ΜΕΛΕΤΕΣ:χρηματικό ένταλμα του Δήμου …,  ποσού 149.940,00 ευρώ, που αφορά στην καταβολή αμοιβής στον φερόμενο ως δικαιούχο τοπογράφο μηχανικό …, για την εξόφληση του 15ου λογαριασμού της μελέτης «ΠΡΑΞΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ …-ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ Γ.Π.Σ. …».(....)το Τμήμα κρίνει ότι μη νόμιμα εντέλλεται η πληρωμή των ως άνω εργασιών δοθέντος ότι αυτές αποτελούσαν  αντικείμενο της από 26.5.1988 κύριας σύμβασης της μελέτης, η οποία ήταν αυτοτελής, διότι αφορούσε στην εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδίου των 5 πολεοδομικών ενοτήτων (Ι ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV και V) του Δήμου …, κατά συνέπεια, αυτές  έπρεπε  να ολοκληρωθούν μέσα στην συμβατική προθεσμία περάτωσης της αρχικής σύμβασης ή μέσα στην νόμιμη παράταση αυτής. Ούτε περαιτέρω οι εργασίες αυτές ευρείσκουν  νόμιμο  έρεισμα στην από 1.9.1997 συμπληρωματική σύμβαση, δοθέντος ότι αυτή δεν δύναται να χαρακτηριστεί ως παρεπόμενη (συμπληρωματική) της αρχικής σύμβασης και συνέχεια της τελευταίας  για την ολοκλήρωση του αντικειμένου της, αφού δεν αποδείχθηκε ότι αφορά εργασίες που είτε δεν μπορούσαν να διαχωριστούν τεχνικά ή οικονομικά από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στο Δήμο, είτε παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους ήταν απόλυτα αναγκαίες για την ολοκλήρωσή της. Τουναντίον οι εργασίες της σύμβασης αυτής αφορούσαν στο νέο και αυτοτελές  αντικείμενο που προέκυψε λόγω της μερικής τροποποίησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου … με στόχο να ενταχθούν στο Πολεοδομικό Σχέδιο νέες περιοχές με χρήση κατοικίας σε συνέχεια των παλιών περιοχών και να καλυφθεί το έλλειμμα στο ισοζύγιο της γης που προέκυψε λόγω της πληθυσμιακής αύξησης και της συγκέντρωσης πολλών δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα καθώς και διοικητικών υπηρεσιών στο Δήμο …. Σε κάθε περίπτωση, η αξία των εργασιών αυτών υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής, η οποία εν προκειμένω είναι αυτή που προέκυψε από τον προϋπολογισμό που υποβλήθηκε για πρώτη φορά για έγκριση από τον εργοδότη ... και αφορούσε το αρχικό συμβατικό αντικείμενο (ήτοι  με τον 1ο Συγκριτικό Πίνακα ο οποίος για τον λόγο αυτό φέρει και τον τίτλο «προϋπολογισμός»).

Παράταση που χορηγήθηκε η οποία δεν αιτιολογεί την υπέρβαση του συμβατικά καθοριζόμενου χρόνου παράδοσης της μελέτης, σύμφωνα με το άρθρο 20 του ν. 716/1977.Εργασίες που εκτελέστηκαν κατόπιν συντάξεως συγκριτικού πίνακα, εγκριθέντος δύο και πλέον έτη μετά τη λήξη της συμβατικής προθεσμίας περάτωσης της αρχικής μελέτης .

Συμπληρωματικές συμβάσεις.Κατά την κρίση του Τμήματος πρόκειται για νέα μελέτη ή σε κάθε περίπτωση για εργασίες, οι οποίες δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων αλλά οφείλονται σε αστοχίες της αρχικής μελέτης, η οποία κατά τα δεδομένα της κοινής πείρας θα έπρεπε να καλύπτει όλο το αποχετευτικό δίκτυο της πόλης, το οποίο είναι ενιαίο και οδηγεί στην ίδια εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων. Κατά συνέπεια η ανατεθείσα μελέτη συνιστά νέα μελέτη και δεν έχει το χαρακτήρα συμπληρωματικών εργασιών αφού περιλαμβάνει νέες αυτοτελείς εργασίες που δεν συνδέονται κατά κανένα τρόπο με την αρχική σύμβαση. Εξάλλου, οι συμπληρωματικές συμβάσεις υπεγράφησαν μετά τη λήξη της προθεσμίας περαίωσης της αρχικής χωρίς να έχει δοθεί εμπρόθεσμα παράταση.

