ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ :Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντηρήσεις – Διαμορφώσεις εσωτερικής οδοποιίας …», μεταξύ Δήμου και εργολήπτη, για τον λόγο ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον ούτε στην σχετική διακήρυξη ανοικτής δημοπρασίας, ούτε στο έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ούτε και στο κείμενο της αρχικής σύμβασης δεν προσδιορίζονται οι οδοί στις οποίες πρόκειται να γίνουν οι σχετικές παρεμβάσεις και συνεπώς δεν στοιχειοθετούνται οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι, για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η εκτέλεση των εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίες εργασίες, ακόμη και αν οι λόγοι θεωρηθούν ότι συνιστούν γεγονός που δεν μπορούσε να προβλεφθεί, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του  φακέλου ότι καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, τουλάχιστο όπως αυτό είχε προσδιορισθεί.

1η συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Ανακατασκευή ασφαλτοτάπητα στην Ε.Ο. 32, στο τμήμα Μαραθώνας – Άνω Σούλι – Γραμματικό και λοιπές εργασίες», συνολικού τιμήματος 119.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α.(....)πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη σύναψη της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου, διότι οι ως άνω αναφερόμενες εργασίες ανέκυψαν μετά το χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων,  είναι δε απαραίτητες για την άρτια εκτέλεση του έργου και δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, ενώ δεν συνιστούν επέκταση του φυσικού αντικείμενου του έργου. Επομένως, οι εν λόγω εργασίες είναι συμπληρωματικές και μπορούν να περιληφθούν στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση και να ανατεθούν στον ανάδοχο του ήδη εκτελούμενου έργου.Δεν κωλύεται η υπογραφή της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης ...

Επισκευές σχολικών κτιρίων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι, όπως γίνεται δεκτό από τη νομολογία, στην περίπτωση μη επαρκούς προσδιορισμού του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, λόγω της αδυναμίας προμέτρησής του, όπως εν προκειμένω, αποκλείεται η κατ’ εξαίρεση χορηγούμενη από το νόμο δυνατότητα σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης για την εκτέλεση νέων εργασιών, όταν το συμβατικό ποσό έχει πλέον αναλωθεί. Επομένως, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με την αιτιολογία ότι οι επίμαχες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, καθώς το στοιχείο του απρόβλεπτου χαρακτήρα των επεμβάσεων αποτέλεσε το λόγο για τον οποίο δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί ποσοτικά το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, και αλυσιτελώς γίνεται επίκληση των ελλείψεων της αρχικής μελέτης από την αναθέτουσα αρχή στο πλαίσιο σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης. Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι στην κρινόμενη περίπτωση δεν αποδεικνύεται από κανένα στοιχείο του φακέλου η συνδρομή περιστάσεων που δεν ήταν γνωστές στην αναθέτουσα αρχή κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης και θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης (Ε.Σ. VI Τμ. 1751/2016, 6064/15, 285/2012, Ε΄ Κλ. 49/2016, 507/2012). Τέλος, εσφαλμένως η αναθέτουσα αρχή υπολαμβάνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο των διατάξεων του άρθρου 132 και της παραγράφου 1 του άρθρου 156 του ν.4412/2016 και είναι νόμιμη, δοθέντος ότι η αξία της δεν υπερβαίνει ποσοστό 15% της αρχικής σύμβασης του έργου. Και τούτο, διότι, όπως προαναφέρθηκε, η ελεγχόμενη σύμβαση, ως παρακολούθημα της αρχικής σύμβασης, διέπεται από τις διατάξεις του ν.3669/2008, υπό τις οποίες η τελευταία συνήφθη.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της.

