Ανάπλαση οδού νοσοκομείου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙV, το Τμήμα κρίνει ότι ορθά το Ε΄ Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη πράξη του αποφάσισε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Ανάπλαση οδού νοσοκομείου Δήμου ...» μεταξύ του αιτούντος και της εργοληπτικής επιχείρησης …, εφόσον πράγματι η εκτέλεση των ανωτέρω εργασιών, που αφορούν κατασκευή πεζοδρομίων και τοποθέτηση οδοφωτισμού, οφείλεται στην πλημμελή εκπόνηση των αρχικών μελετών και σε αστοχίες και παραλείψεις τους, αφού δεν ελήφθη υπόψη η κυκλοφοριακή μελέτη της πόλης της ... και η απαίτηση ύπαρξης οδοφωτισμού, στοιχεία τα οποία δεν μπορεί να θεωρηθούν ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Ο προβαλλόμενος δια της ανακλητικής αίτησης λόγος, με τον οποίο υποστηρίζεται ότι οι εν λόγω εργασίες δεν μπορούν, τεχνικά και οικονομικά, να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση και επομένως δικαιολογείται η απευθείας ανάθεσή τους στην αρχική ανάδοχο εργοληπτική επιχείρηση, αποβαίνει απορριπτέος ως αλυσιτελής, και τούτο διότι η προϋπόθεση αυτή απαιτείται να συντρέχει σωρευτικά με τις λοιπές προβλεπόμενες από το νόμο προϋποθέσεις για την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών, χωρίς να αρκεί η επίκληση από την αναθέτουσα αρχή της συνδρομής κάποιας μόνο από αυτές. Τέλος, απορριπτέος, προεχόντως ως αόριστος, είναι και ο περί συγγνωστής πλάνης λόγος ανάκλησης, ανεξαρτήτως του ότι ο αιτών Δήμος, όπως προκύπτει από την υπό κρίση αίτηση, γνώριζε ότι «πράγματι, η ανάγκη προσαρμογής της μελέτης του έργου στην κυκλοφοριακή μελέτη της πόλης της ... (και οι εξαιτίας αυτής αναγκαίες εργασίες) δεν μπορεί να αποτελέσει «απρόβλεπτη περίσταση» κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 57 του Ν. 3669/2008» και επομένως να στοιχειοθετήσει αντικειμενική βάση συμπληρωματικής σύμβασης. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η υπό κρίση αίτηση ανάκλησης του Δήμου ... πρέπει να απορριφθεί, κωλυομένης ως εκ τούτου της υπογραφής του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Ανάπλαση οδού νοσοκομείου Δήμου ...» μεταξύ του αιτούντος και της εργοληπτικής επιχείρησης ….

Νομιμότητα του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη II της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής:α) Οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον, ενόψει της γενικής περιγραφής του τεχνικού αντικειμένου του έργου (αρχική σύμβαση) και του μη προσδιορισμού των σημείων εκτέλεσης των εργασιών, αυτές δεν καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, το οποίο άλλωστε, όπως ο τίτλος του καταδεικνύει «Συντήρηση οδικού δικτύου του Δήμου ...», δεν έχει ενιαία οικονομική και τεχνική λειτουργία, αλλά συνίσταται σε μεμονωμένες επεμβάσεις, που στην πραγματικότητα αποτελούν μικρότερα έργα, έτσι ώστε να μην μπορεί να γίνει λόγος για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητας αυτού, ήτοι, η φύση του εκτελούμενου έργου είναι ασύμβατη με την έννοια των συμπληρωματικών εργασιών (ΕΣ VI Τμ. απόφ. 6064/2015, πρβλ. απόφ. 285/2012).β) Σε κάθε περίπτωση, δεν αποδεικνύεται ότι η εκτέλεση των εν λόγω εργασιών κατέστη αναγκαία λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, μη αναγομένων στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και μη δυναμένων, αντικειμενικά, να προβλεφθούν από την αναθέτουσα αρχή. 

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ :Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντηρήσεις – Διαμορφώσεις εσωτερικής οδοποιίας …», μεταξύ Δήμου και εργολήπτη, για τον λόγο ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον ούτε στην σχετική διακήρυξη ανοικτής δημοπρασίας, ούτε στο έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ούτε και στο κείμενο της αρχικής σύμβασης δεν προσδιορίζονται οι οδοί στις οποίες πρόκειται να γίνουν οι σχετικές παρεμβάσεις και συνεπώς δεν στοιχειοθετούνται οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι, για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η εκτέλεση των εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίες εργασίες, ακόμη και αν οι λόγοι θεωρηθούν ότι συνιστούν γεγονός που δεν μπορούσε να προβλεφθεί, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του  φακέλου ότι καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, τουλάχιστο όπως αυτό είχε προσδιορισθεί.

Κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου Δήμου...ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 33/2011 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου,..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι οι επίμαχες εργασίες που αφορούν στην εγκατάσταση συστήματος κλιματισμού (επιπλέον ποσότητα εργασιών μορφοσιδήρου, προμήθεια και εγκατάσταση καναλιών αερισμού – κλιματισμού με τη μόνωσή τους, προμήθεια και εγκατάσταση των στομίων αερισμού – κλιματισμού, προμήθεια και εγκατάσταση των ανεμιστήρων απαγωγής ακαθάρτου και προσαγωγής νωπού αέρα) συνιστούν πράγματι νέες εργασίες, οι οποίες φαίνεται, καταρχάς, να τροποποιούν τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου. Με δεδομένο, όμως, το γεγονός ότι, όπως προκύπτει από την ίδια την αιτιολογική έκθεση του Α.Π.Ε., ακόμα και με την εκτέλεση των εργασιών αυτών δε θα λειτουργήσει τελικά σύστημα κλιματισμού, αλλά εξαερισμού, όπως προβλεπόταν και στην αρχική μελέτη του έργου, οι εργασίες αυτές ναι μεν δεν ταυτίζονται με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης, πλην δεν είναι τεχνικά αναγκαίες ούτε οδηγούν στην τελειοποίηση αυτής, καθώς καταλήγουν στο ίδιο τεχνικό αποτέλεσμα, με συνέπεια να μην συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης. Εξάλλου, ακόμα και αν ήθελε γίνει δεκτό ότι είναι δυνατό στο πλαίσιο συμπληρωματικής σύμβασης να εκτελεστούν νέες εργασίες με μερική τροποποίηση του τεχνικού αντικειμένου, που θα οδηγήσουν όχι αμέσως αλλά μελλοντικά σε ποιοτική αναβάθμιση του έργου, όπως εν προκειμένω η δημιουργία υποδομών για την τοποθέτηση μηχανημάτων κλιματισμού, θα πρέπει να συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις, με βάση τις οποίες θα δικαιολογείται η μη πρόβλεψη της ανάγκης εκτέλεσής τους κατά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης.(...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ/2167/2011​

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών του έργου «Κατασκευή βρεφονηπιακού σταθμού Δημοτικού Διαμερίσματος Δήμου … (αίθουσα πολλαπλών χρήσεων & βοηθητικών χώρων υπόγειο)», συμβατικού ποσού 161.900,24 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), διότι οι περιστάσεις που επικαλείται ο Δήμος για την εκτέλεση των επίμαχων εργασιών δεν είναι απρόβλεπτες και, ως εκ τούτου, δεν δύνανται να δικαιολογήσουν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο του αρχικού έργου. Οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης, οι οποίες οφείλονται στη διαπίστωση ότι οι συμβατικές ποσότητες υπολείπονται των πραγματικά απαιτούμενων, δεν υπαγορεύθηκαν από τη συνδρομή αιφνίδιων πραγματικών γεγονότων, τα οποία αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν και κατά συνέπεια, η ανάγκη εκτέλεσης των ως άνω εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης οφείλεται σε αστοχία της μελέτης, η οποία θα είχε αποφευχθεί, εάν είχε καταβληθεί η δέουσα επιμέλεια κατά την εκπόνηση αυτής και όχι στη συνδρομή περιστάσεων που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, Επομένως οι σχετικές δαπάνες μπορούν να καλυφθούν μόνο από το κονδύλιο των απροβλέπτων της αρχικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Επιδιώκεται η ανάκληση της 115/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Περαιτέρω, ο αιτών Δήμος ισχυρίζεται ότι η έλλειψη αναλυτικής επιμέτρησης των εκτελεσμένων εργασιών, κατά το χρόνο υποβολής του σχεδίου σύμβασης στον προσυμβατικό έλεγχο, δεν οφείλεται σε αδυναμία της αναθέτουσας αρχής για εκτέλεση της επιμέτρησης αυτής, όπως εσφαλμένα φέρεται να δέχεται το Κλιμάκιο, και ότι η έλλειψη αυτή έχει ήδη αναπληρωθεί, προσκομίζει δε συναφώς την από 6.3.2018 αναλυτική επιμέτρηση.  