Υπηρεσίες συντήρησης πρασίνου...ζητείται η ανάκληση της 326/2019 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με την κρινόμενη αίτηση, η αιτούσα ζητεί την ανάκληση της προσβαλλόμενης Πράξης, ισχυριζόμενη ότι συνέτρεξαν απρόβλεπτες περιστάσεις που κατέστησαν αναγκαία την εκτέλεση πρόσθετων εργασιών συντήρησης πρασίνου, με αποτέλεσμα την εξάντληση των αρχικώς προμετρηθεισών ποσοτήτων.   Ειδικότερα, επικαλείται έκτακτα και ακραία καιρικά φαινόμενα, που έπληξαν την ...., μετά την ανάθεση της σύμβασης, μεταξύ δε αυτών τις ισχυρές βροχοπτώσεις Νοεμβρίου 2017 που προκάλεσαν σφοδρά πλημμυρικά φαινόμενα στις περιοχές της ... και της ..., καθώς και την ξηρασία σε συνδυασμό με σφοδρούς ανέμους που οδήγησαν στις καταστροφικές πυρκαγιές στην ... και ..., τον Ιούλιο 2018.  Επιπλέον, επικαλείται τις έντονα υψηλές τιμές υετού το καλοκαίρι 2018 σε επίπεδο έως 400% σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές της περιόδου 1971-2000, όπως αποδεικνύονται από τις εκθέσεις της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, τις συχνές προειδοποιήσεις της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και του Δασαρχείου κατά την ίδια περίοδο για υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς, καθώς και εντολές της αναθέτουσας αρχής προς την ανάδοχο για ετοιμότητα, επαγρύπνηση και αποκατάσταση ειδικών προβλημάτων που παρουσιάστηκαν μετά την εκδήλωση τέτοιων έκτακτων καιρικών φαινομένων (κοπές δέντρων κλπ).Εντούτοις, όπως προκύπτει από το αντικείμενο της 43/2018 σύμβασης, ο κίνδυνος επέλευσης έντονων ή και ακραίων καιρικών φαινομένων και η –εξ αιτίας αυτών– ανάγκη εκτέλεσης πρόσθετων εργασιών αποκατάστασης των πάρκων και αλσών, είχε υπολογιστεί και προμετρηθεί στην αρχική μελέτη (βλ. Τεχνικές Προδιαγραφές, όπως καταγράφονται ανωτέρω), επομένως, αποτελούσε περίσταση όχι έκτακτη και απρόβλεπτη, αλλά αναμενόμενη κατά τη λειτουργία της συγκεκριμένης σύμβασης. Ενόψει του χαρακτηριστικού αυτού, στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι κρίσιμη η τυχόν επέλευση ακραίων καιρικών φαινομένων κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης, επί της οποίας επιχειρηματολογεί η αιτούσα, αλλά, όπως επισημαίνεται και στην προσβαλλόμενη Πράξη, η «αιφνίδια αλλαγή» ως προς την ισχύ, τη συχνότητα και τα αποτελέσματα των φαινομένων αυτών, σε σχέση με τις συνθήκες που έλαβε υπόψη της η αναθέτουσα αρχή για την αρχική προμέτρηση των σχετικών εργασιών (με βάση στατιστικά στοιχεία προηγούμενων ετών, προηγούμενες αντίστοιχες συμβάσεις κλπ).  Στο μέτρο επομένως που η αιτούσα δεν επικαλέστηκε ούτε απέδειξε ότι τα καιρικά φαινόμενα που αναφέρει ήταν πολύ ισχυρότερα, συχνότερα ή καταστροφικότερα σε σχέση με τα στοιχεία που έλαβε υπόψη της η αρχική μελέτη,  ο προβαλλόμενος λόγος είναι αβάσιμος.  Τούτο δε, ανεξαρτήτως του ότι ο ισχυρισμός δεν προβάλλεται κατά τρόπο επαρκώς ορισμένο, αφού δεν προκύπτει με σαφήνεια ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ των αναφερόμενων καιρικών φαινομένων, που έπληξαν την ευρύτερη περιοχή της ..., και συγκεκριμένων πρόσθετων, σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις, εργασιών συντήρησης, αοριστία που δεν αίρεται από τις προσκομιζόμενες (από 25.1.2019 και 4.2.2019) εντολές για την κλάδευση ή τον καθαρισμό πληγέντων από κακοκαιρία δέντρων, δοθέντος ότι οι τελευταίες είναι μεμονωμένες και ότι η ποσότητα των εργασιών που περιλαμβάνονται σε αυτές δεν δικαιολογεί τη ζητούμενη επαύξηση του αντικειμένου της σύμβασης.