Δημόσια έργα- συμπληρωματική σύμβαση: Υπό αυτές τις περιστάσεις, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω στη σκέψη ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ναι μεν οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούσαν να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση και είναι απόλυτα αναγκαίες για την έντεχνη περαίωσή της, ωστόσο δεν αποδεικνύεται ότι κατέστησαν αναγκαίες εξαιτίας αιφνίδιων συμβάντων που ανέκυψαν μετά την έναρξη εκτέλεσης του αρχικού έργου. Απεναντίας, πρόκειται για εργασίες που, όπως προκύπτει από τα αρκούντως λεπτομερή πορίσματα της Γεωλογικής – Γεωτεχνικής Τεχνικής Έκθεσης και τις  προδιαγραφές της Τεχνικής Περιγραφής  που παρατέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, είχαν προβλεφθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους και μπορούσαν να προβλεφθούν ευχερώς, στο συνολό τους, λόγω της θέσης της οδού σε ορεινό όγκο, της κατάστασης του οδοστρώματος και του προορισμού της να εξυπηρετεί τις ανάγκες του ΧΥΤΑ ... Ως εκ τούτου, έπρεπε να συμπεριληφθούν στην αρχική εργολαβία. Όμως, εν γνώσει και με ευθύνη τόσο του αναθέτοντα φορέα, που δεν τις ενέταξε σε αυτή λόγω των επιπτώσεών τους στο οικονομικό της κόστος, όσο και της υποβαλούσης προσφορά αναδόχου, που ήταν σε θέση να λάβει  γνώση της υπάρξεως των προδιαγραφών αυτών και της σημασίας τους, ο προϋπολογισμός του έργου και το ύψος της προσφοράς που κατέθεσε η ανάδοχος δεν εξασφάλιζαν εξ αρχής την αρτιότητα εκτελέσεως του αντικειμένου της κύριας σύμβασης.(..)Εν πάση περιπτώσει, κατά την κρίση του Κλιμακίου, καμμία από τις ανωτέρω συνθήκες δεν θα οδηγούσε σε σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης εάν ο αρχικός διαγωνισμός είχε διενεργηθεί βάσει των ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων οδοστρωσίας που παρείχαν η Γεωλογική – Γεωτεχνική Τεχνική Έκθεση και η Τεχνική Περιγραφή του έργου. Κατά συνέπεια, κατά τον βασίμως προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας του Αναπληρωτή Επιτρόπου, δεν πληρούται η απαίτηση του απροβλέπτου για τη σύναψη της ανωτέρω συμπληρωματικής σύμβασης, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. (..)ζητείται η ανάκληση της 526/2011 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου(..)Περαιτέρω, το Κλιμάκιο απεφάνθη ότι οι επικαλούμενοι από την αιτούσα λόγοι που καθιστούν αναγκαία τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης, όπως η αυξημένη κίνηση των τελευταίων μηνών στην περιοχή αρμοδιότητας …. Γ2 διαχείρισης αυτοκινήτων και οι διαμαρτυρίες των κατοίκων του Δήμου Κερατσινίου, πέραν του ότι δεν αποδεικνύονται, δεν συνιστούν απρόβλεπτες περιστάσεις, με συνέπεια να μην συντρέχει η αναγκαία αυτή προϋπόθεση για τη νόμιμη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.(..)Από τα προαναφερόμενα, σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι οι ανωτέρω περιλαμβανόμενες στη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες υπό στοιχ. Α, Β, Δ και Η, που αφορούν σε εργασίες κατηγορίας οικοδομικών, καθώς και υπό στοιχείο Γ εργασίες, που αφορούν σε υδραυλικές και ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες αποτελούν μη επιτρεπόμενη επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου, το οποίο συνίσταται στην εκτέλεση εργασιών οδοποιίας, όπως προκύπτει τόσο από τη Διακήρυξη και την οικεία Τεχνική Περιγραφή όσο και από το γεγονός ότι στο διαγωνισμό κλήθηκαν να συμμετάσχουν εταιρείες 3ηςή 4ης τάξης μόνο στην κατηγορία οδοποιίας. Από τα ανωτέρω δεν καταλείπεται αμφιβολία ότι το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης είναι ποιοτικά καθορισμένο, η εξειδίκευση δε που απαιτείται κατά την εκτέλεσή του αφορά αποκλειστικά την ποσότητα των εργασιών ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες της ...... Α.Ε. Περαιτέρω, δε, πρέπει να σημειωθεί ότι οι εργασίες αυτές δεν τελούν καθοιονδήποτε τρόπο σε αναγκαία συνάφεια με το αρχικό έργο, όπως αβασίμως προβάλλεται με τις υπό κρίση αίτηση και παρέμβαση, ενώ επιπλέον είναι τεχνικά και οικονομικά δυνατός ο διαχωρισμός τους από το αρχικό έργο χωρίς τη δημιουργία μειζόνων προβλημάτων για την αναθέτουσα αρχή, καθώς η ξεχωριστή ανάθεση και εκτέλεσή τους δε θα είχε ως συνέπεια την αποξήλωση του αποτελέσματος των εργασιών του αρχικού έργου με συνακόλουθη αύξηση του σχετικού κόστους, όπως επίσης αβασίμως προβάλλεται με την υπό κρίση αίτηση. .... Κατά συνέπεια, οι εν λόγω εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, όπως ορθώς έκρινε το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη Πράξη του. ... Επομένως, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με την αιτιολογία ότι οι επίμαχες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, καθώς το στοιχείο του απρόβλεπτου χαρακτήρα των επεμβάσεων επί της οδοποιίας αποτελεί το λόγο για τον οποίο δεν ήταν δυνατό να προσδιορισθεί ποσοτικά το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης.(Απορρίπτει το αίτημα ανάκλησης της 526/2011 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου)

