ΜΕΛΕΤΕΣ-Συμπληρωματικές εεργασίες: Με τα δεδομένα αυτά, οι ελεγχόμενες συμπληρωματικές εργασίες μελετών, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στην αρχική σύμβαση: α) παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, εφόσον αφορούν σε επιπλέον, των προεκτιμώμενων και περιλαμβανόμενων στην κύρια σύμβαση, εγγραπτέα δικαιώματα και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωσή του, με στόχο τη δημιουργία Εθνικού Κτηματολογίου στις περιοχές που αφορά, β) κατέστησαν αναγκαίες, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων,...γ) δεν μπορούν να διαχωριστούν από την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης χωρίς να δημιουργήσουν προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή ως προς την έγκαιρη και ποιοτική ολοκλήρωση της μελέτης και δ) το συνολικό ποσό τους ..δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής. Επομένως, η προσφυγή στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης συμπληρωματικών μελετών παρίσταται νόμιμη.

Ως συμπληρωματικές εργασίες θεωρούνται εκείνες για τις οποίες συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: α) παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το έργο και δεν περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση, β) κατέστησαν αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική σύμβαση, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων και γ) είτε δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, είτε παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Τέτοιες εργασίες θεωρούνται αυτές που είτε προβλέπονται κατά είδος από το συμβατικό τιμολόγιο και τον προϋπολογισμό αλλά εκτελούνται σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες (πρόσθετες ή υπερσυμβατικές εργασίες), είτε δεν προβλέπονται καθόλου ή προβλέπονται μεν αλλά εκτελούνται με διαφορετικό τρόπο (νέες εργασίες). Ως απρόβλεπτες δε περιστάσεις θεωρούνται πραγματικά γεγονότα τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο καταρτίσεως της αρχικής σύμβασης και τα οποία, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη) με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου. Δεν θεωρούνται συμπληρωματικές εργασίες οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητας του (βλ. πρ. VII Τμ. 32, 78/2006). Τέλος, η απόφαση του αρμοδίου οργάνου περί προσφυγής στην προρρηθείσα διαδικασία ανάθεσης, πρέπει, ως εκ της φύσεως της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη ώστε να καθίσταται εφικτός από το Ελεγκτικό Συνέδριο ο έλεγχος της νομιμότητας της.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά, οι ελεγχόμενες συμπληρωματικές εργασίες μελετών, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στην αρχική σύμβαση,: α) παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, εφόσον αφορούν σε επιπλέον, των προεκτιμώμενων και περιλαμβανόμενων στην κύρια σύμβαση, εγγραπτέα δικαιώματα και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωσή του, με στόχο τη δημιουργία Εθνικού Κτηματολογίου στους δήμους που αφορά, β) κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, αφού η «….», ως αναθέτουσα αρχή, κατέβαλε κάθε δυνατή επιμέλεια κατά τον τεχνικό προσδιορισμό του έργου για την ακριβή προεκτίμηση των ποσοτήτων των εγγραπτέων δικαιωμάτων, εφαρμόζοντας πρόσφορες και παραδεδεγμένες επιστημονικές μεθόδους, οι οποίες ωστόσο δεν της παρείχαν ασφαλή πρόβλεψη ως προς την πραγματική απόκλιση της εκτίμησης από την πραγματικότητα, γ) δεν μπορούν να διαχωριστούν από την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης χωρίς να δημιουργήσουν προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή ως προς την έγκαιρη και ποιοτική ολοκλήρωση της μελέτης, και δ) το συνολικό ποσό τους (16,78% επί του αρχικού συμβατικού αντικειμένου) δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής. Επομένως, η προσφυγή στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης συμπληρωματικών μελετών παρίσταται νόμιμη.