Ομοίως, ως αβάσιμος πρέπει να απορριφθεί και ο ισχυρισμός ότι η αύξηση των εργασιών προέκυψε για λόγους ασφαλείας, για τη βελτίωση της ορατότητας και την καλύτερη αστυνόμευση του χώρου, σε συνδυασμό με το Ειδικό Επιχειρησιακό Σχέδιο που εφάρμοσε η Ελληνική Αστυνομία για την προστασία του Κέντρου ..., από τον Σεπτέμβριο 2018 και εφεξής.  Και τούτο διότι, αφενός μεν, δεν προσκομίζονται στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι τέτοια μέτρα, αυξημένων κλαδεύσεων, κρίθηκαν πράγματι αναγκαία για την ανωτέρω αιτία μετά την έναρξη της εκτέλεσης της σύμβασης (π.χ. κατόπιν αιτήματος της Ελληνικής Αστυνομίας), αφετέρου δε, ενόψει της γενικής περιγραφής του αντικειμένου της 43/2018 σύμβασης, δεν είναι δυνατόν να βεβαιωθεί ότι οι κλαδεύσεις που πραγματοποιήθηκαν υπερέβαιναν τις ζητούμενες από τη σύμβαση αυτή επεμβάσεις, ήτοι ότι δεν περιλαμβάνονταν στο αντικείμενό της.  

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/539/2020

Υπηρεσίες συντήρησης πρασίνου...ζητείται η αναθεώρηση της 1877/2019 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Σχετικά με το ζήτημα της ανάγκης επαύξησης των εργασιών της σύμβασης λόγω αύξησης της επισκεψιμότητας του ..., με τον τρίτο λόγο αναθεώρησης προβάλλεται ότι κατά το χρόνο εκπόνησης της αρχικής μελέτης το .... δεν δεχόταν μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Ειδικότερα, η αιτούσα ισχυρίζεται ότι κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης, λόγω της βελτίωσης της αστυνόμευσης έλαβαν χώρα πολιτιστικά δρώμενα και αθλητικά γεγονότα, με συνέπεια την επαύξηση των αναγκών αποκατάστασης του πρασίνου και των φυτικών στοιχείων και την εντατικοποίηση του καθαρισμού των χώρων πρασίνου από σκουπίδια και ακαθαρσίες που άφηναν οι επισκέπτες και τα κατοικίδια αυτών. Διευκρινίζεται δε με την κρινόμενη αίτηση ότι στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης περιλαμβάνονται και εργασίες καθαρισμού και ειδικότερα απομάκρυνση τυχόν σκουπιδιών, ξένων υλικών και ξερών κλαδιών πριν την έναρξη των προγραμματισμένων καλλιεργητικών εργασιών. Επί του λόγου αυτού το Δικαστήριο επισημαίνει ότι οι εργασίες καθαριότητας που περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης σχετίζονται με τις εργασίες συντήρησης πρασίνου και όχι με τη γενική καθαριότητα των πάρκων και αλσών και των υποδομών τους, η οποία όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση καλύπτονται από το αντικείμενο της παράλληλα ανατεθείσας σύμβασης καθαριότητας (βλ. Παράρτημα ΙΙΙ των Τεχνικών Προδιαγραφών Καθαριότητας της διακήρυξης περί εργασιών συνήθους καθαριότητας των παρτεριών, φυτών – ανθοφύτων και χλοοταπήτων). Επίσης, κατά τα ορθώς κριθέντα από το VI Τμήμα, η αύξηση της επισκεψιμότητας των πάρκων και αλσών που περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της σύμβασης αποτελούσε σκοπό αυτής και όφειλε να έχει συνεκτιμηθεί κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης. Επικουρικά, με την κρινόμενη αίτηση η αιτούσα προβάλλει με τον εξεταζόμενο τέταρτο λόγο αναθεωρήσεως ότι στην προκειμένη περίπτωση η ελεγχόμενη τροποποιητική σύμβαση μπορεί να ανατεθεί κατ’ εφαρμογή της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 132, κατά την οποία είναι δυνατή η τροποποίηση μίας σύμβασης για την ανάθεση συμπληρωματικών υπηρεσιών, οι οποίες κατέστησαν αναγκαίες και δεν περιλαμβάνονταν στην αρχική σύμβαση, εφόσον η αλλαγή αναδόχου (α) δεν μπορεί να γίνει για οικονομικούς ή τεχνικούς λόγους, π.χ. απαιτήσεις εναλλαξιμότητας ή διαλειτουργικότητας με τον υφιστάμενο εξοπλισμό, υπηρεσίες ή εγκαταστάσεις που παρασχέθηκαν με τη διαδικασία σύναψης της αρχικής σύμβασης, και (β) θα συνεπαγόταν σημαντικά προβλήματα ή ουσιαστική επικάλυψη δαπανών για την αναθέτουσα αρχή.Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι ο ανωτέρω λόγος απαραδέκτως προβάλλεται από την ανάδοχο της σύμβασης, καθώς η συνδρομή των προϋποθέσεων εφαρμογής της ανωτέρω διάταξης ανήκει στην αρμοδιότητα της αναθέτουσας αρχής. Σε κάθε περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και το αντικείμενο της συγκεκριμένης σύμβασης ως σύμβασης συντήρησης πρασίνου, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτουν οι λόγοι που θα καθιστούσαν πρακτικά αδύνατη την ανάθεση των εργασιών σε άλλο ανάδοχο. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Δικαστήριο κρίνει ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις τροποποίησης της σύμβασης και η κρινόμενη αίτηση αναθεώρησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν.Απορρίπτει την αίτηση αναθεώρησης

Αντικατάσταση φωτιστικών σωμάτων...Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Με την ελεγχόμενη Σ.Σ., όπως βασίμως κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη, συντελείται επέκταση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, με την ανάθεση εκτέλεσης εργασιών, οι οποίες είτε πρόκειται να εκτελεστούν σε επιπλέον οδούς από τις αρχικά προσδιορισθείσες, είτε αφορούν σε αποκατάσταση βλαβών που υπερβαίνουν τη συμβατική δαπάνη του έργου, η οποία επιφέρει επαύξηση του συμβατικού τιμήματος κατά ποσοστό 49,17%. Υπό τις συνθήκες αυτές, ανεξάρτητα αν θα επηρέαζε το αποτέλεσμα της διαδικασίας ανάθεσης της αρχικής σύμβασης προσελκύοντας το ενδιαφέρον και άλλων οικονομικών φορέων, σε κάθε περίπτωση, η ανάθεση στον αρχικό ανάδοχο πρόσθετων εργασιών, οι οποίες, είτε σε ποσότητα είτε σε είδος, δεν είχαν αρχικώς προβλεφθεί και οι οποίες επιφέρουν επαύξηση του οικονομικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης κατά ποσοστό 49,17%, συνιστά τροποποίηση που επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης (βλ. ΔΕΕ, προηγουμένως ΔΕΚ, απόφ., της 29.4.2010 C-160/08 σκ. 99, της 19.6.2008 C-454/06 σκ. 36), και, ως εκ τούτου, ουσιώδη τροποποίηση, για την οποία απαιτείται νέα διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης. Περαιτέρω, η προσφεύγουσα Α.