Με τις ανωτέρω διατάξεις του ν. 1418/1984 καθορίζεται ο τρόπος διάθεσης του κονδυλίου των απρόβλεπτων δαπανών, με σκοπό την αποτροπή υπέρβασης του προϋπολογισμού των εργασιών και τη διασφάλιση του οικονομικού θεμελίου της σύμβασης. Ειδικότερα, θεσπίζεται ότι με τα απρόβλεπτα καλύπτονται ποσά που δεν ήταν δυνατόν να περιληφθούν στην αρχική σύμβαση διότι προέκυψαν από τη μεταβολή κανονισμών που καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την κατάρτισή της (π.χ. εφαρμογή νέου αντισεισμικού κανονισμού) ή κανόνων δικαίου που τέθηκαν σε ισχύ μετά το ως άνω χρονικό σημείο και προκαλούν την υποχρέωση καταβολής πρόσθετων δαπανών σε βάρος κάποιου συμβαλλομένου (π.χ. μεταβολή του συντελεστή Φ.Π.Α. με νέες διατάξεις). Με το ίδιο κονδύλιο καλύπτεται και η δαπάνη των εργασιών που μετά την επιμέτρησή τους κοστολογούνται υψηλότερα, η δε διαφορά τιμής οφείλεται σε προφανή σφάλματα ή παραβλέψεις των προμετρήσεων που περιλαμβάνονται στη μελέτη. Επιπλέον, μετά τη νέα τροποποίηση των ανωτέρω διατάξεων της παρ. 2 του άρθρου 8 του ν. 1418/1984 από τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου τέταρτου του ν. 3621/2007, οι οποίες, σύμφωνα με το ίδιο αυτό άρθρο, εφαρμόζονται και στις εκκρεμείς, κατά την ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του νόμου αυτού (που είναι η 20.12.2007), διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης έργων, ρητά ορίζεται ότι, πλέον των ανωτέρω περιπτώσεων, το κονδύλιο των απρόβλεπτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για εργασίες που δεν προβλέπονται μεν από τη σύμβαση, αλλά προκύπτουν κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου και κρίνονται απαραίτητες για την αρτιότητα και λειτουργικότητα αυτού. Η χρήση των απρόβλεπτων για τις εν λόγω εργασίες είναι νόμιμη εφόσον συντρέχουν επιπλέον οι κάτωθι προϋποθέσεις: α) Οι νέες εργασίες δεν προβλέφθηκαν και δεν μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη), με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, με την τήρηση των σχετικών προδιαγραφών και β) δεν τροποποιείται με τις χρηματοδοτούμενες από τα απρόβλεπτα εργασίες το «βασικό σχέδιο» του έργου, δηλαδή η όλη κατασκευή καθώς και τα βασικά διακριτά στοιχεία της, όπως προβλέπονται από την αρχική σύμβαση. (βλ. και την Ε.30 με αριθμ.πρωτ.Δ17γ/04/170/ΦΝ380/10.12.2007 εγκύκλιο του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., καθώς και την αιτιολογική έκθεση του ν. 3621/2007). Τούτο δε καθόσον είναι ανεπίτρεπτη η εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, η οποία δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά την υποβολή της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου (πρβλ. Πρ. VII Τμ. 128/2008 και VI Τμ. 64/2007). Κατά τα λοιπά, ως προς τη διαδικασία ανάλωσης των απροβλέπτων ισχύουν οι προαναφερόμενες διατάξεις του άρθρου 43 παρ. 2 του π.δ. 609/1985, που απαιτούν τη σύνταξη ανακεφαλαιωτικού πίνακα εργασιών (Α.Π.Ε.), χωρίς όμως να ισχύει πλέον ο περιορισμός που τίθεται από τη διάταξη αυτή, δηλαδή να μην περιλαμβάνει αυτός ο Α.Π.Ε. συμπληρωματικές εργασίες, αφού με τη νέα ρύθμιση του ν. 3621/2007 ρητά επιτρέπεται να συμπεριλαμβάνει και τέτοιες εργασίες.

