ΘΕΜΑ: Κοινοποίηση ορισμένων διατάξεων του άρθρου 5 του ν. 4038/2012 «Επείγουσες ρυθμίσεις που αφορούν την εφαρμογή του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-2015» (ΦΕΚ 14 Α702.02.2012), καθώς και των διατάξεων της παραγράφου 3 του άρθρου 116 του ν.4070/2012 «Ρυθμίσεις ηλεκτρονικών επικοινωνιών, μεταφορών, δημοσίων έργων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 82 Α'/10.04.2012).

Θέμα: Κοινοποίηση εγγράφου του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με το περιεχόμενο του φακέλου ανάθεσης δημοσίου έργου και προγραμματικών συμβάσεων έργων, που υποβάλλονται για προσυμβατικό έλεγχο.Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ 16

Αντιπλημμυρικά έργα..ζητείται η ανάκληση της 438/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα παρατέθηκαν στις σκέψεις ΙΙ και ΙΙΙ της παρούσας, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι, κατά τα ορθώς κριθέντα από το Κλιμάκιο, δεν συντρέχουν στην κρινόμενη υπόθεση οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα: Η δαπάνη, που περιλαμβάνεται στην συμπληρωματική σύμβαση και αφορά στην πληρωμή της χρηματικής εισφοράς απόρριψης προϊόντων εκσκαφών σε διαχειριστή ΑΕΚΚ, μη νομίμως ορίσθηκε ότι θα πληρωθεί στην ανάδοχο απολογιστικά, δοθέντος ότι αυτή δεν αφορά σε εργασίες που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τιμολογηθούν, ούτε σε δοκιμαστικές εργασίες και έρευνες, ούτε συντρέχει περίπτωση αδυναμίας προσδιορισμού των ποσοτήτων και των προς εκτέλεση εργασιών, περιστάσεις δηλαδή που πρέπει, κατά νόμο, να συντρέχουν, προκειμένου να επιλεγεί η εφαρμογή του απολογιστικού συστήματος ή προκειμένου να ζητηθεί από τον ανάδοχο να εκτελέσει ορισμένες εργασίες απολογιστικώς (πρβλ. άρθρο 9 του Κώδικα Δημοσίων Έργων). Αντιθέτως, η εν λόγω δαπάνη αφορά σε κόστος (κόστος υποδοχής αποβλήτων εκσκαφής σε Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης, Σ.Σ.Ε.Δ.), το οποίο είναι εκ των προτέρων γνωστό και δύναται ευχερώς να προσδιορισθεί καθ΄ύψος, αφού είναι επίσης ευχερώς προσδιορίσιμη και η ποσότητα των αποβλήτων (εκσκαφών) που θα παραχθούν κατά την εκτέλεση του έργου, έπρεπε δε να συνυπολογισθεί στην τιμή των εργασιών εκσκαφής στο οικείο άρθρο του Τιμολογίου του έργου. Άλλωστε, στην Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων των τευχών δημοπράτησης του έργου, που εγκρίθηκε τον Μάιο 2016, προβλέπεται ρητώς η υποχρέωση του αναδόχου να εξασφαλίσει “τους αναγκαίους χώρους για τη απόθεση προϊόντων ορυγμάτων, περισσευμάτων φυτικών γαιών, υπολειμμάτων κάθε είδους έργων, όπως οποιουδήποτε περισσεύματος υλικών” και διευκρινίζεται ότι η Υπηρεσία δεν θα αναγνωρίσει καταβολή αποζημίωσης σχετιζόμενη με τέτοια προβλήματα. Επιπλέον, η Κ.Υ.Α. 36259/1757/Ε103//2010 «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (Α.Ε.Κ.Κ.)» (Β΄ 1312), η οποία εκδόθηκε κατ΄εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 17 του ν. 2939/2001 και καθόρισε τις ειδικότερες υποχρεώσεις των παραγωγών ή διαχειριστών αποβλήτων εκσκαφών, μεταξύ των οποίων τη συμμετοχή τους σε συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων που παράγονται από τη δραστηριότητά τους (άρθρο 8 της Κ.Υ.Α.), ήταν σε ισχύ κατά το χρόνο δημοπράτησης του έργου (2016) και επομένως έπρεπε να διαληφθεί πρόβλεψη στα τεύχη δημοπράτησης του έργου ως προς τα οριζόμενα σε αυτήν. Συνεπώς, και ενόψει του ότι δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ούτε προβάλλεται από την αιτούσα ότι η υποχρέωση συνεργασίας με εγκεκριμένο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης (Α.