Α., με την με την 1605/7.12.2020 πράξη της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία εγκρίθηκε η ως άνω τροποποίηση, δεν τεκμηριώνει ότι συντρέχει περίπτωση επιτρεπτής, κατ’ άρθρο 156 παρ. 1 του ν. 4412/2016, ανάθεσης εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών, χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης. Ειδικότερα, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει η επέλευση απρόβλεπτων περιστάσεων μετά την ανάθεση της αρχικής σύμβασης, ενώ δεν στοιχειοθετούν, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης Σ.Σ. η αόριστη επίκληση ατυχημάτων και έντονων καιρικών φαινομένων, χωρίς αυτά να προσδιορίζονται χρονικά και τοπικά και να προκύπτουν από σχετικά δελτία συμβάντων ή καταγραφής ζημιών και χωρίς να συσχετίζονται με συγκεκριμένες επιπτώσεις-βλάβες που εξαιτίας αυτών επήλθε επαύξηση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης. Συναφώς, πέραν της αοριστίας του ισχυρισμού περί ζημιών στο δίκτυο εξαιτίας έντονων καιρικών φαινομένων, ο ισχυρισμός αυτός, κατά το μέρος που γίνεται επίκληση ζημιών στο δίκτυο εξαιτίας της κακοκαιρίας που έλαβε χώρα από 15 έως 17.2.2021, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός, δεδομένου ότι αφορά σε γεγονότα μεταγενέστερα της έγκρισης, με τη 1605/7.12.2020 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ..., του 3ου Α.Π.Ε. και της ελεγχόμενης Σ.Σ.. Επίσης, οι επικαλούμενες συμπληρωματικές εργασίες για την τοποθέτηση των 25 ηλεκτρικών φορτιστών, πέραν του ότι δεν προκύπτει ότι παρουσιάζουν την απαιτούμενη αναγκαία συνάφεια με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεν συμπεριλαμβάνονται στο αντικείμενό της, όπως αυτό καθορίζεται στον εγκριθέντα 3ο Α.Π.Ε. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, δεν συντρέχει εν προκειμένω η σωρευτικά απαιτούμενη, με το άρθρο 156 παρ. 1 του ν. 4412/2016, προϋπόθεση της ανάγκης εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων που να δικαιολογεί τη σύναψη της ελεγχόμενης Σ.Σ. χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης. Τα αυτά κρίνοντας και το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη πράξη ορθώς εφάρμοσε τις ως άνω διατάξεις, τα δε αντίθετα προβαλλόμενα με την κρινόμενη προσφυγή πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Και τούτο, καθόσον οι αποτελούσες το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασίες δεν περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά συνέχονται, ως πρόσθετες, με το τεχνικό αντικείμενο αυτής, χωρίς να αλλάζουν τη φύση της. Περαιτέρω, λόγω του αντικειμένου του έργου ... και της φύσης των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών, υφίστανται τεχνικοί λόγοι που δεν επιτρέπουν την αλλαγή αναδόχου χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα στην άρτια και έγκαιρη εκτέλεση του έργου, δεδομένου ότι η ανάθεσή τους σε ανάδοχο διαφορετικό από εκείνον της αρχικής σύμβασης θα προκαλούσε σημαντικές τεχνικές δυσχέρειες, αφού θα απαιτούσε τον συντονισμό και την επίβλεψη, από την αναθέτουσα αρχή, διαφορετικών συνεργείων στον τόπο εκτέλεσης του έργου. Επιπλέον, συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις ως προς τη δεύτερη εργασία της Σ.Σ.Ε.(...)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποκαταστάσεις – Ανακατασκευές – Αναπλάσεις Κοινοχρήστων Χώρων του Δήμου Αθηναίων».

