Εάν η προσθήκη ορισμένου χρηματικού ποσού σε όρο δημόσιας σύμβασης παροχής υπηρεσιών μετά τον διενεργηθέντα κατ’ άρθρα 105 του ν.4412/2016 και 324-327 του ν. 4700/2020 προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της σύμβασης εγείρει ζητήματα νομιμότητας και κανονικότητας των δαπανών που απορρέουν από τη σύμβαση αυτή, ώστε να κωλύεται η εκκαθάριση και η εξόφλησή τους.(...)Η δημόσια σύμβαση παροχής υπηρεσιών δεν πάσχει ακυρότητα, κατ’ άρθρο 327 του ν. 4700/2020, λόγω της προσθήκης ορισμένου χρηματικού ποσού σε όρο αυτής, προς αποσαφήνισή του, μετά τον διενεργηθέντα κατ’ άρθρα 105 του ν. 4412/2016 και 324-327 του ν. 4700/2020 προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητάς της και, ως εκ τούτου, οι δαπάνες που απορρέουν από αυτή δεν είναι μη νόμιμες ή μη κανονικές, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 91 παρ.2 εδ. β΄ και γ΄ του ν. 4270/2014 και 75 παρ. 1 του ν.4446/2016, για τον ανωτέρω λόγο (ομόφωνα).

Κατ’ επίκληση των διατάξεων του άρθρου 337 του ν. 4700/2020 «Ενιαίο κείμενο Δικονομίας για το Ελεγκτικό Συνέδριο, ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για τον προσυμβατικό έλεγχο (…)» (Α΄ 127), το Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με το πρακτικό 1 της συνεδρίασής του της 10ης Ιανουαρίου 2022, ζητεί από την Ολομέλεια του Δικαστηρίου να άρει τις αμφιβολίες που σχηματίστηκαν στα μέλη του Κλιμακίου αναφορικά με την υπαγωγή σχεδίου σύμβασης του Υπουργείου Δικαιοσύνης στον προσυμβατικό έλεγχο του Δικαστηρίου.(..)Κατά συνέπεια, για τις χρηματοδοτούμενες από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας συμβάσεις ισχύει ο γενικός κανόνας των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 324 του ν. 4700/2020. Συνακόλουθα το εξεταζόμενο σχέδιο σύμβασης υπάγεται λόγω ποσού στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...)Κατά συνέπεια η κρινόμενη συμφωνία, την οποία συνάπτει η Ελληνική Δημοκρατία μέσω του Υπουργείου Δικαιοσύνης και η οποία συνεπάγεται σημαντική περιουσιακή μετακίνηση εθνικών πόρων για την «αποζημίωση» συμβουλευτικής φύσης υπηρεσιών, αποτελεί «σύμβαση», κατά την έννοια του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020 - ανεξάρτητα αν συνάπτεται με διεθνή οργανισμό που δεν ενεργεί ως εμπορικός φορέας (σκέψη 20 της παρούσας) - και ως τέτοια η συμφωνία αυτή υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατά την ίδια ως άνω διάταξη.(...)Με βάση τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο κρίνει ότι η υπό σύναψη σύμβαση, εντασσόμενη στον χώρο του διεθνούς δικαίου, διέπεται από το κανονιστικό πλαίσιο που έχει θεσπίσει ο συγκεκριμένος διεθνής οργανισμός για τη σύναψη και υλοποίησή της, το οποίο, ως και η ιδρυτική του συνθήκη, είναι ομοίως δεσμευτικό για τα μέλη του. Η σύμβαση αυτή βρίσκεται εκτός του ενωσιακού πλαισίου για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, όπως προδιαγράφεται, πλην άλλων,  με την Οδηγία 2014/24/ΕΕ  και τον ν. 4412/2016 που ενσωμάτωσε αυτή στην εσωτερική έννομη τάξη (βλ. σχετ. και το Ref. Ares (2016)3119390 – 30/06/2016 Ε2/LT/jd έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο επικαλέστηκε το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του Υπουργείου Δικαιοσύνης τόσο στις από 31.1.2022 απόψεις του όσο και στο από 2.2.2022 υπόμνημά του).