Ε.Κ.Κ.) ανέκυψε μετά τη δημοπράτηση του αρχικού έργου, λόγω λ.χ. το πρώτον δημιουργίας Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (Σ.Σ.Ε.Δ.) Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.) στην οικεία γεωγραφική περιφέρεια μετά τη δημοπράτηση του έργου, δεν συντρέχει ούτε η προϋπόθεση του απροβλέπτου, προκειμένου να συμπεριληφθεί νομίμως η εν λόγω δαπάνη στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, απορριπτομένου ως αβασίμου του ισχυρισμού, που προβάλλεται με την αίτηση, ότι η οριστική μελέτη του έργου εγκρίθηκε από την αναθέτουσα αρχή στις 31.3.2010, ενώ η προαναφερόμενη ΚΥΑ, που προέβλεψε τη σχετική υποχρέωση διαχείρισης των αποβλήτων, δημοσιεύθηκε στις 24.8.2010. Τέλος, σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως των προαναφερόμενων πλημμελειών, που συνδέονται με το εξεταζόμενο κονδύλιο των απολογιστικών δαπανών για την πληρωμή χρηματικής εισφοράς απόρριψης προϊόντων εκσκαφών, αυτό, όπως ορθώς επίσης κρίθηκε από το Κλιμάκιο, συνυπολογίζεται για την εξαγωγή του ποσού της συνολικής αξίας της συμπληρωματικής σύμβασης και τη σύγκρισή της με την αξία της αρχικής σύμβασης, με συνέπεια η αξία της συμπληρωματικής σύμβασης, ανερχόμενη στο ποσό των 799.524,19 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), να υπερβαίνει το ποσοστό του πενήντα τοις εκατό (50%) του ποσού της αρχικής σύμβασης του έργου (1.340.767,81 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α.), κατά παράβαση των οριζομένων στις διατάξεις του άρθρου 57 του Κώδικα Δημοσίων Έργων. Ο ισχυρισμός δε της αιτούσας ότι το εν λόγω κονδύλιο δεν συναθροίζεται με τα λοιπά κονδύλια της συμπληρωματικής σύμβασης, προκειμένου να εξαχθεί η συνολική αξία αυτής και να υπολογισθεί το ύψος αυτής σε σχέση με την αξία της αρχικής σύμβασης, διότι αφορά σε ένα “επιπλέον κόστος” και δεν αφορά σε “εκτέλεση εργασιών (υπερσυμβατικών και νέων)” είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Τούτο, διότι τέτοια εξαίρεση δεν προβλέπεται στο νόμο, περαιτέρω δε διότι το εν λόγω κονδύλιο (ανεξαρτήτως του ζητήματος που αφορά στον εσφαλμένο, κατά τα ανωτέρω, προσδιορισμό του τρόπου πληρωμής του) αφορά σε κόστος, που συνδέεται με την εκτέλεση καθεαυτή των εργασιών εκσκαφής του έργου, οι οποίες προβλέπονται και περιγράφονται στο Τιμολόγιο αυτού και δεν αφορά σε εργασίες πράγματι απολογιστικές (λ.χ. δαπάνες για εργασίες που καθίστανται αναγκαίες λόγω τυχαίως ανευρεθέντων αρχαιολογικών ευρημάτων), που ενδεχομένως κατά περίπτωση να δικαιολογούσαν την εξαίρεση της αξίας εκτέλεσής τους από το άθροισμα των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης (πρβλ. Γνωμοδ. Ν.Σ.Κ. 109/1997)..(...)Δεν ανακαλεί την 438/2019 πράξη του Ε’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Με τις πιο πάνω προδικαστικές προσφυγές, οι προσφεύγοντες ζητούν την ακύρωση της από 20-9-2022 κοινοποιηθείσας απόφασης της 1ης Συνεδρίασης/08-09-2022 (Θέμα 7) του Πρυτανικού Συμβουλίου της αναθέτουσας (εφεξής «προσβαλλομένη») και της με αυτήν επικυρωθείσας, με αρ. πρωτ. 3160/15-6-2022 απόφασης του Πρύτανη της αναθέτουσας. Η πρώτη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πράξεων, κατά το μέρος που κρίθηκαν δεκτές οι προσφορές του πρώτου προσφεύγοντα και του τρίτου παρεμβαίνοντα και ορίστηκε ο τελευταίος προσωρινός ανάδοχος. Η δεύτερη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πάνω πράξεων, κατά το μέρος που απορρίφθηκε ο δεύτερος προσφεύγων και κρίθηκαν δεκτοί ο πρώτος προσφεύγων, ο τρίτος προσφεύγων και ο πρώτος παρεμβαίνων. Η τρίτη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πάνω πράξεων, κατά το μέρος που κρίθηκαν δεκτοί ο πρώτος προσφεύγων και ο πρώτος παρεμβαίνων. Η διαφορά αναφύεται στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμβασης για την …, συνολικής εκτιμώμενης άνευ ΦΠΑ και άνευ παρατάσεων και προαιρέσεων αξίας 919.354,83 ευρώ, που απεστάλη για δημοσίευση στην ΕΕΕΕ την 18-1-2021 και δημοσιεύθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ με Μον. ΑΔΑΜ … την 26-1-2021 και στο ΕΣΗΔΗΣ με συστημικό α/α …. 

Με τις πιο πάνω προδικαστικές προσφυγές, οι προσφεύγοντες ζητούν την ακύρωση της από 20-9-2022 κοινοποιηθείσας απόφασης της 1ης Συνεδρίασης/08-09-2022 (Θέμα 7) του Πρυτανικού Συμβουλίου της αναθέτουσας (εφεξής «προσβαλλομένη») και της με αυτήν επικυρωθείσας, με αρ. πρωτ. 3160/15-6-2022 απόφασης του Πρύτανη της αναθέτουσας. Η πρώτη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πράξεων, κατά το μέρος που κρίθηκαν δεκτές οι προσφορές του πρώτου προσφεύγοντα και του τρίτου παρεμβαίνοντα και ορίστηκε ο τελευταίος προσωρινός ανάδοχος. Η δεύτερη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πάνω πράξεων, κατά το μέρος που απορρίφθηκε ο δεύτερος προσφεύγων και κρίθηκαν δεκτοί ο πρώτος προσφεύγων, ο τρίτος προσφεύγων και ο πρώτος παρεμβαίνων. Η τρίτη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πάνω πράξεων, κατά το μέρος που κρίθηκαν δεκτοί ο πρώτος προσφεύγων και ο πρώτος παρεμβαίνων. Η διαφορά αναφύεται στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμβασης για την …, συνολικής εκτιμώμενης άνευ ΦΠΑ και άνευ παρατάσεων και προαιρέσεων αξίας 919.354,83 ευρώ, που απεστάλη για δημοσίευση στην ΕΕΕΕ την 18-1-2021 και δημοσιεύθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ με Μον. ΑΔΑΜ … την 26-1-2021 και στο ΕΣΗΔΗΣ με συστημικό α/α …. 

Με τις πιο πάνω προδικαστικές προσφυγές, οι προσφεύγοντες ζητούν την ακύρωση της από 20-9-2022 κοινοποιηθείσας απόφασης της 1ης Συνεδρίασης/08-09-2022 (Θέμα 7) του Πρυτανικού Συμβουλίου της αναθέτουσας (εφεξής «προσβαλλομένη») και της με αυτήν επικυρωθείσας, με αρ. πρωτ. 3160/15-6-2022 απόφασης του Πρύτανη της αναθέτουσας. Η πρώτη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πράξεων, κατά το μέρος που κρίθηκαν δεκτές οι προσφορές του πρώτου προσφεύγοντα και του τρίτου παρεμβαίνοντα και ορίστηκε ο τελευταίος προσωρινός ανάδοχος. Η δεύτερη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πάνω πράξεων, κατά το μέρος που απορρίφθηκε ο δεύτερος προσφεύγων και κρίθηκαν δεκτοί ο πρώτος προσφεύγων, ο τρίτος προσφεύγων και ο πρώτος παρεμβαίνων. Η τρίτη προσφυγή στρέφεται κατά των πιο πάνω πράξεων, κατά το μέρος που κρίθηκαν δεκτοί ο πρώτος προσφεύγων και ο πρώτος παρεμβαίνων. Η διαφορά αναφύεται στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμβασης για την …, συνολικής εκτιμώμενης άνευ ΦΠΑ και άνευ παρατάσεων και προαιρέσεων αξίας 919.354,83 ευρώ, που απεστάλη για δημοσίευση στην ΕΕΕΕ την 18-1-2021 και δημοσιεύθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ με Μον. ΑΔΑΜ … την 26-1-2021 και στο ΕΣΗΔΗΣ με συστημικό α/α …. 

Λειτουργική βελτίωση στεγάστρων λαϊκής αγοράς:..Με δεδομένα αυτά, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη. Τούτο, διότι η 220/8.6.2017 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου περί απευθείας ανάθεσης της βελτίωσης των στεγάστρων της λαϊκής αγοράς στη φερόμενη ως δικαιούχο και ανάδοχο της αρχικής κατασκευής τους εταιρεία στερείται νόμιμης και επαρκούς αιτιολογίας. Ειδικότερα, η ανωτέρω ανάθεση συνιστά νέο αυτοτελές έργο λειτουργικής βελτίωσης των στεγάστρων κάλυψης των πάγκων πώλησης προϊόντων στη δημοτική λαϊκή αγορά, η εγκατάσταση των οποίων είχε ολοκληρωθεί, κατά τα ανωτέρω, ήδη από τα τέλη του έτους 2016, χωρίς να προκύπτουν σαφώς οι τεχνικοί λόγοι που θα καθιστούσαν αναγκαία, κατ’ άρθρο 125 του ν. 3669/2008, την εκτέλεσή του αποκλειστικά από την εταιρεία αυτή. Σε κάθε περίπτωση άλλωστε, το εν λόγω άρθρο 125 του ν. 3669/2008 έχει καταργηθεί από 8.8.2016, με το άρθρο 377 του ν. 4412/2016, και δεν μπορεί, σύμφωνα με τα οριζόμενα από το άρθρο 376 παρ. 2 του ν. 4412/2016, να τύχει εφαρμογής και να διέπει τη νέα σύμβαση βελτίωσης των στεγάστρων, δεδομένου ότι το έργο της κατασκευής και εγκατάστασής τους είχε ολοκληρωθεί. Για τον ίδιο λόγο, εξάλλου, μη νομίμως γίνεται επίκληση από το Δήμο τόσο του άρθρου 74 παρ. 1 και 2 του ν. 3669/2008, περί υποχρεωτικής συντήρησης του έργου από τον ανάδοχο κατά το χρόνο εγγύησης, την οποία άλλωστε, κατά τις ως άνω ρυθμίσεις και εντός του προβλεπόμενου από το νόμο χρονικού διαστήματος των 15 μηνών, έπρεπε αυτή να αναλάβει χωρίς αντάλλαγμα, όσο και του άρθρου 164 του ίδιου νόμου περί της δυνατότητας ανάθεσης συμπληρωματικών εργασιών στον ανάδοχο εκτελούμενου έργου, καθόσον η απόφαση για τη βελτίωση των στεγάστρων ελήφθη μετά την ολοκλήρωση της κύριας εργολαβίας και την εγκατάσταση των μικροπωλητών στις νέες εγκαταστάσεις. Η δε επικαλούμενη από το Δήμο 2173/1.6.2017 απόφαση του Περιφερειάρχη … περί παράτασης της προθεσμίας διαχειριστικής ολοκλήρωσης της Πράξης «Ολοκληρωμένη παρέμβαση αστικής ανάπτυξης πόλης … Δήμου …»έως 31.8.2018, αφορά στο υποέργο της προμήθειας και τοποθέτησης κλιματιστικών μονάδων στο κτήριο του πολυλειτουργικού χώρου και όχι στο επίμαχο έργο της βελτίωσης των στεγάστρων. Τέλος, ενόψει των ανωτέρω καθώς και της χρηματοδότησης του έργου της λειτουργικής βελτίωσης των στεγάστρων από ίδιους πόρους του Δήμου …, δεν απαιτείτο εν προκειμένω η αποστολή σύμφωνης γνώμης για την υλοποίησή του από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΦΕΡΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΣΤΙΣ 15/11/2017:Με δεδομένα όσα προεκτέθηκαν, το Κλιμάκιο διαπιστώνει κατ’ αρχάς ότι τμήμα του αντικειμένου της μελέτης που ανέλαβε, στο πλαίσιο της από 20.4.2023 προγραμματικής σύμβασης, να εκπονήσει η ΝΜΑ ΑΕ με ίδια μέσα και χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα (υποέργο 1), έχει συμπεριληφθεί στο φυσικό αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης, ήτοι του υποέργου 2 της ίδιας προγραμματικής σύμβασης. Ειδικότερα, όπως εκτέθηκε ήδη (σκέψεις 5 και 6), στο άρθρο 1 της τελευταίας προσδιορίζεται το αντικείμενο καθενός από τα τρία (3) υποέργα, στα οποία αναλύονται οι εργασίες που προβλέπονται