Προγραμματικές συμβάσεις.Ο ασαφής προσδιορισμός των υποχρεώσεων των συμβαλλομένων μερών σε συνδυασμό με τη μη παράθεση αναλυτικού οικονομικού προϋπολογισμού του προγράμματος, την έλλειψη πρόβλεψης ρητρών, αλλά τη σαφή χρηματοδότηση της Δ.Ε.Υ.Α.Κ. από το Δήμο με ετήσιο συνολικό ποσό, οδηγεί το Τμήμα στην κρίση ότι πρόκειται κατ’ ουσία για ανεπίτρεπτη κατά νόμο (άρθρο 270 παρ. 1 σε συνδυασμό με το άρθρο 277 παρ. 8 του π.δ. 410/1995) επιχορήγηση της Δ.Ε.Υ.Α.Κ. από το Δήμο.

Για την αύξηση του εταιρικού κεφαλαίου δεν συντάχθηκε πλήρης οικονομοτεχνική μελέτη και δεν αποδεικνύεται ότι η γενόμενη αύξηση συνδέεται όχι με την κάλυψη αποκλειστικά των λειτουργικών δαπανών αυτής και την αντιμετώπιση των οικονομικών της υποχρεώσεων, αλλά με την βελτίωση των παρεχόμενων απ' αυτή υπηρεσιών ή με την προσθήκη άλλων δραστηριοτήτων στους καταστατικούς της σκοπούς. Συνεπώς καταβολή αυξημένου κεφαλαίου από το Δήμο αποτελεί στην ουσία χρηματοδότηση της εν λόγω επιχείρησης, η οποία απαγορεύεται από το άρθρο 277 παρ.8 του ΔΚΚ, συνιστά δε και ανεπίτρεπτη κρατική ενίσχυση και παραβιάζει το άρθρο 87 παρ. 1 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Επιχορήγηση εταιρείας μη κερδοσκοικού χαρακτήρα..Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη είναι μη νόμιμη διότι η χρηματική συνδρομή του Δήμου στη φερόμενη ως δικαιούχο αστική εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, για την κάλυψη της διαφοράς μεταξύ εσόδων - εξόδων μηνός Μαΐου 2005, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας (συνδρομής) αφορά στην πληρωμή των αποδοχών και των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων στην εταιρεία, αποτελεί ανεπίτρεπτη, κατά τις διατάξεις του άρθρου 277 παρ.8 του π.δ.410/1995, επιχορήγηση, εφόσον οι διατάξεις αυτές δεν επιτρέπουν καταρχήν την επιχορήγηση από το Δήμο εταιρείας στην οποία μετέχει για οποιονδήποτε σκοπό (εκτός κι αν πρόκειται για εταιρεία της οποίας ο σκοπός είναι η αντιμετώπιση προβλημάτων από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών). Εξάλλου, ο ισχυρισμός του Δήμου ότι η συνδρομή του για την κάλυψη της διαφοράς εσόδων - εξόδων αποτελεί υποχρέωσή του, απορρέουσα από το καταστατικό της εν λόγω εταιρείας (άρθρ.7), δεν καθιστά τη δαπάνη νόμιμη, καθόσον το καταστατικό και οι προβλεπόμενες από αυτό υποχρεώσεις του Δήμου ως εταίρου, πρέπει να είναι σύμφωνες ή να συνάδουν προς τις διατάξεις που διέπουν την ίδρυση και λειτουργία των αστικών εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τις οποίες ιδρύουν ή στις οποίες συμμετέχουν οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης (ήτοι τις διατάξεις των άρθρων 277επ. ΔΚΚ) κι επομένως δεν μπορεί ο Δήμος, επικαλούμενος υποχρέωσή του απορρέουσα από το καταστατικό της εταιρείας στην οποία μετέχει, να επιχορηγήσει την εταιρεία αυτή, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 277 παρ.8 του ΔΚΚ (π.δ.410/1995).Κατ' ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη κι επομένως αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Δεν είναι νόμιμη η εκτέλεση, με δαπάνες Δήμου , του έργου της ανάπλασης και διαμόρφωσης του αυλείου χώρου του Ι.Ν. ...., καθόσον δεν προβλέπεται ούτε από το άρθρο 24 ΔΚΚ ούτε άλλη διάταξη νόμου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί τη λειτουργική του δραστηριότητα ούτε ότι εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου. Και τούτο διότι δεν αποδεικνύεται κατά τρόπο αναμφισβήτητο ότι ο εν λόγω χώρος είναι κοινόχρηστος και ότι ανήκει κατά κυριότητα στο Δήμο.