Συμπληρωματική σύμβαση κατασκευής κολυμβητηρίου. Έργασίες που αφορούν στην κατασκευή της πισίνας εκμάθησης και οι λοιπές εργασίες κατασκευής της πισίνας εκμάθησης και των συνοδών χώρων λειτουργίας της, αποτελούν μεταβολή του φυσικού και τεχνικού αντικειμένου του έργου, που δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης του αναδόχου. Εργασίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας του έργου δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Εργασίες, και υπό την εκδοχή ότι προέκυψαν εξαιτίας της εφαρμογής κανόνων και απαιτήσεων, οι οποίοι καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την ανάθεση του έργου, κάτι που ωστόσο δεν αποδεικνύεται από την αναθέτουσα αρχή, όφειλαν να έχουν καλυφθεί αποκλειστικά από το κονδύλιο των απροβλέπτων. Από το κονδύλιο των απροβλέπτων όφειλαν επίσης να έχουν καλυφθεί οι εργασίες που αφορούν στην εφαρμογή της οριστικής μελέτης. Με την 3086/2010 απόφαση του VI Τμήματος ανακλήθηκε η προμνησθείσα πράξη του Κλιμακίου, καθόσον κρίθηκε ότι οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης κατασκευής κολυμβητηρίου οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, δεδομένου ότι η εκτέλεση αυτών επιβλήθη¬κε από τρίτους εμπλεκόμενους φορείς (Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, Πυροσβεστική Υπηρεσία κλπ) ή από μεταγενέστερες νομοθετικές διατάξεις

Με τις ανωτέρω διατάξεις του ν. 1418/1984 καθορίζεται ο τρόπος διάθεσης του κονδυλίου των απρόβλεπτων δαπανών, με σκοπό την αποτροπή υπέρβασης του προϋπολογισμού των εργασιών και τη διασφάλιση του οικονομικού θεμελίου της σύμβασης. Ειδικότερα, θεσπίζεται ότι με τα απρόβλεπτα καλύπτονται ποσά που δεν ήταν δυνατόν να περιληφθούν στην αρχική σύμβαση διότι προέκυψαν από τη μεταβολή κανονισμών που καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την κατάρτισή της (π.χ. εφαρμογή νέου αντισεισμικού κανονισμού) ή κανόνων δικαίου που τέθηκαν σε ισχύ μετά το ως άνω χρονικό σημείο και προκαλούν την υποχρέωση καταβολής πρόσθετων δαπανών σε βάρος κάποιου συμβαλλομένου (π.χ. μεταβολή του συντελεστή Φ.Π.Α. με νέες διατάξεις). Με το ίδιο κονδύλιο καλύπτεται και η δαπάνη των εργασιών που μετά την επιμέτρησή τους κοστολογούνται υψηλότερα, η δε διαφορά τιμής οφείλεται σε προφανή σφάλματα ή παραβλέψεις των προμετρήσεων που περιλαμβάνονται στη μελέτη. Επιπλέον, μετά τη νέα τροποποίηση των ανωτέρω διατάξεων της παρ. 2 του άρθρου 8 του ν. 1418/1984 από τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου τέταρτου του ν. 3621/2007, οι οποίες, σύμφωνα με το ίδιο αυτό άρθρο, εφαρμόζονται και στις εκκρεμείς, κατά την ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του νόμου αυτού (που είναι η 20.12.2007), διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης έργων, ρητά ορίζεται ότι, πλέον των ανωτέρω περιπτώσεων, το κονδύλιο των απρόβλεπτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για εργασίες που δεν προβλέπονται μεν από τη σύμβαση, αλλά προκύπτουν κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου και κρίνονται απαραίτητες για την αρτιότητα και λειτουργικότητα αυτού. Η χρήση των απρόβλεπτων για τις εν λόγω εργασίες είναι νόμιμη εφόσον συντρέχουν επιπλέον οι κάτωθι προϋποθέσεις: α) Οι νέες εργασίες δεν προβλέφθηκαν και δεν μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη), με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, με την τήρηση των σχετικών προδιαγραφών και β) δεν τροποποιείται με τις χρηματοδοτούμενες από τα απρόβλεπτα εργασίες το «βασικό σχέδιο» του έργου, δηλαδή η όλη κατασκευή καθώς και τα βασικά διακριτά στοιχεία της, όπως προβλέπονται από την αρχική σύμβαση. (βλ. και την Ε.30 με αριθμ.