για την υλοποίησή της. Σχετικά δε με το υποέργο 1, ήτοι τη μελέτη που ανέλαβε να συντάξει η ΝΜΑ ΑΕ, στο αντικείμενο αυτής κατ’ αρχήν περιλαμβάνονταν, πλην άλλων, η ταξινόμηση των ευρισκόμενων στον χώρο του λατομείου σωρών αποβλήτων κατά ΕΚΑ και η σύνταξη σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων σε συνάρτηση με τα υπάρχοντα απόβλητα (όπως επίσης και η τοπογραφική αποτύπωση του χώρου του λατομείου και των σωρών αποβλήτων και η ογκομέτρηση αυτών). Στο αντικείμενο του υποέργου 2 της προγραμματικής σύμβασης προβλέφθηκε ότι περιλαμβάνεται η εκτέλεση των εργασιών διαχείρισης των αποβλήτων βάσει του σχεδίου που θα είχε (ήδη) συνταχθεί στο πλαίσιο της μελέτης, ήτοι εργασίες συγκέντρωσης των αποβλήτων σε σωρούς, ανάκτησης υλικών επιτόπου ή παράδοσης σε κατάλληλη εταιρεία των αποβλήτων που δεν μπορούν να υποστούν επιτόπια διαχείριση. Περαιτέρω, στο μεν άρθρο 3 της προγραμματικής σύμβασης διευκρινίσθηκε ότι για την εκτέλεση της εν λόγω μελέτης δεν θα καταβληθεί τίμημα, στο δε άρθρο 7 αυτής, ότι η ΝΜΑ ΑΕ επρόκειτο να την εκπονήσει με ίδια μέσα. Ωστόσο, από το Παράρτημα Ι της διακήρυξης της ελεγχόμενης σύμβασης, όπου περιγράφεται αναλυτικά το φυσικό αντικείμενο της  σύμβασης παροχής της υπηρεσίας διαχείρισης των ευρισκόμενων εντός του λατομείου ΤΙΤΑΝ φερτών υλικών, προκύπτει ότι στις προς εκτέλεση από τον ανάδοχο εργασίες περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, και οι εργασίες αναγνώρισης των ρευμάτων υλικών που παραμένουν στον χώρο και υπολογισμού της ποσότητας, διενέργειας δειγματοληψιών και αναλύσεων υλικών για τον προσδιορισμό της επικινδυνότητας των αποβλήτων, όπως και εκπόνησης σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων βάσει των αποτελεσμάτων των ανωτέρω εργασιών, η δε εκτιμώμενη αξία αυτών ανέρχεται σε 17.950,90 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Εκ τούτων παρέπεται ότι υπό το ισχύον περιεχόμενο της προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και της ΝΜΑ ΑΕ, δεν υφίσταται έρεισμα για την καταβολή αμοιβής για τις συγκεκριμένες εργασίες, καθόσον αυτές επρόκειτο να εκτελεστούν από τη ΝΜΑ ΑΕ χωρίς αμοιβή. Κατόπιν των προεκτεθέντων, θα πρέπει να τροποποιηθεί η προγραμματική σύμβαση με την αναπροσαρμογή του άρθρου 1, όπου προσδιορίζεται το αντικείμενο κάθε υποέργου, προκειμένου οι επίμαχες εργασίες να συμπεριληφθούν στο αντικείμενο του υποέργου 2. Πέραν τούτου, το Κλιμάκιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις πλημμέλειες στην ως άνω διαδικασία ανάθεσης και, συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης, υπό τον όρο ότι θα τροποποιηθεί, κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, η προγραμματική σύμβαση, σε εκτέλεση της οποίας θα συναφθεί η οικεία σύμβαση. Σημειώνεται ότι πριν από την υπογραφή της σύμβασης η αναθέτουσα αρχή πρέπει να ζητήσει όπως προσκομίσει η ανάδοχος υπεύθυνη δήλωση περί μη συνδρομής των περιπτώσεων που απαριθμούνται στο άρθρο 5ια του Κανονισμού (ΕΕ) 2022/576 του Συμβουλίου της 8ης Απριλίου 2022 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 833/2014 σχετικά με περιοριστικά μέτρα λόγω ενεργειών της Ρωσίας που αποσταθεροποιούν την κατάσταση στην Ουκρανία.