Με τα ανωτέρω δεδομένα η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη, καθόσον δεν πληρούνται εν προκειμένω οι προϋποθέσεις του άρθρου 259 παρ. 1 του ν.3463/2006, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή της με το άρθρο 10 παρ. 14 του ν.4071/2012  βλ. και 41179/2014 απόφαση Υπουργού Εσωτερικών, ΦΕΚ Β΄ 2970). Τούτο δε, διότι δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου α) η σύνταξη ετήσιου προγράμματος δράσης έτους 2017 της ΔΗ.Κ.Ε.Ο.Λ. και β) η υποβολή προς το Δημοτικό Συμβούλιο ....  του προϋπολογισμού της ΔΗ.Κ.Ε.Ο.Λ. έτους 2017, συνοδευόμενου από εισηγητική έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου της, η οποία τεκμηριώνει τα έσοδα και τα έξοδα της, σύμφωνα με το ετήσιο πρόγραμμα δράσης της έτους 2017. Ωστόσο, οι αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων αλλά συγγνωστώς λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι πρόκειται για την τρίτη δόση χρηματοδότησης έτους 2017 και του ότι στο υποβληθέν και εγκριθέν από το οικείο Δημοτικό Συμβούλιο διετές πρόγραμμα δράσης της ΔΗ.Κ.Ε.Ο.Λ. εξειδικεύονται και τεκμηριώνονται επαρκώς ανά έτος δράσης τα έσοδα-έξοδα της Επιχείρησης καθώς και το ποσό της χρηματοδότησης που θα απαιτηθεί από το Δήμο. Συνεπώς, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Συντήρηση και επισκευή μεταφορικών μέσων...επιδιώκεται η ανάκληση της 25/2020 Πράξης προσυμβατικού ελέγχου του Επιτρόπου στην Υπηρεσία Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στις Περιφερειακές Ενότητες ........Το Τμήμα κρίνει ότι ο προϋπολογισμός της κρινόμενης σύμβασης δεν είναι σαφής και ορισμένος, αλλά μόνο συνολικός. Ειδικότερα, i) Προβλέπεται μηνιαία σταθερή κατ’ αποκοπήν αμοιβή, για την επισκευή και συντήρηση των οχημάτων, ανεξαρτήτως βλαβών ή ανάγκης ανταλλακτικών καθιστώντας αβέβαιες τις πραγματικές ανάγκες τις οποίες καλύπτει η παρεχόμενη υπηρεσία. ii) Η αναγραφή της δαπάνης των διακηρυσσόμενων υπηρεσιών στον ετήσιο προϋπολογισμό του προσφεύγοντος, στις πιστώσεις του ΚΑΕ6263, κατανεμόμενο ανά δημοτική υπηρεσία, δεν καθιστά ευχερή και δεν παρέχει οποιαδήποτε σαφή πληροφορία σχετικά με τη διαμόρφωση της προϋπολογιζόμενης δαπάνης μέχρι το τελικό τιμολογήσιμο προϊόν. Τοσούτω μάλλον καθόσον στη διακήρυξη οι εργασίες περιγράφονται και διακρίνονται ανά μηχανικό σύστημα ή υποσύστημα ή ανά τύπο οχήματος ή μηχανήματος ή ειδικής κατασκευής, όπως θα έπρεπε να προσφερθούν, και όχι ανά δημοτική υπηρεσία στην οποία κατανέμεται η οικεία πίστωση, το οποίο είναι άσχετο, αφού αντικείμενο των εργασιών είναι τα οχήματα / μηχανήματα, όχι οι δημοτικές υπηρεσίες. iii) Είναι πλήρως ασαφή τα στοιχεία προϋπολογισμού τόσο για τα διαφορετικού τύπου οχήματα που βαρύνουν την πίστωση της αυτής δημοτικής υπηρεσίας στα οποία, κατά τους ισχυρισμούς και κατ’ εφαρμογή των υπολογισμών του προσφεύγοντος, αντιστοιχεί η ίδια προϋπολογιζόμενη δαπάνη ανά