Εκσυγχρονισμός αθλητικών εγκαταστάσεων..Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις τροποποίησης της αρχικής (κύριας) σύμβασης του έργου και ανάθεσης των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών, καθόσον δεν αιτιολογείται, με πραγματικά και αναλυτικά στοιχεία, ότι οι σχετικές εργασίες προέκυψαν από περιστάσεις, τις οποίες τα αρμόδια όργανα του Δήμου αδυνατούσαν να προβλέψουν με επιμελή δράση. Ειδικότερα, η Υπηρεσία, με την οικεία αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε., περιορίζεται στην παραδοχή ότι «κατά την εκτέλεση των εργασιών για την κατασκευή του ελαστικού τάπητα, διαπιστώθηκε ότι το ριζικό σύστημα των δένδρων και θάμνων που προϋπήρχαν περιμετρικά του χωμάτινου στίβου είχε εισχωρήσει εντός αυτού», ενόψει δε αυτής της διαπίστωσης, κρίνει ότι για την άρτια εκτέλεση του έργου πρέπει να αποξηλωθεί το προϋπάρχον ριζικό σύστημα μαζί με το ακατάλληλο έδαφος και να επανεπιχωθεί ο χώρος με εξυγιαντικές στρώσεις από θραυστό υλικό λατομείου πριν την τελική επίστρωση με τον συνθετικό τάπητα. Δεν παρατίθενται όμως τα αιφνίδια εκείνα πραγματικά γεγονότα που εμφιλοχώρησαν μετά τη σύνταξη της οικείας μελέτης, εξαιτίας των οποίων κατέστη αναγκαία η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών, προκειμένου να επιλυθούν τα όποια προβλήματα σαθρότητας του υποστρώματος, αφού το γεγονός της ανάπτυξης του ριζικού συστήματος των δένδρων και θάμνων, που προϋπήρχαν εντός του χώρου του στίβου, εκφεύγει, κατά την κοινή πείρα και λογική, του πεδίου των περιστάσεων που μια επιμελής αναθέτουσα αρχή, εν προκειμένω ο Δήμος ....., αδυνατούσε αντικειμενικά να προβλέψει, συνεπώς, δεν μπορεί να αποτελέσει απρόβλεπτη περίσταση κατά την έννοια του νόμου. Αντίθετα, δεδομένου ότι η ως άνω αιτιολογική έκθεση ουδεμία αιτιολογία διαλαμβάνει ως προς τη δυνατότητα ή μη πρόβλεψης, με τις ενδεδειγμένες τεχνικές μεθόδους, της επικαλούμενης από την αναθέτουσα αρχή ακαταλληλότητας του εδάφους για επίστρωση με το νέο ελαστικό τάπητα, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αποκάλυψη εκτεταμένου ριζικού συστήματος των υπαρχόντων δέντρων και θάμνων στο χώρο του στίβου ανάγεται σε προφανή σφάλματα και ελλείψεις της αρχικής μελέτης. Επιπλέον, η προτεινόμενη αντικατάσταση των προβλεπόμενων κατά την αρχική μελέτη συμβατικών φωτιστικών σωμάτων φωτισμού γηπέδου με αντίστοιχα τεχνολογίας LED και, συνακόλουθα, οι εργασίες ενίσχυσης της κατασκευής των ιστών ηλεκτροφωτισμού, καθώς και προστασίας του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού από υπερτάσεις, πέραν της έλλειψης οιασδήποτε αιτιολογίας σχετικά με την αδυναμία πρόβλεψης, κατά το χρόνο σύνταξης της αρχικής μελέτης ήδη το έτος 2017, της δυνατότητας χρήσης φωτιστικών σωμάτων νέας τεχνολογίας με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, συνιστούν σε κάθε περίπτωση τροποποίηση, άλλως επέκταση, του αρχικού φυσικού αντικειμένου, με υλικά και μεθόδους που δεν συμπεριλήφθηκαν στο σχεδιασμό, βάσει του οποίου δημοπρατήθηκε το κυρίως έργο. Επομένως, η σύναψη της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι: α) δεν οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ως εκ τούτου δεν συντρέχει τουλάχιστον μία από τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις της περίπτωσης γ της παραγράφου 1 του άρθρου 132 του ν.4412/2016, η συνδρομή των οποίων μπορούσε να παρέχει νόμιμο έρεισμα για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης με αύξηση του συμβατικού αντικειμένου, και, παράλληλα, β) οι συμπληρωματικές εργασίες, που αφορούν στην αντικατάσταση των φωτιστικών σωμάτων με αντίστοιχα οικονομίας τύπου LED, την ενίσχυση της κατασκευής των ανακλινόμενων ιστών και την εγκατάσταση συσκευών προστασίας του εξοπλισμού από υπερτάσεις, συνιστούν ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά τo χρόνο υποβολής της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ :Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντηρήσεις – Διαμορφώσεις εσωτερικής οδοποιίας …», μεταξύ Δήμου και εργολήπτη, για τον λόγο ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον ούτε στην σχετική διακήρυξη ανοικτής δημοπρασίας, ούτε στο έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ούτε και στο κείμενο της αρχικής σύμβασης δεν προσδιορίζονται οι οδοί στις οποίες πρόκειται να γίνουν οι σχετικές παρεμβάσεις και συνεπώς δεν στοιχειοθετούνται οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι, για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η εκτέλεση των εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίες εργασίες, ακόμη και αν οι λόγοι θεωρηθούν ότι συνιστούν γεγονός που δεν μπορούσε να προβλεφθεί, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του  φακέλου ότι καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, τουλάχιστο όπως αυτό είχε προσδιορισθεί.