ΜΕΛΕΤΕΣ(..)Με τα δεδομένα αυτά, οι ελεγχόμενες συμπληρωματικές εργασίες μελετών, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στην αρχική σύμβαση: α) παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, εφόσον αφορούν σε επιπλέον, των προεκτιμώμενων και περιλαμβανόμενων στην κύρια σύμβαση, εγγραπτέα δικαιώματα και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωσή του με στόχο τη δημιουργία Εθνικού Κτηματολογίου στις Περιφερειακές Ενότητες που αφορά, β) κατέστησαν αναγκαίες, λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, αφού η «.....», ως αναθέτουσα αρχή, κατέβαλε κάθε δυνατή επιμέλεια κατά τον τεχνικό προσδιορισμό του έργου για την ακριβή προεκτίμηση των ποσοτήτων των εγγραπτέων δικαιωμάτων, εφαρμόζοντας πρόσφορες και παραδεδεγμένες επιστημονικές μεθόδους, οι οποίες ωστόσο δεν της παρείχαν ασφαλή πρόβλεψη ως προς την πραγματική απόκλιση της εκτίμησης από την πραγματικότητα, γ) δεν μπορούν να διαχωριστούν από την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, χωρίς να δημιουργήσουν προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή ως προς την έγκαιρη και ποιοτική ολοκλήρωση της μελέτης, και δ) το συνολικό ποσό τους (46,82% επί του αρχικού συμβατικού αντικειμένου) δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής. Επομένως, η προσφυγή στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης συμπληρωματικών μελετών παρίσταται νόμιμη

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ- Ασφαλτοστρώσεις δρόμων:. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής συμβάσεως, όπως οι προϋποθέσεις αυτές παρατίθενται αναλυτικώς στην σκέψη V της παρούσας. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1οΑ.Π.Ε. της υποβληθείσας προς έλεγχο συμπληρωματικής συμβάσεως, η αναθέτουσα αρχή περιορίζεται στην συμπερασματική διαπίστωση ότι εν προκειμένω συντρέχουν οι προϋποθέσεις συνάψεως συμπληρωματικής συμβάσεως, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 57 του ν. 3669/2008, χωρίς ωστόσο να αναφέρει ποιες είναι οι εργασίες που θα εκτελεσθούν στο πλαίσιο της εν λόγω συμβάσεως, εάν οι εργασίες αυτές περιλαμβάνονται κατ’ είδος στην αρχική σύμβαση, εάν παρουσιάζουν συνάφεια με το αντικείμενο αυτής, καθώς επίσης και για ποιους λόγους κατέστησαν αναγκαίες για την εκτέλεση του αντικειμένου της αρχικής συμβάσεως. Συναφώς προς τα ανωτέρω, ουδεμία αναφορά γίνεται, με ειδικούς και συγκεκριμένους ισχυρισμούς, στις απρόβλεπτες περιστάσεις που καθιστούν απολύτως αναγκαία την εκτέλεση των εργασιών της επίμαχης συμπληρωματικής συμβάσεως, ούτε επίσης προκύπτει ότι η μη πρόβλεψη των εργασιών αυτών κατά τη σύναψη της αρχικής συμβάσεως δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα της αναθέτουσας αρχής, ούτε σε σφάλματα και αστοχίες της μελέτης του έργου. Περαιτέρω, ουδόλως αποδεικνύεται η συνδρομή και των λοιπών προϋποθέσεων για τη σύναψη συμπληρωματικής συμβάσεως, ήτοι ότι οι επίμαχες συμπληρωματικές εργασίες είτε δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή είτε, παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της..(..)το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής συμβάσεως του έργου «Ασφαλτοστρώσεις δρόμων Δήμου ...».

ΕΡΓΑ. (συμπληρωματικές συμβάσεις) ζητείται  η ανάκληση της 149/2017 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο νομιμότητας σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Ασφαλτοστρώσεις δρόμων Δήμου .......» (..