όχημα όσο και, για τα όμοιου τύπου οχήματα, που βαρύνουν την πίστωση του ΚΑΕ6263, κατανεμόμενη σε διαφορετικές υπηρεσίες, στα οποία, αντιστοιχεί διαφορετική προϋπολογιζόμενη δαπάνη ανά όχημα. iv) Η εκτιμώμενη δαπάνη για τα απορριμματοφόρα οχήματα βαρύνει τις πιστώσεις προϋπολογισμού του ΚΑΕ6263 της υπηρεσίας ηλεκτροφωτισμού, η επισκόπηση δε αυτού και μόνο του στοιχείου που αποκόπτει οποιαδήποτε συσχέτιση της κατάρτισης του προϋπολογισμού του προσφεύγοντος από το σκοπό και την πραγματική χρήση των οχημάτων, προς τα οποία συναρτώνται οι ζητούμενες με τη διακήρυξη υπηρεσίες, επιτείνει την αοριστία στην κατάρτιση του προϋπολογισμού της διακήρυξης. Την αοριστία και εν τέλει σύγχυση περί την κατάρτιση του προϋπολογισμού εντείνει ακόμη περισσότερο ο ισχυρισμός του Δήμου ότι «το ύψος της διαμορφωθείσας προσφοράς δεν καθιστά αυτόματη την καταβολή μηνιαίου αντιτίμου, διότι ο Δήμος οφείλει να τηρεί σε κάθε περίπτωση την διαδικασία την ΚΥΑ 3373/390/20.3.1975 …» (βλ. σκέψη 29). Και τούτο διότι, αφενός μεν κατά την προκήρυξη το μηνιαίο τίμημα είναι σταθερό και αμετάβλητο, αφετέρου, από το δικόγραφο της ανάκλησης προκύπτει (Κεφ. Γ΄ αυτής), ότι ο Δήμος στερείται τεχνικής υπηρεσίας και συνεργείου, άρα δεν προκύπτει πώς θα εφαρμοστεί η διαδικασία της προαναφερόμενης ΚΥΑ. v) Ανεξαρτήτως των προαναφερόμενων υπό i- iv ασαφειών, προκύπτει ότι πλήττεται και η αρχή της ειδικότητας των πιστώσεων του προϋπολογισμού, στοιχείο καθοριστικό για τον εξορθολογισμό του. vi) Ενδεικτικά, δε, η πλήρης έλλειψη τεκμηρίωσης της προϋπολογιζόμενης δαπάνης της διακήρυξης καθίσταται καταφανής στην περίπτωση του ΚΑΕ6263.25, οι πιστώσεις του οποίου βαρύνονται με ετήσια δαπάνη 72.000 ευρώ, εντάσσονται 19 διαφορετικού τύπου οχήματα μεταξύ των οποίων το μοναδικό δίκυκλο του Δήμου, για το οποίο ο ανάδοχος προσέφερε τιμή μηνιαίου κόστους συντήρησης 313,00 ευρώ και συνολικά 9.314,88 ευρώ για τη διετούς διάρκειας σύμβαση, την ίδια τιμή μηνιαίου και συνολικού κόστους που προσέφερε για μηχάνημα έργων του ίδιου ΚΑΕ 6263.25, όπως και για έκαστο των λοιπών 17 οχημάτων, ανεξαρτήτως του τύπου αυτών. Κατ’ απόκλιση, δε, από την τιμή αυτή, για μηχάνημα έργων του ΚΑΕ 6263.30, με ετήσια πίστωση 72.000 ευρώ, όπου εντάσσονται 8 οχήματα, ο ανάδοχος προσέφερε τιμή μηνιαίου κόστους 742,50 ευρώ και 22.096,80 ευρώ για τη διετούς διάρκειας σύμβαση, όπως για έκαστο των λοιπών 7 οχημάτων. Τέλος, η προαναφερόμενη (σκέψη 28) σύγκριση των 47 κοινών σε δύο διαδοχικές συμβάσεις (κρινόμενη και προϋπάρχουσα) ως προς την σημαντική αύξηση του κόστους των επιμάχων υπηρεσιών, δεν ανετράπη πειστικώς με την κρινόμενη προσφυγή. Κατόπιν τούτων, η διακήρυξη, κατά το σημείο αυτό, είναι αντίθετη στο δημόσιο συμφέρον, στην αρχή της διαφάνειας, της οικονομικότητας, στερείται των απαιτούμενων στοιχείων ωριμότητας και για τους λόγους αυτούς ορθώς κρίθηκε ότι κωλύεται η σύναψη της σύμβασης.