πρωτ.Δ17γ/04/170/ΦΝ380/10.12.2007 εγκύκλιο του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., καθώς και την αιτιολογική έκθεση του ν. 3621/2007). Τούτο δε καθόσον είναι ανεπίτρεπτη η εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, η οποία δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά την υποβολή της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου (πρβλ. Πρ. VII Τμ. 128/2008 και VI Τμ. 64/2007).Ειδικότερα, είναι μη νόμιμη η χρήση του κονδυλίου των απρόβλεπτων για την πληρωμή των επιπλέον εργασιών τοποθέτησης μαρμάρου σε τοξωτές βαθμίδες καθώς και της προμήθειας και τοποθέτησης πλαστικών σωλήνων για τη συλλογή και παροχέτευση των ομβρίων υδάτων της επιφάνειας της πλατείας και των παρακείμενων κτιρίων αφού αυτές οι επιπλέον εργασίες μπορούσαν κατά την κοινή πείρα και λογική να είχαν προβλεφθεί κατά την εκπόνηση της μελέτης. Εξάλλου και ο ισχυρισμός της αναδόχου (βλ. σχετικό σημείωμα) ότι δεν νοείται άρτια κατασκευή πλατείας χωρίς την ορθή απορροή των ομβρίων υδάτων οδηγεί στο αυτό συμπέρασμα ενώ, περαιτέρω, τόσο οι επενδύσεις με μάρμαρο των τοξωτών βαθμίδων όσο και η προμήθεια σωλήνων δεν εμπίπτουν στην έννοια των εσφαλμένων προμετρήσεων αλλά συνιστούν νέες εργασίες, οι οποίες κρίνονται απαραίτητες για την αρτιότητα του έργου, πλην όμως, όπως είναι προφανές δεν οφείλονται σε απρόβλεπτα περιστατικά αλλά θα μπορούσαν να περιληφθούν στην αρχική μελέτη αν αυτή ήταν πλήρης και ακριβής.

Αίτηση ανάκλησης πράξης. Με τις προμνησθείσες διατάξεις ( αρθρο 8 ν.1418/1984) ρυθμίζεται ο τρόπος διάθεσης του κονδυλίου των απρόβλεπτων δαπανών της εργολαβικής σύμβασης, με σκοπό την αποτροπή υπέρβασης του προϋπολογισμού του έργου και τη διασφάλιση του οικονομικού θεμελίου της σύμβασης. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι με τα απρόβλεπτα καλύπτονται κατ’ αρχήν δαπάνες, οι οποίες δεν είχαν περιληφθεί στην αρχική σύμβαση, είτε διότι προέκυψαν από τη μεταβολή των κανονισμών και κανόνων που διέπουν την κατασκευή του έργου μετά την κατάρτιση της σύμβασης αυτής, όπως συμβαίνει λ.χ. στην περίπτωση καθιέρωσης ως υποχρεωτικού νέου αντισεισμικού κανονισμού ή αλλαγής του συντελεστή του Φ.Π.Α. διαρκούσης της εκτέλεσης του έργου, είτε εξαιτίας σφαλμάτων της μελέτης, όσον αφορά τις απαιτούμενες ποσότητες των προβλεπόμενων από τη σύμβαση εργασιών. Περαιτέρω, μετά τη θέση σε ισχύ του ν. 3621/2007, το ίδιο κονδύλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για συμπληρωματικές εργασίες, απαραίτητες για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, τούτο, όμως, υπό τη διπλή προϋπόθεση αφενός οι εργασίες αυτές να μην μπορούσαν αντικειμενικώς να προβλεφθούν, παρά το ότι η μελέτη, με την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, ήταν στο μέτρο του δυνατού πλήρης και ακριβής και για την εκπόνησή της είχαν τηρηθεί οι σχετικές προδιαγραφές, αφετέρου να μην τροποποιείται με τις χρηματοδοτούμενες από τα απρόβλεπτα εργασίες το «βασικό σχέδιο» του έργου, η όλη κατασκευή, δηλαδή, και τα διακριτά της στοιχεία, όπως προβλέπονταν στην αρχική σύμβαση, εφόσον, διαφορετικά, θα επρόκειτο για ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του τεχνικού αντικειμένου του έργου, η οποία δεν ήταν γνωστή στους ενδιαφερόμενους για τη ανάληψή του εργολήπτες και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης ανάδοχου. Κατά δε τα λοιπά, εξακολουθεί να ισχύει η διάταξη του άρθρου 43 παρ. 2 του π.