Περίληψη Η οδηγία 93/38, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, διέπει σύμβαση εξ επαχθούς αιτίας που συνήφθη γραπτώς μεταξύ, αφενός, επιχειρήσεως η οποία είναι ειδικώς επιφορτισμένη από τη νομοθεσία κράτους μέλους να εκμεταλλεύεται υπηρεσία τηλεπικοινωνιών και της οποίας το κεφάλαιο ανήκει εξ ολοκλήρου στις δημόσιες αρχές του εν λόγω κράτους μέλους και, αφετέρου, ιδιωτικής επιχειρήσεως, οσάκις με τη σύμβαση αυτή η πρώτη επιχείρηση αναθέτει στη δεύτερη τη δημιουργία και την έκδοση εντύπων και ηλεκτρικώς χρησιμοποιουμένων πινάκων συνδρομητών του τηλεφώνου (τηλεφωνικών καταλόγων) για να διανέμονται στο κοινό. άντως αν και διέπεται από την οδηγία 93/38, μια τέτοια σύμβαση αποκλείεται, στο παρόν στάδιο εξελίξεως του κοινοτικού δικαίου, από το πεδίο εφαρμογής της τελευταίας λόγω του γεγονότος, ιδίως, ότι η αντιπαροχή της πρώτης επιχειρήσεως προς τη δεύτερη συνίσταται στο ότι η δεύτερη αποκτά το δικαίωμα εκμεταλλεύσεως της δικής της παροχής, ως ανταμοιβή. Αν και τέτοιες συμβάσεις, στο παρόν στάδιο εξελίξεως του κοινοτικού δικαίου, αποκλείονται του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 93/38, οι αναθέτοντες φορείς, όταν τις συνάπτουν, υποχρεούνται, εντούτοις, να τηρούν τους θεμελιώδεις κανόνες της Συνθήκης εν γένει και την αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ιθαγενείας ειδικότερα, συνεπαγομένη η αρχή αυτή, ιδίως, υποχρέωση διαφάνειας επιτρέπουσα στην αναθέτουσα αρχή να μπορεί να βεβαιώνεται για την τήρηση της αρχής αυτής. Η εν λόγω υποχρέωση διαφάνειας που απόκειται στην αναθέτουσα αρχή συνίσταται στη διασφάλιση, υπέρ όλων των ενδεχομένων αναδόχων, προσήκοντος βαθμού δημοσιότητας που να καθιστά δυνατό το άνοιγμα της αγοράς υπηρεσιών στον ανταγωνισμό καθώς και τον έλεγχο του αμερόληπτου χαρακτήρα των διαδικασιών διαγωνισμού. Στο εθνικό δικαστήριο απόκειται να αποφανθεί ως προς το αν η υποχρέωση αυτή τηρήθηκε στην υπόθεση της κύριας δίκης και να εκτιμήσει επιπλέον το λυσιτελές των προσκομισθέντων προς τον σκοπό αυτόν αποδεικτικών στοιχείων. ( βλ. σκέψεις 58, 60-63, διατακτ. 1-4 )

