ΘΕΜΑ: Παροχή απόψεων αναφορικά με την έγκριση δαπανών και τη διάθεση πιστώσεων για την πληρωμή υποχρεώσεων που αναλήφθηκαν κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος

Παροχή απόψεων αναφορικα με τη νομιμότητα πληρωμής δαπάνης συνολικού ποσού 1.961,12 ευρω της Π.Ε ... που αφορά στη συνδιοργάνωση αθλητικής εκδήλωσης

Παροχή απόψεων αναφορικα με την διαφωνία που ανέκυψε μεταξύ της Υπηρεσίας σας και της Περιφερειακής Ενότητας (Π.Ε.) Ζακύνθου ως προς τη νομιμότητα πληρωμής δαπάνης ύψους 18.500 ΕΥΡΩ για την καταβολή της εισφοράς του έτους 2012 της ανωτέρω Π.Ε. ως μέλους της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας "Η ΣΤΟΡΓΗ"

Επίλυση διαφωνίας αναφορικά με τη νομιμότητα δαπάνης αμοιβής δικηγόρου για την παροχή νομικών υπηρεσιών στην  Π.Ι.Ν.

Καθ’ύλην αρμόδιο όργανο για την εξέταση αίτησης παραχώρησης εναπομένοντος ιδανικού μεριδίου επί άδειας εκμετάλλευσης κυλικείου.(...)Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης (ΥΨηΔ) είναι αρμόδιο να επιληφθεί κάθε θέματος μεταβίβασης του δικαιώματος εκμετάλλευσης κυλικείου που λειτουργεί σε χώρο ευθύνης του. Έτσι, το ΥψηΔ είναι καθ’ ύλην αρμόδιο, δια της αρμόδιας υπηρεσίας του, τόσο για τη μίσθωση κατόπιν δημοπρασίας του κυλικείου που λειτουργεί σε χώρο του, όσο και για την εξέταση της αίτησης του ερωτήματος, η οποία αφορά σε υφιστάμενη διοικητική άδεια κατά ιδανικά μερίδια, που, κατά πρόβλεψη του νόμου (περ. 10 της υποπαραγράφου ΣΤ2 της παραγράφου ΣΤ του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012) διατηρείται σε ισχύ (κατά πλειοψηφία).

Για την εκτέλεση οποιασδήποτε δαπάνης από τους Ο.Τ.Α. απαιτείται η προηγούμενη το μεν δημοσιονομική ανάληψη της δαπάνης από τον οικείο διατάκτη συμβούλιο, το δε διοικητική ανάληψη της σχετικής υποχρέωσης, με την έκδοση απόφασης από το εκάστοτε αρμόδιο όργανο, η μη τήρηση δε της ανωτέρω διαδικασίας, ήτοι η σύνταξη της έκθεσης ανάληψης της δαπάνης, καθιστά τη διενέργεια της δαπάνης μη νόμιμη, καθώς συνεπάγεται τη δέσμευση των πιστώσεων του δημοτικού προϋπολογισμού, χωρίς να υπάρχει νόμιμα γεννημένη υποχρέωση. (βλ. πράξη VII Τμ. 270/2008, 53, 79, 80/2012).

