ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΔΑΠΑΝΩΝ – ΑΝΑΛΗΨΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ – ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ – ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΔΑΠΑΝΩΝ-Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από ΔΕΥΑ σε ιδιωτική εταιρεία πληροφορικής για εκπαιδευτικό σεμινάριο, καθόσον μη νομίμως, δεν προηγήθηκε της απόφασης του Προέδρου του Δ.Σ. της ΔΕΥΑ, με την οποία εγκρίθηκε η ανάθεση της επίμαχης υπηρεσίας, η πράξη ανάληψης της δαπάνης και η δέσμευση της σχετικής πίστωσης σε βάρος του οικείου Κ.Α. του προϋπολογισμού της επιχείρησης (β.δ. 17.5/15.6.1959).(Συγγνωστή πλάνη)

Απευθείας ανάθεση σε ιδιώτη της εκτέλεσης επιμέρους έργου «Πλακόστρωση πεζοδρομίου επί της οδού…». Δαπάνη μη νόμιμη, καθόσον για την υλοποίηση του ως άνω έργου δεν τηρήθηκε η ειδική διαδικασία που προβλέπουν οι διατάξεις των εδαφ. β΄, γ΄ και δ΄ της παρ. 1 του άρθρου 12 του π.δ. 171/1987 και για την πληρωμή του έργου, δεν ενεγράφη εκ νέου στον προϋπολογισμό του έτους 2008 σε ιδιαίτερο κεφάλαιο με τίτλο «έξοδα εκ παρελθόντων οικονομικών ετών», εφόσον δεν πληρώθηκε εντός του οικονομικού έτους 2007, στον προϋπολογισμό εξόδων του οποίου είχε αρχικά εγγραφεί, κατά παράβαση του άρθρου 1 του β.δ. της 17.5/15.6.1959 «Περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των Δήμων και Κοινοτήτων» (ΦΕΚ Α΄ 114, διόρθ. ΦΕΚ Α΄ 145 και 197). Όμοια η 196/2009 πράξη του ιδίου Τμήματος

Kαταβολή  αμοιβής  για την εκτέλεση «εργασιών πλήρωσης κενού χώρου μεταξύ τοιχίου-πρανούς στη θέση Μάτι του Δήμου ......». Περαιτέρω, στο άρθρο 21 του β.δ/τος της 17.5/15.6.1959 «Περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των Δήμων και Κοινοτήτων» (ΦΕΚ Α΄ 114, διόρθ. ΦΕΚ Α΄ 145 και 197), ορίζεται ότι: «1. Η εκκαθάρισις ενεργείται παρά της λογιστικής υπηρεσίας κατά τας κειμένας περί εκάστης δαπάνης διατάξεις, είτε αυτεπαγγέλτως οσάκις υπάρχουν παρά τη υπηρεσία ταύτη πλήρη τ΄ αποδεικνύοντα τα δικαιώματα των δικαιούχων στοιχεία, είτε επί τη υποβολή αυτή των δικαιολογητικών στοιχείων, μετά προέλεγχον τούτων εκ μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών του Δήμου (…) 3. Τα δικαιολογητικά έγγραφα εκάστης δαπάνης (…) προσαρτώνται εις τα σχετικά χρηματικά εντάλματα (…)», στο άρθρο 23 παρ. 1 ότι: «Μετά την εκκαθάρισιν εκάστης δαπάνης το αρμόδιον τμήμα ή γραφείον της λογιστικής υπηρεσίας του Δήμου προκαλεί την πληρωμήν της εκκαθαρισθείσας δαπάνης συντάσσον χρηματικόν ένταλμα»,  στο άρθρο 25 αυτού ότι: «Εις παν χρηματικόν ένταλμα δέον να επισυνάπτεται υπ’ ευθύνη των επιτετραμμένων την εκκαθάρισιν και εντολήν της δαπάνης οργάνων του δήμου παν δικαιολογητικόν έγγραφον εξ ου να προκύπτη σαφώς το δικαίωμα του πιστωτού του δήμου κατά βάσιν και ποσόν». Από τις ως άνω διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν τη διαδικασία της ανάληψης, εκκαθάρισης και εντολής πληρωμής δαπανών συνάγεται, πλην άλλων, ότι οι δαπάνες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) εξοφλούνται κατά κανόνα με την έκδοση τακτικού χρηματικού εντάλματος. Προκειμένου δε να εκδοθεί τακτικό χρηματικό ένταλμα, πρέπει οι απαιτήσεις των πιστωτών των Ο.