Έργα αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων...Με τα παραπάνω δεδομένα το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ως άνω προγραμματική σύμβαση δεν είναι νόμιμη, καθόσον ουσιώδη στοιχεία, αναγόμενα στο ελάχιστο αναγκαίο, κατά νόμο, περιεχόμενό της είτε δεν έχουν αποτελέσει καθόλου αντικείμενο της συμφωνίας των μερών, όπως τουλάχιστον αυτή αποτυπώνεται στο κείμενο του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης, είτε δεν έχουν εξειδικευθεί επαρκώς, με συνέπεια η εγκαθιδρυόμενη σχέση να καθίσταται ασαφής ως προς την ακριβή έκταση των δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν τα μέρη. Ειδικότερα, οι υποχρεώσεις των μερών είναι αόριστες και γενικόλογες, καθώς δεν προσδιορίζεται, κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, το ειδικότερο περιεχόμενο των αναλαμβανόμενων από αυτά υποχρεώσεων προς το σκοπό της υλοποίησης συγκεκριμένων δράσεων, ειδικά δε ως προς το Δήμο ... δεν προσδιορίζονται παντάπασι. Εξάλλου, στο πλαίσιο περιγραφής του αντικειμένου γίνεται αόριστη αναφορά σε δυνατότητα κατασκευής «οποιουδήποτε άλλου έργου συλλογής, διάθεσης, επεξεργασίας υγρών αποβλήτων ή συμπληρωματικού απαιτηθεί» χωρίς περαιτέρω συγκεκριμενοποίηση και συσχετισμό με το προγραμματιζόμενο έργο. Αναφορικά με τη διάρκεια της προγραμματικής σύμβασης, προσδιορίζεται στο ελεγχόμενο σχέδιο αορίστως, καθόσον αναφέρεται ότι αυτή εκτείνεται μέχρι την παράδοση των έργων προς χρήση, για την οποία, ωστόσο δεν τίθεται συγκεκριμένο χρονικό σημείο, η δε αναφερόμενη στο χρονοδιάγραμμα ημερομηνία ολοκλήρωσης της πράξης δεν καλύπτει την ως άνω αοριστία, αφού προσδιορίζεται βάσει εκτιμήσεων της Υπηρεσίας σε σχέση με την ολοκλήρωση παρεμφερών έργων και πάντως δεν συνιστά αντικειμενικό και επαληθεύσιμο κριτήριο προσδιορισμού της. Τέλος, δεν υπάρχει πρόβλεψη επιβολής ρητρών σε βάρος του συμβαλλόμενου, που παραβαίνει τους όρους της προγραμματικής αυτής σύμβασης. Κατά συνέπεια, η επίμαχη προγραμματική σύμβαση δεν είναι νόμιμη και το υποβληθέν σχέδιο, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παρούσας, δεν δύναται να υπογραφεί.