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:..η αιτούσα εταιρεία ζητεί την αναθεώρηση της 3373/2014 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκαν η αίτηση ανάκλησης κατά της 328/2014 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (σκέψη 3.Β.) ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση ότι για τη νόμιμη σύναψη της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης απαιτείτο να αποδείξει η αναθέτουσα αρχή εκτός από τη συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 56 του Κώδικα Δημοσίων Έργων και τη συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης που συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση κατά το άρθρο 125 του ίδιου Κώδικα (που εφαρμόζεται για τις υπαγόμενες στο πεδίο εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου συμβάσεις) για την σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Εξάλλου, ως προς την κρίση της προσβαλλόμενης απόφασης ότι η ελεγχόμενη 2η συμπληρωματική σύμβαση είναι μη νόμιμη για το λόγο ότι οι επικαλούμενες για τη σύναψή της απρόβλεπτες περιστάσεις ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της προηγούμενης συμπληρωματικής σύμβασης, προβάλλεται με την υπό κρίση αίτηση ότι οι εργασίες της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθούν στην 1η συμπληρωματική σύμβαση, διότι αυτές εκτελέστηκαν βάσει της από 6.4.2012 5ης εντολής επειγουσών εργασιών και προέκυψαν μετά την υποβολή προς έγκριση στο Ελεγκτικό Συνέδριο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών και ενώ εκκρεμούσε η διαδικασία έγκρισής της.(..)Κατ’ ακολουθία αυτών που προηγουμένως έγιναν δεκτά, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί .

Συμπληρωματική σύμβαση έργου...ζητείται παραδεκτώς, η ανάκληση της 113/2011 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Κατά συνέπεια, ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 3ης συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο της κρινόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, διότι αυτές δεν κατέστησαν αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, αλλά, αντιθέτως, αφορούν στη βελτίωση της ποιότητάς του και, ως εκ τούτου, συνιστούν ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων με την κρινόμενη αίτηση ισχυρισμών. Τέλος, δοθείσης της σαφήνειας των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας δεν συντρέχει περίπτωση συγγνωστής πλάνης των αρμοδίων οργάνων της αναθέτουσας αρχής που ενήργησαν κατά τον κριθέντα ως μη νόμιμο τρόπο. Ομοίως δε πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος και ο συναγόμενος από την αίτηση ανάκλησης ισχυρισμός περί συνδρομής λόγων υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, καθόσον το δημόσιο συμφέρον εξυπηρετείται προεχόντως με την τήρηση της νομιμότητας στις διαδικασίες ανάθεσης εκτέλεσης υπηρεσιών και όχι, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τις πολλαπλές παραβιάσεις αυτής. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά, ορθά το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη Πράξη του ότι οι ανωτέρω εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης και, ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Δημιουργία Μουσείου Ιστορίας της πόλης του ...». Επομένως, πρέπει να απορριφθεί η υπό κρίση αίτηση ανάκλησης.​

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών του έργου «Κατασκευή βρεφονηπιακού σταθμού Δημοτικού Διαμερίσματος Δήμου … (αίθουσα πολλαπλών χρήσεων & βοηθητικών χώρων υπόγειο)», συμβατικού ποσού 161.900,24 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), διότι οι περιστάσεις που επικαλείται ο Δήμος για την εκτέλεση των επίμαχων εργασιών δεν είναι απρόβλεπτες και, ως εκ τούτου, δεν δύνανται να δικαιολογήσουν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο του αρχικού έργου. Οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης, οι οποίες οφείλονται στη διαπίστωση ότι οι συμβατικές ποσότητες υπολείπονται των πραγματικά απαιτούμενων, δεν υπαγορεύθηκαν από τη συνδρομή αιφνίδιων πραγματικών γεγονότων, τα οποία αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν και κατά συνέπεια, η ανάγκη εκτέλεσης των ως άνω εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης οφείλεται σε αστοχία της μελέτης, η οποία θα είχε αποφευχθεί, εάν είχε καταβληθεί η δέουσα επιμέλεια κατά την εκπόνηση αυτής και όχι στη συνδρομή περιστάσεων που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, Επομένως οι σχετικές δαπάνες μπορούν να καλυφθούν μόνο από το κονδύλιο των απροβλέπτων της αρχικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.Συμπληρωματικές-Πρόσθετες εργασίες:Μη νόμιμη η δαπάνη που αφορούσε στην εξόφληση του 5ου λογαριασμού (1ου λογαριασμού συμπληρωματικής σύμβασης) εκτέλεσης έργου οδοποιίας, καθόσον κατά παράβαση του άρθρου 57 του ν. 3669/2008 (ΦΕΚ Α' 116/2008), τα αρμόδια όργανα του ανωτέρω Δήμου ανέθεσαν τις ως άνω συμπληρωματικές εργασίες, χωρίς να συντρέχουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, αφού δεν απέδειξαν τη συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης, η οποία κατέστησε αναγκαία την ανάθεση των εργασιών αυτών, προκειμένου να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση.

Συμπληρωματική σύμβαση. Εργο οδοποιίας. Εργασίες, που αποτελούν προσαύξηση εργασιών, που προβλέπονται από τη μελέτη του έργου καλύπτονται από το κονδύλιο των απροβλέπτων και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Η ανάγκη εκτέλεσης εργασιών αποκατάστασης κατολισθήσεων με τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης είναι αναιτιολόγητη, αφού δεν προκύπτει ούτε ο λόγος των κατολισθήσεων ούτε η ευθύνη του αναδόχου. Αόριστη προβολή ισχυρισμού περί μη δυνατότητας τεχνικού ή οικονομικού αποχωρισμού εργασιών από την κύρια σύμβαση χωρίς την πρόκληση προβλημάτων για τις αναθέτουσες αρχές. Διαπίστωση ουσιωδών νομικών πλημμελειών που κωλύουν την υπογραφή της σύμβασης. Με την 263/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου απορρίφθηκε αίτηση ανάκλησης κατά της προμνησθείσας Πράξης του Κλιμακίου