Περίληψη της αποφάσεως 1. Προσέγγιση των νομοθεσιών — Διαδικασίες συνάψεως δημόσιων συμβάσεων υπηρεσιών — Οδηγία 92/50 — Πεδίο εφαρμογής — Παραχώρηση δημόσιων υπηρεσιών διαχειρίσεως δημόσιου χώρου σταθμεύσεως επί πληρωμή — Δεν εμπίπτει (Οδηγία 92/50 του Συμβουλίου) 2. Κοινοτικό δίκαιο — Αρχές — Ίση μεταχείριση — Δυσμενής διάκριση λόγω ιθαγένειας — Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών — Διατάξεις της Συνθήκης — Πεδίο εφαρμογής — Συμφωνίες παραχωρήσεως δημόσιων υπηρεσιών — Εμπίπτουν — Όρια — Εξέταση κατά περίπτωση (Άρθρα 12 ΕΚ, 43 ΕΚ και 49 ΕΚ) 1. Η ανάθεση από δημόσια αρχή της διαχειρίσεως δημόσιου χώρου σταθμεύσεως επί πληρωμή σε παρέχοντα υπηρεσίες, ο οποίος αμείβεται από τα τέλη που καταβάλλουν τρίτοι για τη χρήση του χώρου σταθμεύσεως, συνιστά παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας, επί της οποίας δεν εφαρμόζεται η οδηγία 92/50/ΕΟΚ για το συντονισμό των διαδικασιών συνάψεως δημόσιων συμβάσεων υπηρεσιών. (βλ. σκέψη 43, διατακτ. 1) 2. Οι δημόσιες αρχές που συνάπτουν συμφωνίες παραχωρήσεως δημόσιων υπηρεσιών υποχρεούνται να τηρούν τους θεμελιώδεις κανόνες της Συνθήκης ΕΚ εν γένει, ιδίως δε τα άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ, και την αρχή του άρθρου 12 ΕΚ περί απαγορεύσεως των δυσμενών διακρίσεων λόγω ιθαγένειας ειδικότερα, που αποτελούν ειδικότερες εκφάνσεις της γενικής αρχής της ίσης μεταχειρίσεως. Οι αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της απαγορεύσεως των δυσμενών διακρίσεων λόγω ιθαγένειας συνεπάγονται, μεταξύ άλλων, υποχρέωση διαφάνειας η οποία συνίσταται στη διασφάλιση, υπέρ όλων των πιθανών αναδόχων, προσήκοντος βαθμού δημοσιότητας που να καθιστά δυνατό το άνοιγμα της αγοράς υπηρεσιών στον ανταγωνισμό, καθώς και τον έλεγχο του αμερόληπτου χαρακτήρα των διαδικασιών διαγωνισμού. Εντούτοις, η εφαρμογή των κανόνων των άρθρων 12 ΕΚ, 43 ΕΚ και 49 ΕΚ, καθώς και των γενικών αρχών των οποίων αποτελούν την ειδικότερη έκφραση, αποκλείεται αν ο οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως ασκεί επί του αναδόχου έλεγχο ανάλογο προς εκείνον που ασκεί επί των δικών του υπηρεσιών και αν, συγχρόνως, ο ανάδοχος πραγματοποιεί το κύριο μέρος της δραστηριότητάς του με τον ή τους οργανισμούς που τον ελέγχουν. Συναφώς, οι προαναφερθείσες διατάξεις και αρχές απαγορεύουν την παραχώρηση εκ μέρους δημόσιας αρχής, χωρίς προηγούμενο διαγωνισμό, δημόσιας υπηρεσίας σε ανώνυμη εταιρία η οποία προέκυψε από τη μετατροπή ειδικής επιχειρήσεως ανήκουσας στη δημόσια αυτή αρχή, της οποίας ο εταιρικός σκοπός επεκτάθηκε σε νέους και σημαντικούς τομείς, της οποίας το κεφάλαιο πρέπει υποχρεωτικώς, εντός σύντομου χρονικού διαστήματος από τη μετατροπή, να περιλάβει ξένες επενδύσεις, της οποίας το κατά τόπον πεδίο δραστηριοτήτων επεκτάθηκε σε όλη την ιταλική επικράτεια και στο εξωτερικό, και της οποίας το διοικητικό συμβούλιο διαθέτει ευρύτατες διαχειριστικές εξουσίες που μπορεί να ασκεί αυτόνομα. (βλ. σκέψεις 46-49, 62, 72, διατακτ. 2)

«Αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας – Οδηγία 2000/78/ΕΚ – Εθνική νομοθεσία για τις απολύσεις η οποία δεν λαμβάνει υπόψη για τον υπολογισμό της διάρκειας της προθεσμίας καταγγελίας της συμβάσεως χρονικά διαστήματα εργασίας που διανύθηκαν πριν ο μισθωτός συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας του – Δικαιολόγηση του μέτρου – Εθνική νομοθετική ρύθμιση αντίθετη προς την οδηγία – Αποστολή του εθνικού δικαστή»(...) 1) Το δίκαιο της Ένωσης, και ειδικότερα η αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας όπως η αρχή αυτή συγκεκριμενοποιείται με την οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2000, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχει την έννοια ότι απαγορεύει εθνική κανονιστική ρύθμιση, όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, η οποία προβλέπει ότι τα χρονικά διαστήματα απασχόλησης που διανύθηκαν πριν τη συμπλήρωση του 25ου έτους ηλικίας του εργαζομένου δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της προθεσμίας καταγγελίας της συμβάσεως εργασίας. 2) Απόκειται στον εθνικό δικαστή, οσάκις επιλαμβάνεται διαφοράς μεταξύ ιδιωτών, να διασφαλίζει την τήρηση της αρχής της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας, όπως η αρχή αυτή συγκεκριμενοποιείται με την οδηγία 2000/78, μην εφαρμόζοντας, εφόσον παρίσταται ανάγκη, οποιαδήποτε αντίθετη διάταξη της εθνικής κανονιστικής ρυθμίσεως, ανεξαρτήτως της αποφάσεώς του να κάνει χρήση της δυνατότητας που έχει, στις περιπτώσεις του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ, να υποβάλει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προδικαστικό ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία της αρχής αυτής. 

«Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών — Οδηγία 92/50/EΟΚ — Δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών — Αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων — Παροχή κατ’ οίκον ιατρικών υπηρεσιών θεραπευτικής αγωγής αναπνευστικών προβλημάτων — Προϋπόθεση συμμετοχής στον διαγωνισμό — Κριτήρια εκτιμήσεως»

ΑΠΌΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα) της 16ης Απριλίου 2015 

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (πέμπτο τμήμα) αποφαίνεται: Το άρθρο 23, παράγραφος 8, της οδηγίας 2004/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 1251/2011 της Επιτροπής, της 30ής Νοεμβρίου 2011, δεν εφαρμόζεται σε δημόσια σύμβαση της οποίας η αξία υπολείπεται του κατώτατου χρηματικού ορίου εφαρμογής που προβλέπει η οδηγία αυτή. Στο πλαίσιο δημόσιας συμβάσεως που δεν υπόκειται στην προαναφερθείσα οδηγία, αλλά εμφανίζει βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον, πράγμα το οποίο εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να ελέγξει, οι θεμελιώδεις κανόνες και οι γενικές αρχές της Συνθήκης, ιδίως οι αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της απαγορεύσεως των διακρίσεων καθώς και η απορρέουσα εξ αυτών υποχρέωση διαφάνειας, πρέπει να ερμηνεύονται υπό την έννοια ότι η αναθέτουσα αρχή δεν δύναται να απορρίψει προσφορά που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της προκηρύξεως του διαγωνισμού, στηριζόμενη σε λόγους οι οποίοι δεν προβλέπονται στην εν λόγω προκήρυξη.

Κατ’ ακολουθία αυτών που έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, η υπό κρίση αίτηση για την ανάκληση της 59/2011 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου πρέπει να απορριφθεί λόγω του ότι οι περιορισμοί που τίθενται με τους όρους των άρθρων 18.1., 18. 2 και 20.3.1. της οικείας διακήρυξης αντίκεινται σε θεμελιώδεις κανόνες του κοινοτικού δικαίου, σύμφωνα με όσα έχουν ειδικότερα αναπτυχθεί ανωτέρω, με αποτέλεσμα να έχει καταστεί πλημμελής η οικεία διαδικασία δημοπράτησης στο σύνολό της. Απαραδέκτως δε προβάλλονται από την αιτούσα οι ισχυρισμοί περί συνδρομής συγγνωστής πλάνης στο πρόσωπο της αναθέτουσας αρχής και συνδρομής λόγων δημοσίου συμφέροντος, που επιτάσσουν την υπογραφή της οικείας σύμβασης, δοθέντος ότι σε επίκληση και συναφώς απόδειξη των ισχυρισμών αυτών νομιμοποιείται μόνο η αναθέτουσα αρχή. Πέραν αυτών, η επίκληση των ως άνω λόγων δεν μπορεί να δικαιολογήσει την παραβίαση θεμελιωδών κανόνων του κοινοτικού δικαίου, που διέπουν τις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, λαμβανομένης υπόψη και της εν γένει υπεροχής του κοινοτικού δικαίου και της υποχρέωσης ομοιόμορφης εφαρμογής του από όλους τους αναθέτοντες φορείς, που εμπίπτουν στο πεδίο της ισχύος του.

Κατ’ ακολουθία αυτών που έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, η υπό κρίση αίτηση για την ανάκληση της 78/2011 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου πρέπει να απορριφθεί λόγω του ότι οι περιορισμοί που τίθενται με τους όρους των άρθρων 18.1., 18.2 και 20.3.1. της οικείας διακήρυξης αντίκεινται σε θεμελιώδεις κανόνες του κοινοτικού δικαίου, σύμφωνα με όσα έχουν ειδικότερα αναπτυχθεί ανωτέρω, με αποτέλεσμα να έχει καταστεί πλημμελής η οικεία διαδικασία δημοπράτησης στο σύνολό της. Απαραδέκτως δε προβάλλονται από την αιτούσα οι ισχυρισμοί περί συνδρομής συγγνωστής πλάνης στο πρόσωπο της αναθέτουσας αρχής και συνδρομής λόγων δημοσίου συμφέροντος, που επιτάσσουν την υπογραφή της οικείας σύμβασης, δοθέντος ότι σε επίκληση και συναφώς απόδειξη των ισχυρισμών αυτών νομιμοποιείται μόνο η αναθέτουσα αρχή. Πέραν αυτών, η επίκληση των ως άνω λόγων δεν μπορεί να δικαιολογήσει την παραβίαση θεμελιωδών κανόνων του κοινοτικού δικαίου, που διέπουν τις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, λαμβανομένης υπόψη και της εν γένει υπεροχής του κοινοτικού δικαίου και της υποχρέωσης ομοιόμορφης εφαρμογής του από όλους τους αναθέτοντες φορείς, που εμπίπτουν στο πεδίο της ισχύος του. ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ 2204/2011 Απόφαση του Τμ.μείζονος επατ.σύνθεσης 3032/2011

«Αίτηση αναιρέσεως — Ανταγωνισμός — Συμπράξεις — Άρθρο 81, παράγραφος 1, ΕΚ και άρθρο 53, παράγραφος 1, Συμφωνίας ΕΟΧ — Έννομες συνέπειες των κατευθυντηρίων γραμμών της Επιτροπής — Αισθητός επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών — Υπολογισμός των προστίμων — Πραγματικός δικαστικός έλεγχος — Δικαίωμα για δίκαιη δίκη — Αντικειμενική αμεροληψία της Επιτροπής — Αρχή της ίσης μεταχειρίσεως και της απαγορεύσεως των διακρίσεων — “Σύμπραξη μετακομίσεων” — Βελγική αγορά υπηρεσιών διεθνών μετακομίσεων»

Περίληψη 1. Στο πλαίσιο της ασκήσεως των εκ του άρθρου 226 ΕΚ αρμοδιοτήτων της, η Επιτροπή δεν οφείλει να αποδεικνύει την ύπαρξη ειδικού εννόμου συμφέροντος. Συγκεκριμένα, η διάταξη αυτή δεν αποσκοπεί στην προστασία των εξουσιών της Επιτροπής. Αποστολή της Επιτροπής, προς το γενικό κοινοτικό συμφέρον, είναι να μεριμνά αυτεπαγγέλτως για την εφαρμογή, από τα κράτη μέλη, της Συνθήκης και των διατάξεων που θεσπίζουν τα κοινοτικά όργανα δυνάμει αυτής και για την αναγνώριση της υπάρξεως τυχόν παραβάσεων των εξ αυτών απορρεουσών υποχρεώσεων, με σκοπό την παύση τους. Κατά συνέπεια, ενόψει του ρόλου της ως θεματοφύλακα της Συνθήκης, η Επιτροπή είναι η μόνη αρμόδια να αποφασίζει αν είναι σκόπιμο να κινήσει τη διαδικασία αναγνωρίσεως παραβάσεως κράτους μέλους και κατά ποιας πράξεως ή παραλείψεως καταλογιστέας στο οικείο κράτος μέλος πρέπει να κινηθεί η διαδικασία αυτή. Επομένως, μπορεί να ζητήσει από το Δικαστήριο να διαπιστώσει παράβαση η οποία συνίσταται στο ότι δεν επιτεύχθηκε, σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, το επιδιωκόμενο με την οδηγία αποτέλεσμα. ( βλ. σκέψεις 29-30 ) 2. Η προστασία του περιβάλλοντος ενδέχεται να αποτελεί λόγο τεχνικής φύσεως υπό την έννοια του άρθρου 11, παράγραφος 3, στοιχείο β_, της οδηγίας 92/50, για τον συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων υπηρεσιών, που προβλέπει ότι οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών μέσω διαδικασίας με διαπραγμάτευση και χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση σχετικής προκηρύξεως όταν, για λόγους τεχνικούς, καλλιτεχνικούς ή σχετικούς με την προστασία αποκλειστικών δικαιωμάτων, η εκτέλεση των υπηρεσιών μπορεί να ανατεθεί μόνο σε συγκεκριμένο πρόσωπο. Εντούτοις, η ακολουθούμενη λόγω της υπάρξεως ενός τέτοιου τεχνικού λόγου διαδικασία πρέπει να τηρεί όλες τις θεμελιώδεις αρχές του κοινοτικού δικαίου και, ιδίως, την αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων, όπως αυτή απορρέει από τις διατάξεις της Συνθήκης περί του δικαιώματος εγκαταστάσεως και της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών. ( βλ. σκέψεις 59-60, 62 )

