ΜΕΛΕΤΕΣ.Κατάτμηση:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ιδιώτη για την εκτέλεση σύμβασης για την εκπόνηση μελέτης, με αντικείμενο την «Κτηματογραφική ενημέρωση διαγραμ­μάτων οικισμού.», καθόσον μη νομίμως η ανωτέρω μελέτη, η οποία εμπίπτει στην κατηγορία 16 ανατέθηκε απευθείας, διότι εντάσσεται στο ίδιο γνωστικό αντικείμενο, με άλλες τοπογραφικές μελέτες που εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, επιτελούν τον ίδιο σκοπό και επομένως μη νομίμως επιμερίσθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας, αφού από τη συνάθροιση των συμφωνηθέντων αμοιβών υπάρχει υπέρβαση του ορίου των 15.108,00 ευρώ (μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.), μέχρι το οποίο επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση της συγκεκριμένης κατηγορίας μελετών (άρθρο 209 παρ. 3 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα).

Από τις διατάξεις του άρθρου 223 του π.δ.696/1974, του άρθρου 2 παρ.2 και του άρθρου 5 παρ.2 του ν.3316/2005 και του άρθρου 209 του ν.3463/2006 ,προκύπτει ότι για την ανάθεση προκαταρτικής μελέτης, για λογαριασμό των δήμων, στην έννοια της οποίας εμπίπτουν και οι αρχιτεκτονικές μελέτες κτηριακών εγκαταστάσεων, εφόσον αυτή ανατίθεται σε ιδιαίτερο ξεχωριστό στάδιο από τα υπόλοιπα στάδια μελετών, απαιτείται η προηγούμενη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού με προκήρυξη, προκειμένου μέσα από τη διαδικασία αυτή να διασφαλίζονται οι αρχές της διαφάνειας, του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού, της ελεύθερης πρόσβασης των ενδιαφερομένων σε αυτήν και της ίσης μεταχείρισης τους να επιλεγεί ο καταλληλότερος ανάδοχος. Κατ' εξαίρεση, είναι επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση μελετητικών εργασιών μόνο στις περιπτώσεις για τις οποίες αυτή η δυνατότητα παρέχεται ρητά. Ειδικότερα, είναι επιτρεπτή με απόφαση της δημαρχιακής επιτροπής ή του κοινοτικού συμβουλίου η απευθείας ανάθεση του συνόλου των μελετητικών εργασιών κτηριακών έργων (προκαταρτικής μελέτης, προμελέτης, οριστικής μελέτης και μελέτης εφαρμογής), εφόσον προηγουμένως έχει προεκτιμηθεί η αμοιβή όλων των ανατιθέμενων ως άνω σταδίων της μελέτης αυτής και δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής μελετητικού πτυχίου Α' τάξης. Κατά συνέπεια, σε περίπτωση που ανατίθεται η εκπόνηση αποκλειστικά και μόνο του σταδίου της προκαταρτικής μελέτης, αυτή πρέπει να γίνει μόνο εφόσον προηγηθεί σχετική ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 5 και 6 του ν. 3316/2005 περί μελετών, τυχόν δε απευθείας ανάθεση αυτής, κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, καθιστά τη σχετική δαπάνη μη νόμιμη.