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ-ΥΠΑΓΩΓΗ ΣΕ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ:να εξετάσει τη νομιμότητα της ανάθεσης και το σχέδιο σύμβασης με αντικείμενο την ανανέωση των δικαιωμάτων χρήσης των αδειών των υφιστάμενων προϊόντων λογισμικού της εταιρείας «Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.), προϋπολογιζόμενης δαπάνης 5.120.145,39 ευρώ (πλέον ΦΠΑ)(....)Εν προκειμένω, κατά τα γνωστά στο Κλιμάκιο, το Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου επιλαμβανόμενο σχεδίου σύμβασης που η ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ υπέβαλε για προσυμβατικό έλεγχο στις 10.12.2021 έκρινε ... ότι έχει αρμοδιότητα για τη διενέργεια του ελέγχου αυτού. Τούτο δε παρά το γεγονός ότι κατά το χρονικά σημεία τόσο της υποβολής της σύμβασης για προσυμβατικό έλεγχο όσο και διενέργειας της διάσκεψης του Ζ΄ Κλιμακίου, είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ ΑΕ. Ως εκ τούτου, δοθέντος ότι το παρόν Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι οι συναπτόμενες από τη ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ συμβάσεις δεν υπάγονται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δημιουργείται αμφισβήτηση ως προς την έννοια της διάταξης του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, λόγω της έκδοσης αντίθετων πράξεων των δύο Κλιμακίων.Παραπέμπει στην ελάσσονα Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου την αμφισβήτηση ως προς την έννοια του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, λόγω της έκδοσης της 650/2021 αντίθετης Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/554/2022.

Για να άρει την αμφιβολία που παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια με τη 1491/2022 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος (Η΄ Διακοπών) ως προς την έννοια των διατάξεων των άρθρων: α) 328 παρ. 1 του ν. 4700/2020, β) 324 παρ. 1 του  ν. 4700/2020 και γ) 1 και 2 παρ. 1 περ. β του ν. 4413/2016, η  οποία ανέκυψε κατά την εξέταση της από 10.8.2022 (Α.Β.Δ. 6119/2022) προσφυγής ανάκλησης της 490/2022 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...)Με την Πράξη αυτή κρίθηκε ότι το σχέδιο σύμβασης μεταξύ της εταιρείας «… Α.Ε.» (εφεξής, …. Α.Ε.) και της εταιρείας «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ», με αντικείμενο τη χορήγηση στην τελευταία δικαιώματος παροχής υπηρεσιών παραλαβής – διαχείρισης στερεών αποβλήτων και καταλοίπων φορτίου πλοίων που καταπλέουν στη θαλάσσια περιοχή αρμοδιότητας της …. Α.Ε., κατ’ επίκληση των διατάξεων του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/352, απαραδέκτως υποβλήθηκε για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου, επειδή η προς σύναψη σύμβαση, που έχει ως ουσιαστικό της αντικείμενο τη χορήγηση άδειας για την άσκηση ορισμένης δραστηριότητας, δεν εμπίπτει στην έννοια της υποκείμενης σε προσυμβατικό έλεγχο δημόσιας σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020.(...)Εκ των προεκτεθέντων παρέπεται ότι η κρίση του Κλιμακίου περί αποχής αυτού από τον προσυμβατικό έλεγχο, με την αιτιολογία ότι η υποβληθείσα ενώπιόν του σύμβαση δεν υπάγεται σε έλεγχο, δεν εξομοιούται μεν με θετική πράξη, όπως αντιθέτως ισχυρίζεται η πρώτη παρεμβαίνουσα, ωστόσο η απλή προσδοκία του τρίτου οικονομικού φορέα –μη αντισυμβαλλόμενου μέρους, έστω και αν συμμετείχε στην προηγηθείσα διαδικασία– για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου δεν στοιχειοθετεί τον ατομικό δεσμό αυτού με την ελεγχόμενη πράξη του Κλιμακίου, ο οποίος έχει κριθεί απαραίτητος για την κατάφαση του προβλεπόμενου από την οικεία διάταξη εννόμου συμφέροντος που προϋποθέτει η παραδεκτή άσκηση προσφυγής ανάκλησης. Κατά τούτο, οι αντίθετοι ισχυρισμοί της προσφεύγουσας, όπως αναπτύσσονται με το παραδεκτώς κατατεθέν υπόμνημά της, πρέπει να απορριφθούν. Αντίθετη εκδοχή θα συνιστούσε άνιση -ως ευνοϊκότερη- μεταχείριση του τελευταίου έναντι εκείνης που επιφυλάσσεται στους ίδιους οικονομικούς φορείς σε περίπτωση θετικής πράξης του Κλιμακίου, με την οποία, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, σε κάθε περίπτωση περατώνεται οριστικά ο έλεγχος.(...)Περαιτέρω, με βάση τη θεμελιώδη αρχή της ταχείας διεκπεραίωσης του προσυμβατικού ελέγχου, το Δικαστήριο κρίνει ότι επιβάλλεται, για να μην απολεσθεί περαιτέρω χρόνος εκ της αναπομπής της υπόθεσης στο Έβδομο Τμήμα, να λάβει η Ολομέλεια, στηριζόμενη στα ανωτέρω, την τελειωτική απόφαση (...), αποφαινόμενη ότι η προσφυγή που άσκησαν οι εταιρείες «… ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» και «… ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΜΟΝΟΜΕΤΟΧΙΚΗ Α.Ε.» για την ανάκληση της 490/2022 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου πρέπει να απορριφθεί, να απορριφθούν επίσης ως αλυσιτελείς οι παρεμβάσεις των εταιρειών «… Α.Ε» και «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» και να καταπέσουν τα καταβληθέντα παράβολα υπέρ του Δημοσίου.