Προμήθεια καλλιτεχνικών έργων (...) Με βάση τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη (II), το Τμήμα κρίνει ότι νομίμως ο Δήμος προέβη στη σύναψη του από 6.8.2010 συμφωνητικού (αλλά και του από 1.3.2011 όμοιου), με βάση το οποίο το Ίδρυμα του παραχώρησε το δικαίωμα άσκησης ορισμένων δικαιωμάτων επί συγκεκριμένων γλυπτών έργων του ιδρυτή του .......(αναπαραγωγή γλυπτών έργων και της εικόνας τους και παρουσίασή τους στο κοινό), τα οποία μόνο το Ίδρυμα δικαιούτο να ασκήσει, ως δικαιούχος των πνευματικών δικαιωμάτων επί των έργων αυτών. Εξάλλου, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ότι μεταξύ Ιδρύματος και Δήμου υπήρξε συμφωνία περί μεταβίβασης στον δεύτερο της κυριότητας των έργων που επρόκειτο να κατασκευασθούν με βάση τα πρωτότυπα σχέδια του γλύπτη, ώστε να γίνεται λόγος για προμήθεια από το Δήμο των έργων αυτών, αφού τόσο από το κείμενο της 106/15.6.2010 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου, όσο και του από 6.8.2010 συμφωνητικού (και του από 1.3.2011 όμοιου) προκύπτει σαφώς η βούληση των μερών αφενός για την κατασκευή των ανωτέρω έργων με δαπάνη του Δήμου και αφετέρου για την παραχώρηση -με τη μορφή χρησιδανείου- αυτών στο Δήμο, έστω και αν, προφανώς από παραδρομή, στην προαναφερόμενη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου γίνεται λόγος περί προμήθειας. Συνεπώς, η εντελλόμενη δαπάνη, που αφορά την πληρωμή, σε εκπλήρωση των συμφωνηθέντων, των εργασιών κατασκευής των ανωτέρω έργων, δεν πάσχει κατά τούτο, είναι δε απορριπτέος ο σχετικός λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου. Περαιτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη III, νομίμως η επίμαχη δαπάνη ενεγράφη στον Κ.Α. 35.6262.0017 «Διαμόρφωση πολιτιστικού πάρκου επί της πλατείας….» του προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2010, καθώς υφίσταται εννοιολογική αντιστοιχία μεταξύ του σκοπού της πίστωσης και του περιεχομένου της δαπάνης αυτής.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.Κατάτμηση:Μη νόμιμη η καταβολή ποσού από Δήμο σε ανώνυμη εταιρεία για την εκτέλεση των εργασιών «Προετοιμασία, οργάνωση εκδηλώσεων & γραμματειακή υποστήριξη Ελλήνων & Ξένων προσκεκλημένων…», καθόσον όλες οι ανωτέρω εργασίες εξυπηρετούν τον ίδιο ακριβώς λειτουργικό σκοπό, συνεπώς είναι ομοειδείς και δεν είναι νόμιμη η κατάτμηση αυτών. Συνεπώς, μη νομίμως ανατέθηκαν απευθείας, αντί να διενεργηθεί πρόχειρος διαγωνισμός, αφού η συνολική προϋπολογισθείσα δαπάνη τους αθροιζόμενη με τη δαπάνη για την εκτέλεση κατά το ίδιο έτος των όμοιων εργασιών, υπερβαίνει το ετήσιο όριο των 20.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), μέχρι το οποίο είναι κατά νόμο επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση (άρθρο 83 του ν. 2362/1995, ΦΕΚ Α΄ 247/1995 και .35130/739/9.8.2010 απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, ΦΕΚ Β΄ 1291/11.8.2010).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, δεν είναι νόμιμη η εκτέλεση, με δαπάνες του Δήμου ....., του έργου της ανάπλασης και διαμόρφωσης του αυλείου χώρου του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, καθόσον δεν προβλέπεται ούτε από το άρθρο 24 ΔΚΚ ούτε άλλη διάταξη νόμου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί τη λειτουργική του δραστηριότητα ούτε ότι εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου. Και τούτο διότι δεν αποδεικνύεται κατά τρόπο αναμφισβήτητο ότι ο εν λόγω χώρος είναι κοινόχρηστος και ότι ανήκει κατά κυριότητα στο Δήμο, ενόψει και της προσκομισθείσας από 1.8.2008 βεβαίωσης του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σύμφωνα με την οποία ο προαύλιος χώρος του ανωτέρω ιερού ναού ανήκει εξ ολοκλήρου σ’ αυτόν. Κατ’ ακολουθίαν, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και συνεπώς, το ένταλμα αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.