Μισθώματα Κτηρίων:Με τα δεδομένα αυτά, η σύναψη της επίμαχης σύμβασης αποτελεί πρωτοβουλία του Δήμου ....., ο οποίος, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, οφείλει να μεριμνά για τη στήριξη αστέγων και οικονομικά αδύνατων πολιτών (άρθρο 75 παρ. I εδ. ε αρ.3 του Κ.Δ.Κ.), με τη σύναψη δε της σύμβασης αυτής απέβλεψε στην εξασφάλιση, προεχόντως, στέγης σε πολίτες των ανωτέρω κατηγοριών. Αντικείμενο, όμως, της σύμβασης αυτής δεν αποτελεί η παροχή αυτή καθ΄εαυτή, από τα συμβαλλόμενα μέρη, κοινωνικών υπηρεσιών (σίτισης, στέγασης, κοινωνικής υποστήριξης) σε αναξιοπαθούντες πολίτες, αλλά η μίσθωση από το Δήμο ..... ακινήτου, με σκοπό τη διευκόλυνσή του στην παροχή των εν λόγω υπηρεσιών. Ειδικότερα, η από 11.3.2014 σύμβαση αποτελεί συμφωνία μεταξύ του Δήμου ..... και του κοινωφελούς Ιδρύματος, με βάση την οποία το τελευταίο ανέλαβε την υποχρέωση να παραχωρήσει στο Δήμο ακίνητο ιδιοκτησίας του για ορισμένο χρονικό διάστημα (3 έτη), η δε συμβολή του στην υλοποίηση του αντικειμένου της σύμβασης εξαντλείται στην ανωτέρω παραχώρηση. Από την πλευρά του ο Δήμος ανέλαβε την υποχρέωση να καταβάλλει μηνιαίως συγκεκριμένο αντάλλαγμα (4.500 ευρώ) για την εκ μέρους του χρήση του ανωτέρω ακινήτου, καθώς και ορισμένες παρεπόμενες υποχρεώσεις (κάλυψη κοινοχρήστων δαπανών, πληρωμή λογαριασμών Ο.Κ.Ω.). Διαπιστώνεται, συνεπώς, ότι τόσο από την άποψη των προβλεπόμενων στη σύμβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων όσο και από πλευράς των αναφερομένων σε αυτήν οικονομικών μεταβιβάσεων, η εν λόγω σύμβαση δεν αφορά σε αλληλοσυμπλήρωση αρμοδιοτήτων ή οικονομικοτεχνικών μέσων μεταξύ των συμβαλλόμενων φορέων, στο πλαίσιο κοινά εξυπηρετούμενου δημόσιου σκοπού και, συνεπώς, δεν φέρει το χαρακτήρα προγραμματικής συμφωνίας του άρθρου 100 του          ν. 3852/2010, δοθέντος ότι το μεν Ίδρυμα επέχει θέση κοινού εκμισθωτή,          με τη συμβολή του να περιορίζεται απλώς στην παραχώρηση του εκμισθούμενου ακινήτου, ο δε Δήμος, ως μισθωτής αυτού, αναλαμβάνει        όλες τις απορρέουσες από την ιδιότητά του αυτή υποχρεώσεις. Πρόκειται, δηλαδή, για κοινή σύμβαση μίσθωσης ακινήτου, επί της οποίας εφαρμογής τυγχάνουν οι διατάξεις του άρθρου 194 του Κ.Δ.Κ., αναλογικά δε οι διατάξεις του ν.3130/2003. Σύμφωνα δε με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (σκ. II), νομίμως     ο Δήμος ..... προέβη στη σύναψη της εν λόγω σύμβασης, χωρίς να έχει προηγηθεί η διενέργεια διαγωνισμού, δοθέντος ότι το ακίνητο που μισθώθηκε αποτελεί ιδιοκτησία εθνικού κληροδοτήματος, όπως είναι το φερόμενο ως δικαιούχο Ίδρυμα. Συνεπώς, παρίσταται αβάσιμος ο σχετικός λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου. Ομοίως, αβάσιμοι παρίστανται ο δεύτερος και τρίτος λόγος διαφωνίας, δοθέντος ότι η σύναψη της σύμβασης εγκρίθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος, όπως προκύπτει από το προσκομιζόμενο απόσπασμα πρακτικών της 17ης/21.11.2013 συνεδρίασης αυτού, προσκομίζεται δε η από 2.12.2014 βεβαίωση της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Υγείας του Δήμου ..... σχετικά με τη χρήση του ακινήτου. Εξάλλου, από τις διατάξεις του άρθρου 26 του β.δ. της 17.5/15.6.1959 «Περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των Δήμων         και Κοινοτήτων (ΦΕΚ Α΄ 145 και 197) συνάγεται ότι, προκειμένου για     ενοίκια μισθούμενων από τους Ο.Τ.Α. ακινήτων, απαραίτητα δικαιολογητικά, που πρέπει να επισυνάπτονται στο οικείο χρηματικό ένταλμα, αποτελούν αφενός η εγκριτική της σύμβασης απόφαση του αρμόδιου δημοτικού συμβουλίου και αφετέρου αντίγραφο του συμβολαίου μίσθωσης και, συνεπώς, η μη προσκόμιση απόδειξης είσπραξης του μισθώματος και πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης (άρθρα 12 και 13 του ν. 4122/2013, ΦΕΚ Α΄ 42),          δεν καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη κανονική. Η δε μη προσκόμιση βεβαίωσης της, προβλεπόμενης στο άρθρο 11 της σύμβασης, Επιτροπής Παρακολούθησης δεν καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη νόμιμη, καθόσον ούτε από την επίμαχη σύμβαση ούτε από κάποια διάταξη της κείμενης νομοθεσίας προκύπτει ότι η εν λόγω βεβαίωση αποτελεί νόμιμο δικαιολογητικό της εντελλόμενης δαπάνης. Περαιτέρω, όμως, η εντελλόμενη δαπάνη είναι, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη (υπό III), μη κανονική, για το λόγο ότι της έκδοσης της 8/16.1.2014 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ....., που αποτελεί την πρώτη ενέργεια για την εκτέλεση της δαπάνης, δεν προηγήθηκε η έκδοση, από την Οικονομική Επιτροπή του ίδιου Δήμου, της απαιτούμενης απόφασης δημοσιονομικής δέσμευσης, με την οποία να δεσμεύεται η αναγκαία πίστωση από τις εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό του Δήμου, οικονομικού έτους 2014, οικείες πιστώσεις (δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης), η οποία εκδόθηκε, τελικά, στις 16.7.2014 (1178/16.7.2014 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου .....). Το Κλιμάκιο, όμως, κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου συγγνωστώς και όχι από πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, υπέλαβαν ότι ενεργούσαν νομίμως και ότι τήρησαν την προπεριγραφείσα διαδικασία.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.Υπηρεσίες – εργασίες διάφορες:Μη νόμιμη η καταβολή ποσού από Δήμο σε ανώνυμη εταιρεία για την εκτέλεση της σύμβασης «Παροχή υπηρεσιών τεχνικού συμβούλου για την αντιμετώπιση του πλημμυρικού φαινομένου στο …..», καθόσον: α) μη νομίμως οι ανωτέρω υπηρεσίες ανατέθηκαν απευθείας, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 209 παρ.2 του ν. 3463/2006, διότι πρόκειται για συμβάσεις παροχής υπηρεσιών του άρθρου 1 παρ. 2β΄ του ν. 3316/2005,  καθόσον προσιδιάζουν σε υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης, και ως εκ τούτου, για την ανάθεσή τους έπρεπε να τύχουν εφαρμογής οι διατάξεις του ν. 3316/2005 (ΦΕΚ Α΄ 42/2005), β) οι εργασίες παραλήφθηκαν εκπρόθεσμα, στις 23.6.2014, ενώ η συμβατική προθεσμία περαίωσης έληγε στις 19.3.2014 και επιπλέον δεν είχαν επισυναφθεί τα παραδοτέα στοιχεία  της μελέτης και γ) κατά παράβαση του άρθρο 4 του π.δ/τος 113/2010, για το έτος 2013, δεν υπάρχει πρόταση ανάληψης υποχρέωσης της δαπάνης που να προηγείται της έγκρισης και της ψήφισης της σχετικής πίστωσης από την Οικονομική Επιτροπή.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Μη νόμιμη ..η ελεγχόμενη σύμβαση, κατά το μέρος που αφορά το αντικείμενο που αναλαμβάνει να εκτελέσει η ως άνω …., καίτοι φέρεται ως προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό αυτής, αποτελεί εξ επαχθούς αιτίας δημόσια σύμβαση παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια της Οδηγίας 2004/18 (π.δ/τος 60/2007), η οποία έχει ως αντικείμενο την παροχή εκ μέρους της ... υπηρεσιών επεξεργασίας απορριμμάτων που εμπίπτουν στο Παράρτημα ΙΙΑ της ως άνω Οδηγίας, όπως αυτό ισχύει, κατηγορία 16: «Υπηρεσίες αποκομιδής απορριμμάτων, υπηρεσίες αποχέτευσης και συναφείς υπηρεσίες». Ως εκ τούτου, έπρεπε κατά τις διατάξεις της Οδηγίας αυτής και τις προαναφερθείσες εθνικές διατάξεις του ν. 3463/2006 και του π.δ. 28/1980  να προηγηθεί για την ανάθεση των ως άνω υπηρεσιών διαγωνιστική διαδικασία, ώστε να διασφαλισθεί ότι η εν λόγω ανάθεση θα γίνει κατόπιν ανάπτυξης ανταγωνισμού μεταξύ εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ελεύθερη αγορά όσο και μεταξύ των ...Συνεπώς η ελεγχόμενη σύμβαση, και κατά το μέρος που αφορά στο αντικείμενο που αναλαμβάνει να εκτελέσει το Πανεπιστήμιο …., συνιστά κατ’ επίφαση προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, υποκρύπτουσα απευθείας ανάθεση στο Πανεπιστήμιο …. συνήθων μελετών, διεπόμενων από τις διατάξεις του ν. 3316/2005, η οποία δεν είναι νόμιμη, καθόσον δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προβλεπόμενες στο άρθρο 10 του νόμου αυτού προϋποθέσεις της απευθείας ανάθεσης μελέτης χωρίς τη διενέργεια διαγωνιστικής διαδικασίας και χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης.

Αμοιβή για την έκδοση του  βιβλίου(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, η έκδοση του βιβλίου αυτού εμπίπτει στην έννοια των λειτουργικών δαπανών, καθόσον προάγει, μέσω της προβολής της τοπικής ιστορικής συνέχειας  του εκπαιδευτικού θεσμού,  όπως αυτή καταγράφεται στο εν λόγω βιβλίο, τα κοινωνικά, πολιτιστικά και πνευματικά ενδιαφέροντα των δημοτών. Πλην όμως η οικεία δαπάνη δεν είναι νόμιμη, αφού  για τη διάθεση της σχετικής  πίστωσης  δεν τηρήθηκε η προϋπόθεση της προηγούμενης λήψης απόφασης από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου ....., όπως προβλέπεται στη διάταξη του άρθρου 158 παρ. 3 περ. α΄ του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, αλλά αντιθέτως αυτή πραγματοποιήθηκε με απόφαση της οικείας Δημαρχιακής Επιτροπής. Κατ’ ακολουθίαν αυτών,  το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν  πρέπει να θεωρηθεί. 

Εξώδικος συμβιβασμός.Με δεδομένα τα ανωτέρω και ενόψει των εκτιθέμενων στην δεύτερη σκέψη της παρούσας, ο εξώδικος συμβιβασμός, μεταξύ του Δήμου …και της φερόμενης ως δικαιούχου του εντάλματος, ως αιτιώδης δικαιοπραξία, είναι άκυρος. Ειδικότερα, δοθέντος ότι η εκτέλεση των επίμαχων εργασιών ανατέθηκε απευθείας, καίτοι το ύψος του συμβατικού ανταλλάγματος υπερέβαινε το όριο της απευθείας ανάθεσης (το οποίο κατά τον κρίσιμο χρόνο ανερχόταν στο ποσό των 8.804 ευρώ), από μη εξουσιοδοτημένα όργανα του Δήμου και χωρίς να τηρηθεί ο αναγκαίος έγγραφος τύπος, η αιτία του εξώδικου συμβιβασμού δεν είναι έγκυρη διότι πηγάζει από μη νομίμως συναφθείσα -άκυρη σύμβαση παροχής υπηρεσιών. Συνεπώς μη νόμιμα ενταλματοποιήθηκε     η δαπάνη του επιμάχου Χ.Ε., αφού αυτή ερείδεται σε άκυρο συμβιβασμό, που δεν υποχρεώνει το Δήμο σε παροχή. Εξάλλου τα υποστηριζόμενα περί αδικαιολογήτου πλουτισμού του Δήμου σε βάρος της φερόμενης ως δικαιούχου δεν ασκούν έννομη επιρροή. Και τούτο διότι, πέραν των αμφιβολιών που προεκτέθηκαν ως προς την αποδεικτική ισχύ των προσκομισθέντων χειρόγραφων αποδείξεων, στο πλαίσιο της παρούσας διαδικασίας ελέγχου, οι διατάξεις των άρθρων 904 ΑΚ επ. δεν παρέχουν νόμιμο έρεισμα για τη διενέργεια δαπάνης, η δε ικανοποίηση της σχετικής αξίωσης μόνο με άσκηση αγωγής ενώπιον του καθ’ ύλην αρμοδίου δικαστηριου δύναται να επιδιωχθεί (πρβ. ΚΠΕΔ στο Ι Τμ. 265/2013 και εκεί παρατεθείσα νομολογία).

