ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ:To σχέδιο σύμβασης και η διαδικασία ανάδειξης αναδόχου παροχής υπηρεσιών καθαριότητας των κτιριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου του Γενικού Νοσοκομείου … «…» (…, Κέντρο Υγείας …, Κέντρο Υγείας …), για χρονικό διάστημα ενός (1) έτους, προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.453.215,78 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.)(....)Ο περιληφθείς στη διακήρυξη όρος (Παράρτημα Β΄, Γενικές Τεχνικές Προδιαγραφές, άρθρο 1 παρ. 4) που αποτελεί και συμβατικό όρο κατά παραπομπή από το 14ο άρθρο του σχεδίου σύμβασης (παρ. 3), περί του δικαιώματος του Νοσοκομείου να αναθέσει στον ανάδοχο πρόσθετες εργασίες, πέραν των συμβατικών, σε ποσοστό μέχρι 30% για την κάλυψη τυχόν έκτακτων αναγκών, είναι μη νόμιμος και δεν δύναται να ενεργοποιηθεί, προεχόντως διότι δεν προκύπτει ότι το δικαίωμα αυτό έχει περιληφθεί στη συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη της σύμβασης, κατά παράβαση του άρθρου 8 παρ. 1 και 2 του π.δ 60/2007, ούτε βεβαίως έχει τύχει των απαιτούμενων διατυπώσεων δημοσιότητας σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο. Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την ανάθεση υπηρεσιών καθαριότητας των κτηριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου του Γενικού Νοσοκομείου … «…», για χρονικό διάστημα ενός έτους, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο σκεπτικό.

Περαιτέρω, στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 8 του ιδίου ως άνω π.δ. (60/2007) ορίζεται ότι : «1. Ο υπολογισμός της εκτιμώμενης αξίας μιας δημόσιας σύμβασης βασίζεται στο συνολικό πληρωτέο ποσό, εκτός Φ.Π.Α., όπως προσδιορίζεται από την αναθέτουσα αρχή. Στον υπολογισμό αυτό, λαμβάνεται υπόψη το εκτιμώμενο συνολικό ποσό, συμπεριλαμβανομένων τόσο του τυχόν προβλεπόμενου δικαιώματος προαιρέσεως όσο και των τυχόν παρατάσεων της σύμβασης. (…) 2. Η αποτίμηση πρέπει να ισχύει κατά το χρόνο αποστολής της προκήρυξης διαγωνισμού (…)» και στο άρθρο 1 παρ. 2 της 58192/29.12.1999 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης και Γεωργίας «Έγκριση Κανονισμού Προμηθειών Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων “Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε.”» (ΦΕΚ Β΄ 61/28.1.2000) ορίζεται ότι : « Για κάθε περίπτωση που δεν αντιμετωπίζεται από τον παρόντα κανονισμό έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του Π.Δ. 394/96 (ΦΕΚ 266/Α/96)». Στο άρθρο 2 παρ. 1 και 2 του π.δ. 394/1996 «Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου» (ΦΕΚ Α΄ 266) – όπως και στις ταυτόσημου περιεχομένου διατάξεις του π.δ. 118/2007 (ΦΕΚ Α΄ 150) - ορίζεται ότι : «1. Οι όροι της διακήρυξης διαγωνισμού πρέπει να είναι σαφείς και πλήρεις. 2. Στις περιπτώσεις ανοικτού διαγωνισμού, η διακήρυξη περιλαμβάνει τουλάχιστον τα ακόλουθα : α) (…) β) (…) ιστ) Τις προϋποθέσεις αναπροσαρμογής του τιμήματος, εφόσον κρίνεται ότι απαιτείται τέτοιος όρος, ιζ) Τους αναγκαίους όρους, απόκλιση από τους οποίους συνεπάγεται απόρριψη της προσφοράς». Από τις ως άνω διατάξεις προκύπτει ότι σε επίπεδο κοινοτικού δικαίου, αναγνωρίζεται η δυνατότητα παρατάσεως της αρχικής συμβάσεως με μονομερή πράξη της αναθέτουσας αρχής και η αξία της συνυπολογίζεται στην αξία της αρχικής συμβάσεως προκειμένου να εφαρμοσθεί η κοινοτική νομοθεσία. Στο εθνικό δίκαιο, από τη διάταξη, με την οποία χορηγείται εξουσιοδότηση προς τα αρμόδια διοικητικά όργανα να προσδιορίσουν τα αναγκαία στοιχεία τα οποία θα περιέχει η διακήρυξη, προκύπτει ότι μπορούν να προστεθούν σε αυτήν και άλλοι όροι προκειμένου να εξασφαλισθεί η καλύτερη εκτέλεση της προκηρυχθείσας υπηρεσίας. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται από τη διατύπωση της διατάξεως («τουλάχιστον»), από την ενδεικτική απαρίθμηση που ακολουθεί, αλλά και από τις περιπτώσεις ιστ΄ και ιζ΄ της ίδιας παραγράφου, οι οποίες ρητά προβλέπουν τη δυνατότητα προσθήκης νέων στοιχείων και όρων. Ωστόσο, η διακήρυξη δεν μπορεί να περιέχει όρους αντίθετους με άλλους κανόνες δικαίου, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο θα έθετε αυτούς (όρους) εκτός εξουσιοδοτικού πλαισίου. Επομένως, δεν απαγορεύεται, κατ’ αρχάς, η πρόβλεψη σε διακήρυξη ανοικτού διαγωνισμού για την επιλογή αναδόχου παροχής υπηρεσιών, όρου, σύμφωνα με τον οποίο παρέχεται στη Διοίκηση, η δυνατότητα παρατάσεως του χρόνου ισχύος της συμβάσεως, αφ’ ενός διότι η δυνατότητα μονομερούς επεμβάσεως στις συμβατικές σχέσεις είναι ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη σύμβαση ως διοικητική, αφ’ ετέρου διότι η δυνατότητα αυτή ρυθμίζεται από την εξουσιοδοτική για την έκδοση της οικείας διακηρύξεως διάταξη, υπό την προϋπόθεση ότι ο όρος περί παρατάσεως δεν αντίκειται σε άλλους κανόνες δικαίου όπως οι γενικές αρχές του ανταγωνισμού και της διαφάνειας στην ανάληψη και εκτέλεση των δημοσίων υπηρεσιών. Κριτήρια, προκειμένου να θεωρηθεί νόμιμος ο όρος περί παρατάσεως της συμβάσεως, είναι: α) να αναφέρεται σε υπηρεσίες ίδιες με αυτές της αρχικής συμβάσεως, των οποίων η παροχή γίνεται με τους ίδιους ακριβώς όρους όπως και η αρχική -συμπεριλαμβανομένου του τιμήματος, χωρίς δυνατότητα προσαυξήσεων - και β) η διάρκειά της να μην εκτείνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε, λαμβανομένου υπ’ όψιν του χρόνου ισχύος της αρχικής συμβάσεως, αλλά και του είδους των εκάστοτε παρεχομένων υπηρεσιών, να οδηγεί σε καταστρατήγηση της δυνατότητας διενέργειας δημόσιου διαγωνισμού και ανάπτυξης ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων του οικείου κλάδου παροχής υπηρεσιών. Προκειμένου δε περί βραχύβιων συμβάσεων μονοετούς ή διετούς διάρκειας, η παράταση δεν δύναται να υπερβαίνει το χρονικό όριο ισχύος των αρχικών συμβάσεων. Τέλος, στην περίπτωση κατά την οποία ο όρος περί παρατάσεως της αρχικής συμβάσεως κρίνεται νόμιμος, πρέπει η αξία της παρατεινόμενης συμβάσεως να συνυπολογίζεται με την αξία της αρχικής, προκειμένου να εξευρεθεί εάν εφαρμόζεται το εθνικό ή το κοινοτικό δίκαιο (βλ. Πρ. IV Τμ. Ελ. Συν. 15/2008, 162/2007).