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τα όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙI της παρούσας, το Τμήμα, κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 57 του ν. 3669/2008 για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης κατά την ορθή κρίση της προσβαλλόμενης Πράξης του Κλιμακίου. Τούτο διότι, ούτε από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. ούτε από τα λοιπά στοιχεία του φακέλου αποδεικνύεται η συνδρομή των προϋποθέσεων αυτών, ελλείψει της οποιασδήποτε αναφοράς στο είδος των εργασιών που πρόκειται να εκτελεστούν στο πλαίσιο της επίμαχης σύμβασης και στην αναγκαία συνάφειά τους με το έργο, στις απρόβλεπτες περιστάσεις που καθιστούν αναγκαία την εκτέλεσή τους, καθώς και στο ότι οι εργασίες αυτές είτε δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή είτε, παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Εξάλλου, το επικαλούμενο δημόσιο συμφέρον, που προφανώς εξυπηρετείται με την ολοκλήρωση των εργασιών της ήδη εκτελούμενης εργολαβίας, δεν αναιρεί την υποχρέωση των αναθετουσών αρχών για τήρηση των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες έχουν επίσης θεσπιστεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος..(Δεν ανακαλεί την 149/2017 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου)

ΜΕΛΕΤΕΣ:χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου … Νομού Θεσσαλονίκης, με το οποίο εντέλλεται η καταβολή ποσού 58.886,61  ευρώ, στο φερόμενο ως δικαιούχο τοπογράφο – μηχανικό …, για την εξόφληση του 8ου λογαριασμού της μελέτης «πράξης εφαρμογής της πολεοδομικής μελέτης του δημοτικού διαμερίσματος Εξοχής του Δήμου … Νομού Θεσσαλονίκης».(....)Ειδικότερα, δεν αιτιολογείται ότι οι εργασίες της συμπληρωματικής μελέτης, που αφορούν σύμφωνα με τα ανωτέρω στην εγγραφή των ιδιοκτησιών στο Κτηματολογικό Γραφείο … ήταν αναγκαίες για την ολοκλήρωση της αρχικής σύμβασης, ότι είτε δεν μπορούσαν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για το Δήμο …, είτε παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, ήταν απόλυτα αναγκαίες για την ολοκλήρωσή της και τέλος ότι οφείλονταν σε περιστάσεις που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν κατά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης, ώστε να υπάρχει παρέκκλιση από τη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της συμπληρωματικής μελέτης. Αντίθετα, όπως προκύπτει από τις διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 1337/1983, όπως ισχύουν, η πράξη εφαρμογής κυρώνεται με απόφαση του νομάρχη και μεταγγράφεται στο οικείο υποθηκοφυλακείο, μετά δε την κύρωσή της καθίσταται οριστική, περαιτέρω δε η καταχώριση των οικείων ιδιοκτησίων με την εγγραφή τους στο κτηματολόγιο αποτελεί αυτοτελή και ανεξάρτητη διαδικασία, για την οποία εφαρμόζονται οι προβλεπόμενες στις οικείες διατάξεις διαδικασίες ... και για την οποία δεν πληρούνται ως άνω προϋποθέσεις, προκειμένου προεχόντως να θεωρηθεί αναγκαία για την ολοκλήρωση της αρχικής σύμβασης της μελέτης πράξης εφαρμογής και να μη μπορεί να διαχωριστεί από αυτή τεχνικά ή οικονομικά,περαιτέρω δε να κριθεί ότι συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις, υπό την έννοια που προεκτέθηκε, εξαιτίας των οποίων κατέστη αναγκαία η εκτέλεση της.(....)Εξάλλου, ο Δήμος … με το προαναφερόμενο έγγραφο επαναφοράς του επίμαχου εντάλματος αποδέχεται την ανεπίτρεπτη σύμπτωση στο ίδιο πρόσωπο των ιδιοτήτων του επιβλέποντος μηχανικού και του εγκρίνοντος Προϊσταμένου της Δ.Υ, χωρίς να γίνεται επίκληση κάποιου κατ’ εξαίρεση συντρέχοντος λόγου προς τούτο, σύμφωνα με τις προεκτιθέμενες διατάξεις, καθιστώντας έτσι μη νόμιμη - κατά τον κρίσιμο χρόνο της σύνταξης του 4ου συγκριτικού πίνακα εργασιών- την έγκριση του, αποτέλεσμα της οποίας (έγκρισης) ήταν η διαδικασία διενέργειας της ελεγχόμενης δαπάνης και η έκδοση του επίμαχου χρηματικού εντάλματος, η δε μεταγενέστερη (19-12-2006) έγκριση από τον … αφενός δεν μπορεί να αναπληρώσει την ως άνω έλλειψη, αφ’ ετέρου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν ετίθετο ζήτημα μη επάρκειας του προσωπικού της Διευθύνουσας Υπηρεσίας.Αποφαίνεται ότι το 1073 Α, οικονομικού έτους 2006, χρηματικό ένταλμα του Δήμου … Θεσσαλονίκης δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου Δήμου...Με δεδομένα αυτά, σύμφωνα και με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, μη νομίμως επιχειρείται η σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης με νέο ανάδοχο, χωρίς να έχει προηγηθεί η εγκριτική της υποκατάστασης απόφαση της αναθέτουσας αρχής, ενώ η 144/2009 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου με την οποία εγκρίθηκε η απορρόφηση του κλάδου δραστηριότητας της «....» από την «....» για το έργο «Κατασκευή Κλειστού Γυμναστηρίου Δήμου ...» και υπό την εκδοχή ότι αποτελεί την προβλεπόμενη από το άρθρο 65 του ν. 3669/2008 εγκριτική της υποκατάστασης απόφαση, δεν περιλαμβάνει τα απαιτούμενα από την ανωτέρω διάταξη στοιχεία και για το λόγο αυτό υφίσταται ουσιώδης νομική πλημμέλεια, που εμποδίζει την υπογραφή της.Στη διάταξη του άρθρου 28 του ν. 3669/2008 «Κύρωση της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων» (ΦΕΚ Α΄, 116) ορίζεται ότι: « 3. Μετά από έγκριση του αρμοδίου οργάνου, χωρίς δημοσίευση της σχετικής προκήρυξης επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση: α) … ε) Σε περίπτωση συμπληρωματικών εργασιών, που δεν περιλαμβάνονται στην πρώτη σύμβαση κατασκευής έργου, οι οποίες είναι όμως αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης έργου και υπό τις περαιτέρω προϋποθέσεις: i) όταν δεν μπορούν να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, ii) όταν μπορούν μεν να διαχωριστούν, είναι όμως απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Οι συμπληρωματικές αυτές εργασίες δεν μπορούν να υπερβαίνουν το πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της κύριας σύμβασης». Περαιτέρω, στη διάταξη του άρθρου 57 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι: «Το έργο εκτελείται σύμφωνα με τη σύμβαση και τα τεύχη και σχέδια που τη συνοδεύουν. Ο φορέας κατασκευής του έργου έχει το δικαίωμα, αν προκύψει ανάγκη εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών, που δεν περιλαμβάνονται στο αρχικό ανατεθέν έργο ούτε στην πρώτη συναφθείσα σύμβαση και οι οποίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική σύμβαση, να συνάπτει σύμβαση με τον ανάδοχο του έργου, με την προϋπόθεση ότι οι συμπληρωματικές εργασίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για τις αναθέτουσες αρχές ή όταν αυτές οι εργασίες μολονότι μπορούν να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Το συνολικό ποσό των συμβάσεων αυτών δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό του 50% του ποσού της αρχικής σύμβασης, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η αμοιβή για τη σύνταξη των τυχόν απαιτούμενων μελετών για τις συμπληρωματικές εργασίες. Η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών είναι υποχρεωτική για τον ανάδοχο του έργου και, προκειμένου να υπογραφεί η σύμβαση για την εκτέλεσή τους, απαιτείται γνώμη του οικείου τεχνικού συμβουλίου … 2. Κάθε σύμβαση επόμενη της αρχικής συνοδεύεται από Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.) που περιλαμβάνει ιδίως τις ενδείξεις των εργασιών, τις τιμές μονάδας των εργασιών, τα μεγέθη των ποσοτήτων, τις δαπάνες του προϋπολογισμού του αρχικά ανατεθέντος έργου, του προϋπολογισμού της αμέσως προηγούμενης σύμβασης και του προϋπολογισμού της προς κατάρτιση νέας σύμβασης. Περιλαμβάνει ακόμη και τις δαπάνες των απρόβλεπτων, καθώς και την προβλεπόμενη δαπάνη για αναθεώρηση και Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.).

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1777/2011

ΜΕΛΕΤΕΣ:χρηματικό ένταλμα του Δήμου …,  ποσού 149.940,00 ευρώ, που αφορά στην καταβολή αμοιβής στον φερόμενο ως δικαιούχο τοπογράφο μηχανικό …, για την εξόφληση του 15ου λογαριασμού της μελέτης «ΠΡΑΞΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ …-ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ Γ.Π.Σ. …».(....)το Τμήμα κρίνει ότι μη νόμιμα εντέλλεται η πληρωμή των ως άνω εργασιών δοθέντος ότι αυτές αποτελούσαν  αντικείμενο της από 26.5.1988 κύριας σύμβασης της μελέτης, η οποία ήταν αυτοτελής, διότι αφορούσε στην εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδίου των 5 πολεοδομικών ενοτήτων (Ι ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV και V) του Δήμου …, κατά συνέπεια, αυτές  έπρεπε  να ολοκληρωθούν μέσα στην συμβατική προθεσμία περάτωσης της αρχικής σύμβασης ή μέσα στην νόμιμη παράταση αυτής. Ούτε περαιτέρω οι εργασίες αυτές ευρείσκουν  νόμιμο  έρεισμα στην από 1.9.1997 συμπληρωματική σύμβαση, δοθέντος ότι αυτή δεν δύναται να χαρακτηριστεί ως παρεπόμενη (συμπληρωματική) της αρχικής σύμβασης και συνέχεια της τελευταίας  για την ολοκλήρωση του αντικειμένου της, αφού δεν αποδείχθηκε ότι αφορά εργασίες που είτε δεν μπορούσαν να διαχωριστούν τεχνικά ή οικονομικά από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στο Δήμο, είτε παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους ήταν απόλυτα αναγκαίες για την ολοκλήρωσή της. Τουναντίον οι εργασίες της σύμβασης αυτής αφορούσαν στο νέο και αυτοτελές  αντικείμενο που προέκυψε λόγω της μερικής τροποποίησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου … με στόχο να ενταχθούν στο Πολεοδομικό Σχέδιο νέες περιοχές με χρήση κατοικίας σε συνέχεια των παλιών περιοχών και να καλυφθεί το έλλειμμα στο ισοζύγιο της γης που προέκυψε λόγω της πληθυσμιακής αύξησης και της συγκέντρωσης πολλών δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα καθώς και διοικητικών υπηρεσιών στο Δήμο …. Σε κάθε περίπτωση, η αξία των εργασιών αυτών υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής, η οποία εν προκειμένω είναι αυτή που προέκυψε από τον προϋπολογισμό που υποβλήθηκε για πρώτη φορά για έγκριση από τον εργοδότη ... και αφορούσε το αρχικό συμβατικό αντικείμενο (ήτοι  με τον 1ο Συγκριτικό Πίνακα ο οποίος για τον λόγο αυτό φέρει και τον τίτλο «προϋπολογισμός»).

Από τις ως άνω διατάξεις (3669/2008) συνάγεται ότι η απευθείας ανάθεση συμπληρωματικών εργασιών στον ανάδοχο ήδη εκτελούμενου δημόσιου έργου, αποτελεί εξαιρετική διαδικασία απευθείας αναθέσεως και για το λόγο αυτό εφαρμόζεται μόνον στις περιοριστικά αναφερόμενες στο Νόμο περιπτώσεις, καθόσον συνιστά παρέκκλιση από τις αρχές της διαφάνειας, της ισότητας και του ελεύθερου ανταγωνισμού. Ως συμπληρωματικές δε εργασίες θεωρούνται εκείνες, για τις οποίες συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις : α) παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το έργο και δεν περιλαμβάνονται στην αρχικώς συναφθείσα σύμβαση, β) κατέστησαν αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική σύμβαση και τα οικεία συμβατικά τεύχη (μελέτες, γενική συγγραφή υποχρεώσεων κ.λπ.), λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων και γ) είτε δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή είτε, παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της. Τέτοιες εργασίες θεωρούνται εκείνες, οι οποίες προβλέπονται κατά είδος από το συμβατικό τιμολόγιο και τον προϋπολογισμό, αλλά εκτελούνται σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες (πρόσθετες ή υπερσυμβατικές εργασίες) είτε δεν προβλέπονται καθόλου ή προβλέπονται μεν, αλλά εκτελούνται με διαφορετικό τρόπο (νέες εργασίες). Δεν θεωρούνται συμπληρωματικές οι εργασίες που αφορούν στην επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του. Οι ως άνω διατάξεις, λόγω του εξαιρετικού χαρακτήρα τους, πρέπει να ερμηνεύονται στενά, το δε βάρος αποδείξεως της συνδρομής των έκτακτων και απρόβλεπτων περιστάσεων το φέρει όποιος τις επικαλείται. Ως απρόβλεπτες περιστάσεις νοούνται αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο καταρτίσεως της αρχικής συμβάσεως και τα οποία, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη), με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής ώστε να ενταχθούν στο αρχικό έργο και την ήδη συναφθείσα σύμβαση (Ε.Σ. 1780/2009, 2506/2009, 2726/2010, κ.α.). Περαιτέρω με το ποσό του κονδυλίου των απροβλέπτων της αρχικής συμβάσεως δύνανται να καλυφθούν εργασίες οι οποίες προκύπτουν από τη μεταβολή του νομοθετικού πλαισίου, η οποία λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια εκτελέσεως και επιβάλλει αναγκαστικές τροποποιήσεις στο σχεδιασμό του αρχικού έργου καθώς και διαφορές, οι οποίες προκύπτουν στις ποσότητες των εργασιών που πρέπει να εκτελεσθούν και οφείλονται σε προφανείς παραλείψεις ή σε σφάλματα των προμετρήσεων.