Καταβολή αμοιβής  δικηγόρου :Με τα δεδομένα αυτά και ενόψει όσων έγιναν δεκτά στην προηγούμενη νομική σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι προβληθέντες από τον Επίτροπο λόγοι διαφωνίας παρίστανται βάσιμοι. Ειδικότερα, η εντελλόμενη με το υπό έλεγχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νομίμως εκκαθαρισμένη, καθόσον – ανεξαρτήτως της πλήρους έλλειψης αιτιολογίας των αποφάσεων της Οικονομικής Επιτροπής για την ανάθεση των δικηγορικών υπηρεσιών στον φερόμενο ως δικαιούχο του εντάλματος – δεν υφίστανται έγκυρες συμβάσεις παροχής δικηγορικών υπηρεσιών, καθόσον δεν προηγήθηκε αιτιολογημένη κρίση του αποκλειστικώς αρμόδιου Δημοτικού Συμβουλίου σχετικά με τον προσδιορισμό των αμοιβών του φερομένου ως δικαιούχου δικηγόρου, η οποία να συνιστά το προϊόν διαβούλευσης των συμβαλλομένων μερών. Επί της παραδοχής αυτής ουδεμία επιρροή ασκεί η κατάθεση των από 25.5.2018 και 25.6.2018 πινάκων αμοιβών και εξόδων του φερόμενου ως δικαιούχου δικηγόρου, αφού τα έγγραφα αυτά, ακόμα και υπό την εκδοχή ότι συνιστούν έγγραφες προτάσεις κατατέθηκαν μετά την παροχή των επίμαχων νομικών υπηρεσιών, καθώς και ενώπιον της οικονομικής υπηρεσίας του Δήμου για την εκκαθάριση και ενταλματοποίηση της οικείας δαπάνης. Για τον ίδιο δε ακριβώς λόγο, της εκ των υστέρων σύνταξης αυτών, δεν είναι ληπτέα υπόψη και τα προσκομισθέντα ιδιωτικά συμφωνητικά μεταξύ του Δημάρχου και του ανωτέρω δικηγόρου. Επισημαίνεται ότι, ενόψει όσων ανωτέρω (στην σκέψη ΙΙ.1.Β της παρούσας) έγιναν δεκτά, η πρόβλεψη του Κώδικα Δικηγόρων ότι στην περίπτωση που δεν προκύπτει η ύπαρξη έγκυρης έγγραφης συμφωνίας περί αμοιβής για την παροχή δικηγορικών υπηρεσιών, ισχύουν οι οριζόμενες νόμιμες αμοιβές, έχει την έννοια ότι οι οριζόμενες νόμιμες αμοιβές ισχύουν όταν η αμοιβή για την παροχή δικηγορικών υπηρεσιών έχει εγκριθεί από το διοικητικό όργανο, αλλά η σχετική απόφαση και η σε εκτέλεση αυτής συμφωνία είναι νομικώς πλημμελής για άλλον λόγο και όχι στην περίπτωση που το στάδιο της διαπραγμάτευσης της αμοιβής απέβη ατελέσφορο, δηλαδή δεν προέκυψε συμφωνία των αντισυμβαλλόμενων ως προς το ουσιώδες στοιχείο της αμοιβής με την τήρηση της προσήκουσας διοικητικής διαδικασίας. Πέραν τούτων, η εντελλόμενη δαπάνη είναι και μη κανονική, καθόσον οι σχετικές αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης λήφθηκαν σε χρονικό σημείο (30.7.2018) μεταγενέστερο της παροχής των επίμαχων νομικών υπηρεσιών, κατά τους μήνες Οκτώβριο 2017 και Απρίλιο 2018, αντιστοίχως, ενώ, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, στην υπό στοιχείο ΙΙ.2 νομική σκέψη, η απόφαση αυτή έπρεπε να προηγείται χρονικά οποιασδήποτε σχετικής με την εν λόγω δαπάνη διοικητικής πράξης ή υλικής ενέργειας, δεδομένου ότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ο σκοπός του νόμου που συνίσταται στην, εκ των προτέρων, δέσμευση των αναγκαίων πιστώσεων και στην αποτροπή της διενέργειας δαπανών καθ’ υπέρβαση αυτών.