δ/τος 609/1985, η οποία απαιτεί τη σύνταξη Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών (ΑΠΕ) για τη ανάλωση του κονδυλίου των απροβλέπτων, χωρίς, ωστόσο, τον τιθέμενο από την τελευταία αυτή διάταξη περιορισμό να μην περιλαμβάνει ο εν λόγω ΑΠΕ συμπληρωματικές εργασίες, αφού, όπως προεκτέθηκε, η επελθούσα με το ν. 3621/2007 μεταβολή, η οποία καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς κατά την έναρξη εφαρμογής του διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης έργων, συνίστατο ακριβώς στο επιτρεπτό της διάθεσης των απροβλέπτων και για τέτοιες εργασίες (βλ. την αιτιολογική έκθεση του νόμου αυτού και Πρ. VII Τμ. 84/2009 και IV Τμ. 204/2009). …Ο ως άνω λόγος ανάκλησης, όμως, δεν ευσταθεί, δοθέντος ότι, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, όταν το κονδύλιο των απροβλέπτων διατίθεται, όχι σε συμμόρφωση με επιγενόμενους κανονισμούς και κανόνες ή προς επανόρθωση σφαλμάτων σχετικά με τις ποσότητες των αρχικά προβλεπόμενων εργασιών, αλλά για την προσθήκη νέων εργασιών, όπως οι επίμαχες, απαιτείται οι επιπλέον εργασίες να μην ήταν εξ αντικειμένου δυνατόν να ληφθούν εγκαίρως υπόψη και να συμπεριληφθούν στο τεχνικό αντικείμενο του έργου, οι δε αναφερόμενες στην πληρότητα της μελέτης προδιαγραφές είναι προφανώς εκείνες που, κατά την επιστήμη και της τέχνη, πρέπει να τηρηθούν για το άρτιο της κατασκευής, και όχι αυτές με βάση τις οποίες κάθε Αναθέτουσα Αρχή προβαίνει στις αναθέσεις των έργων της. Αντιθέτως, βάσιμος παρίσταται ο λόγος ανάκλησης, με τον οποίον υποστηρίζεται ότι νομίμως ανατέθηκαν οι εργασίες της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του ελεγχόμενου έργου. Τούτο διότι … με συνέπεια, ως εκ της αιφνίδιας και άνευ υπαιτιότητας του Οργανισμού μεταβολής των τεχνικών παραδοχών με βάση τις οποίες είχε εκπονηθεί η μελέτη, να στοιχειοθετείται εν προκειμένω απρόβλεπτη περίσταση που δικαιολογεί κατά νόμο τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- περιφερειακή οδός...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ Γ της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι περιστάσεις που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, εξ αιτίας των οποίων κατέστησαν αναγκαίες οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η Σ.Σ., δεν είναι απρόβλεπτες κατά την έννοια του νόμου και δεν δικαιολογούν τη σύναψη τέτοιας.Ειδικότερα, ως προς τις εργασίες για την πρόσθετη εξυγίανση του εδάφους (πρόσθετες χωματουργικές εργασίες για αφαίρεση ακατάλληλων εδαφών, προμήθεια πρόσθετου υλικού Ε4 και εργασίες θεμελίωσης, καθώς και τοποθέτηση γεωυφάσματος), η Περιφέρεια επικαλείται την αποσάθρωση του εδάφους που συντελέστηκε μετά την εκπόνηση της αρχικής γεωτεχνικής μελέτης (2009), εξαιτίας της απρόβλεπτης αύξησης του ύψους των βροχοπτώσεων στην περιοχή εκτέλεσης του έργου. Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα προσκομιζόμενα αναλυτικά στοιχεία, η αύξηση των βροχοπτώσεων δεν ήταν μεγάλης έκτασης, ώστε να δικαιολογείται η προβαλλόμενη έκτακτη ανατροπή των συνθηκών εκτέλεσης του έργου (τα περισσότερα έτη η αύξηση είναι μικρότερη του 10%). Επιπλέον, ανεξαρτήτως του χρόνου εκπόνησης της αρχικής γεωτεχνικής μελέτης, η επικαλούμενη κλιματική μεταβολή είχε ήδη εκδηλωθεί κατά το χρόνο δημοπράτησης του έργου (βλ. αυξημένες βροχοπτώσεις έτους 2009-2010 και 2010-2011), ώστε η αναθέτουσα αρχή είχε τη δυνατότητα να επικαιροποιήσει τη μελέτη και να επανεξετάσει τις προδιαγραφές κατασκευής του έργου πριν από την ανάθεσή του. 