Για την εκτέλεση οποιασδήποτε δαπάνης από τους Ο.Τ.Α. απαιτείται η προηγούμενη το μεν δημοσιονομική ανάληψη της δαπάνης από τον οικείο διατάκτη συμβούλιο, το δε διοικητική ανάληψη της σχετικής υποχρέωσης, με την έκδοση απόφασης από το εκάστοτε αρμόδιο όργανο, η μη τήρηση δε της ανωτέρω διαδικασίας, ήτοι η σύνταξη της έκθεσης ανάληψης της δαπάνης, καθιστά τη διενέργεια της δαπάνης μη νόμιμη, καθώς συνεπάγεται τη δέσμευση των πιστώσεων του δημοτικού προϋπολογισμού, χωρίς να υπάρχει νόμιμα γεννημένη υποχρέωση. (βλ. πράξη VII Τμ. 270/2008, 53, 79, 80/2012).

Προμήθεια επίπλων με απευθείας ανάθεση . Ανεπαρκής η αιτιολογία της κατεπείγουσας ανάγκης . Μη εφαρμογή των διατάξεων του Ν . 2362/95 και την κατ ' εξουσιοδότηση αυτού αποφάσεων στα Ν.Π.Δ.Δ .

ΑΜΟΙΒΗ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ: ζητείται η ανάκληση της 270/2016 Πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι το Κλιμάκιο Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε το νόμο και πρέπει για το λόγο αυτό να απορριφθούν οι περί του αντιθέτου ισχυρισμοί του αιτούντος Δήμου. Ειδικότερα, όπως ορθά κρίθηκε από το Κλιμάκιο, δεν έχει τηρηθεί η προβλεπόμενη στο άρθρο 103 παρ. 2 του ν. 3463/2006 διαδικασία, δεδομένου ότι η 437/2007 απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής για την ανάθεση στον εν λόγω δικηγόρο της νομικής υποστήριξης του Δήμου γενικά στις υποθέσεις που αφορούν στην επιβολή ανταποδοτικών τελών και δημοτικών φόρων στις επιχειρήσεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα που δραστηριοποιούνται στα διοικητικά όρια του Δήμου δεν πληροί τις απαιτήσεις της ως άνω διάταξης, αφού η απόφαση αυτή, πέραν του ότι δεν περιέχει αιτιολογία για την ανάθεση των υποθέσεων αυτών στο συγκεκριμένο δικηγόρο, αφορά σε αόριστο αριθμό υποθέσεων. Εξάλλου, ο ισχυρισμός του Δήμου ότι για το δικαστικό χειρισμό των προσφυγών (συνολικά επτά) της εταιρείας ..., δεν απαιτείτο ξεχωριστή εντολή ανάθεσης ανά υπόθεση, αφού οι υποθέσεις αυτές είναι απόλυτα συναφείς, αποτελούν «δικαστικώς» μία υπόθεση και εκδικάστηκαν την ίδια ημερομηνία, είναι απορριπτέος ως αλυσιτελής, καθόσον, ανεξαρτήτως της ύπαρξης συνάφειας, κατά τους όρους του άρθρου 122 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999), μεταξύ των εν λόγω προσφυγών, η σχετική απόφαση της Δημαρχιακής Επιτροπής (437/2007) δεν αφορούσε μόνο στη συγκεκριμένη εταιρεία αλλά σε αόριστο αριθμό νομικών προσώπων.(..)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί.