Νόμιμη η διαδικασία διενέργειας ανοικτού δημόσιου μειοδοτικού διαγωνισμού για την προμήθεια πετρελαιοειδών από Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, το δε προβλεπόμενο στη διακήρυξη του διαγωνισμού και τα σχέδια σύμβασης δικαίωμα της αναθέτουσας αρχής να παρατείνει μονομερώς την ισχύ της σύμβασης για δύο το πολύ μήνες μετά τη λήξη της, είναι νόμιμο, στο μέτρο που δεν θα υπάρξει κατά το χρόνο της παράτασης υπέρβαση των ανά είδος ποσοτήτων όπως καθορίζονται στη διακήρυξη και πρέπει να μνημονεύονται ρητά στο συμβατικό κείμενο των υποβληθέντων σχεδίων συμβάσεων.

Προμήθειες:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν προηγουμένως δεκτά, η διενέργεια της ως άνω διαγωνιστικής διαδικασίας χωρίς την προηγούμενη έκδοση απόφασης δημοσιονομικής ανάληψης της οικείας υποχρέωσης παρίσταται πλημμελής. Λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη, το μεν, ότι οι ως άνω αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων του Δήμου και των νομικών του προσώπων, με τις οποίες ανέλαβαν τη δέσμευση για την ψήφιση των σχετικών πιστώσεων το έτος 2015 που αφορά και η εν λόγω προμήθεια, εκδόθηκαν πριν την έναρξη του διαγωνισμού, ήδη δε, στον προϋπολογισμό, οικονομικού έτους 2015, του Δήμου και των νομικών του προσώπων, περιλήφθηκε η σχετική πίστωση και έχουν ήδη προσκομισθεί οι σχετικές προτάσεις του αρμοδίου Αντιδημάρχου του αιτούντος για την δέσμευση των σχετικών πιστώσεων έτους 2015, το δε, ότι οι προεκτεθείσες διατάξεις του ν. 2362/1995 και του π.δ. 113/2010 δεν αφορούν στη διαγωνιστική διαδικασία καθεαυτή, αλλά, έχουν αμιγώς δημοσιονομικό χαρακτήρα με σκοπό την διασφάλιση της ύπαρξης σχετικής πίστωσης για την καταβολή της αντιπαροχής στον αντισυμβαλλόμενο κατά το στάδιο εκτέλεσης της σύμβασης, συνιστά επαρκή διασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης η έκδοση των σχετικών προτάσεων και η δέσμευση της οικείας πίστωσης πριν από την υπογραφή των επίμαχων συμβάσεων. Επομένως, η πλημμέλεια αυτή καθίσταται μη ουσιώδης..

Κατάτμηση δαπάνης. Προμήθεια ομοίων ανα κατηγορία αγαθών με επιμερισμό των ποσοτήτων αυτών και κατάτμηση της συνολικά απαιτούμενης (ανά κατηγορία αγαθών) δαπάνης, με συνέπεια η προμήθεια να πραγματοποιηθεί με απευθείας ανάθεση αυτή του προχείρου ή τακτικού διαγωνισμού. Υπέρβαση του ανωτάτου ορίου των 15.000 Ε (αρθ.2 παρ.12 & 13 ν.2286/1995 και Υ.Α. Π1/7446/02). Μη νόμιμη.

Οι προμήθειες, επομένως, όλων των άλλων υλικών των Ενόπλων Δυνάμεων, πλην των ειδικώς σχεδιασμένων αποκλειστικώς προς στρατιωτική χρήση ειδών, που καταλογογραφούνται στην - εκδοθείσα κατ΄εξουσιοδότηση των παρατεθεισών διατάξεων του ν. 3433/2006 - 121078/6.12.2006 απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας (Β΄ 1850) και στα οποία δεν συγκαταλέγονται τα συνήθη ανταλλακτικά των μηχανών των πλωτών μέσων του Πολεμικού Ναυτικού, διέπονται από τις γενικές περί προμηθειών του Δημοσίου διατάξεις του ν. 2286/1995 (Α΄ 19), καθώς και από εκείνες του π.δ/τος 118/2007 (Α΄ 150), που έχει εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση του τελευταίου αυτού νόμου. Δοθέντος δε ότι, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 2 του ως άνω π.δ/τος, σε περίπτωση διενέργειας ανοικτού διαγωνισμού για την επιλογή του προμηθευτή, η διακήρυξη περιλαμβάνει υποχρεωτικώς και την προϋπολογισθείσα δαπάνη για τα προς προμήθεια είδη και επειδή, κατά την αρχή της τυπικότητας της διαδικασίας, όλοι οι όροι της διακήρυξης είναι ουσιώδεις, με εξαίρεση εκείνους για τους οποίους ρητώς ορίζεται το αντίθετο, η προσφορά στο διαγωνισμό τιμής υψηλότερης του προϋπολογισμού της προμήθειας, χωρίς τέτοια δυνατότητα να προβλέπεται ειδικώς από τη διακήρυξη, καθιστά την προσφορά αυτή απαράδεκτη και την κατακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού στον υποψήφιο που την υπέβαλε μη νόμιμη (πρβλ. την 63/2010 Πράξη IV Τμ. Ελ. Συν.).

