Εκτέλεση του προγράμματος γενικής επιθεώρησης και εκσυγχρονισμού των αντιαεροπορικών (Α/Α) Συστημάτων «...».:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 5 της παρούσας, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι: α) η υποβληθείσα 4η τροποποίηση της 042Γ/2002 σύμβασης διέπεται από τον ν. 3978/2011, καθόσον αφορά αντικείμενο που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του (προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού και παροχή σχετικών υπηρεσιών που αφορούν τον εξοπλισμό αυτόν) και δεν υπάγεται στις εξαιρέσεις του άρθρου 17 παρ. α΄, β΄, γ΄, στ΄, ζ΄ και θ΄ αυτού και β) αμφότερες η Φ.093/70871/Σ.11188/23.6.2023 απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, με την οποία εγκρίθηκε η σύναψη της εν λόγω τροποποιητικής σύμβασης, και η υποβολή του οικείου σχεδίου στο Ελεγκτικό Συνέδριο έλαβαν χώρα μετά την έναρξη της ισχύος του άρθρου 158 του ν. 4782/2021, ήτοι μετά τις 9.3.2021, κρίνει ότι το ζήτημα της υπαγωγής ή μη της εν λόγω τροποποιητικής σύμβασης στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου διέπεται από τη διάταξη του άρθρου 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020, η οποία θέτει ως προϋπόθεση υπαγωγής μίας τροποποιητικής σύμβασης στον προσυμβατικό έλεγχο, τον προηγούμενο έλεγχο της αρχικής σύμβασης, με εξαίρεση την περίπτωση της μη υπαγωγής της αρχικής σύμβασης στον έλεγχο λόγω ποσού (βλ. περίπτωση β΄ της παραγράφου 5 του άρθρου 324). Τούτου δοθέντος, και λαμβάνοντας περαιτέρω υπόψη το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση η αρχική 042Γ/2002 σύμβαση, η οποία συνήφθη μετά την ισχύ του άρθρου 8 παρ. 1 του ν. 2741/1999, μολονότι υπαγόταν στον υποχρεωτικό προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δεν διήλθε από τον έλεγχο αυτόν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η επίμαχη τροποποιητική σύμβαση, δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και απαραδέκτως υποβλήθηκε.  

ΜΕΛΕΤΗ:Υπό το ανωτέρω πραγματικό της προκείμενης υπόθεσης και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο η 2η συμπληρωματική - τροποποιητική αυτής ελεγχόμενη σύμβαση, καθόσον τούτο δεν προβλέπεται από τη ρύθμιση του άρθρου 324 παρ. 5 του ν.4700/2020 που απαριθμεί τις κατηγορίες των τροποποιητικών (συμπληρωματικών) συμβάσεων που υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, το υποβληθέν σχέδιο προγραμματικής σύμβασης, εφόσον έχει ως αντικείμενο την υλοποίηση έργου χρηματοδοτούμενου από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, με προϋπολογιζόμενη δαπάνη που υπολείπεται του οριζόμενου στο άρθρο 324 παρ. 3 του ν. 4700/2020 ορίου, δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και ως εκ τούτου απαραδέκτως εισάγεται ενώπιον του Κλιμακίου τούτου.  

	Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 1 και 2 της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το ως άνω σχέδιο σύμβασης απαραδέκτως εισάγεται ενώπιόν του για έλεγχο νομιμότητας, προεχόντως διότι επί του ιδίου σχεδίου σύμβασης έχει ήδη προηγηθεί οριστική κρίση του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου περί αποχής από τον έλεγχο νομιμότητας, η οποία (κρίση) στηρίζεται αυτοτελώς στην προαναφερθείσα επάλληλη αιτιολογία της 4/2022 πράξης του Επιτρόπου, ότι δηλαδή το υποβληθέν στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου σχέδιο αφορά σε σύμβαση ήδη εκτελεσθείσα κατά το μεγαλύτερο μέρος της. Η εν λόγω, περί αποχής από τον έλεγχο νομιμότητας, οριστική κρίση του Επιτρόπου μπορεί να αμφισβητηθεί μόνο με τον περιοριστικώς προβλεπόμενο από τις οικείες διατάξεις τρόπο (βλ. σκέψη 2 της παρούσας), ήτοι με άσκηση προσφυγής ανάκλησης ενώπιον του αρμοδίου Τμήματος του Δικαστηρίου, το δε παρόν Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας να εξετάσει την ως άνω κρίση του Επιτρόπου επ’ ευκαιρία της εκ νέου υποβολής του ιδίου σχεδίου σύμβασης ενώπιόν του και να προβεί εξαρχής σε έλεγχο νομιμότητας αυτού. Σε κάθε περίπτωση, το Κλιμάκιο παρατηρεί, σύμφωνα με όσα διαλαμβάνονται ειδικότερα στη σκέψη 3.5 της παρούσας, ότι η εν λόγω σύμβαση δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 324 του ν. 4700/2020 και κατ’ επέκταση δεν υπάγεται σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά, η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη της προγραμματικής σύμβασης ανέρχεται σε ποσό 4.215.040 ευρώ συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. και πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Κατά συνέπεια, το οικείο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης απαραδέκτως εισάγεται για έλεγχο νομιμότητας, δεδομένου ότι το οικονομικό αντικείμενό του υπολείπεται του ορίου υπαγωγής σε προσυμβατικό έλεγχο, σύμφωνα με το άρθρο 324 παρ. 3 του ν. 4700/2020, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 135 παρ. 1 του ν. 4926/2022 (βλ. ΕλΣυν Ε΄ Κλ. 472/2022, πρβλ. 412/2022).   

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη των υποέργων στα οποία αφορά η συνεργασία των ανωτέρω φορέων μέσω της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης ανέρχεται σε ποσό 2.590.000,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, και πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Κατά συνέπεια, το ελεγχόμενο σχέδιο απαραδέκτως εισάγεται για έλεγχο νομιμότητας, δεδομένου ότι το οικονομικό αντικείμενό του υπολείπεται του ποσού των 5.000.000 ευρώ, ορίου υπαγωγής σε προσυμβατικό έλεγχο κατ’ άρθρο 324 παρ. 3 του ν. 4700/2020, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 135 παρ. 1 του ν. 4926/2022 (βλ. Πράξη 472/2022 Ε΄ Κλιμ., πρβλ. Πράξη 412/2022 Ε΄ Κλ. ΕλΣυν).

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ-ΥΠΑΓΩΓΗ ΣΕ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ:να εξετάσει τη νομιμότητα της ανάθεσης και το σχέδιο σύμβασης με αντικείμενο την ανανέωση των δικαιωμάτων χρήσης των αδειών των υφιστάμενων προϊόντων λογισμικού της εταιρείας «Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.), προϋπολογιζόμενης δαπάνης 5.120.145,39 ευρώ (πλέον ΦΠΑ)(....)Εν προκειμένω, κατά τα γνωστά στο Κλιμάκιο, το Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου επιλαμβανόμενο σχεδίου σύμβασης που η ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ υπέβαλε για προσυμβατικό έλεγχο στις 10.12.2021 έκρινε ... ότι έχει αρμοδιότητα για τη διενέργεια του ελέγχου αυτού. Τούτο δε παρά το γεγονός ότι κατά το χρονικά σημεία τόσο της υποβολής της σύμβασης για προσυμβατικό έλεγχο όσο και διενέργειας της διάσκεψης του Ζ΄ Κλιμακίου, είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ ΑΕ. Ως εκ τούτου, δοθέντος ότι το παρόν Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι οι συναπτόμενες από τη ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ συμβάσεις δεν υπάγονται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δημιουργείται αμφισβήτηση ως προς την έννοια της διάταξης του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, λόγω της έκδοσης αντίθετων πράξεων των δύο Κλιμακίων.Παραπέμπει στην ελάσσονα Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου την αμφισβήτηση ως προς την έννοια του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, λόγω της έκδοσης της 650/2021 αντίθετης Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/554/2022.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΜΒΑΣΕΙΣ:Συνεπώς, σύμφωνα με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, το υποβληθέν σχέδιο προγραμματικής σύμβασης για την υλοποίηση του έργου αυτού δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου.  