Αντικατάσταση φωτιστικών σωμάτων...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στις σκέψεις 2 έως 5, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νόμιμου ερείσματος, διότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις των διατάξεων των άρθρων 132 παρ. 1 περ. γ και 156 παρ. 1 του ν.4412/2016. Και τούτο, διότι, στο συγκεκριμένο έργο, όπου γίνεται ενδεικτική απαρίθμηση των οδών στις οποίες πρόκειται να εκτελεστεί, με τον προσδιορισμό και την κοστολόγηση μόνον των κατ’ εκτίμηση απαιτούμενων για την υλοποίησή του εργασιών και υλικών, χωρίς να έχει προηγηθεί ακριβής καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του δικτύου ηλεκτροφωτισμού, η γενική αυτή περιγραφή του τεχνικού αντικειμένου δεν δύναται να επιτρέψει την ανάθεση εκτέλεσης εργασιών και σε επιπλέον οδούς από τις αρχικά (έστω και ενδεικτικά) προσδιορισθείσες, μέσω της σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης και καθ’ υπέρβαση της αρχικής συμβατικής δαπάνης, καθώς αυτό θα αποτελούσε ανεπίτρεπτη επέκταση του φυσικού αντικειμένου του και διαφοροποίηση των δεδομένων επί των οποίων αναπτύχθηκε ο ανταγωνισμός και διαμορφώθηκαν οι προσφορές των συμμετεχόντων οικονομικών φορέων στη διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης του έργου (σχετ. ΕλΣ VI Τμ. 6064/2015, 285/2012, Ε΄ Κλ. 44/2016, 507/2012). Επιπροσθέτως, η ίδια η φύση του έργου, που συνιστά επέμβαση σε υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτροφωτισμού, με διαρκείς ανάγκες συντήρησης (οι οποίες, σε συνδυασμό με το δυναμικό φαινόμενο εμφάνισης βλαβών, δεν επιτρέπουν τον εκ των προτέρων επακριβή προσδιορισμό των προς εκτέλεση ποσοτήτων εργασιών και των προς προμήθεια υλικών), έχει ως συνέπεια το αντικείμενό του να εξαντλείται απολογιστικά με την εκτέλεση των απαιτούμενων κατά τον χρόνο υλοποίησής του εργασιών και την ανάλωση του συμβατικού τιμήματος, ενώ τυχόν ανάγκη αποκατάστασης επιγενόμενων βλαβών και ζημιών, που προκαλεί δαπάνη που υπερβαίνει το ως άνω ποσό, αποτελεί αντικείμενο νέας εργολαβίας. Σε κάθε δε περίπτωση δεν παρατίθεται στην απόφαση έγκρισης σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης πλήρης και αναλυτική αιτιολογία των απρόβλεπτων περιστάσεων που επιβάλλουν τη σύναψή της. Η αόριστη επίκληση ατυχημάτων και έκτακτων καιρικών φαινομένων, χωρίς αυτά να προσδιορίζονται χρονικά, καίτοι ζητήθηκε με την 22/2021 αναβλητική Πράξη, και χωρίς να προσκομίζονται σχετικά δελτία συμβάντων ή καταγραφής των ζημιών, από τα οποία να προκύπτουν οι επιπτώσεις τους στην επαύξηση ποσοτήτων υλικών και εργασιών, δεν επαρκούν για να στοιχειοθετήσουν την ανάγκη τροποποίησης της αρχικής σύμβασης.(...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν είναι νόμιμη και, για τον λόγο αυτό, κωλύεται η υπογραφή της.