Από τις ως άνω διατάξεις (π.δ.60/2007)προκύπτει ότι σε επίπεδο κοινοτικού δικαίου, αναγνωρίζεται η προβλεπόμενη από τη διακήρυξη, δυνατότητα παρατάσεως της αρχικής συμβάσεως με μονομερή πράξη της αναθέτουσας αρχής και η αξία της συνυπολογίζεται στην αξία της αρχικής συμβάσεως προκειμένου να εφαρμοσθεί η κοινοτική νομοθεσία. Ωστόσο, η διακήρυξη δεν μπορεί να περιέχει όρους αντίθετους με άλλους κανόνες δικαίου ή με γενικές αρχές όπως αυτή του ανταγωνισμού και της διαφάνειας στην ανάληψη και εκτέλεση των δημοσίων υπηρεσιών. Κριτήρια, προκειμένου να θεωρηθεί νόμιμος ο όρος περί παρατάσεως της συμβάσεως είναι: α) να αναφέρεται σε υπηρεσίες ίδιες με αυτές της αρχικής συμβάσεως, των οποίων η παροχή γίνεται υπό τους ίδιους ακριβώς με της αρχικής συμβάσεως, όρους -συμπεριλαμβανομένου του τιμήματος, χωρίς δυνατότητα προσαυξήσεων- και β) η διάρκειά της να μην εκτείνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε, λαμβανομένου υπόψη του χρόνου ισχύος της αρχικής συμβάσεως, αλλά και του είδους των εκάστοτε παρεχομένων υπηρεσιών, να οδηγεί σε καταστρατήγηση της δυνατότητας διενέργειας δημόσιου διαγωνισμού και ανάπτυξης ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων του οικείου κλάδου παροχής υπηρεσιών. Προκειμένου δε περί βραχύβιων συμβάσεων μονοετούς ή διετούς διάρκειας, η παράταση δεν δύναται να υπερβαίνει το χρονικό όριο ισχύος των αρχικών συμβάσεων (Πράξεις IV Τμήματος 15/2008, 1/2008, 162/2007). Σε κάθε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η χρηματική αποτίμηση του δικαιώματος παρατάσεως προσβάλλεται ο ανταγωνισμός (ανεξαρτήτως του αν τηρήθηκαν οι διατυπώσεις δημοσιότητας της οικείας διακηρύξεως) αφενός διότι η χρηματική αποτίμηση προβλέπεται ρητά στις διατάξεις του άρθρου 8 παρ.1 του Π.Δ/τος 60/2007 και συνυπολογίζεται για την εξεύρεση της προϋπολογιστέας δαπάνης, αφετέρου διότι η εκδήλωση ενδιαφέροντος σε συγκεκριμένο διεθνή διαγωνισμό επηρεάζεται τόσο από τη διάρκεια της συμβάσεως όσο και από το ύψος του τιμήματος. Η παράταση δημιουργεί δαπάνη πέραν του αρχικού προϋπολογισμού και πρέπει να συνυπολογίζεται για την υπαγωγή της συμβάσεως στους κανόνες του κοινοτικού δικαίου (Πράξη IV Τμήματος 162/2007). Η μη τήρηση ορισμένων κριτηρίων (όπως ο σαφής προσδιορισμός του χρόνου της παρατάσεως και του τιμήματος) καθιστά μη νόμιμο τον οικείο όρο διότι κατ’ ουσίαν δίνει τη δυνατότητα στην αναθέτουσα αρχή να αναθέσει απευθείας τις υπηρεσίες στην αρχική ανάδοχο.