Εξάλλου, σύμφωνα με την έννοια των διατάξεων των άρθρων 23 § 3 και 24 § 5 του π.δ/τος 609/1985 («Κατασκευή δημοσίων έργων», ΦΕΚ Α΄ 223), όπως αυτές ίσχυαν στην υπό κρίση υπόθεση, σε περίπτωση λήξεως ισχύος των προσφορών πριν από την έγκριση του αποτελέσματος, η αναθέτουσα αρχή δύναται να ζητήσει από τους συμμετέχοντες την υποβολή δηλώσεων παρατάσεως της ισχύος των προσφορών και των εγγυήσεων συμμετοχής τους και να συνεχίσει τον διαγωνισμό μόνο μεταξύ εκείνων, που υπέβαλαν σχετική δήλωση (πρβλ. ΣτΕ 3214/2003, 1510/2002, ΕΑ ΣτΕ 330/2007), άλλως αποκλειομένων από τα επόμενα στάδια της διαδικασίας των διαγωνιζομένων εκείνων, οι οποίοι, αν και προσκλήθηκαν δεν συμμορφώθηκαν με τις σχετικές υποδείξεις. Σύμφωνα με το άρθρο 14§1 του ν. 2690/1999 («Κύρωση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ Α΄ 45): «Το συλλογικό όργανο συνεδριάζει νομίμως όταν στη σύνθεσή του μετέχουν, ως τακτικά ή αναπληρωματικά μέλη, περισσότερα από τα μισά των διορισμένων τακτικών μελών (απαρτία). Η απαρτία πρέπει να υπάρχει σε όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης. (…) Στα τριμελή συλλογικά όργανα, για την ύπαρξη απαρτίας, απαιτείται η παρουσία και των τριών (3) τακτικών ή αναπληρωματικών μελών». Επίσης, στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 15 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι: «Οι αποφάσεις των συλλογικών οργάνων, αν ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, λαμβάνονται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών. (…) Σε κάθε περίπτωση, αν υπάρξει ισοψηφία, υπερισχύει η ψήφος του προέδρου, εκτός αν η ψηφοφορία είναι μυστική, οπότε αυτή επαναλαμβάνεται για μια ακόμη φορά, η τυχόν δε νέα ισοψηφία ισοδυναμεί με απόρριψη. Το μέλος που απέχει από την ψηφοφορία ή δίδει λευκή ψήφο θεωρείται απόν». Σύμφωνα με την έννοια των διατάξεων αυτών, οι οποίες εφαρμόζονται και στη λειτουργία των νομαρχιακών επιτροπών, για την οποία δεν υπάρχουν ειδικότερες ρυθμίσεις στις διατάξεις του π.δ/τος 30/1996 («Κώδικας Νομαρχιακής αυτοδιοίκησης», ΦΕΚ Α΄ 21), τα τριμελή συλλογικά όργανα έχουν απαρτία, όταν καθ’ όλη τη διάρκεια των συνεδριάσεων παρίστανται και τα τρία μέλη τους, Σε περίπτωση δε που κάποιο από αυτά απουσιάζει ή κωλύεται, πρέπει να καλείται το αναπληρωματικό μέλος. Περαιτέρω, οι αποφάσεις λαμβάνονται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών, σε περίπτωση δε ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του προέδρου, εφόσον η ψηφοφορία δεν είναι μυστική, ενώ εάν κάποιο μέλος δώσει λευκή ψήφο, θεωρείται απόν. Με το τιθέμενο από την τελευταία αυτή ρύθμιση πλάσμα δικαίου αποσκοπείται η ευχερέστερη λήψη αποφάσεων από τα συλλογικό όργανο και όχι η ανατροπή της ήδη σχηματισμένης, πριν από τη λήψη αποφάσεως, νόμιμης απαρτίας αυτού, εκ μόνου του γεγονότος της παροχής λευκής ψήφου. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, ότι δηλαδή με την, εκ μέρους του συμμετέχοντος σε όλη τη διαδικασία μέλους, παροχή λευκής ψήφου ανατρέπεται η σχηματισθείσα σε προηγούμενο στάδιο απαρτία, θα οδηγούσε στην αδυναμία λήψης αποφάσεων από το συλλογικό όργανο σε κάθε αντίστοιχη περίπτωση, καθώς τα μέλη που ψηφίζουν «λευκό», δεν κωλύονται ούτε απουσιάζουν, ώστε να αναπληρωθούν νομίμως από τα αναπληρωματικά για το σχηματισμό της, απαιτούμενης για την ύπαρξη νόμιμης σύνθεσης, απαρτίας. Συνεπώς, το τριμελές συλλογικό όργανο με νόμιμη σύνθεση λαμβάνει απόφαση, όταν ένα από τα τρία παριστάμενα μέλη του ψηφίζει «λευκό». Σε περίπτωση δε ισοψηφίας των λοιπών δύο μελών, εφόσον ένα εξ αυτών είναι ο πρόεδρος του οργάνου, μπορεί να ληφθεί θετική ή αρνητική απόφαση ανάλογα με την ψήφο αυτού, η οποία και υπερισχύει.

Συμπληρωματικές συμβάσεις.Καταβολή ποσού 126.998,00 ευρώ στη φερόμενη ως δικαιούχο εργοληπτική εταιρεία «......», σε εξόφληση του 3ου λογαριασμού του έργου «Συντήρηση και αξιοποίηση Μετοχίου Ιεράς Σκήτης Αγίου Ανδρέα». Ως αιτιολογία της άρνησής του ο Επίτροπος προέβαλε ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη, κατά το ποσό των 30.837,06 ευρώ, που αφορά στην 1η συμπληρωματική σύμβαση του εν λόγω έργου, καθόσον δεν στοιχειοθετείται η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων που να δικαιολογούν την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της ανάθεσης συμπληρωματικών εργασιών στον ανάδοχο του αρχικού έργου, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 57 του ν. 3669/2008. (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, μη νόμιμα, ο πρώην Δήμος ...... προέβη στη σύναψη της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης εργασιών του οικείου έργου, καθόσον δεν αποδεικνύεται η συνδρομή αιφνίδιων πραγματικών γεγονότων, που ανέκυψαν κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, τα οποία δεν μπορούσαν αντικειμενικά, να προβλεφθούν και να ενταχθούν στο τεχνικό αντικείμενο της κύριας σύμβασης, όπως αυτό προσδιορίστηκε με βάση την αρχική μελέτη του έργου, προϋπόθεση η οποία, πρέπει να συντρέχει σωρευτικά με τις λοιπές προϋποθέσεις του νόμου, που αφορούν στην αδυναμία διαχωρισμού των συμπληρωματικών εργασιών από την κύρια σύμβαση και στην αναγκαιότητά τους για την τελειοποίηση του έργου. Και ναι μεν ο Δήμος ......, (βλ. το 29324/29.7.2013 έγγραφο του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών), προβάλλει ότι ήταν οι διαπιστωθείσες κατά τις εκσκαφές και μετά την αποκάλυψη των θεμελίων και της φέρουσας τοιχοποιΐας συνθήκες που είχαν σαν αποτέλεσμα την συμπλήρωση του φυσικού αντικειμένου της αρχικής μελέτης και, κατ’ επέκταση, την εκτέλεση των επίμαχων συμπληρωματικών εργασιών, οι