Παροχή νομικών υπηρεσιών(...)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ανάθεση της παροχής νομικών υπηρεσιών για το σύνολο των υποθέσεων που θα ανέκυπταν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στο φερόμενο ως δικαιούχο της εντελλόμενης πληρωμής δικηγόρο, αντίκειται στις διατάξεις του άρθρου 72 παρ. 1 περ. ιε του ν. 3852/2010, κατά τις οποίες η ανάθεση της παροχής νομικών υπηρεσιών σε δικηγόρο επιτρέπεται μόνο για συγκεκριμένη υπόθεση. Και τούτο, διότι η υφιστάμενη κενή οργανική θέση δικηγόρου με πάγια αντιμισθία, η ύπαρξη της οποίας δεν αμφισβητείται από το εκδόσαν το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα νομικό πρόσωπο, δύναται, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά και στη μείζονα σκέψη της παρούσας, να πληρωθεί μόνο με πρόσληψη δικηγόρου, η οποία ενεργείται σύμφωνα με τη διαδικασία, που προβλέπεται στις σχετικές διατάξεις και όχι με απευθείας ανάθεση σε δικηγόρο σχετικής σύμβασης παροχής υπηρεσιών. Περαιτέρω, ο ισχυρισμός του νομικού προσώπου ότι η εκκαθαρισθείσα αμοιβή είναι κατώτερη της νόμιμης, ερείδεται επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, αφού η διαμόρφωση του ύψους της δικηγορικής αμοιβής σε ορισμένο ύψος, δεν δύναται να άρει, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 72 του ν. 3852/2010, την ως άνω διαπιστωθείσα νομική πλημμέλεια (πρβλ. ΕΣ Κλιμ.ΠρολΕλ.Δαπ. στο Ι Τμ. 142/2014), ενώ η επίκληση της ισχύουσας αναστολής προσλήψεων, βάσει των διατάξεων των άρθρων 10 και 11 του ν. 3833/2010 (ΦΕΚ Α΄ 40), και της, παρεπόμενης αυτής, ανάγκης έγκρισης της, προβλεπόμενης στο άρθρο 2 της 33/2006 Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) «Αναστολή διορισμών και προσλήψεων στο Δημόσιο Τομέα.» (ΦΕΚ Α΄ 280), διαδικασίας έγκρισης, πέραν του ότι ερείδεται επί εσφαλμένης νομικής προϋπόθεσης, δοθέντος ότι οι εν λόγω ρυθμίσεις δεν αποκλείουν γενικώς κάθε πρόσληψη κατά το διάστημα ισχύος τους, αλλά θέτουν, προϋποθέσεις και περιορισμούς, πέραν των υφισταμένων γενικώς, στις διαδικασίες πλήρωσης κενών οργανικών θέσεων, σε κάθε περίπτωση γίνεται αναποδείκτως, χωρίς την επίκληση και την προσκόμιση ειδικότερων στοιχείων από τα οποία να προκύπτει ότι στην προκειμένη υπόθεση ο Σύνδεσμος κίνησε τη διαδικασία έγκρισης από το προβλεπόμενο στην ΠΥΣ όργανο ή ότι ενδεχόμενο αίτημα απορρίφθηκε. Τέλος, ανεξαρτήτως της λυσιτέλειας αυτής, η επίκληση της ανάγκης ύπαρξης πιστώσεων για τη δαπάνη μισθοδοσίας, προκειμένου για την εκκίνηση διαδικασίας πλήρωσης της υφιστάμενης κενής οργανικής θέσης, γίνεται αορίστως, χωρίς την επίκληση των ειδικότερων περιστάσεων που κατέστησαν εν προκειμένω την ύπαρξη των απαιτούμενων για τη μισθοδοσία  πιστώσεων κατά το χρόνο του διορισμού και τα επόμενα αυτού έτη αδύνατη.