Προμήθεια υγρών καυσίμων. Διακήρυξη Ο μη προσδιορισμός ανά κατηγορία, έστω και κατά προσέγγιση, των ποσοτήτων των προς προμήθεια ειδών καθιστά τη διακήρυξη ασαφή και μη νόμιμη. Η αναγραφή στα σχέδια συμβάσεων των αντίστοιχων ποσοτήτων δεν είναι δυνατόν να θεραπεύσει την ανωτέρω πλημμέλεια. Επιπλέον, ο όρος στη διακήρυξη, που περιλαμβάνεται και στα σχέδια σύμβασης και αναφέρει ότι «με τους ίδιους όρους η Υπηρεσία μπορεί κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης να εντάξει και άλλα Ιδρύματα του Δημοσίου και Ν.Π.Δ.Δ., που δεν συμπεριλαμβάνονται στον πίνακα της διακήρυξης», είναι μη νόμιμος, καθόσον δύναται να οδηγήσει σε καταστρατήγηση των κατά νόμο διαδικασιών ανάθεσης και των αρχών του υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού. Τέλος, η οικεία σύμβαση προμήθειας είναι άκυρη διότι μη νομίμως ορίστηκε ως χρόνος ισχύος αυτής χρόνος προγενέστερος της ημερομηνίας σύναψής της. Με την 22/2009 απόφασή του, το VI Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανακάλεσε την προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου αναγνωρίζοντας συγγνωστή πλάνη στα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής.

Μη νομίμως ανατέθηκε από το Δήμο στη Δημοτική Επιχείρηση η αρμοδιότητα καθαριότητας κατ' άρθρο 36 του π.δ/τος 410/1995 καθώς στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ανάθεση αρμοδιότητας αλλά για περιγραφή της διατάξεως μέσω απευθείας ανάθεσης στη δημοτική επιχείρηση και σύναψης σύμβασης με αυτή με αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών καθαριότητας, κατά παρέκκλιση των περί διενέργειας διαγωνισμού διατάξεων

Στα προς υπογραφή σχέδια συμβάσεων μεταφοράς μαθητών μεταξύ της ….και των αναδόχων, στον ειδικό όρο 13 των οποίων ορίζεται ως ημερομηνία έναρξης της ισχύος των συμβάσεων η 1/9/2010.Αντί αυτής της ημερομηνίας πρέπει να αναγραφεί η ημερομηνία συμβάσεων από τα συμβαλλόμενα μέρη, διότι οι δημόσιες συμβάσεις δεν έχουν αναδρομική ισχύ, συνεπώς δεν επιτρέπεται να δεσμεύουν τα συμβαλλόμενα μέρη για χρονικό διάστημα προγενέστερο της υπογραφής τους. Επιπλέον, όσον αφορά τη διάρκεια ισχύος των προς υπογραφή συμβάσεων, το Κλιμάκιο επισημαίνει ότι ο αναφερόμενος στο άρθρο 9 στ. Γ' της διακήρυξης 371/15.7.2010 όρος που παρέχει τη δυνατότητα παρατάσεως της ισχύος τους «μέχρι ολοκληρώσεως νέου διαγωνισμού και πάντως όχι για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών από της ενάρξεως του σχολικού έτους» (2011-2012), δυνατότητα που διατηρείται με τα υποβληθέντα σχέδια (βλ. τελευταίος όρος πριν από το κεφάλαιο «ειδικοί όροι» των σχεδίων με τον οποίο ορίζεται: «Όλοι οι όροι που περιλαμβάνονται στην αριθμ. 