Δημόσια έργαΜε τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (βλ. σκ. II), το Τμήμα κρίνει ότι η επιπλέον δαπάνη ποσού 8.404,66 ευρώ, λόγω αύξησης στις ποσότητες των εργασιών της σύμβασης (και της εντεύθεν αύξησης του ποσού του εργολαβικού οφέλους), νομίμως καλύπτεται από το κονδύλιο των απρόβλεπτων δαπανών της από 16.10.2009 σύμβασης, καθόσον πρόκειται για υπερσυμβατικές - και όχι για νέες - εργασίες, οι οποίες οφείλονται σε σφάλματα της αρχικής μελέτης ως προς τις απαιτούμενες ποσότητες των προβλεπόμενων από τη σύμβαση εργασιών. Σε κάθε περίπτωση, από την ανωτέρω αύξηση των συμβατικών ποσοτήτων των εργασιών, η οποία οφείλεται στη διαφοροποίηση των διαστάσεων του γηπέδου ποδοσφαίρου, δεν τροποποιείται το συμβατικό αντικείμενο του έργου αφού, όπως προεκτέθηκε, τουλάχιστον από το από 23.4.2009 σχέδιο κάτοψης του γηπέδου, το οποίο αποτελεί τμήμα της 65/2009 μελέτης και συμβατικό στοιχείο της εργολαβίας, ήταν γνωστό εκ των προτέρων ότι οι διαστάσεις του επίμαχου γηπέδου θα μπορούσαν να κυμανθούν εντός ενός εύρους τιμών. Περαιτέρω, όσον αφορά στην επιπλέον δαπάνη για απολογιστικές εργασίες, ποσού 1.783,79 ευρώ, πρόκειται στην ουσία για τη δαπάνη της επιπλέον ασφάλτου που απαιτήθηκε, η οποία, όπως εκτέθηκε στη σκέψη III, αφαιρείται από την αξία των ασφαλτικών εργασιών. Η δαπάνη αυτή προέκυψε, προφανώς, λόγω της αύξησης στις ποσότητες των ασφαλτικών εργασιών και νομίμως βαρύνει το κονδύλιο των απρόβλεπτων δαπανών της οικείας σύμβασης, καθόσον πρόκειται και πάλι για υπερσυμβατικές εργασίες, που σκοπό είχαν την επανόρθωση ποσοτικών σφαλμάτων της μελέτης. Τέλος, η αύξηση του συντελεστή Φ.Π.Α. από 19% σε 23% με σχετική ρύθμιση αποτελεί νέο κανόνα που τέθηκε σε ισχύ μετά την ανάθεση του έργου και η εντεύθεν προκύπτουσα επιπλέον δαπάνη των 1.826,18 ευρώ θα μπορούσε να καλυφθεί, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, από το κονδύλιο των απροβλέπτων. Πλην, όμως, το κονδύλιο των απρόβλεπτων δαπανών έχει, εν προκειμένω, ήδη αναλωθεί, ενώ υπέρβαση αυτού σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται.