Επιχορήγηση αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας...Με τα δεδομένα αυτά, είναι πρόδηλο ότι η επίμαχη σύμβαση συνιστά έμμεση και μη προβλεπόμενη εκ του νόμου χρηματοδότηση της ... από το Δήμο .... μέσω της Π.Ε.Δ. .... για την πρόσληψη προσωπικού, παρά το γεγονός ότι πλέον ο νομοθέτης, ιδίως με τις διατάξεις του άρθρου 267 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και 111 του Καλλικράτη, περιορίζει την ευχέρεια των δήμων να συστήνουν ή να συμμετέχουν, πέραν από τις ρητώς αναφερόμενες περιπτώσεις, σε εταιρείες ή επιχειρήσεις (μία κοινωφελή, μία υδρεύσεως, μία επιχειρηματική κ.λπ.), ενώ η όποια συμμετοχή τους σε ήδη υφιστάμενες περιορίζεται στην ήδη προβλεπόμενη στο καταστατικό τους ετήσια εισφορά, απαγορευομένης κάθε περαιτέρω επιχορήγησης ή χρηματοδότησης. Επιπλέον, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι η πρόσληψη του προσωπικού αυτού θα γίνει με αδιαφανείς διαδικασίες, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 267 του Κ.Δ.Κ., οι οποίες, όπως ορθά επισημαίνει το Κλιμάκιο, ορίζουν ότι στις αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες των Ο.Τ.Α., στην έννοια των οποίων ανήκει και η Π.Ε.Δ. Νοτίου Αιγαίου, εφαρμόζονται οι διατάξεις περί δημοτικών κοινωφελών επιχειρήσεων. Συνεπώς, η όλη σύμβαση κατ' ουσίαν συνιστά έναν ευρηματικό, πλην μη νόμιμο, τρόπο για την καταστρατήγηση του συνόλου των διατάξεων, οι οποίες αφενός μεν θέτουν περιορισμούς στις προσλήψεις προσωπικού, αφετέρου δε θεσπίζουν όρους και προϋποθέσεις για την τήρηση της διαφάνειας και αμεροληψίας κατά την εν λόγω πρόσληψη. Σε κάθε δε περίπτωση, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ... συνιστά αναντίρρητα εταιρεία Ο.Τ.Α., καθώς, όπως προκύπτει από το άρθρο 8 του καταστατικού της, υπάγεται στο διοικητικό έλεγχο της Π.Ε.Δ. Νοτίου Αιγαίου, η οποία διορίζει την πλειοψηφία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας, υποδεικνύει δε τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και το Γραμματέα αυτού. Κατά συνέπεια, για την πρόσληψη προσωπικού πρέπει να τηρούνται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία των παρ. 2−17 του άρθρου 21 του ν. 2190/1994, καθώς επίσης και οι προϋποθέσεις των διατάξεων του άρθρου 6 παρ. 1 του π.δ. 164/2004. Πέραν όμως των ανωτέρω λόγων, για τους οποίους η επίμαχη σύμβαση κρίνεται μη νόμιμη, επισημαίνεται, - δεδομένου ότι οι δήμοι, ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, υπόκεινται στη συνταγματική αρχή της δημοσιονομικής νομιμότητας -, ότι η επίμαχη σύμβαση δεν περιέχει σαφή και αναλυτική πρόβλεψη τόσο για το αντικείμενο της χρηματοδότησης όσο και για τον τρόπο διάθεσης των χρημάτων που παρέχει ο Δήμος, καθώς δεν αρκεί η αναφορά στη σύμβαση ότι ο Δήμος χρηματοδοτεί την ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου μέχρι του ποσού των 1.300.000 και ότι η καταβολή του ποσού θα γίνει σε ποσοστό 10% με την υπογραφή της σύμβασης και στη συνέχεια σε μηνιαίες δόσεις σύμφωνα με το πρακτικό πιστοποίησης εργασιών. Τούτο δε διότι, με τον τρόπο αυτό δεν διασφαλίζεται η διαφανής διαχείριση του χρήματος που παρέχεται από το Δήμο και η συγκεκριμένη σύμβαση καθίσταται όχημα παροχής ανεξέλεγκτης χρηματοδότησης από το Δήμο σε τρίτους, χωρίς να εξειδικεύεται ο τρόπος περαιτέρω διάθεσης των χορηγούμενων πιστώσεων, να θεσπίζεται ενδελεχής τρόπος διαχείρισης του δημοτικού χρήματος και να τίθενται συγκεκριμένοι κανόνες που να καθορίζουν τον τρόπο εξέτασης της προόδου της δράσης από την προβλεπόμενη στη σύμβαση Επιτροπή Παρακολούθησης. Συγκεκριμένα, όπως ορθώς έκρινε το Κλιμάκιο, κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, δεν προσδιορίζεται ποιό από τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνει την ευθύνη για τη διάθεση των χρημάτων που θα καταβληθούν από το Δήμο .... για την κάλυψη δαπανών που αφορούν στην πληρωμή του προσωπικού, σε καύσιμα-ανταλλακτικά-λιπαντικά-συντήρηση οχημάτων, τέλη κυκλοφορίας-ασφάλιση αυτοκινήτων, τηλεπικοινωνίες-χρήση συχνοτήτων ασυρμάτων, αγορά εξοπλισμού-ρουχισμού προσωπικού, αναλώσιμα γραφείου-συντήρηση εξοπλισμού γραφείων, αγορές προγραμμάτων Η/Υ, καθώς επίσης και την ευθύνη για το συντονισμό των σχετικών ενεργειών. Επίσης, ορθώς κρίθηκε από το Κλιμάκιο ότι ο όρος του ελεγχόμενου σχεδίου συμβάσεως, σύμφωνα με τον οποίο τα συμβαλλόμενα μέρη δύνανται να τροποποιήσουν, παρατείνουν ή ανανεώσουν τη σύμβαση με έγγραφη συμφωνία (βλ. άρθρα 4 και 8 του σχεδίου συμβάσεως), έχει τεθεί κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Τούτο δε διότι, με τον όρο αυτό καταλείπεται πλήρης ευχέρεια στα μέρη να τροποποιήσουν ή να επεκτείνουν χρονικώς την εν λόγω σύμβαση, χωρίς να έχει προσδιορισθεί εκ των προτέρων το περιεχόμενο των τροποποιήσεων, ο χρονικός ορίζοντας των παρατάσεων ή ανανεώσεων, καθώς επίσης και το ακριβές κόστος αυτών (πρβλ. Ελ. Συν. VI Τμ. 258/2007, VII Tμ. 117/2010).