Παροχή υπηρεσιών...Με την αίτηση αυτή επιδιώκεται η ανάκληση της 23/2014 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Ειδικότερα, στην προκειμένη περίπτωση, αντικείμενο της υπό κρίση σύμβασης είναι στην ουσία η απομάκρυνση των λυμάτων που παράγονται στην Ε.Ε.Λ. …. και, ως εκ τούτου, η μέθοδος της επεξεργασίας τους είναι αδιάφορη για την αναθέτουσα αρχή. Εξάλλου, αν η διακήρυξη περιοριζόταν σε συγκεκριμένες μεθόδους επεξεργασίας, θα περιοριζόταν κατά πολύ ο αριθμός των επιχειρήσεων που θα είχαν δικαίωμα συμμετοχής και θα φαλκιδευόταν κατ’ αυτόν τον τρόπο ο υγιής ανταγωνισμός, ενώ θα πλήττονταν και οι αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και της οικονομικότητας, που έχουν ήδη αποτυπωθεί και νομοθετικά (άρθρο 1 του Κώδικα Δημοσίου Λογιστικού, ν. 2362/1995, Φ.Ε.Κ. Α΄ 247, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 1 του ν. 3871/2010, Φ.Ε.Κ. Α΄ 141), ως μερικότερες εκδηλώσεις του δημοσίου συμφέροντος, αφού με την περιορισμένη συμμετοχή στο διαγωνισμό θα καθίστατο όλως δυσχερής η επίτευξη της καλύτερης δυνατής τιμής. Η αποτελεσματική δε και ιδίως η ασφαλής παροχή των οικείων υπηρεσιών διασφαλίζεται με α) την προσκόμιση από τον ανάδοχο των απαραίτητων πιστοποιητικών νόμιμης διάθεσης της ιλύος κατά το στάδιο της εκτέλεσης β) την υποχρέωση του αναδόχου να εκδώσει κάθε απαραίτητη άδεια (π.χ. περιβαλλοντική, άδεια λειτουργίας, μεταφοράς κ.λπ.) για τη διαχείριση της ιλύος, καθώς και να τροποποιήσει τους Περιβαλλοντικούς Όρους της εγκατάστασης για την τελική διάθεση της ιλύος και γ) την υποχρέωση αυτού να υποβάλλει, εντός ενός (1) μήνα, σχέδιο για τη διαχείριση της λάσπης, το οποίο θα πρέπει να εγκριθεί από τη ….. Πλην όμως, η γνώμη αυτή δεν εκράτησε.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η προσβαλλόμενη πράξη δεν πρέπει να ανακληθεί και η κρινόμενη αίτηση, καθώς και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση, πρέπει να απορριφθούν.Δεν ανακαλεί την 23/2014 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύμφωνα με τα ειδικότερα εκτιθέμενα στο σκεπτικό της παρούσας.