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/915/2021

Εργασίες αποκατάστασης υποδομών...ζητείται η ανάκληση της 380/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Εξάλλου, το γεγονός ότι μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της αρχικής σύμβασης και την αντικατάσταση των αγωγών ύδρευσης των οικισμών στους οποίους αφορούσε αυτή, εξαλείφθηκαν τα προβλήματα που παρουσιάζονταν στην τροφοδοσία του νερού και συγκεκριμένα οι μεν βλάβες και διαρροές αποκαταστάθηκαν, η δε πίεση του πόσιμου νερού αυξήθηκε με αποτέλεσμα να αυξηθεί η παροχή νερού  και να αναδειχθούν τα προβλήματα συμβατότητας των παλαιωμένων χαλυβδοσωλήνων του δικτύου ύδρευσης των οικισμών ... και ... με το νέο αποκατασταθέν δίκτυο ύδρευσης των ως άνω λοιπών οικισμών, όχι μόνο δεν στοιχειοθετεί την  απρόβλεπτη περίσταση, που δικαιολογεί την εκτέλεση των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών επέκτασης του έργου στους εν λόγω δύο οικισμούς, τουναντίον  αποτελεί το φυσικό επακόλουθο της εκτέλεσης του αρχικού έργου. Εκ τούτων  προκύπτει ότι, ουδεμία απρόβλεπτη περίσταση συντρέχει εν προκειμένω, αλλά αντιθέτως τα όργανα του αιτούντος δεν εκτίμησαν ορθώς για την συνέχεια του υδρευτικού κλάδου, ούτε την αλληλεπίδραση μεταξύ των εργασιών αντικατάστασης αγωγών ύδρευσης που θα εκτελούντο σε περισσότερους οικισμούς, ούτε την αντοχή του υφιστάμενου δικτύου ύδρευσης των δύο οικισμών, στους οποίους εμφανίστηκαν  τα προβλήματα, μετά την ολοκλήρωση του αρχικού έργου. Επιπροσθέτως, οι οψίμως με την  αίτηση προβαλλόμενοι ισχυρισμοί ότι κατά τους χειμερινούς μήνες των ετών 2017-2018 σημειώθηκαν έντονες βροχοπτώσεις, οι οποίες είχαν ως συνέπεια την καθίζηση και κατολίσθηση των οδών κατά μήκος των οποίων διέρχεται ο αγωγός και την εξ αυτών πρόκληση βλαβών διαρροής μεγάλων ποσοτήτων νερού, δεν ανατρέπουν τα ως άνω κριθέντα, τα οποία στηρίζονται στην ανάγκη εκτέλεσης των ως άνω εργασιών, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην αιτιολογική έκθεση του 3ου ΑΠΕ. Απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος είναι και ο ισχυρισμός ότι η εκτέλεση των επίμαχων εργασιών, που αποτελούν αντικείμενο της συμπληρωματικής σύμβασης επιβάλλεται, προκειμένου να καταστεί όλο το έργο λειτουργικό αφού διαφορετικά ούτε το ήδη αποκατασταθέν δίκτυο ύδρευσης στους λοιπούς οικισμούς μπορεί να αποδώσει· Τούτο διότι, ναι μεν, η επιχειρηματολογία αυτή θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ανάθεση των επίμαχων εργασιών με ξεχωριστή σύμβαση, πλην όμως δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο νόμιμης προσφυγής στις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων, που είναι εξαιρετικές, αφού ελλείπει η βασική προϋπόθεση που πρέπει σωρευτικώς να πληρούται για τη σύναψη αυτών, ήτοι οι εργασίες αυτές να ανέκυψαν  λόγω  περιστάσεων, οι οποίες δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν εκ των προτέρων. Ούτε περαιτέρω, η επικαλούμενη αβεβαιότητα ως προς την  δυνατότητα εξεύρεσης πόρων για την συμπερίληψη και των δύο επιπλέον οικισμών στο συμβατικό αντικείμενο του αρχικού έργου δύναται να δικαιολογήσει τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Δεν ανακαλεί την 380/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Επισκευή και αντικαταστάση κατεστραμμένων αρμών...