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη του υποέργου στο οποίο αφορά η συνεργασία των ανωτέρω φορέων μέσω της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης ανέρχεται σε ποσό 2.690.000,00 ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, και πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Κατά συνέπεια, το ελεγχόμενο σχέδιο απαραδέκτως εισάγεται για έλεγχο νομιμότητας, δεδομένου ότι το οικονομικό αντικείμενό του υπολείπεται του ποσού των 5.000.000 ευρώ, ορίου υπαγωγής σε προσυμβατικό έλεγχο  κατ’ άρθρο 324 παρ. 3 του ν. 4700/2020, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 135 παρ. 1 του ν. 4926/2022 (βλ. Πράξη 472/2022 Ε΄ Κλιμ., πρβλ. Πράξη 412/2022 Ε΄ Κλ. ΕλΣυν).

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω και ενόψει του ότι δεν έχει αποφανθεί το Δικαστήριο επί αντίστοιχης με την ελεγχόμενη περίπτωσης, το Κλιμάκιο πρέπει για λόγους ασφάλειας δικαίου να παραπέμψει το ζήτημα, σύμφωνα με το άρθρο 337 παρ. 3 του ν. 4700/2020, στην Ολομέλεια, προκειμένου να προβεί σε in concreto κρίση σχετικά με το εάν το υποβληθέν σχέδιο συμβατικής συμφωνίας με το συγκεκριμένο ως άνω περιεχόμενο εμπίπτει στην έννοια της δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών κατ’ άρθρο 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020 ή στην έννοια της προγραμματικής σύμβασης κατ’ άρθρο 324 παρ. 4 περ. α΄ του ν. 4700/2020, στον βαθμό που η τελευταία συνιστά έννοια γένους περιλαμβάνουσα κάθε συμφωνία δυνάμει της οποίας τίθεται το γενικό και προγραμματικό πλαίσιο για την υλοποίηση δράσεων και τη χρηματοδότησή τους από τους συμβαλλόμενους φορείς, έχει δε αυτοτελή έννοια σε σχέση με τον όρο που χρησιμοποιείται σε άλλες νομοθεσίες (βλ. π.χ. άρθρο 100 του ν. 3852/2010) ή τις θεσμοθετημένες μορφές συνεργασίας των άρθρων 12 και 247 του ν. 4412/2016, στις διατάξεις των οποίων άλλωστε δεν παραπέμπει (πρβλ. ΕλΣυν Ολ. 380/2022) και, συνακόλουθα, εάν παραδεκτώς εισάγεται για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Δοθέντος, μάλιστα, ότι η επίμαχη συμβατική συμφωνία μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ........ άπτεται του νευραλγικού τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών σε εφαρμογή κανόνων του ενωσιακού δικαίου (βλ. Οδηγία 2012/34/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Νοεμβρίου 2012), η αποχή του Κλιμακίου στο παρόν στάδιο από τον έλεγχό της, χωρίς την προηγούμενη αποσαφήνιση του ζητήματος της υπαγωγής αυτής σε προσυμβατικό έλεγχο από την Ολομέλεια του Δικαστηρίου, στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου της ως κατευθυντήριου μηχανισμού ερμηνευτικής διασάφησης θεμάτων επί σημαντικών, λόγω του αντικειμένου τους, υποθέσεων (πρβλ. άρθρο 326 παρ. 4 ν. 4700/2000), θα μπορούσε να εγείρει μείζον ζήτημα σε σχέση με το κύρος της εν λόγω συμβατικής συμφωνίας (βλ. και τη μνημονευόμενη στο 39/16.2.2023 έγγραφο των Υπουργών Οικονομικών και Υποδομών και Μεταφορών διαδικασία παράβασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς την Ελλάδα). Πλην, η γνώμη αυτή δεν εκράτησε.