Προμήθεια υγρών καυσίμων προς κάλυψη αναγκών Δήμου. Νόμιμη η διαδικασία διενέρ- γειας διαγωνισμού. Ο όρος στο σχέδιο σύμβασης περί δυνατότητας παράτασης της σύμβασης «για όσο χρονικό διάστημα κρίνει σκόπιμο ο Δήμος ή και μέχρι την ανακήρυξη νέου μειοδότη με τις ίδιες προϋποθέσεις και τιμές που προβλέπονται και πάντως όχι πέραν του εξαμήνου» είναι νόμιμος, στο μέτρο που δεν θα υπάρξει κατά το χρόνο αυτό υπέρβαση των ανά είδος ποσοτήτων που καθορίζονται στη διακήρυξη και κατακυρώθηκαν στην προμηθεύτρια εταιρεία.

Με την ως άνω απόφαση κρίθηκε ότι σύμφωνα με την αρχή της τυπικότητας της διαδικασίας, που διέπει τους διαγωνισμούς για την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων, όλες οι διατάξεις της διακήρυξης καθιερώνουν ουσιώδεις όρους, με εξαίρεση εκείνες για τις οποίες σαφώς προκύπτει το αντίθετο. Το ίδιο ισχύει και για την προϋπολογιζόμενη δαπάνη της υπό ανάθεση σύμβασης που από το ύψος της εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, η συμμετοχή στο διαγωνισμό και η, δια της ανάπτυξης ανταγωνισμού, επίτευξη καλύτερου αποτελέσματος για το φορέα,γεγονός που καθιστά τις ουσιωδώς υπερβαίνουσες τη δαπάνη αυτή προσφορές απορριπτέες ως απαράδεκτες και την τυχόν επιλογή ως αναδόχου, υποψηφίου που υπέβαλε τέτοια προσφορά μη νόμιμη. Και ναι μεν, το ουσιώδες ή μη της υπέρβασης εναπόκειται κατ' αρχήν στην κρίση του αρμοδίου για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου της αναθέτουσας αρχής, η κρίση, όμως, αυτή ελέγχεται, ως προς τα ακραία όρια της από το Έλεγκτικό Συνέδριο, στο πλαίσιο του διενεργούμενου από το Δικαστήριο τούτο ελέγχου των πράξεων της διαδικασίας ανάθεσης, που προηγείται υποχρεωτικώς της σύναψης της οικείας σύμβασης. Το Τμήμα, όμως, σε διαπιστωθείσα από το ΣΤ'Κλιμάκιο πλημμέλεια σχετικά με την αξία κατακύρωσης υπό προμήθεια είδους, η οποία υπερέβαινε την προϋπολογισθείσα δαπάνη κατά ποσοστό 22,42%, δηλαδή κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 20%, μέχρι του οποίου επιτρέπεται η επαύξηση της προϋπολογισθείσας αξίας χωρίς έκδοση απόφασης τροποποίησης του Ένιαίου Προγράμματος Προμηθειών, έκρινε ότι η αναθέτουσα αρχή πεπλανημένως μεν, πλην συγγνωστώς και χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης του νόμου, σχημάτισε την πεποίθηση ότι νομίμως κατακύρωσε το υπό προμήθεια είδος στην συγκεκριμένη ανάδοχο, παρά το ότι η προσφορά της υπερέβαινε την προϋπολογισθείσα δαπάνη, υπολαμβάνοντας ότι για να γίνει τροποποίηση του Ένιαίου Προγράμματος Προμηθειών, πρέπει η υπέρβαση του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης να ξεπερνά τις 300.000 ευρώ, το οποίο δεν συμβαίνει εν προκειμένω.

Προμήθεια αντιδραστηρίων:..ζητείται η ανάκληση της 187/2012 πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν προηγουμένως δεκτά, το Τμήμα κρίνει ότι: Α) Μη νομίμως, σύμφωνα με τα ορθώς κριθέντα από το Κλιμάκιο, η επιτροπή του διαγωνισμού ανάθεσης των επίμαχων προμηθειών δεν συγκροτήθηκε με ετήσια θητεία και σε κάθε περίπτωση μέχρι την ολοκλήρωση του διαγωνισμού, εφόσον αυτός δεν είχε περατωθεί εντός ενός έτους και με αρμοδιότητα γενικώς τη διεξαγωγή των διαγωνισμών ανάθεσης προμηθειών της σχετικής θεματικής ενότητας του νοσοκομείου αλλά αποκλειστικά για τη διενέργεια του συγκεκριμένου διαγωνισμού, το αντικείμενο του οποίου σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι εξειδικευμένο ή ότι παρουσιάζει ιδιομορφίες για το αιτούν νοσοκομείο, δεδομένου ότι η ανάθεση των επίμαχων προμηθειών (αντιδραστηρίων για τις ανάγκες του αιματολογικού εργαστηρίου του νοσοκομείου) επαναλαμβάνεταιπεριοδικώς απ’ αυτό κι επομένως τα φερόμενα ως απολύτως εξειδικευμένα μέλη της θα μπορούσαν να αποτελούν μέλη της οικείας πάγιας με ετήσια θητεία επιτροπής διενέργειας των σχετικών διαγωνισμών του νοσοκομείου και απορρίπτει, ως αβάσιμους, τους περί του αντιθέτου προβαλλόμενους με την αίτηση και την παρέμβαση ισχυρισμούς.(..)Β) Μη νομίμως, σύμφωνα με τα ορθώς κριθέντα από το Κλιμάκιο, δεν προσδιορίστηκε στη διακήρυξη του διαγωνισμού η επιμέρους δαπάνη εκάστου εκ των επίμαχων προς προμήθεια ειδών, με συνέπεια ειδικά για τα είδη των ομάδων με α/α 6 και 11, για τα οποία δεν απαιτείτο η προσφορά συνοδού εξοπλισμού αλλά αντίθετα επιτρεπόταν για κάθενα από αυτά η προσφορά και κατακύρωσή του σε διαφορετικό μειοδότη, να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος των προσφερθεισών στο διαγωνισμό τιμών, καθώς και των τιμών κατακύρωσής τους, ως προς την μη υπέρβαση της προϋπολογισθείσας για κάθε είδος δαπάνης κατά ποσοστό ανώτερο του 10%, αλλά και ο υπολογισμός του ποσού της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής (5% επί της ανύπαρκτης προϋπολογισθείσας δαπάνης κάθε επιμέρους είδους).(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση και η υπέρ αυτής παρέμβαση πρέπει να γίνουν εν μέρει δεκτές και η προσβαλλόμενη πράξη του Κλιμακίου να ανακληθεί κατά το μέρος που έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή των ελεγχθέντων σχεδίων συμβάσεων μεταξύ του αιτούντος νοσοκομείου και α) της παρεμβαίνουσας «... A.E.» για την προμήθεια των ειδών (αντιδραστηρίων) της ομάδας με α/α 3, β) της «.... A.E.» για την προμήθεια των ειδών (αντιδραστηρίων) των ομάδων με α/α 5 και 13, γ) της «.... Α.Ε.» για την προμήθεια των ειδών (αντιδραστηρίων) της ομάδας με α/α 7, δ) της «.... Α.Ε.» για την προμήθεια των ειδών (αντιδραστηρίων) των ομάδων με α/α 9, 10 και 14.Ανακαλεί εν μέρει την 187/2012 πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύμφωνα με τα ειδικότερα εκτιθέμενα στο σκεπτικό.

Προμήθεια καυσίμων από Ν.Α. για την κάλυψη αναγκών Δήμων. Ανάθεση κατόπιν διενέργειας διαγωνισμού. Μη νόμιμη η ανάθεση της προμήθειας, καθόσον: α) η διακήρυξη του διαγωνισμού δεν προσδιόριζε, έστω κατά προσέγγιση, την αιτούμενη ποσότητα των προς προμήθεια καυσίμων κατά κατηγορία και μη νομίμως τα σχέδια συμβάσεων δεν αναγράφουν την ποσότητα των προς προμήθεια ειδών ούτε και τις υπηρεσίες, τα ν.π.δ.δ. και ιδρύματα για τα οποία προορίζεται η ανωτέρω προμήθεια και β) η απόφαση συγκρότησης της Επιτροπής Διαγωνισμού εκδόθηκε από τον Νομάρχη, που είναι αναρμόδιος, αφού η αρμοδιότητα για την έκδοση της απόφασης αυτής ανήκει στη Νομαρχιακή Επιτροπή. Με την 373/2010 απόφασή του, το VI Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανακάλεσε την προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου ως προς την πρώτη πλημμέλεια λόγω συγγνωστής πλάνης των αρμοδίων οργάνων της αναθέτουσας αρχής και ως προς τη δεύτερη πλημμέλεια λόγω προσκόμισης εγγράφων που αίρουν αυτή.

Από τη γραμματική διατύπωση και τη διάρθρωση των προαναφερόμενων διατάξεων (π.δ. 118/2007-Α΄ 150-Αρθρο 21 ), συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι με την παρ. (η) εισάγεται μία ειδική περίπτωση υποχρεωτικής ματαίωσης διαγωνισμού. Ειδικότερα, η διοίκηση οφείλει να προβεί στη ματαίωση του διαγωνισμού όταν συντρέχουν σωρευτικά τρεις προϋποθέσεις: α) ο διαγωνισμός διεξήχθη με κριτήριο τη χαμηλότερη τιμή, β) υποβλήθηκε μία μόνο προσφορά ή τελικά έγινε αποδεκτή μία μόνο προσφορά και γ) δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία τιμών είτε προηγούμενων διαγωνισμών είτε της αγοράς. Προφανής δε δικαιολογητικός λόγος για τη θέσπιση της τρίτης προϋπόθεσης είναι η αναγκαιότητα εξέτασης από την αναθέτουσα αρχή του ασύμφορου/ικανοποιητικού ή μη του αποτελέσματος του διαγωνισμού. Και τούτο διότι από την κείμενη νομοθεσία δεν αποκλείεται μεν η κατακύρωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού, για τον οποίο τηρήθηκαν οι απαιτούμενοι κανόνες δημοσιότητας για την επιλογή αναδόχου προμηθευτή, στον μοναδικό υποψήφιο, ούτε όμως προκύπτει υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να αναθέσει το έργο στον μοναδικό προσφέροντα που κρίθηκε ικανός να μετάσχει στον διαγωνισμό, στην περίπτωση που το αποτέλεσμα του διαγωνισμού με βάση τα υπάρχοντα συγκριτικά στοιχεία είναι ασύμφορο - μη ικανοποιητικό (βλ. Πρακτικό 24ης/23.11.1998 Συν. Ολ. Ελ. Συν. Θέμα Β΄ , Πράξη 39/2009 Στ΄ Κλιμακίου, πρβλ. απόφαση της 16ης Σεπτεμβρίου 1999, C-27/98, Fracasso και Leitschutz, απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2009, C-138/2008, Hochtief AG, ΣτΕ 375/2009, ΕΑ ΣτΕ 33/2009). Περαιτέρω, από τη γραμματική διατύπωση της παρ. (η) του άρθρου 21 του Κ.Π.Δ., και σε αντιδιαστολή με τη διατύπωση των λοιπών παραγράφων του άρθρου αυτού που αναφέρονται στις περιπτώσεις δυνητικής ματαίωσης, όπου ρητά απαιτείται αιτιολογημένη γνωμοδότηση του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου όταν αυτό προτείνει την ματαίωση του διαγωνισμού, προκύπτει ότι ο νομοθέτης περιορίστηκε στην αναγραφή και μόνο των προϋποθέσεων της υποχρεωτικής ματαίωσης, προτάσσοντας μάλιστα την πραγματική ανυπαρξία συγκριτικών στοιχείων, και δε συμπεριέλαβε σχετική ρύθμιση ως προς το περιεχόμενο της εισήγησης του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου στην περίπτωση που αυτό κρίνει ότι η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί παρά τον ένα και μοναδικό προσφέροντα. Από τα ανωτέρω συνάγεται συνεπώς ότι δεν απαιτείται εκ του νόμου να παρατίθενται στη σχετική εισήγηση εκείνα τα συγκριτικά στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη από το γνωμοδοτούν όργανο που προτείνει τη συνέχιση της διαδικασίας, αλλά αρκεί αυτά να ενυπάρχουν στα λοιπά στοιχεία της διαγωνιστικής διαδικασίας. Το έχον συμβουλευτική γνώμη μέλος του Τμήματος Χρυσούλα Μιχαλάκη, Πάρεδρος, διατύπωσε την άποψη ότι, προεχόντως για λόγους διαφάνειας, αλλά, και για λόγους που άπτονται της χρηστής οικονομικής διαχείρισης, πρέπει στην εισήγηση του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου να αναφέρονται, έστω και συνοπτικά, τα συγκριτικά εκείνα στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη για την αξιολόγηση του αποτελέσματος του διαγωνισμού ως ικανοποιητικού, παρά την ύπαρξη ενός και μοναδικού υποψηφίου.  

H προμήθεια ειδών από το Δημόσιο διενεργείται, κατά κανόνα, με τη διαδικασία του διαγωνισμού, καθόσον κατ’ αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η ευρύτερη δημοσιότητα και επιτυγχάνεται η επιλογή της συμφερότερης προσφοράς. Ακολούθως, η προμήθεια ειδών με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης (απευθείας ανάθεσης) αποτελεί εξαιρετική διαδικασία, η προσφυγή στην οποία επιτρέπεται μόνο στις περιοριστικώς αναφερόμενες στο Νόμο περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων και η περίπτωση κατά την οποία η συνολική δαπάνη για την προμήθεια όμοιων ή ομοειδών ειδών δεν υπερβαίνει, σε ετήσια βάση, το ποσό των 15.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. Στην περίπτωση όμως αυτή, προς αποφυγή καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, απαγορεύεται ο επιμερισμός της συνολικής ποσότητας των όμοιων ή ομοειδών προς προμήθεια ειδών σε περισσότερες μικρότερες ποσότητες ή μερικότερες κατηγορίες και η, εν συνεχεία, χωριστή απευθείας ανάθεση των οικείων τμηματικών προμηθειών (βλ. ΕλΣ ΙV Τμ. πράξεις 176, 177/2009, 126, 102, 22/2008, 160, 137/2007). Προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης (απευθείας ανάθεσης) επιτρέπεται, επίσης, όταν, λόγω επείγουσας ανάγκης, οφειλόμενης σε απρόβλεπτες περιστάσεις, καθίσταται αδύνατη η τήρηση των προθεσμιών διενέργειας τακτικού ή πρόχειρου, όταν το ποσό της προϋπολογιζόμενης δαπάνης των οικείων προμηθειών δεν υπερβαίνει το ποσό των 45.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., διαγωνισμού. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά τρεις προϋποθέσεις: α) ύπαρξη απρόβλεπτου γεγονότος, β) δημιουργία επείγουσας ανάγκης, η οποία δεν συμβιβάζεται με τις προθεσμίες που προβλέπονται στη διαδικασία του δημόσιου διαγωνισμού και γ) ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ του απρόβλεπτου γεγονότος και της επείγουσας ανάγκης. Ως απρόβλεπτα γεγονότα, νοούνται τα αιφνίδια ή εξαιρετικά πραγματικά γεγονότα, που δεν ήταν γνωστά στην οικεία υπηρεσία ή δεν μπορούσαν να προβλεφθούν και να συνυπολογισθούν, καθώς δεν ανάγονται στη σφαίρα επιρροής της, και καθιστούν ανέφικτο τον έγκαιρο προγραμματισμό της ανάθεσης των αναγκαίων για την αντιμετώπισή τους προμηθειών (βλ. Ελ.Σ. ΙV Τμ. πράξεις 176, 177, 24/2009, 230/2008, 145/2007). Τέλος, ανάθεση με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης (απευθείας ανάθεσης) χωρεί και στην περίπτωση που για λόγους τεχνικούς ή σχετιζόμενους με την προστασία δικαιωμάτων αποκλειστικότητας, τα προς προμήθεια είδη δύνανται να κατασκευαστούν ή να παραδοθούν μόνο από ορισμένο προμηθευτή. Στην περίπτωση αυτή, δεν αρκεί να αποδεικνύεται ότι τα οικεία είδη είναι μοναδικά από τεχνική άποψη ή ότι προστατεύονται από δικαιώματα αποκλειστικότητας, αλλά και ότι η παρασκευή ή η παράδοσή τους είναι δυνατή μόνο από τον οικείο προμηθευτή (πρβλ. ΔΕΚ απόφαση της 3.5.1994 στην υπόθεση C-328/1992, I-1569). Κατά συνέπεια, πρέπει να προσκομίζονται αποδεικτικά στοιχεία όχι μόνο για την αποκλειστική τεχνική καταλληλότητα των οικείων ειδών ή τη μοναδικότητα του κατασκευαστή τους αλλά και για τη μη ύπαρξη ανταγωνιστικών προμηθευτών ή κατασκευαστών των ίδιων προϊόντων (ΕλΣ ΙV Τμ. πράξεις 176, 177/2009).