διοικητικών ορίων της Περιφέρειας ... Ως εκ τούτου, εφόσον δεν προκύπτει οποιαδήποτε λειτουργική διασύνδεση των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης με το αντικείμενο του έργου «ΣΟ – 04/14: Συντήρηση στηθαίων ασφαλείας σε περιοχές αρμοδιότητας ΔΚΕΣΟ», ούτε είναι αναγκαίες οι εργασίες αυτές για την έντεχνη ολοκλήρωση και τελειοποίησή του, μπορούν δε ευχερώς να διαχωριστούν τεχνικά και οικονομικά από αυτό, συντρέχει περίπτωση ανεπίτρεπτης επέκτασης του τεχνικού και φυσικού αντικειμένου του αρχικού έργου και μη νόμιμης ανάθεσης των εν λόγω εργασιών με συμπληρωματική σύμβαση.

Επεμβάσεις Βελτίωσης Οδικής Ασφάλειας στο Οδικό Δίκτυο.(...) Το Δικαστήριο κρίνει ότι πέραν της αναγκαιότητας εκτέλεσης όλων των επίμαχων εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης για την έντεχνη ολοκλήρωση του φυσικού αντικειμένου του έργου, συντρέχουν σωρευτικά και οι λοιπές τιθέμενες στις διατάξεις των άρθρων 132 παρ. 1β και 156 παρ. 1β του ν. 4412/2016 προϋποθέσεις. Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου με τίτλο «Επεμβάσεις Βελτίωσης Οδικής Ασφάλειας στο Οδικό Δίκτυο των Περιφερειακών Ενοτήτων της Περιφέρειας Κρήτης - Βραχυπρόθεσμες Επεμβάσεις»..Η ανωτέρω Απόφαση αναθεωρεί την Απόφαση 1443/2023 του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου και κατά το μέρος αυτής, κατά το οποίο δεν είχε ανακαλέσει την Πράξη 493/2023 του Ε' Κλιμακίου.Η ανωτέρω Απόφαση ανακαλεί εν μέρει την Πράξη 493/2023 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου,και κατά το μη ανακληθέν μέρος αυτής.

Συντήρηση επαρχιακού δικτύου - συμπληρωματική σύμβαση...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη (ΙΙ) της παρούσας, κρίνεται ότι στην προκείμενη υπόθεση συντρέχουν σωρευτικά οι προϋποθέσεις άρθρων 132 παρ. 1 περ. γ΄ και 156 παρ. 1 του ν.4412/2016 για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο, διότι η αναγκαιότητα εκτέλεσης των περιλαμβανόμενων στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασιών προέκυψε από απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι από τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας έκτακτα καιρικά φαινόμενα, για την αντιμετώπιση των οποίων κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ο Δήμος ....... Ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.

Εργασίες αποκατάστασης υποδομών...ζητείται η ανάκληση της 380/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Εξάλλου, το γεγονός ότι μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της αρχικής σύμβασης και την αντικατάσταση των αγωγών ύδρευσης των οικισμών στους οποίους αφορούσε αυτή, εξαλείφθηκαν τα προβλήματα που παρουσιάζονταν στην τροφοδοσία του νερού και συγκεκριμένα οι μεν βλάβες και διαρροές αποκαταστάθηκαν, η δε πίεση του πόσιμου νερού αυξήθηκε με αποτέλεσμα να αυξηθεί η παροχή νερού  και να αναδειχθούν τα προβλήματα συμβατότητας των παλαιωμένων χαλυβδοσωλήνων του δικτύου ύδρευσης των οικισμών ... και ... με το νέο αποκατασταθέν δίκτυο ύδρευσης των ως άνω λοιπών οικισμών, όχι μόνο δεν στοιχειοθετεί την  απρόβλεπτη περίσταση, που δικαιολογεί την εκτέλεση των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών επέκτασης του έργου στους εν λόγω δύο οικισμούς, τουναντίον  αποτελεί το φυσικό επακόλουθο της εκτέλεσης του αρχικού έργου. Εκ τούτων  προκύπτει ότι, ουδεμία απρόβλεπτη περίσταση συντρέχει εν προκειμένω, αλλά αντιθέτως τα όργανα του αιτούντος δεν εκτίμησαν ορθώς για την συνέχεια του υδρευτικού κλάδου, ούτε την αλληλεπίδραση μεταξύ των εργασιών αντικατάστασης αγωγών ύδρευσης που θα εκτελούντο σε περισσότερους οικισμούς, ούτε την αντοχή του υφιστάμενου δικτύου ύδρευσης των δύο οικισμών, στους οποίους εμφανίστηκαν  τα προβλήματα, μετά την ολοκλήρωση του αρχικού έργου. Επιπροσθέτως, οι οψίμως με την  αίτηση προβαλλόμενοι ισχυρισμοί ότι κατά τους χειμερινούς μήνες των ετών 2017-2018 σημειώθηκαν έντονες βροχοπτώσεις, οι οποίες είχαν ως συνέπεια την καθίζηση και κατολίσθηση των οδών κατά μήκος των οποίων διέρχεται ο αγωγός και την εξ αυτών πρόκληση βλαβών διαρροής μεγάλων ποσοτήτων νερού, δεν ανατρέπουν τα ως άνω κριθέντα, τα οποία στηρίζονται στην ανάγκη εκτέλεσης των ως άνω εργασιών, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην αιτιολογική έκθεση του 3ου ΑΠΕ. Απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος είναι και ο ισχυρισμός ότι η εκτέλεση των επίμαχων εργασιών, που αποτελούν αντικείμενο της συμπληρωματικής σύμβασης επιβάλλεται, προκειμένου να καταστεί όλο το έργο λειτουργικό αφού διαφορετικά ούτε το ήδη αποκατασταθέν δίκτυο ύδρευσης στους λοιπούς οικισμούς μπορεί να αποδώσει· Τούτο διότι, ναι μεν, η επιχειρηματολογία αυτή θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ανάθεση των επίμαχων εργασιών με ξεχωριστή σύμβαση, πλην όμως δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο νόμιμης προσφυγής στις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων, που είναι εξαιρετικές, αφού ελλείπει η βασική προϋπόθεση που πρέπει σωρευτικώς να πληρούται για τη σύναψη αυτών, ήτοι οι εργασίες αυτές να ανέκυψαν  λόγω  περιστάσεων, οι οποίες δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν εκ των προτέρων. Ούτε περαιτέρω, η επικαλούμενη αβεβαιότητα ως προς την  δυνατότητα εξεύρεσης πόρων για την συμπερίληψη και των δύο επιπλέον οικισμών στο συμβατικό αντικείμενο του αρχικού έργου δύναται να δικαιολογήσει τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Δεν ανακαλεί την 380/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αρδευτικό δίκτυο- συμπληρωματική σύμβαση:...Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα:Όσον αφορά στις τρεις πρώτες εργασίες της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης ήτοι της αποκατάστασης στήριξης και άρδευσης νέων δενδροκαλλιεργειών, της αποκατάστασης της ροής των χωμάτινων υδραυλάκων και της αλλαγής διαμόρφωσης αγροτικών δρόμων λόγω χρήσης βαρέων και επιμήκων οχημάτων, το Τμήμα κρίνει ότι συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψής της, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τους προσφεύγοντες. Και τούτο διότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών αυτών ανέκυψε λόγω της αλλαγής των καλλιεργειών με νέες (ακτινίδια, ροδιές, κερασιές και ελιές) τουλάχιστον στο 30% της όλης έκτασης και στον τρόπο άρδευσης τους. Περαιτέρω, η από Αυγούστου 2009 μελέτη οικονομικής σκοπιμότητας και γεωτεχνική, η οποία στηρίχθηκε σε στοιχεία που είχαν συλλεγεί μέχρι την δεδομένη στιγμή της επικαιροποίησης της, εκτιμώντας ότι στην εν λόγω γεωργική περιοχή θα εξακολουθούσε η καλλιέργεια σιταριού, βαμβακιού, μηδικής και καλαμποκιού, ενώ ως νέα πιθανή καλλιέργεια προέβλεψε αυτή της βιομηχανικής ντομάτας και των κηπευτικών, συντάχθηκε με στόχο την καλύτερη προσέγγιση των δεδομένων και των συνθηκών που επικρατούσαν την δεδομένη χρονική στιγμή, ενώ δεν ήταν δυνατόν να προβλέψει μελλοντική μεταβολή των συνθηκών αγροτικής δραστηριότητας ως προς το είδος των καλλιεργειών. Αποτέλεσμα δε αυτής της αλλαγής και της εντατικοποίησης των καλλιεργειών αποτελεί η χρήση σύγχρονων μεγάλων και βαρέων οχημάτων (νταλίκες, ρυμουλκά μετά ρυμουλκουμένων κ.λπ.) για τη φόρτωση και μεταφορά των νέων αυτών καλλιεργειών. Το γεγονός δε ότι μέχρι την αρχική συμβατική προθεσμία περαίωσης του έργου (31.3.2016) δεν είχε ουσιαστικά ξεκινήσει η εκτέλεση των εργασιών, δεν ασκεί εν προκειμένω ουσιώδη επιρροή, όπως εσφαλμένως δέχθηκε η προσβαλλόμενη Πράξη, δεδομένου ότι κρίσιμος χρόνος προκειμένου να κριθεί αν οι περιστάσεις, την συνδρομή των οποίων επικαλείται η αναθέτουσα Αρχή, έχουν απρόβλεπτο χαρακτήρα, είναι αυτός της σύναψης της σύμβασης, καθόσον μέχρι το χρόνο αυτόν (ήτοι ακόμα και μετά την κατακύρωση) αυτή δύναται να προβεί σε ακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού (βλ. Ε.Σ. Τμ. VI 1333/2018, 18/2019). Επομένως, η επελθούσα μεταβολή των δεδομένων, που πράγματι επισυνέβη μετά την κατάρτιση τόσο της μελέτης όσο και της αρχικής σύμβασης, συνιστά απρόβλεπτη περίσταση και όχι αστοχία της μελέτης, στην οποία αποτυπώθηκαν τόσο οι υπάρχουσες κατά το χρόνο επικαιροποίησης της, όσο και οι προβλεπόμενες, με βάση τα διαθέσιμα εκείνη τη χρονική στιγμή από τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες στοιχεία, καλλιέργειες (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μειζ. Επταμ. Συνθ. 40/2019, VI Τμ. 1324/2019). Στον φάκελο δε της ελεγχόμενης σύμβασης υπάρχουν επαρκή στοιχεία, ιδίως φωτογραφικό υλικό, από τα οποία αποδεικνύονται τόσο η μεταβολή των καλλιεργειών στην περιοχή, όσο και η εντατικοποίηση της γεωργικής παραγωγής, τούτο δε ουδόλως αμφισβητείται από την προσβαλλόμενη Πράξη. Επομένως, η αναθέτουσα Αρχή δεν μπορούσε να διαγνώσει ή να προβλέψει την ως άνω μεταβολή των συνθηκών από την κατάρτιση της αρχικής σύμβασης, όση επιμέλεια κι αν είχε επιδείξει. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι ως άνω εργασίες είναι συμπληρωματικές κατά την έννοια του νόμου, διότι η εκτέλεση τους κατέστη αναγκαία από απρόβλεπτες περιστάσεις, που εκδηλώθηκαν μετά την εκπόνηση και την επικαιροποίηση της μελέτης του έργου, οι δε εργασίες αυτές δεν μπορούν να διαχωρισθούν από το έργο και είναι απολύτως αναγκαίες για την άρτια λειτουργικότητα του.Ανακαλεί την 31/2021 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.