Αρμοδιότητα υπογραφής χρηματικών ενταλμάτων Περιφέρειας. (..) Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων συνάγεται, εκτός άλλων, ότι με τις διατάξεις του ν. 4270/2014, όπως αυτές τροποποιήθηκαν μεταγενέστερα με τις διατάξεις του άρθρου 10 του ν. 4337/2015,  θεσπίστηκαν νέες ρυθμίσεις για τη μεταρρύθμιση και συνολική αναδιοργάνωση του δημοσιονομικού συστήματος των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι Περιφέρειες, με την ανάληψη αποκλειστικών αρμοδιοτήτων από τις Οικονομικές Υπηρεσίες των Φορέων και την αντίστοιχη μεταφορά σε αυτούς των αρμοδιοτήτων, από 1.1.2017, των Υπηρεσιών Δημοσιονομικού Ελέγχου (Υ.Δ.Ε.). Στο πλαίσιο αυτό, ο Περιφερειάρχης είναι ο προϊστάμενος των υπηρεσιών της Περιφέρειας και διατάσσει, μεταξύ άλλων, την είσπραξη των εσόδων αυτής και αποφασίζει για τη διάθεση των πιστώσεων του προϋπολογισμού, υπογράφει δε τις συμβάσεις που συνάπτει η Περιφέρεια και είναι διατάκτης των δαπανών του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Οι αρμοδιότητες που καθορίζονται με τις διατάξεις του άρθρου 25 του ως άνω ν. 4270/2014 ασκούνται από τον Προϊστάμενο των Οικονομικών Υπηρεσιών, σύμφωνα με τον Οργανισμό κάθε Περιφέρειας (βλ. και Ε.Σ. Ολομ. Πρακτικά της 9ης Γεν. Συν/σης της 10ης Μαΐου 2017), ο οποίος με απόφασή του δύναται να εξουσιοδοτεί ιεραρχικά υφιστάμενά του όργανα να υπογράφουν με εντολή του πράξεις, βεβαιώσεις και τίτλους πληρωμής. Οι ενέργειες/πράξεις που αφορούν στην εξόφληση των χρηματικών ενταλμάτων διενεργούνται/προσυπογράφονται και υπογράφονται αποκλειστικά από τον Προϊστάμενο της Ταμειακής Υπηρεσίας και τους υπαλλήλους που υπηρετούν σε αυτήν (βλ. σχετ. την 2/45897/0026/14.6.2017 εγκύκλιο «Παροχή οδηγιών επί των διατάξεων του ν. 4270/2014»). Και τούτο, διότι ρητά το άρθρο ένατο παρ. 6 του ν. 4393/2016 ορίζει ότι οι Προϊστάμενοι  Οικονομικών Υπηρεσιών καθίστανται αποκλειστικά υπεύθυνοι για τις αρμοδιότητες που αφορούν στη δημοσιονομική διαχείριση του φορέα τους και ασκούνται κατά τη δημοσίευση  του νόμου αυτού από τις Υ.Δ.Ε, επιπρόσθετα δε κατά το άρθρο 85 παρ. 1 του ν. 4446/2016 είναι τα αρμόδια όργανα για τον έλεγχο, την εκκαθάριση των δημοσίων δαπανών και την ενταλματοποίηση αυτών, δηλαδή και την υπογραφή των σχετικών τίτλων πληρωμής. Επομένως, στον Προϊστάμενο Οικονομικών Υπηρεσιών ανήκει ο έλεγχος, η εκκαθάριση, καθώς και η ενταλματοποίηση των δαπανών της Περιφέρειας.(..)Στην προκειμένη περίπτωση, από τα δικαιολογητικά που συνοδεύουν τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής προκύπτει ότι τα χρηματικά αυτά εντάλματα υπογράφει ο Προϊστάμενος Οικονομικών Υπηρεσιών της Περιφέρειας …. Συνεπώς, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν, ο ανωτέρω είναι, κατά νόμο, το αποκλειστικά αρμόδιο όργανο για τον έλεγχο, την εκκαθάριση και την ενταλματοποίηση των δαπανών της ως άνω Περιφέρειας, δηλαδή και την υπογραφή των σχετικών τίτλων πληρωμής, καθόσον δεν έχει εξουσιοδοτήσει ιεραρχικά  υφιστάμενα όργανά του στη Διεύθυνση Οικονομικού αυτής, και πρέπει αυτά να θεωρηθούν.