Επισημαίνεται, κατ’ αρχήν, ότι το Κλιμάκιο απείχε του ελέγχου όχι μόνο των εκτελεσμένων εργασιών αλλά, επιπλέον, και των μη εκτελεσμένων υπολειπόμενων, τις οποίες αδυνατούσε να προσδιορίσει ως αυτοτελή κατηγορία εργασιών (βλ. ανωτέρω υπό 2.Α), στο μέτρο που η αναθέτουσα αρχή δεν είχε καταγράψει αναλυτικά ούτε το σύνολο των αναγκαίων εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης, όπως επισημάνθηκε στην προηγούμενη σκέψη, ούτε εκείνες τις πρόσθετες εργασίες που κατά το χρόνο υποβολής είχαν ήδη εκτελεσθεί (ως εκ της έλλειψης επιμέτρησης των εργασιών αυτών).  Παρά δε την προσκόμιση των επιπλέον στοιχείων, η εν λόγω αδυναμία προσδιορισμού των υπολειπόμενων εργασιών εξακολουθεί να υφίσταται.  Επικουρικά, ωστόσο, το Κλιμάκιο επεσήμανε ότι, ακόμη και αν μπορούσε να ελέγξει τις υπολειπόμενες εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης, αυτές δεν θα ήταν νόμιμες, λόγω έλλειψης συνάφειας αυτών με το αντικείμενο του αρχικού έργου.  Πράγματι, το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης για τη «Βελτίωση κυκλοφοριακών συνθηκών Δήμου .......», αφορούσε στην εκτέλεση εργασιών οδοποιίας και συναφών εργασιών στο οδικό δίκτυο του Δήμου, χωρίς ειδικότερο εκ των προτέρων προσδιορισμό των οδών εκτέλεσης των εργασιών. Ως εκ της φύσης του αντικειμένου τούτου, που φέρεται να συνδέεται με την κάλυψη όχι μόνο των τακτικών αλλά και των έκτακτων αναγκών συντήρησης του οδικού δικτύου της εδαφικής περιφέρειας του Δήμου, δεν είναι δυνατόν να βεβαιωθεί ότι οι πρόσθετες εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης, που επίσης αφορούν σε έκτακτες εργασίες συντήρησης του ίδιου δικτύου, δεν περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της αρχικής.  Επιπλέον, εφόσον το αρχικό αντικείμενο δεν αποτελεί σαφώς οριοθετημένο έργο, δεν μπορεί να βεβαιωθεί ότι οι πρόσθετες εργασίες καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου (Ε.Σ. Τμ. VI 6064/2015, 285/2012).  Τα ανωτέρω, ισχύουν ανεξαρτήτως του ότι, από τα προσκομιζόμενα στοιχεία, δεν προκύπτει με σαφήνεια αν το αρχικό έργο, η συμβατική διάρκεια του οποίου είχε ήδη λήξει κατά το χρόνο επέλευσης των επικαλούμενων έκτακτων συνθηκών, εξακολουθεί να εκτελείται.  Επομένως, ο εξεταζόμενος λόγος ανάκλησης δεν δύναται να ανατρέψει την διαπιστωθείσα από το Κλιμάκιο πλημμέλεια και, για τον λόγο αυτόν, πρέπει να απορριφθεί ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος.Δεν ανακαλεί την 115/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.​

ΕΡΓΑ-Συμπληρωματική Σύμβαση.(..) ζητείται η ανάκληση της 185/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου...Με την προσβαλλόμενη Πράξη το Ε΄ Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν είναι νόμιμη η ανάθεση των επίμαχων εργασιών ως συμπληρωματικών, καθόσον ενόψει του διαρκούς σκοπού της αρχικής σύμβασης, που αφορά στην κάλυψη παγίων και διαρκών αναγκών συντήρησης υποδομών προς διασφάλιση της λειτουργικότητας και ασφάλειάς τους, δεν μπορεί να γίνει λόγος για τελειοποίηση αυτής ούτε για ολοκλήρωση του αντικειμένου της.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ το Τμήμα κρίνει ότι, κατά τα ορθώς αναφερόμενα στην προσβαλλόμενη Πράξη, δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης.(..)Τούτων δοθέντων, οι εργασίες της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης είναι αυτοτελείς και η σύμβαση αυτή δεν συμπληρώνει το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά αντιθέτως αφορά στην εκτέλεση των αυτών – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων - εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού του αντικειμένου...Ενόψει των ανωτέρω, βασίμως αναδείχθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη η εν λόγω πλημμέλεια και ο προβαλλόμενος με τις υπό κρίση αιτήσεις ισχυρισμός ότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι στις εκτεταμένες βλάβες που προκλήθηκαν από τα ισχυρότατα πλημμυρικά φαινόμενα της 15ης Νοεμβρίου 2017 στην περιοχή της Δυτικής ... πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως αλυσιτελής, καθόσον για τη νόμιμη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης δεν αρκεί μόνο η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων αλλά απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά όλες οι εκ του νόμου προβλεπόμενες προϋποθέσεις....Απορρίπτει τις συνεκδικαζόμενες αιτήσεις ανάκλησης...Δεν ανακαλεί την 185/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Συμπληρωματική Σύμβαση:Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή Γέφυρας …», λόγω μη ορθής σύνταξης του προϋπολογισμού αυτής και κατ’ επέκταση του σχετικού Α.Π.Ε., καθόσον στον ελεγχόμενο 2ο Α.Π.Ε. μη νομίμως συμπεριλαμβάνεται στο κόστος της συμπληρωματικής σύμβασης ποσό με την  αιτιολογία «ΑΜΟΙΒΗ ΣΤΡΑΤΟΥ», διότι η σχετική δαπάνη δεν αντικατοπτρίζει εργασίες που πρόκειται να εκτελέσει ο ανάδοχος του έργου στο πλαίσιο της συμπληρωματικής σύμβασης, αλλά αποτελούν την αποζημίωση του Τάγματος Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίου Ξηράς για τις εργασίες έρευνας και εκκαθάρισης από την ύπαρξη πυρομαχικών του χώρου εκτέλεσης των εργασιών και γι’ αυτό το λόγο, προβλέπεται η σύναψη άλλης σύμβασης μεταξύ της Προϊσταμένης Αρχής και του Γενικού Επιτελείου Στρατού, δυνάμει της οποίας το ΤΕΝΞ θα αναλάβει έναντι του ανωτέρω ανταλλάγματος την έρευνα και εκκαθάριση της περιοχής. Περαιτέρω, σημειώνεται ότι, δεδομένου ότι η πληρωμή των ποσών που περιέχονται στον Α.Π.Ε. μπορεί να γίνει μόνο προς τον ανάδοχο μέσω των προβλεπόμενων στο άρθρο 53 του ν. 3669/2008 πιστοποιήσεων των εκ μέρους του εκτελούμενων εργασιών, δεν είναι δυνατό να πιστοποιηθούν, ως εκτελεσθείσες από τον ανάδοχο, εργασίες που θα εκτελέσει μη συμβαλλόμενο στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση πρόσωπο

Μέρος των εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης έχει ήδη εκτελεσθεί. Κατά συνέπεια, το Κλιμάκιο έχει καταστεί κατά χρόνο αναρμόδιο να επιληφθεί του ελέγχου νομιμότητας της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης και οφείλει να απόσχει αυτού, αφού, ανεξαρτήτως της συνδρομής ή μη των νομίμων προϋποθέσεων για τη σύναψή της και του αν αυτή έχει υπογραφεί, η σύμβαση αυτή αφορά σε εργασίες που έχουν ήδη αρχίσει να εκτελούνται σε χρόνο προγενέστερο της υποβολής της για προληπτικό έλεγχο ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Εξέταση της δυνατότητας υπογραφής Συμπληρωματικής Συμβάσεως για πρόσθετες εργασίες σε έργο των Ενόπλων Δυνάμεων, σύμφωνα με τα άρθρα 43 και 44 του ΠΔ 609/1985.α) Είναι νόμιμη η υπογραφή Συμπληρωματικής Σύμβασης με τον ανάδοχο του έργου «Αναβάθμιση Εγκαταστάσεων Καυσίμων εντός Βάσης στην 117 ΠΜ» (ΑΝΔ-188Ν) για τις επιπλέον εργασίες που ανατέθηκαν σ’ αυτόν, διότι για τις εργασίες αυτές συντρέχουν οι προκύπτουσες από την ερμηνεία του άρθρου 8 παρ.1 του Ν 1418/1984, σε συνδυασμό με τα άρθρα 43-44 του ΠΔ 609/1985  προϋποθέσεις, προκειμένου να χαρακτηρισθούν «πρόσθετες». β) Ο ανάδοχος θα πληρωθεί στα πλαίσια υλοποίησης της συμπληρωματικής συμβάσεως, αφού πρώτα ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες εκ του νόμου διαδικασίες (παραλαβή εργασιών κ.λπ.).