Τ.Α., καθώς και οι αντίστοιχες υποχρεώσεις των τελευταίων να αποδεικνύονται κατά την υπόσταση και την έκτασή τους από πλήρη και νόμιμα δικαιολογητικά, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα προβλεπόμενα από τον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων για κάθε είδος συναλλαγής φορολογικά στοιχεία. Η μη έκδοση ή η μη νόμιμη έκδοση των ως άνω δικαιολογητικών καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη κανονική (βλ. σχετ. Πρ. VII  Τμ. 13/2008, 11, 373/2009, Κλ. Πρ. Ελ. Στο VII Τμ. 47/2013). Πλην, όμως, η έκδοση απόδειξης δαπάνης αντί τιμολογίου παροχής υπηρεσιών κατά την περίπτωση παροχής των τελευταίων σε ο.τ.α, δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα και κανονικότητα της δαπάνης, διότι δύναται μεν να επισύρει την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων εκ μέρους των αρμοδίων φορολογικών αρχών, δεν άγει όμως σε ακυρότητα της απόδειξης, και κατά συνέπεια δεν καθιστά μη νόμιμη ή ανύπαρκτη την αξίωση του δικαιούχου επιτηδευματία, αφού το τιμολόγιο εξακολουθεί να αποτελεί δικαιολογητικό εκκαθάρισης και ενταλματοποίησης της σχετικής δαπάνης (πρβλ. Πράξεις VII Τμ. 74, 103, 104/2011, Κλ. Πρ. Ελ. Στο VII Τμ. 36/2013).

Όπως προκύπτει από τις διατάξεις του άρθρου 15 παρ. 6 του ίδιου πιο πάνω ν.3969/2008, οι όροι της διακήρυξης που αφορούν στις πιστώσεις, από τις οποίες θα χρηματοδοτηθεί το έργο, αποσκοπούν αποκλειστικά στην πληροφόρηση των υποψηφίων αναδόχων, χωρίς να επηρεάζουν τους ουσιώδεις όρους της διεξαγωγής του διαγωνισμού, η παράβαση των οποίων θα οδηγούσε σε ακύρωσή του, ούτε της σε συνέχεια αυτού υπογραφείσας σύμβασηςΕπομένως είναι επιτρεπτή η κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, ανάλογα με την πορεία των δημοσιονομικών δεδομένων του αναθέτοντος δήμου, η αλλαγή της πηγής χρηματοδότησής του (βλ. Ελ.Συν., VII Τμ. πράξ. 144/2007). Βέβαια, η αλλαγή της πηγής χρηματοδότησης του έργου, κατά τη διάρκεια εκτέλεσής του, προϋποθέτει, για τη νομιμότητά της, τόσο τη σχετική τροποποίηση του τεχνικού προγράμματος, σύμφωνα με το άρθρο 208 του «Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων» (ν.3463/2006, ΦΕΚ 114 Α΄), όσο και την αντίστοιχη αναμόρφωση του προϋπολογισμού του οικείου Δήμου, σύμφωνα με το άρθρο 8 του β.δ/τος 17.5./15.6.1959 «Περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των Δήμων και Κοινοτήτων» (ΦΕΚ 114 Α΄, διόρθ. 145 και 197 Α΄), το άρθρο 161 του «Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων» και το άρθρο 23 παρ. 5 του ν.3536/2007 (ΦΕΚ 42 Α΄), καθώς και τη τήρηση, στην περίπτωση πληρωμών υποχρεώσεων παρελθόντων οικονομικών ετών, της προβλεπόμενης, από το π.δ/μα 113/2010 (ΦΕΚ 194 Α΄, διόρθ. 209 Α΄) «Ανάληψη υποχρεώσεων από τους Διατάκτες» (βλ. και άρθρο 9 παρ. 11 ν.4071/2012, ΦΕΚ 85 Α΄), διαδικασίας (βλ. Ελ.Συν., VII Τμ. πράξεις 144/2007, 145/2006, πρβλ. Ελ.Συν., VII Τμ. 72/2012, Κλ.Πρ.Ελ.Δαπ. στο VII Τμ. 73, 48/2012).

Προσυμβατικός-έλεγχος (...) Με τα δεδομένα αυτά η ελεγχόμενη σύμβαση δεν φέρει το αναγκαίο από το νόμο περιεχόμενο αφού δεν προσδιορίζεται σαφώς σ’ αυτήν το ακριβές χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, αλλά επαφίεται στο φορέα εκτέλεσής της να το καθορίσει μετά την υπογραφή της. Όμοια δεν συσχετίζεται η καταβολή των τμηματικών αμοιβών με το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, ώστε να προκύπτει η αντιστοιχία μεταξύ παραδοτέων υπηρεσιών και τμηματικών πληρωμών και να δικαιολογείται ο συνολικός προϋπολογισμός της. Διευκρινίζεται ότι η έλλειψη παράθεσης στο σχέδιο

Εξόφληση του 1ουΛογαριασμού του έργου «Κατασκευή Συνδέσεων αποχέτευσης για τη λειτουργία των νέων υπό κατασκευή δικτύων οικισμού ....»(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ως προς την τηρητέα διαδικασία δημοσιονομικής ανάληψης της υποχρέωσης της «Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης - Αποχέτευσης ...» εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του β.δ. 17.5./15.6.1959, καθόσον ούτε από τα στοιχεία του φακέλου, ούτε από το 2836/14.8.2015 έγγραφό της προκύπτει ότι υφίστανται ειδικές διατάξεις στον Κανονισμό Διοίκησης και Διαχείρισης αυτής, σχετικά με τη διαδικασία πραγματοποίησης των δαπανών της. Επομένως, πριν την 155/22.10.2014 απόφαση του Δ.Σ. της Δ.Ε.Υ.Α.Α.Ν., η οποία συνιστά και τη γενεσιουργό αιτία της επίμαχης δαπάνης, έπρεπε να έχει προηγηθεί η δέσμευση της αναγκαίας πίστωσης από τις εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό, οικονομικού έτους 2014, πιστώσεις του οικείου Κ.Α.Ε αυτής με τη δημοσιονομική ανάληψη υποχρέωσης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του β.δ. 17.5/15.6.1959, καθώς και η ανάρτηση της πράξης αυτής στο διαδίκτυο. Συναφώς, εφόσον η ως άνω δημοσιονομική δέσμευση δεν εκτελέστηκε εντός του έτους 2014, έπρεπε να ανατραπεί με σχετική ανακλητική απόφαση και να εκδοθεί νέα απόφαση δέσμευσης στο επόμενο οικονομικό έτος (2015), διαδικασία η οποία επίσης δεν ακολουθήθηκε. Η παράλειψη τήρησης των ανωτέρω διαδικασιών καθιστά τη δαπάνη μη νόμιμη και μη κανονική, όπως βασίμως προβάλλεται από τη διαφωνούσα Αναπληρώτρια Επίτροπο, οι δε περί του αντιθέτου ισχυρισμοί της Δ.Ε.Υ.Α.Α.Ν., ότι δεν υπάγεται στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης και άρα δεν όφειλε να τηρήσει τις διαδικασίες αυτές, προβάλλονται αλυσιτελώς και πρέπει να απορριφθούν.Περαιτέρω όμως, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα της Δ.Ε.Υ.Α.Α.Ν πεπλανημένως πλην συγγνωστώς υπέλαβαν, αφενός ότι δεν απαιτείται για την πραγματοποίηση των δαπανών αυτής η τήρηση της προεκτεθείσας διαδικασίας, αφετέρου ότι με την εκ των υστέρων έκδοση της 238/30.1.2015 απόφασης του Προέδρου της επιχείρησης για την δημοσιονομική ανάληψη της υποχρέωσης και την ανάρτησή της στο πρόγραμμα διαύγεια στις 26.6.2015 αίρεται η πλημμέλεια της μη ανάρτησης αυτής πριν την υπογραφή της οικείας σύμβασης και του συναφώς εκδοθέντος τιμολογίου της αναδόχου εταιρείας. Συνεπώς, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Μη νόμιμη καταβολή που αφορούσε στην εξόφληση του 3ου λογαριασμού του έργου «……(συνεχ.)»,(...)Περαιτέρω, από τα λοιπά στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι για την εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη συντάχθηκε μεν η από 31.1.2014 πρόταση ανάληψης υποχρέωσης που υπογράφεται από τον Αντιδήμαρχο της Διοικητικής - Οικονομικής υπηρεσίας του Δήμου και από τον Προϊστάμενο του Οικονομικού Τμήματος, πλην όμως δεν προσκομίζεται, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις προηγούμενες νομικές σκέψεις, η προβλεπόμενη από το άρθρο 13 παρ. 4 του β.δ/τος της 17.5/15.6.1959 απόφαση του αρμόδιου διατάκτη,       με την οποία εγκρίνεται η εκτέλεση της δαπάνης και δεσμεύεται η αναγκαία πίστωση εντός του οικονομικού έτους 2013, στο οποίο ανάγεται η συμπληρωματική σύμβαση, ούτε συνακόλουθα και εφόσον αυτή δεν εκτελέστηκε εντός του έτους 2013, η απόφαση του ίδιου ως άνω οργάνου         περί ανατροπής της δεσμευθείσας πίστωσης κατά το ανεκτέλεστο μέρος της       και η εν συνεχεία εγγραφή του υπολοίπου αυτής στους οικείους κωδικούς Π.Ο.Ε. του προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2014. Η παράλειψη τήρησης της ως άνω δημοσιονομικής διαδικασίας ανάληψης της δαπάνης,          η οποία σύμφωνα με όσα ήδη εκτέθηκαν προηγείται υποχρεωτικά κάθε       άλλης πράξης (νομικής ή υλικής) πραγματοποίησής της, καθιστά αυτήν (τη δαπάνη) μη κανονική, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από το διαφωνούντα Επίτροπο και συνεπώς, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής μη θεωρητέο.

α)Αμοιβή για τη συντήρηση και επισκευή μεταφορικών μέσων και μηχανημάτων του Δήμου,β)καταβολή  αμοιβής  για την προμήθεια ανταλλακτικών για τη συντήρηση-επισκευή μεταφορικών μέσων και μηχανημάτων του Δήμου,γ)καταβολή της αμοιβής της για τη συντήρηση και επισκευή μεταφορικών μέσων και μηχανημάτων του Δήμου δ)καταβολή της αμοιβής του για τη συντήρηση και επισκευή μεταφορικών μέσων και μηχανημάτων του Δήμου ε)καταβολή της αμοιβής του για τη συντήρηση και επισκευή μεταφορικών μέσων και μηχανημάτων του Δήμου στ)καταβολή της αμοιβής της για τη συντήρηση και επισκευή λοιπών μηχανημάτων(...)Στο άρθρο 21 του β.δ/τος της 17.5/15.6.1959 «Περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των Δήμων και Κοινοτήτων» (ΦΕΚ Α΄ 114, διόρθ. ΦΕΚ Α΄ 145 και 197), ορίζεται ότι: «1. Η εκκαθάρισις ενεργείται παρά της λογιστικής υπηρεσίας κατά τας κειμένας περί εκάστης δαπάνης διατάξεις, είτε αυτεπαγγέλτως οσάκις υπάρχουν παρά τη υπηρεσία ταύτη πλήρη τ΄ αποδεικνύοντα τα δικαιώματα των δικαιούχων στοιχεία, είτε επί τη υποβολή αυτή των δικαιολογητικών στοιχείων, μετά προέλεγχον τούτων εκ μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών του Δήμου (…) 3. Τα δικαιολογητικά έγγραφα εκάστης δαπάνης (…) προσαρτώνται εις τα σχετικά χρηματικά εντάλματα (…)», στο άρθρο 23 παρ. 1 ότι: «Μετά την εκκαθάρισιν εκάστης δαπάνης το αρμόδιον τμήμα ή γραφείον της λογιστικής υπηρεσίας του Δήμου προκαλεί την πληρωμήν της εκκαθαρισθείσας δαπάνης συντάσσον χρηματικόν ένταλμα»,  στο άρθρο 25 αυτού ότι: «Εις παν χρηματικόν ένταλμα δέον να επισυνάπτεται υπ’ ευθύνη των επιτετραμμένων την εκκαθάρισιν και εντολήν της δαπάνης οργάνων του δήμου παν δικαιολογητικόν έγγραφον εξ ου να προκύπτη σαφώς το δικαίωμα του πιστωτού του δήμου κατά βάσιν και ποσόν». Από τις ως άνω διατάξεις, οι οποίες ρυθμίζουν τη διαδικασία της ανάληψης, εκκαθάρισης και εντολής πληρωμής δαπανών συνάγεται, πλην άλλων, ότι οι δαπάνες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) εξοφλούνται κατά κανόνα με την έκδοση τακτικού χρηματικού εντάλματος. Προκειμένου δε να εκδοθεί τακτικό χρηματικό ένταλμα, πρέπει οι απαιτήσεις των πιστωτών των Ο.Τ.Α., καθώς και οι αντίστοιχες υποχρεώσεις των τελευταίων να αποδεικνύονται κατά την υπόσταση και την έκτασή τους από πλήρη και νόμιμα δικαιολογητικά. Η μη έκδοση ή η μη νόμιμη έκδοση των ως άνω δικαιολογητικών καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη κανονική (βλ. σχετικές πράξεις VII  Τμ. 13/2008, 11, 373/2009, Κλ. Πρ. Ελ. Στο VII Τμ. 47/2013)
Περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 1, 2 παρ.2, 3 και 20 του ν.4013/2011 (ΦΕΚ Α΄ 204), όπως ισχύουν, της κατ' εξουσιοδότηση του ως άνω νόμου (άρθρα 3 και 4) εκδοθείσας 3396/5.3.2012 απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας περί διορισμού των μελών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΦΕΚ τ.Υ.Ο.Δ.Δ. 94/6.3.2012) και των διατάξεων του άρθρου 20 του ν.2690/1999 «Κύρωση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 45), συνάγεται ότι, μετά τη συγκρότηση της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (με το ν.4013/2011), η λειτουργία της οποίας άρχισε στις 6.6.2012, ήτοι μετά την παρέλευση τριμήνου από την έκδοση της προαναφερόμενης υπουργικής απόφασης διορισμού των μελών της, για τη σύναψη σύμβασης με τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων χωρίς δημοσίευση διακήρυξης, σύμφωνα με το άρθρο 25 του π.δ.60/2007, στο πεδίο εφαρμογής του οποίου εμπίπτουν και οι συμβάσεις τις οποίες συνάπτουν με απευθείας ανάθεση οι ο.τ.α. κατόπιν άγονης ανοικτής διαγωνιστικής διαδικασίας, απαιτείται ως ουσιώδης τύπος της διαδικασίας πριν την έκδοση της απόφασης έγκρισης σύναψης, η διατύπωση προηγούμενης σύμφωνης γνώμης από αυτήν. Κατά συνέπεια, από 6.6.2012 (και ήδη από 1.1.2013, μετά τη θέση σε ισχύ του άρθρου 61 παρ.1 του ν.4146/2013, ΦΕΚ Α' 90/18.4.2013), σε περίπτωση κατά την οποία μία αναθέτουσα αρχή κρίνει αναγκαία τη σύναψη σύμβασης οφείλει, πριν τη λήψη της σχετικής απόφασης, να υποβάλει το φάκελο με όλα τα αναγκαία στοιχεία ενώπιον της ανωτέρω Αρχής, προκειμένου αυτή να ασκήσει τη γνωμοδοτική της αρμοδιότητα. Αν η Αρχή γνωμοδοτήσει αρνητικά η σύμβαση δεν μπορεί να συναφθεί, αφού ο νόμος ορίζει ότι η γνώμη που διατυπώνει είναι σύμφωνη και κατά συνέπεια το όργανο που ασκεί την αποφασιστική αρμοδιότητα υποχρεούται να ενεργήσει κατά τον τρόπο που του υποδεικνύει το γνωμοδοτούν όργανο, ενώ αν ο αναθέτων φορέας δεν υποβάλλει το φάκελο της διαδικασίας ενώπιον της Αρχής, τυχόν απόφαση του αρμόδιου οργάνου περί σύναψης της σύμβασης είναι παράνομη ως εκδοθείσα κατά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας έκδοσής της (πρβλ. σχετ. Ε΄ Κλιμ. πράξεις 181, 154, 125, 192/2013).

Ακολούθως, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 2, 21 και 23 του ν. 3871/2010 (ΦΕΚ Α΄ 141) «Δημοσιονομική Διαχείριση και Ευθύνη» καθώς και των άρθρων 2-4 του π.δ/τος 113/2010 «Ανάληψη υποχρεώσεων από τους Διατάκτες» (ΦΕΚ Α΄ 209/10.12.2010), συνάγεται ότι για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε δαπάνης Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού απαιτείται προηγουμένως η έγκριση  διάθεσης της σχετικής πίστωσης. Κατά το στάδιο  αυτό της δημοσιονομικής ανάληψης της δαπάνης, ο αρμόδιος  διατάκτης,