Συμπληρωματική σύμβαση. Οι εργασίες εγκατάστασης δικτύων φυσικού αερίου, οι οποίες δεν προβλέπονται στην τεχνι¬κή περιγραφή δεν είναι, συμπληρωματικές, αλλά νέες εργασίες, που διαφοροποιούν το τεχνικό αντικείμενο του έργου και αποσκοπούν στη βελτίωσή του. Σε κάθε περίπτωση, και αν ακόμα υποτεθεί ότι οι εργασίες αυτές από τη φύση τους δεν μπορούσαν να διαχωριστούν από το αντι-κείμενο της αρχικής σύμβασης ή ότι αυτές ήταν αναγκαίες για την καλύτερη λειτουργία του έργου, δεν αποδεικνύεται ότι η αναγκαιότητα εκτέλεσής τους οφείλεται σε απρόβλεπτα γεγονό¬τα ή καταστάσεις, ήτοι σε πραγματικά γεγονότα, που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, τα οποία επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου και δεν μπορούσαν αντικειμενικά να προβλεφθούν στο στάδιο της οριστικής μελέτης. Για τις λοιπές εργασίες η αναθέτουσα αρχή δεν επικαλείται ότι δεν ήταν δυνατό αντικειμενι¬κά να προβλεφθούν λόγω συνδρομής απροβλέπτων περιστάσεων κατά τη σύνταξη και έγκριση της μελέτης, σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου. Ούτε η επίκληση από την αναθέτουσα αρχή της καλής κατασκευής και λειτουργίας, καθώς και της βελτίωσης της ποιότητας του έργου, δύναται να δικαιολογήσει τη σύναψη συμπληρωματι¬κής σύμβασης, καθόσον οι εργασίες αυτές καλύπτονται από το κονδύλιο των απροβλέπτων.

Ως απρόβλεπτες περιστάσεις θεωρούνται αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και τα οποία, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη) με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου υπήρξε πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση. Οι περιστάσεις που επικαλείται για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου η αναθέτουσα αρχή, η οποία φέρει και το σχετικό βάρος απόδειξης (βλ. αποφ. VI Τμ. Ελ. Συν. 2066/2010, 3359, 3357, 2502, 1780/2009), δεν πρέπει να απορρέουν από δική της ευθύνη (βλ. απόφ. VI Τμ. 707/2010). Περαιτέρω, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ως «συμπληρωματικές εργασίες» οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του, καθόσον είναι ανεπίτρεπτη η εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων, κατά την υποβολή της προσφοράς τους, και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου (βλ. πράξεις VI Τμ. Ελ. Συν. 98, 192, 197, 216 και 232/2006, 108/2007, 2069/2010). Ομοίως δεν αποτελούν απρόβλεπτες περιστάσεις η εφαρμογή νέων κανονισμών και κανόνων, συνεπεία των οποίων δεν τροποποιείται η όλη κατασκευή και οι οποίοι καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την ανάθεση του έργου καθώς και παραλείψεις ή σφάλματα της προμέτρησης της μελέτης καθόσον οι εργασίες, που οφείλονται στα ανωτέρω, καλύπτονται αποκλειστικά από το κονδύλιο των απροβλέπτων που περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση (πρ.Ε΄ Κλιμ 350/2010). Τέλος, η απόφαση του αρμοδίου οργάνου περί προσφυγής στην παραπάνω διαδικασία ανάθεσης πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται εφικτός από το Ελεγκτικό Συνέδριο ο έλεγχος νομιμότητάς της (βλ. αποφ. VI Τμ Ελ. Συν. 2066, 285-6, 136/2010).