επικαλούμενες, όμως, εκ μέρους του Δήμου καταστάσεις, που ανάγονται στις ήδη υπάρχουσες κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης συνθήκες, δεν στοιχειοθετούν κατά την κρίση του Κλιμακίου απρόβλεπτες περιστάσεις, δοθέντος ότι η παλαιότητα των κτιρίων συνιστά αναγκαία παράμετρο που πρέπει να λαμβάνεται υποχρεωτικά υπόψη, κατά τη σύνταξη μελέτης αναπαλαίωσης – συντήρησης, η οποία άλλωστε καθορίζει την έκταση των αναγκαίων εργασιών. Υπό το πρίσμα αυτό, η αδυναμία ακριβούς προμέτρησης των εργασιών συνιστά λογικό μεν ενδεχόμενο, δικαιολογεί, όμως, μία εύλογη απόκλιση - αστοχία της μελέτης, στο μέτρο που δεν υπερβαίνει το κονδύλιο των απροβλέπτων της εργολαβικής σύμβασης, το οποίο εν προκειμένω ανερχόταν σε ποσοστό 15% επί του συνολικού προϋπολογισμού και το οποίο αναλώθηκε για την κάλυψη σφαλμάτων της προμέτρησης της αρχικής μελέτης ως προς την ποσότητα ορισμένων εργασιών. Σε κάθε δε περίπτωση λόγω της παλαιότητας του κτιρίου και του γεγονότος ότι μέρος αυτού είχε καταστραφεί, η κατάσταση της φέρουσας κατασκευής και της θεμελίωσης αυτού έπρεπε να είχε ερευνηθεί επισταμένως και με κάθε δυνατή επιμέλεια στην αρχική μελέτη. Περαιτέρω, μη νομίμως περιελήφθη στην συμπληρωματική σύμβαση η αύξηση του Φ.Π.Α. από 19% σε 23%, καθώς η εφαρμογή νέων κανόνων που καθιερώνονται ως υποχρεωτικοί μετά την ανάθεση του έργου, όπως η αύξηση του Φ.Π.Α., καλύπτονται αποκλειστικά από το κονδύλιο των απροβλέπτων που περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση. Εξάλλου, ο ισχυρισμός του Δήμου, σύμφωνα με τον οποίο το Ελεγκτικό Συνέδριο, κατά τον προληπτικό έλεγχο δαπάνης που αφορά στην εξόφληση λογαριασμού συμπληρωματικής σύμβασης, δεν μπορεί να ελέγξει παρεμπιπτόντως ούτε τη νομιμότητα της σύμβασης αυτής ούτε τη νομιμότητα του συνταχθέντος Α.Π.Ε., καθόσον πρόκειται για πράξεις οι οποίες δεν έχουν ανακληθεί ή ακυρωθεί δικαστικώς και κατά συνέπεια καλύπτονται από το τεκμήριο νομιμότητας, είναι απορριπτέος το μεν ως μη νόμιμος, καθόσον ο έλεγχος που ασκείται από το Δικαστήριο εκτείνεται σε όλα τα ζητήματα που άπτονται της νομιμότητας και κανονικότητας της δαπάνης, εφόσον δεν έχουν κριθεί από το αρμόδιο δικαστήριο με ισχύ δεδικασμένου, το δε ως ερειδόμενος επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, καθόσον ο Επίτροπος, κατά τον διενεργηθέντα προληπτικό έλεγχο της υπό κρίση δαπάνης, δεν έλεγξε τη νομιμότητα του 1ου Α.Π.Ε., αλλά τη συνδρομή των νόμιμων προϋποθέσεων σύναψης και εντεύθεν τη νομιμότητα της συμπληρωματικής σύμβασης και, τέλος, για τον πρόσθετο λόγο ότι η από 10.9.2010 συμπληρωματική σύμβαση δεν αποτελεί ατομική διοικητική πράξη που καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας, ώστε να τίθεται ζήτημα παρεμπίπτοντος ελέγχου αυτής (βλ. πράξεις VII Τμ. 29, 130/2012).