Η επικαλούμενη δε από το Δήμο χρονική καθυστέρηση ή πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση σε περίπτωση αναθέσεως των επίμαχων συμπληρωματικών μελετών μετά από διενέργεια διαγωνισμού δεν μπορούν να νοηθούν ως μείζονα προβλήματα κατά την έννοια του άρθρου 29 παρ. 1 εδ. β΄ περ. γ΄ του ν. 3316/2005, διότι αφενός δεν αποτελούν νόμιμους λόγους για την απ’ ευθείας (με διαδικασία διαπραγμάτευσης) ανάθεση στον ανάδοχο της αρχικής μελέτης πρόσθετων μελετών και αφετέρου στην προκειμένη περίπτωση μεταξύ της κύρωσης της πράξης εφαρμογής από το Νομάρχη (22.9.2005) και της έγκρισης του 4ου συγκριτικού πίνακα εργασιών από την Προϊσταμένη Αρχή (17.5.2006) μεσολάβησε σημαντικό χρονικό διάστημα, το οποίο θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί για τη διενέργεια μιας πιθανής διαγωνιστικής διαδικασίας.Μη ανάκληση της 64/2007 του 7ου τμ.

Μόνο δε σε περίπτωση λύσης της σύμβασης κατά τις ανωτέρω διατάξεις, ο εργοδότης Δήμος έχει τη δυνατότητα να αναθέσει τυχόν τμήμα της μελέτης που δεν εκπονήθηκε σε άλλο μελετητή ακολουθώντας τη νόμιμη διαδικασία, διαφορετικά, δηλαδή εφόσον η σύμβαση δεν έχει καθ΄ οιονδήποτε τρόπο λυθεί, εξακολουθεί και δεσμεύει τα συμβαλλόμενα μέρη ως προς το σύνολο των δικαιωμάτων υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτήν.Σε περίπτωση δε καταβολής αμοιβής για την εκπόνηση μελέτης κατά τις διατάξεις του ν. 3316/2005, απαραίτητα κατά νόμο δικαιολογητικά εκκαθάρισης και εξόφλησης της σχετικής δαπάνης αποτελούν, μεταξύ άλλων, η έκδοση βεβαίωσης από τη διευθύνουσα υπηρεσία για την περαίωση των εργασιών της σύμβασης, μετά από σχετική εισήγηση του επιβλέποντα καθώς και η εγκριτική της μελέτης απόφαση του αρμόδιου κατά νόμο οργάνου που είναι το οικείο Δημοτικό Συμβούλιο (βλ. άρθρο 93 παρ. 4 ν. 3463/2006 και απόφαση 40700/2006 των Υπουργών Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ΦΕΚ Β΄ 1196), ώστε να αποδεικνύεται η εκπλήρωση της παροχής από τον ανάδοχο και μάλιστα η εκπλήρωση σύμφωνα με τους όρους της επισυναπτόμενης στο οικείο χρηματικό ένταλμα σύμβασης (βλ. Πράξεις VII Τμ. 7/2005, 165/2007). Συνεπώς, η μη έκδοση ή μη νόμιμη έκδοση των ως άνω δικαιολογητικών καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη κανονική (πρβλ. Πράξεις VII Τμ.165/2007, 93, 261/2006 και IV Τμ.172/2006).