Προμήθεια επιβατικού αυτοκινήτου:..Με δεδομένα τα ανωτέρω, κρίνεται ότι μη νομίμως δεν υποβλήθηκε η τροποποιητική σύμβαση για την προμήθεια ενός επιβατικού οχήματος μικρομεσαίας κατηγορίας για προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας στην Υπηρεσία Επιτρόπου στο Υπουργείο Εσωτερικών (πρώην Υπουργείο …), αν και η αρχική σύμβαση υπαγόταν σύμφωνα με το άρθρο 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας και πράγματι υποβλήθηκε στην οικεία Υπηρεσία Επιτρόπου και ελέγχθηκε θετικά. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι πρόκειται για τροποποίηση ήσσονος αξίας κατά την έννοια του άρθρου 132 παρ. 2 του ν. 4412/2016, διότι με αυτή δεν τροποποιείται ούτε το οικονομικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αφού παραμένει η προσφερθείσα στο διαγωνισμό τιμή, ούτε το φυσικό αντικείμενο αυτής, καθόσον αυτό παραμένει ίδιο αφού η προμήθεια εξακολουθεί να αφορά σε επιβατικό όχημα μικρομεσαίας κατηγορίας που πληροί σύμφωνα με τις εκτιθέμενες στην προηγούμενη σκέψη αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων τις ζητούμενες από το Δήμο Δέλτα τεχνικές προδιαγραφές, κρίνεται ότι τα όργανα του Δήμου Δέλτα χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των εφαρμοστέων διατάξεων θεώρησαν ότι δεν απαιτούνταν η υποβολή της τροποποιητικής σύμβασης σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018 τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Κατά συνέπεια, στον έλεγχο αυτό δεν υπόκεινται τροποποιήσεις όρων σύμβασης υποβληθείσας στο προσυμβατικό έλεγχο, όταν οι τροποποιήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα μετά τη σύναψη και κατά το στάδιο εκτέλεσης της τροποποιούμενης σύμβασης (πρβλ. Πράξη 261/2007 VI Τμ. Ε.Σ.) το δε οικονομικό τους αντικείμενο δεν υπερβαίνει το εκάστοτε θεσπιζόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις χρηματικό όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο (Πράξη 39/2008 VI Τμ. Ε.Σ.). Εξάλλου, αν λάβουν χώρα επανειλημμένες τροποποιητικές συμβάσεις, η επαύξηση του οικονομικού αντικειμένου που επιφέρουν θα υπολογίζεται αθροιστικά προκειμένου να κριθεί αν υπάγονται σε προσυμβατικό έλεγχο ή όχι.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η υποβληθείσα για έλεγχο αρμοδίως εγκριθείσα τροποποίηση της από 04.12.2020 συμφωνίας - πλαίσιο, αφορούν στην επικαιροποίηση του πίνακα με τα προς επισκευή απορριματοφόρα οχήματα, χωρίς να επιφέρει μεταβολή στο οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, δοθέντος ότι η εν λόγω τροποποίηση δεν μεταβάλλει ουσιωδώς όρους της αρχικής σύμβασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η τροποποιητική σύμβαση δεν πληροί της προϋποθέσεις υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο σύμφωνα το άρθρο 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020. Ως εκ τούτου, το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας για τη διενέργεια ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου τροποιητικής σύμβασης.

ΕΡΓΑ.Με τα ανωτέρω δεδομένα, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη παρίσταται μη  νόμιμη. Τούτο διότι, αφορά σε πληρωμή εργασιών που εκτελέστηκαν στο πλαίσιο της επίμαχης από 24.3.2017 σύμβασης, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της οποίας ανερχόμενη σε 300.000,00 ευρώ υπερβαίνει το εκ του νόμου καθορισθέν όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο. Όμως, η εν λόγω σύμβαση δεν υποβλήθηκε στην αρμόδια Υπηρεσία Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου, νομιμότητας, γεγονός που συνεπάγεται την ακυρότητα αυτής. Κατά συνέπεια, από την εν λόγω σύμβαση δεν γεννάται αξίωση καταβολής του συμβατικού ανταλλάγματος και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα που αφορά στην πληρωμή του υποβληθέντος από τον ανάδοχο 1ου λογαριασμού δεν πρέπει να θεωρηθεί. Επιπλέον δε, όπως έγινε ανωτέρω δεκτό, κατά την παρούσα διαδικασία προληπτικού ελέγχου δαπανών δεν μπορεί να διενεργηθεί παρεμπίπτων έλεγχος νομιμότητας της διαγωνιστικής διαδικασίας και του σχεδίου σύμβασης, ώστε να θεραπευθεί αναδρομικά η εκ του νόμου προβλεπόμενη αυτοδίκαιη ακυρότητα της μη υποβληθείσας στον προσυμβατικό έλεγχο σύμβασης, ακόμα και αν ήθελε κριθεί ότι τα αρμόδια όργανα της Δ.Ε.Υ.Α.... ... συγγνωστώς υπέλαβαν ότι δεν υποχρεούνταν σε υποβολή της σύμβασης για προσυμβατικό έλεγχο. ..Σε κάθε δε περίπτωση, σημειώνεται ότι εν προκειμένω το σχετικό αίτημα της Δ.Ε.Υ.Α.... ... περί αναγνώρισης συγγνωστής πλάνης, λόγω του ότι το συμβατικό αντάλλαγμα υπολείπεται του προβλεπόμενου στο νόμο ορίου υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο, θα ήταν απορριπτέο στην ουσία του. Τούτο δε, διότι, πέραν της σαφήνειας του νομικού πλαισίου για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου, με την υπ’ αριθμ. 2037/2014 απόφαση του Τμήματος Μείζονος – Επταμελούς Σύνθεσης είχε αναγνωριστεί, όλως κατ’ εξαίρεση, η συγγνωστή πλάνη των οργάνων της Δ.Ε.Υ.Α. ... για μη υποβολή σύμβασης σε προσυμβατικό έλεγχο, με την ίδια ακριβώς ως άνω αιτιολογία. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατή η αναγνώριση συγγνωστής πλάνης για δεύτερη φορά στο ίδιο νομικό πρόσωπο και για την ίδια αιτία. 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά, η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη της προγραμματικής σύμβασης ανέρχεται σε ποσό 4.215.040 ευρώ συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. και πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Κατά συνέπεια, το οικείο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης απαραδέκτως εισάγεται για έλεγχο νομιμότητας, δεδομένου ότι το οικονομικό αντικείμενό του υπολείπεται του ορίου υπαγωγής σε προσυμβατικό έλεγχο, σύμφωνα με το άρθρο 324 παρ. 3 του ν. 4700/2020, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 135 παρ. 1 του ν. 4926/2022 (βλ. ΕλΣυν Ε΄ Κλ. 472/2022, πρβλ. 412/2022).   

Υπηρεσίες αναβάθμισης των εσωτερικών δικτύων των ιδρυμάτων: Με βάση τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι υποβληθείσες για έλεγχο αρμοδίως εγκριθείσες τροποποιήσεις της από 7.6.2021 σύμβασης, αφορούν στην παράταση του χρονοδιαγράμματος των παραδόσεων και την αντικατάσταση ενός εκ των συμβατικά προβλεπόμενων υλικών με ισοδύναμο τεχνικά υλικό, χωρίς να επιφέρουν μεταβολή στο οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, δοθέντος ότι οι εν λόγω τροποποιήσεις ανάγονται σε ζητήματα εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης που ρυθμίζονται από τις διατάξεις του ν. 4412/2016 και δεν μεταβάλλουν ουσιωδώς όρους της αρχικής σύμβασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η τροποποιητική σύμβαση δεν πληροί της προϋποθέσεις υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο σύμφωνα το άρθρο 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020. Ως εκ τούτου, το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας για τη διενέργεια ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου τροποιητικής σύμβασης.