Διάθεση απροβλέπτων.Δαπάνη ασφάλτου.τουΜε τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις (ΙΙ και ΙΙΙ), το Τμήμα κρίνει ότι η επιπλέον δαπάνη ποσού 34.334,91 ευρώ, για την κατασκευή επιχώματος με θραυστά επίλεκτα υλικά λατομείου, μη νομίμως καλύπτεται από το κονδύλιο των απρόβλεπτων δαπανών της οικείας σύμβασης, καθόσον, πέραν του ότι ως προς αυτές ο οικείος Α.Π.Ε. στερείται αιτιολογίας με γενική αναφορά στην ανάγκη εκτέλεσής τους για την τεχνική αρτιότητα του έργου, πρόκειται για νέες εργασίες, οι οποίες δεν προβλέπονταν στις προμετρήσεις των εργασιών και στον εν γένει προϋπολογισμό του έργου, ενώ μπορούσαν αντικειμενικώς να προβλεφθούν κατά την σύνταξη της αρχικής μελέτης αυτού, δεδομένου ότι, όπως αναφέρεται από το Δήμο στο έγγραφο επανυποβολής του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος, συνέχονται με την σύνθεση του εδάφους (αργιλώδες υλικό) του χώρου εκτέλεσης του έργου, γεγονός γνωστό κατά την κατάρτιση της αρχικής μελέτης. Εξάλλου, δεν απαιτείτο η σύνταξη ΠΚΤΝΜ για τις εν λόγω εργασίες, δεδομένου ότι αυτές υπάρχουν αυτούσιες σε άρθρα του τιμολογίου της μελέτης, απορριπτομένου ως αβασίμου του περί του αντιθέτου ισχυρισμού του Επιτρόπου. Περαιτέρω, το ποσό των 13.469,58 ευρώ που προκύπτει από την αύξηση του Φ.Π.Α. από 19% σε 23% αποτελεί νέο κανόνα που θεσπίστηκε ως υποχρεωτικός μετά την ανάθεση του έργου. Επομένως, θα μπορούσε να καλυφθεί, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, από το κονδύλιο των απρόβλεπτων και, εφόσον αυτό είχε αναλωθεί νομίμως, από τις εγγεγραμμένες για το έργο πιστώσεις. Δοθέντος όμως ότι το κονδύλιο των απρόβλεπτων δαπανών έχει, εν προκειμένω, αναλωθεί μη νομίμως, δεν είναι νόμιμη η επιπλέον αυτή δαπάνη από την αύξηση του συντελεστή Φ.Π.Α. Τέλος, όσον αφορά στην επιπλέον δαπάνη των 14.555,02 ευρώ για απολογιστικές εργασίες, η οποία αντιστοιχεί στην αξία της ασφάλτου που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεση του έργου, ελλείψει συμβατικής ρύθμισης, νομίμως καταβάλλεται στο φερόμενο ως δικαιούχο του επίμαχου χρηματικού εντάλματος, έστω και αν αυτή υπερβαίνει το ποσό της οικείας σύμβασης, δεδομένου ότι η δαπάνη αυτή αποδεικνύεται - και κατά το υπερβάλλον ποσό - από τα σχετικά παραστατικά στοιχεία (σχ. το από 16.11.2010 πρωτόκολλο υπολογισμού απολογιστικά αξίας ασφάλτου και τα σχετικά δελτία της Διεύθυνσης Τιμών Βιομηχανικών προϊόντων και φαρμάκων της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου).

Συμπληρωματικές συμβάσεις,παράταση προθεσμίας.Οι περιστάσεις που επικαλείται για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου η αναθέτουσα αρχή, η οποία φέρει και το σχετικό βάρος απόδειξης (βλ. αποφ. VI Τμ. Ελ. Συν. 2066/2010, 3359, 3357, 2502, 1780/2009), δεν πρέπει να απορρέουν από δική της ευθύνη (βλ. απόφ. VI Τμ. Ελ. Συν. 707/2010). Περαιτέρω, δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να θεωρηθούν ως «συμπληρωματικές εργασίες» οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του, καθόσον είναι ανεπίτρεπτη η εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά την υποβολή της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου (βλ. Πρ. VI Τμ. Ελ. Συν. 232, 216, 198, 192 και 98/2006, 108/2007, απόφ. VI Τμ. Ελ. Συν. 2069/2010). Ομοίως, δεν αποτελούν απρόβλεπτες περιστάσεις η εφαρμογή νέων κανονισμών και κανόνων, συνεπεία των οποίων δεν τροποποιείται η όλη κατασκευή και οι οποίοι καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την ανάθεση του έργου, καθώς και παραλείψεις ή σφάλματα της προμέτρησης της μελέτης, καθόσον οι εργασίες που οφείλονται στα ανωτέρω καλύπτονται αποκλειστικά από το κονδύλιο των απροβλέπτων που περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση (βλ. αποφ. VI Τμ. Ελ. Συν. 2066, 286, 285/2010, 3359, 3357, 2502, 1780/2009). Τέλος, η απόφαση του αρμοδίου οργάνου περί προσφυγής στην παραπάνω διαδικασία ανάθεσης πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται εφικτός από το Ελεγκτικό Συνέδριο ο έλεγχος νομιμότητάς της (βλ. αποφ. VI Τμ. 2066, 286, 285, 136/2010).