Εξόφληση 1ου λογαριασμού μελέτης με τίτλο «Μελέτη Ακαθάρτων Δήμου». Μη νόμιμη η ανάθεση της εν λόγω μελέτης, καθόσον τόσο το πρακτικό της Επιτροπής Αξιολόγησης όσο και η σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στερούνται νόμιμης και επαρκούς αιτιολογίας, δεδομένου ότι αφενός δεν περιέχουν συγκεκριμένα στοιχεία συγκριτικής αξιολόγησης και βαθμολογίας των επιμέρους στοιχείων που υποβλήθηκαν, ώστε να είναι σαφής και ελέγξιμη η κατάταξη όλων των συμμετεχόντων, αφετέρου η επιλογή της αναδειχθείσας σύμπραξης μελετητών έγινε κατ΄ επίκληση κριτηρίου που δεν προβλεπόταν στην οικεία πρόσκληση ενδιαφέροντος

Oι προτεινόμενες με το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης υπηρεσίες δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης κατ' εφαρμογή των διατάξεων που αναφέρθηκαν στην σκέψη II της παρούσας, καθόσον: α) οι επίμαχες υπηρεσίες είναι πρόσθετες υπηρεσίες, με τις οποίες απλώς επεκτείνεται το αρχικό συμβατικό αντικείμενο και δεν τελούν σε σχέση συμπληρωματικότητας με τις υπηρεσίες της αρχικής σύμβασης κατά την έννοια του νόμου και β) δεν προκύπτει, η συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης, κατά την έννοια που προεκτέθηκε, που να κατέστησε αναγκαία την ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών και γ) η ανάγκη ανάθεσης των ως άνω πρόσθετων υπηρεσιών δεν ανέκυψε, όπως απαιτεί ο νόμος, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των υπηρεσιών της αρχικής σύμβασης, αλλά αυτές ανατέθηκαν, με την 178/3.3.2008 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου, μετά τη λήξη της ισχύος της αρχικής σύμβασης, η οποία σύμφωνα με τον αντίστοιχο υποχρεωτικό όρο της οικείας πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος (άρθρο 9) έληξε με την πάροδο 155 ημερολογιακών ημερών από την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης (27.7.2005), αφαιρουμένου του διαδραμόντος χρόνου ελέγχου και εγκρίσεων, κατ' άρθρο 8 της σύμβασης.Δεν ανακλήθηκε με την 106/2008 του 6ου Τμ.

ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ:..Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν είναι νόμιμη η σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης με αντικείμενο την πραγματοποίηση υδρομετρήσεων στα προτεινόμενα από την ανάδοχο σύμπραξη σημεία. Και τούτο διότι η ανάγκη εκτέλεσής τους δεν οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, αφού η υλοποίησή τους είχε ρητά προβλεφθεί στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του φακέλου της αρχικής μελέτης ως υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής και, ως εκ τούτου, η ανάγκη εκτέλεσής τους ήταν γνωστή κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης, κατά τον ίδιο δε χρόνο η αναθέτουσα γνώριζε τον διατιθέμενο από αυτήν τεχνικό εξοπλισμό και επιστημονικό προσωπικό για την υλοποίησή τους, μπορούσε δε να προβλέψει, έστω και κατά προσέγγιση, τα απαιτούμενα μέσα για την εκτέλεσή τους. Επιπλέον, η διενέργεια των επίμαχων υδρομετρήσεων, ανεξαρτήτως της αναγκαιότητάς τους για την ολοκλήρωση της μελέτης, αποτελεί διακριτό και αυτοτελές τμήμα υπηρεσιών, το οποίο είχε ρητώς αποσπασθεί από την αρχική σύμβαση μελέτης, με αποτέλεσμα η ανάθεσή τους με την υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση, να έχει ως συνέπεια την ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων επέκταση και μεταβολή του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης μελέτης. Εξάλλου, δεν αιτιολογείται επαρκώς η αδυναμία εκτέλεσής τους από την αναθέτουσα αρχή δεδομένου ότι δεν αναφέρονται συγκεκριμένες ελλείψεις στον απαιτούμενο εξοπλισμό. Περαιτέρω, ο προτεινόμενος από την ανάδοχο της αρχικής σύμβασης εξοπλισμός για τη διενέργεια των μετρήσεων δεν αποτελούσε αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεδομένου ότι στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων της αρχικής σύμβασης, αναφέρεται ρητά ότι ο ανάδοχος θα καταρτίσει σχετικό πρόγραμμα μετρήσεων, προσδιορίζοντας το είδος αυτών, καθώς και τις θέσεις, τη συχνότητα και την περίοδο υλοποίησής τους, όχι όμως και τις μεθόδους και τα όργανα με τα οποία θα πραγματοποιηθούν αυτές. Στο πλαίσιο αυτό, τα προτεινόμενα από τον ανάδοχο όργανα συνιστούν, όπως άλλωστε αναφέρεται και στην σχετικώς συνταχθείσα από 6.6.2018 Τεχνική Έκθεσή του, ενδεικτικές - εναλλακτικές λύσεις, για τη διενέργεια των εν λόγω υδρομετρήσεων, χωρίς να αποκλείεται η αξιοποίηση από την αναθέτουσα αρχή και άλλων, πλην αυτών. Τέλος, οι ισχυρισμοί περί αποδυνάμωσης της επιχειρησιακής ικανότητας της αναθέτουσας αρχής, σε σχέση με τον χρόνο σύνταξης των τευχών του διαγωνισμού, λόγω αποχωρήσεων προσωπικού, προβάλλονται αόριστα και αναπόδεικτα..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος, με το 12402/8.8.2018 ..έγγραφο του ασκούντος καθήκοντα Γενικού Διευθυντή της ..., σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.Δεν ανακλήθηκε με την 294/2018 Πράξη του  Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Ειδικά δε στην περίπτωση, κατά την οποία πρόκειται για μελέτη που ανατίθεται σ’ ένα και τελικό στάδιο, χωρίς τη μεσολάβηση ενδιάμεσου σταδίου (π.χ προμελέτης), ως συμβατική αμοιβή, που αποτελεί τη βάση προϋπολογισμού της τελικώς καταβληθησόμενης αμοιβής του μελετητή, νοείται εκείνη που προκύπτει από τον προϋπολογισμό που υποβάλλεται για πρώτη φορά στην αρμόδια υπηρεσία του εργοδότη και που αφορά τον ακριβή προσδιορισμό του συμβατικού αντικειμένου (βλ. και την ΔΕ6678/1.9.1981 γνωμοδότηση της αρμόδιας Γνωμοδοτικής Επιτροπής Μελετών άρθρ. 5 ν. 716/1977 και Πρακτικά VII Τμ. 1ης Συν./8.1.2008, Πρ. 279/2008). Τέλος, από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι συγκριτικός πίνακας συντάσσεται και για κάθε αναπροσαρμογή της αμοιβής της μελέτης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 11 παράγραφος 7 του ν. 716/1977 (ΦΕΚ Α΄ 295), στον οποίο εμφανίζονται οι αυξομοιώσεις των ποσοτήτων των εργασιών και προσδιορίζεται η αξία αυτών, χωρίς να απαιτείται να συμπεριληφθούν σε συμπληρωματική σύμβαση. Η υποβολή του εν λόγω συγκριτικού πίνακα στην αρμόδια υπηρεσία του εργοδότη το πρώτον, στα πλαίσια σύμβασης με αντικείμενο την εκπόνηση πολεοδομικής μελέτης σε ένα και τελικό στάδιο, χωρίς την υποβολή προμελέτης, και η έγκρισή του από αυτήν προσδιορίζει τη συμβατική αμοιβή, η οποία δύναται να διαφέρει από την προεκτιμώμενη και επί της οποίας θα υπολογιστεί και η τελικώς καταβληθησόμενη στο μελετητή αμοιβή, κατά τα προαναφερθέντα.

Μελέτες.Συμπληρωματικές συμβάσεις.Η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον αφορά σε καταβολή αμοιβής για εργασίες που εκτελέστηκαν δυνάμει συμπληρωματικής σύμβασης μελέτης, με την οποία ανατέθηκαν στον ανάδοχο εργασίες αξίας μεγαλύτερης του 50% του προβλεπόμενου αρχικώς συμβατικού ανταλλάγματος, κατά παράβαση των προαναφερόμενων διατάξεων του άρθρου 17 παρ. 1 του ν. 716/1977, δεδομένου ότι το ποσό των 70.000.000 δραχμών της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης ξεπερνά το 50% του αρχικού προϋπολογισμού της μελέτης, που συνιστά και τη συμβατική αμοιβή του μελετητή, η οποίο προσδιορίστηκε με την από 29.6.1989 (δεύτερη συναφθείσα) σύμβαση στο ποσό των 15.000.000 δραχμών,