Με δεδομένα τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου, που συνίστανται, σύμφωνα με τον 2ο ΑΠΕ, στην αντικατάσταση του επίμαχου αρμού στη γέφυρα .... (μεταλλικού τύπου οδοντωτός) με νέας τεχνολογίας ελαστομεταλλικό αρμό μεγάλης μετατόπισης, συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και δεν περιλαμβάνονται σε αυτό. Περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη το μεν ότι κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας οι προς αποκατάσταση φθορές γεφυρών είναι ένα μέγεθος δυναμικό, το οποίο συναρτάται με την επίδραση των φορτίων κυκλοφορίας, των καιρικών συνθηκών και των φυσικών φαινομένων (σεισμών), το δε ότι στο από 2.1.2019 έγγραφο της αρμόδιας τεχνικής υπηρεσίας βεβαιώνεται ότι η υποχώρηση του επίμαχου αρμού συνέβη απροειδοποίητα, το Κλιμάκιο κρίνει, ενόψει και της διαπιστωθείσας από τις αρμόδιες τεχνικές υπηρεσίες του φορέα κατεπείγουσας, λόγω επικινδυνότητας της γέφυρας, ανάγκης αντικατάστασης του επίμαχου αρμού, ότι συντρέχει εν προκειμένω το στοιχείο του απροβλέπτου, επιπλέον δε, ότι οι επίμαχες συμπληρωματικές εργασίες είναι απολύτως αναγκαίες για την επιτυχή ολοκλήρωση του εκτελούμενου έργου, ενώ η αναλογούσα επί πλέον αμοιβή για την εκτέλεση των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής δαπάνης, και συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016, όπως οι διατάξεις αυτές ερμηνεύθηκαν ανωτέρω. Ειδικότερα, ενόψει της γενικής περιγραφής του τεχνικού αντικειμένου του έργου της αρχικής σύμβασης, οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορεί να θεωρηθούν αναγκαίες για την τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητας του έργου αυτού, αφού, στο μέτρο που δεν πρόκειται για ενιαίο έργο με λειτουργική αυτοτέλεια, ολοκλήρωση του αντικειμένου του δεν νοείται. Οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης δεν έχουν ενιαία οικονομική και τεχνική λειτουργία, αλλά συνίστανται σε μεμονωμένες επεμβάσεις - εργασίες που, στην πραγματικότητα, αποτελούν το σύνολο πολλών μικρότερων έργων, ούτως ώστε να μην μπορεί να γίνει λόγος για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητας του αρχικού έργου. Οι προς ανάθεση, με τη συμπληρωματική σύμβαση, εργασίες είναι αυτοτελείς και η τελευταία δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της κύριας σύμβασης, αντιθέτως, αφορά στην εκτέλεση των αυτών - επαναλαμβανόμενων και συνεχώς εκτελεστέων - εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης βλαβών σε επόμενο χρόνο μετά την εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου του αρχικού έργου. Περαιτέρω, ο διαχωρισμός των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης από την κύρια σύμβαση δεν θα δημιουργήσει μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή (βλ. ΕλΣυν Ολ. 1311/2022, Έβδομο Τμ. 578/2022, Ε΄ Κλ. 1/2022). Τέλος, αλυσιτελώς επικαλείται η αναθέτουσα αρχή ότι οι συμπληρωματικές εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω της αδυναμίας ανάδειξης αναδόχου κατά την επόμενη χρονικά διαγωνιστική διαδικασία, καθώς η ίδια η επιλογή της ...να αναθέτει σε τρίτους το σημαντικό, για τους προαναφερόμενους λόγους, αντικείμενο της αρμοδιότητάς της για το σύντομο χρονικό διάστημα των δώδεκα μηνών, ενέχει τον κίνδυνο, σε περίπτωση ανώμαλης εξέλιξης των διαγωνιστικών διαδικασιών, ως εν προκειμένω, να μη συμπίπτει χρονικά η έναρξη της νέας εργολαβίας με τη λήξη της προηγούμενης και να μην εξασφαλίζεται η αδιάλειπτη εκτέλεση από τους οικείους αναδόχους των απαραίτητων για τη λειτουργία του δικτύου εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης των βλαβών του. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η προθεσμία περαίωσης της εκτέλεσης της εργολαβίας Νο 61, η οποία είχε αρχικώς ορισθεί για τις 8.6.2022, χρειάσθηκε να παραταθεί για ένα επιπλέον έτος (ήτοι έως τις 8.6.2023), χωρίς κατά τον χρόνο του ελέγχου να έχει ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης των χρονικά επόμενων εργασιών συντήρησης.