371/15-07-10 διακήρυξη, νοούνται ως όροι της παρούσας σύμβασης») είναι μη νόμιμος και πρέπει να θεωρηθεί ως μη γεγραμμένος. Τούτο διότι προεχόντως, μία σύμβαση συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας, όπως οι ελεγχόμενες, δύναται να παραταθεί σε περίπτωση που κατά το συμφωνηθέντα χρόνο λήξης (30.6.2011) συντρέχει συναφής με το είδος και το σκοπό των συμφωνηθεισών υπηρεσιών λόγος επιμήκυνσης του χρόνου εκπλήρωσης της σχετικής παροχής (ενδεικτικά η περίπτωση παράτασης του σχολικού έτους που αποσκοπεί στην αναπλήρωση της διδακτέας ύλης που δεν ολοκληρώθηκε λόγω απεργίας των εκπαιδευτικών ή καταλήψεων), Από τα παραπάνω παρέπεται ότι «αναβίωση-παράταση» της ελεγχομένης σύμβασης κατά το επόμενο σχολικό έτος (2011-2012), δηλαδή μετά τη μεσολάβηση του ανενεργούς διαστήματος των θερινών διακοπών δεν νοείται. Τέλος, αναφορικά με τον όρο 1Δ του άρθρου 3 της διακήρυξης τον οποίο παρέχεται η δυνατότητα αναπροσαρμογής της ημερήσιας συμβατικής αποζημίωσης σε περίπτωση αύξησης της χιλιομετρικής Αποζημίωσης με την έκδοση νέας υπουργικής απόφασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι και αυτός ο όρος δεν είναι νόμιμος, διότι, τυχόν αναπροσαρμογή των κομίστρων κατ' εφαρμογή των άρθρων 10 και 13 του ν. 2963/2001 δύναται να επηρεάσει το ύψος της προϋπολογιζόμενης δαπάνης (υπολογισμός μεγίστης αποζημίωσης - κόστος χιλιομετρικής απόστασης) μεταγενέστερης από την ελεγχόμενη σύμβασης, πλην δεν μπορεί να θεωρηθεί ως λόγος αναπροσαρμογής του συμβατικού τιμήματος της ελεγχόμενης, διότι το κόστος της χιλιομετρικής απόστασης αποτέλεσε αντικείμενο του διαγωνισμού και οριστικοποιήθηκε με την προαναφερόμενη κατακυρωτική απόφαση της Νομαρχιακής Επιτροπής (βλ. Πράξεις Ζ' Κλιμακίου 14, 209/2010, 10, 396/2009). Συνεπώς, μη νομίμως περιλαμβάνεται ο παραπάνω όρος και στα υποβληθέντα σχέδια συμβάσεων.

Προμήθεια υγρών καυσίμων προς κάλυψη αναγκών Δήμου. Νόμιμη η διαδικασία διενέρ- γειας διαγωνισμού. Ο όρος στο σχέδιο σύμβασης περί δυνατότητας παράτασης της σύμβασης «για όσο χρονικό διάστημα κρίνει σκόπιμο ο Δήμος ή και μέχρι την ανακήρυξη νέου μειοδότη με τις ίδιες προϋποθέσεις και τιμές που προβλέπονται και πάντως όχι πέραν του εξαμήνου» είναι νόμιμος, στο μέτρο που δεν θα υπάρξει κατά το χρόνο αυτό υπέρβαση των ανά είδος ποσοτήτων που καθορίζονται στη διακήρυξη και κατακυρώθηκαν στην προμηθεύτρια εταιρεία.

Μη νομίμως τέθηκε στη διακήρυξη του διαγωνισμού όρος περί αποκλεισμού υποψηφίου προσφέροντος έκπτωση μεγαλύτερη του 15%. Επίσης μη νομίμως συγκροτήθηκε η πενταμελής επιτροπή αξιολόγησης του διαγωνισμού με τη συμμετοχή σε αυτήν και δύο καθηγητών πανεπιστημίου.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας εκτός της διάρκειας της σχετικής σύμβασης δεδομένου ότι η παράταση αυτής που εγκρίθηκε από το Δ.Σ. του Νοσοκομείου ούτε στην ίδια τη σύμβαση ούτε στη διακήρυξη του διαγωνισμού που οδήγησε στη σύναψή της ούτε σε καμία διάταξη νόμου προβλέπεται.

Ελάχιστα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνει η διακήρυξη. Όρος περί προηγούμενης εμπειρίας 5 ετών και άνω ως τυπικό προσόν συμμετοχής σε διαγωνισμό δεν είναι νόμιμος. Η εμπειρία αποτελεί στοιχείο αξιολόγησης και βαθμολογίας της τεχνικής ικανότητας του προμηθευτή: