Μελέτες.Μη ανάκληση της 102/2009 πράξης του 7ου τμήματος.Ο πρώτος από τους ανωτέρω ισχυρισμούς του Δήμου πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, καθόσον, και αν υποτεθεί ότι σκοπός της σύμβασης ήταν η υποβοήθηση της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, το γεγονός αυτό δεν μεταβάλλει το χαρακτήρα της σύμβασης από σύμβαση εκπόνησης μελέτης σε σύμβαση μίσθωσης έργου, ενώ, εξάλλου, αφενός από το κείμενο της σύμβασης προκύπτει ότι ο ίδιος ο ανάδοχος όφειλε να προβεί στην ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου κυκλοφοριακών παρεμβάσεων,

H καταρτισθείσα σύμβαση, με αντικείμενο την ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου κυκλοφοριακών παρεμβάσεων στο κέντρο της πόλης της, φέρει το χαρακτήρα σύμβασης παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια του ν. 3316/2005 κι όχι σύμβασης μίσθωσης έργου, δεδομένου ότι αφενός μεν οι συμβαλλόμενοι απέβλεψαν στην παροχή των συγκεκριμένων υπηρεσιών από πρόσωπο με εξειδικευμένες γνώσεις κι όχι σ’ αυτό καθ’ εαυτό το αποτέλεσμα που έχει συμφωνηθεί, αφετέρου δε οι εκτελούμενες υπηρεσίες συνίστανται ακριβώς στην εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης, όπως προκύπτει τόσο από το περιεχόμενο της συναφθείσας από 1.2.2008 σύμβασης όσο και από το περιεχόμενο αυτής της ίδιας της συνταχθείσας μελέτης. Περαιτέρω, όμως, η απευθείας ανάθεση της επίμαχης μελέτης δεν είναι νόμιμη, διότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προβλεπόμενες στο άρθρο 10 του ν. 3316/2005 προϋποθέσεις της απευθείας ανάθεσης.

Μελέτες (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, από το προπαρατεθέν περιεχόμενο της ελεγχόμενης σύμβασης, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό, αυτή συνιστά σύμβαση εκπόνησης κυκλοφοριακής μελέτης του ν. 3316/2005. Τούτο δε διότι, πρόκειται, κατά τους ορισμούς του άρθρου 1 παρ. 1 και 2 περ. α΄ του ν.3316/2005, για σύμβαση εξ επαχθούς αιτίας μεταξύ μίας αναθέτουσας αρχής (Δήμου) και ενός αναδόχου (πολεοδόμου - συγκοινωνιολόγου) με εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία, με αντικείμενο, τη συγκέντρωση, καταγραφή, επεξεργασία και μεθοδική αξιολόγηση των απαραίτητων στοιχείων της υφιστάμενης κυκλοφοριακής οργάνωσης του Καλλικρατικού Δήμου ..... και, βάσει των εξαχθέντων συμπερασμάτων, διατύπωση των προτεινόμενων κυκλοφοριακών παρεμβάσεων, για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων και μελλοντικών κυκλοφοριακών αναγκών της πόλης, λαμβάνοντας υπόψη και την ιδιαιτερότητα της φυσιογνωμίας της περιοχής, ώστε να αναδειχθεί η ιστορική της ταυτότητα, περαιτέρω δε, μέσω της δημιουργίας εποπτικού υλικού, τη θέση αυτών των προτάσεων σε δημόσια διαβούλευση με τους πολίτες του δήμου. Ενόψει των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη, αφού δεν τηρήθηκε η προβλεπόμενη από τις διατάξεις του  ν. 3316/2005, εφαρμοστέα, εν προκειμένω, διαδικασία της διενέργειας ανοικτού ή κλειστού διαγωνισμού για την ανάθεση της μελέτης, προσφυγή δε στην εξαιρετική διαδικασία της απευθείας ανάθεσης επιτρέπεται μόνο στις περιοριστικά καθοριζόμενες με τις προπαρατεθείσες διατάξεις των άρθρων 10 παρ. 2 του ν.3316/2005 και 209 παρ. 3 του Κ.Δ.Κ. περιπτώσεις, οι οποίες δεν αποδεικνύεται από τα στοιχεία του φακέλου, ούτε, άλλωστε, ο Δήμος ισχυρίζεται ότι συντρέχουν εν προκειμένω. Ως εκ τούτου, δεν τυγχάνουν εν προκειμένω εφαρμογής οι ρυθμίσεις του άρθρου 209 παρ. 2 και 9 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, διότι δεν πρόκειται για ανάθεση απλής υπηρεσίας, όπως εσφαλμένως υπολαμβάνει η αναθέτουσα αρχή, αλλά, όπως προπαρατέθηκε,  για ανάθεση εξειδικευμένης μελέτης , όπως, εξάλλου, προκύπτει τόσο από την …τεχνική περιγραφή των υπηρεσιών, όσο και την ...απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ....., με την οποία εγκρίνεται η ανάθεση της   εν λόγω υπηρεσίας τεχνικού συμβούλου, όπου αναφέρεται ότι η ελεγχόμενη υπηρεσία ανατέθηκε για την επικαιροποίηση προηγούμενης προκαταρκτικής κυκλοφοριακής μελέτης.Κατόπιν αυτών, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Εκτέλεση έργου-...ζητείται η ανάκληση της 428/2016 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου...Κατόπιν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι: Α) όσον αφορά στον τελευταίο ως άνω διακωλυτικό της σύμβασης λόγο, το Κλιμάκιο έσφαλε κρίνοντας ότι η μειοδότρια εταιρεία δεν απέδειξε ότι διαθέτει την απαιτούμενη τεχνική ικανότητα. Τούτο δε, διότι, ανεξαρτήτως του αν εφαρμόζεται εν προκειμένω το άρθρο 46 του π.δ. 60/2007 περί δάνειας εμπειρίας τρίτων φορέων, η δέσμευση των συνεργαζόμενων μελετητών προς τη μειοδότρια εταιρεία ότι πράγματι θα παράσχουν τις ικανότητές τους σε περίπτωση που της ανατεθεί η σύμβαση, για την οποία δεν προβλέπεται από το προαναφερόμενο άρθρο συγκεκριμένος τύπος, προκύπτει εν προκειμένω, λαμβανομένου υπόψη και του μικρού ύψους του προϋπολογισθέντος κατ’ αποκοπή τμήματος των μελετών σε σχέση με το συνολικό προϋπολογισμό του έργου, από τα έγγραφα που κατέθεσε η μειοδότρια εταιρεία με την προσφορά της, ήτοι i) το έγγραφο στο οποίο κατονομάζονται οι συνεργαζόμενοι Μελετητές, που προβλέπεται στο άρθρο 3.2 της διακήρυξης, ως προς τη νομιμότητα του οποίου ουδείς εκ των διαγωνιζομένων διατύπωσε επιφύλαξη και ii) τα αντίγραφα των πτυχίων των ως άνω Μελετητών, που κατατέθηκαν μαζί με το ως άνω έγγραφο. Β) όσον αφορά στους λοιπούς διακωλυτικούς λόγους, ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε με την προσβαλλομένη ότι κωλύεται η υπογραφή της οικείας σύμβασης, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του αιτούντος και της υπέρ αυτού παρεμβαίνουσας εταιρίας. Ωστόσο, ενόψει του ιδιαίτερα χαμηλού ύψους του προϋπολογισθέντος κατ’ αποκοπή τιμήματος για τις επίμαχες μελέτες (270.000 χωρίς Φ.Π.Α.) σε σχέση με το συνολικό προϋπολογισμό του ελεγχόμενου έργου (6.991.869,92 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.) καθώς και της στενής συνάφειας των ως άνω αντικειμένων και λαμβανομένης υπόψη της επιτακτικής ανάγκης συντήρησης-βελτίωσης του οδικού δικτύου και άμεσης επέμβασης για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων και επειγουσών αναγκών που αφορούν στην ασφάλεια της οδικής κυκλοφορίας και την αποφυγή τροχαίων ατυχημάτων, το Τμήμα αποφαίνεται ότι η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή λόγω συγγνωστής πλάνης στο πρόσωπο των οργάνων της αναθέτουσας αρχής (ΕΣ VI Τμ. 2647, 2682, 2683/2016).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης και η ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη πράξη και, δεδομένου ότι δεν διαπιστώθηκε άλλος νόμιμος διακωλυτικός της υπογραφής λόγος, να υπογραφεί η οικεία σύμβαση.Ανακαλεί την 428/2016 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Καταβολή σε αυτόν ποσοστού 15% της συμφωνηθείσας αμοιβής για την εξόφληση του 1ου λογαριασμού της μελέτης «Ανάπλαση παραλιακού μετώπου Τ.Κ. ......»(....)Στο άρθρο 75 του κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του Ν. 3463/2006 (ΦΕΚ Α 114) «Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων», ορίζεται ότι : 1. Οι δημοτικές … αρχές διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Οι αρμοδιότητες των Δήμων … αφορούν, κυρίως, τους τομείς : α) Ανάπτυξης, στον οποίο περιλαμβάνονται, ιδίως : 1) Η προστασία, η αξιοποίηση και η εκμετάλλευση των τοπικών φυσικών πόρων και περιοχών … καθώς και η κατασκευή, συντήρηση και διαχείριση των σχετικών έργων και εγκαταστάσεων, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία … 8) Η εκπόνηση, υλοποίηση και η συμμετοχή σε προγράμματα για την τουριστική ανάπτυξη των περιοχών τους … καθώς και η δημιουργία θερέτρων και άλλων εγκαταστάσεων αναψυχής και τουρισμού … β) Περιβάλλοντος, στον οποίο περιλαμβάνεται, ιδίως : 1. Η εκπόνηση τοπικών προγραμμάτων για την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού, αρχιτεκτονικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, στο πλαίσιο των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών. … 7. Η μελέτη, διαχείριση και εκτέλεση προγραμμάτων οικιστικής και πολεοδομικής ανάπτυξης. 8. Η λήψη μέτρων για την αποκατάσταση και ανάπλαση των περιοχών της περιφέρειάς τους … 20. Η προκαταρκτική πρόταση ανάπλασης ορισμένης περιοχής, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις των άρθρων 9 και 10 του ν. 2508/1997 … γ) Ποιότητας ζωής και εύρυθμης λειτουργίας των πόλεων και των οικισμών, στον οποίο περιλαμβάνονται, ιδίως : … 12. Η μέριμνα για τη λήψη μέτρων για την προστασία και αναβάθμιση της αισθητικής των πόλεων και των οικισμών. 15. Η μελέτη των έργων συντήρησης και βελτίωσης του οδικού δικτύου αρμοδιότητας του Δήμου. … στ) Παιδείας, πολιτισμού και αθλητισμού, στον οποίο περιλαμβάνονται, ιδίως : … 6. Η προστασία μουσείων, μνημείων … καθώς και αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων της περιοχής και των εγκαταστάσεων αυτών … 10. Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού. …». Περαιτέρω, στο άρθρο 209 παρ.4 του ίδιου Κώδικα ορίζεται ότι : «Οι μελέτες των έργων και παροχής υπηρεσιών και τα τεύχη δημόσιου διαγωνισμού ανάθεσης μελετών ή παροχής υπηρεσιών του ν. 3316/2005 (ΦΕΚ Α 42) των Δήμων … συντάσσονται και θεωρούνται από την τεχνική υπηρεσία τους και, αν δεν υπάρχει τέτοια τεχνική υπηρεσία ή αυτή αδυνατεί, από την Τεχνική Υπηρεσία Δήμων και Κοινοτήτων (Τ.Υ.Δ.Κ.) … Αν η Τεχνική Υπηρεσία Δήμων και Κοινοτήτων (Τ.Υ.Δ.Κ.) αδυνατεί να συντάξει τη μελέτη, αδυναμία που βεβαιώνεται από τον Προϊστάμενό της, επιτρέπεται με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής η ανάθεση εκπόνησης μελετών πάσης φύσης σε ιδιώτες μελετητές και ιδιωτικά γραφεία μελετών σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις». Τέλος, με το άρθρο 280 παρ.VIII του Ν. 3852/2010 «Πρόγραμμα Καλλικράτης» (ΦΕΚ Α 87) καταργήθηκαν τα τμήματα Τεχνικών Υπηρεσιών των Δήμων και Κοινοτήτων των κρατικών Περιφερειών. Από τις ως άνω διατάξεις συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι οι Δήμοι, έχουν αρμοδιότητες που αφορούν στην ανάπτυξη και αξιοποίηση των περιοχών της εδαφικής τους περιφέρειας, την εκπόνηση προγραμμάτων για την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού, αρχιτεκτονικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής στους οικισμούς των ορίων τους, στην οποία περιλαμβάνεται η μέριμνα και η λήψη μέτρων για την προστασία και αναβάθμιση αυτών καθώς και την προστασία των μνημείων και των ιστορικών χώρων της περιοχής τους. Στο πλαίσιο των ως άνω αρμοδιοτήτων και όπου αυτό απαιτείται, υποχρεούνται να συντάσσουν τις οικείες μελέτες για την υλοποίησή τους. Εκ τούτων παρέπεται ότι η ανάθεση της εκπονήσεως μελετών σε τρίτους ιδιώτες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, επιτρέπεται μόνον στην περίπτωση που στον οικείο Δήμο δεν υπάρχει τεχνική υπηρεσία ή η υπάρχουσα αδυνατεί να προβεί στη σύνταξη αυτών. Τούτο δε καθόσον, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους, οι Δήμοι δύνανται να διαθέτουν πιστώσεις για την πληρωμή δαπανών που αφορούν, μεταξύ άλλων, στην εξασφάλιση των απαραίτητων υλικοτεχνικών μέσων υλοποιήσεώς τους και στην εν γένει επιτυχή εκτέλεση των απορρεουσών από αυτές υποχρεώσεων, πλην όμως οι δαπάνες αυτές πρέπει να είναι σύμφωνες με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχειρίσεως, η οποία σε κάθε κατηγορία δαπανών ορίζεται σε σχέση με τις αρχές της οικονομικότητας, της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας και της αναγκαιότητας σύμφωνα με τις συνθήκες πραγματοποιήσεώς τους. Ειδικότερα, ενόψει της αρχής της οικονομικότητας που επιβάλλει την εκπλήρωση των σκοπών των φορέων αυτών με την κατά το δυνατόν ελάχιστη επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους, δεν δύνανται, για την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους, να διαθέτουν πιστώσεις για την πληρωμή δαπανών που αφορούν στην εκπόνηση μελετών που εμπίπτουν στα συνήθη καθήκοντα των υπαλλήλων των εν λόγω φορέων, κατά κλάδο, όπως αυτά περιγράφονται στις οικείες οργανικές διατάξεις, αναθέτοντας

Αρδευτικό δίκτυο...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι για τις αναγκαίες παρεμβάσεις στα υδατορέματα, απαιτείται η προηγούμενη οριοθέτησή τους, η παράλειψη της οποίας συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια στη δημοπράτηση ενός δημοσίου έργου αφενός διότι με την οριοθέτηση προστατεύεται το περιβάλλον (με τη διατήρηση του υδατορέματος ως αυτοτελούς υδρογεωλογικού στοιχείου και οικοσυστήματος), αφετέρου δε διότι αυτή καθορίζει με ακρίβεια το φυσικό αντικείμενο των επιτρεπομένων παρεμβάσεων και συνακόλουθα καθορίζει την προϋπολογιζόμενη δαπάνη κάθε έργου. Δεδομένου όμως του ισχυρισμού της αναθέτουσας αρχής ότι η οριοθέτηση των χειμάρρων θα τελεσφορήσει λίαν συντόμως, καθόσον εντός του φακέλου υπάρχουν πλήρη τα στοιχεία που απαιτούνται για την οριοθέτησή τους (τοπογραφικά και υψομετρικά διαγράμματα, διατομές των χειμάρρων, μηκοτομές και αναλυτική προμέτρηση αντιπλημμυρικών – αποχετευτικών – στραγγιστικών έργων), το Τμήμα κρίνει ότι μπορεί να επιτραπεί η υπογραφή της συμβάσεως υπό τους εξής όρους : α) η οριοθέτηση των χειμάρρων να λάβει χώρα πριν από την έναρξη των εργασιών, β) η έγκριση της οριοθετήσεως να είναι η προτεινόμενη με τις ήδη υπάρχουσες, στο φάκελο του δημοπρατηθέντος έργου, μελέτες και γ) να μην υπάρξει τροποποίηση του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου του έργου τόσο ως προς το σύνολο της προϋπολογιζόμενης δαπάνης όσο και ως προς τη δαπάνη των επιμέρους εργασιών (με αυξομειώσεις εργασιών). Κατά την ειδικότερη όμως γνώμη της έχουσας συμβουλευτική μόνον ψήφο, Παρέδρου, Ευαγγελίας Σεραφή, η οριοθέτηση των χειμάρρων, η οποία σκοπεί τόσο στην προστασία του περιβάλλοντος όσο και στον καθορισμό της ακριβούς δαπάνης κάθε δημόσιας επιτρεπομένης παρέμβασης, ως ουσιώδης όρος, πρέπει να προϋπάρχει και να εξετάζεται από το Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου στα πλαίσια του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας. Ως εκ τούτου και εφόσον δεν διαπιστώθηκε πλημμέλεια κατά τη διαγωνιστική διαδικασία, θα πρέπει να επανυποβληθεί ο φάκελος σε αυτό όταν χορηγηθεί η έγκριση της οριοθετήσεως των χειμάρρων προκειμένου να κριθεί θετικά ότι δι’ αυτής (οριοθετήσεως) δεν επήλθε ουσιώδης μεταβολή ή τροποποίηση στο φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της συμβάσεως. Τέλος, εφόσον έγινε δεκτή η δυνατότητα υπογραφής της συμβάσεως υπό τον όρο της προ της ενάρξεως των εργασιών, εγκρίσεως της οριοθετήσεως των χειμάρρων παρέλκει η εξέταση των λοιπών λόγων περί συγγνωστής πλάνης και συνδρομής δημοσίου συμφέροντος.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανακλήσεως και η ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλομένη 95/2013 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και εφόσον δεν αναδείχθηκε δι’ αυτής άλλος λόγος διακωλυτικός της υπογραφής της οικείας συμβάσεως, να γίνει δεκτό ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της, υπό τον όρο της προ της ενάρξεως των εργασιών οριοθετήσεως των χειμάρρων, όπως ειδικότερα ορίζεται σε προηγούμενη σκέψη.