Εργασίες συντήρησης φωτεινών σηματοδοτών:..οι επίμαχες εργασίες αφορούν στον εσωτερικό και εξωτερικό καθαρισμό των σηματοδοτών, στον έλεγχο της ομαλής λειτουργίας τους και στην αντικατάσταση των τυχόν φθαρμένων εξαρτημάτων τους (λαμπτήρων, καλωδίων, χρονομετρητών κ.λ.π.), για την εκτέλεση των οποίων δεν απαιτείται, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η εφαρμογή μελέτης και η χρήση ιδιαίτερων τεχνικών γνώσεων και μεθόδων, με συνέπεια να μην εμπίπτουν στην, κατ’ άρθρο 2 (παρ. 1 εδ. 7) του ν. 4412/2016, έννοια του δημοσίου έργου (Ζ΄ Κλιμ. Ε.Σ. 249/2018, 361, 289/2017), για την απευθείας ανάθεση του οποίου απαιτείται η διενέργεια δημόσιας ηλεκτρονικής κλήρωσης, σύμφωνα με το άρθρο 118 (παρ. 5 και 6)  του ως άνω νόμου..Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη, πλην το ένταλμα αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί λόγω λήξης του οικονομικού έτους 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Εκτέλεση εργασιών..Με αυτά τα δεδομένα προέχων χαρακτήρας της συναφθείσας σύμβασης είναι αυτός των υπηρεσιών/εργασιών και δεν πρόκειται για σύμβαση έργου κατά τους ορισμούς του άρθρου 2 του ν. 4412/2016, διότι: α) Οι εργασίες υπό στοιχεία 2 και 8 που αναφέρονται στο Παράρτημα I του Προσαρτήματος Β΄ του ν. 4412/2016 και χαρακτηρίζονται, ως εκ τούτου, «δημόσια έργα» κατά την έννοια του νόμου, αποτελούν ήσσον τμήμα του συνόλου των εργασιών που ανατέθηκαν με την κρινόμενη σύμβαση, ήτοι πρόκειται για δύο ομάδες εργασιών επί συνόλου οκτώ ομάδων, ενώ το άθροισμα του προϋπολογισμού τους (6.400, 00 ευρώ) ανέρχεται σε ποσοστό 32% επί του συνολικού προϋπολογισμού των εργασιών (19.950,00 ευρώ πλέον Φ.Π.Α.). β) Οι λοιπές εργασίες, που αφορούν κυρίως σε τμηματικές παρεμβάσεις στους εξωτερικούς χώρους των κτιρίων και σε χώρους πέριξ αυτών, είναι συνήθεις και δεν απαιτούν ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις και μεθόδους ούτε εξειδικευμένο προσωπικό για τη διεκπεραίωσή τους, όπως άλλωστε καταδεικνύει εν προκειμένω η ύπαρξη μιας απλής τεχνικής περιγραφής των προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς ειδική τεχνική μελέτη (πρβλ. Ε.Σ. Ε΄ Κλιμ. 56/2017). Επομένως ο Δήμος δεν υποχρεούνταν να τηρήσει στην προκειμένη περίπτωση τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 118 παρ. 5 του ν. 4412/2016 για τις απευθείας αναθέσεις των δημοσίων έργων.

Συντήρηση Η/Μ εγκαταστάσεων.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι το αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης, όπως παρατέθηκε ανωτέρω, αφορά σε εκτέλεση δημοτικού έργου, καθόσον αφενός μεν πρόκειται για συντήρηση μηχανολογικών εγκαταστάσεων που συνδέονται με το έδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό και αφετέρου για την εκτέλεση των παραπάνω ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφαλής λειτουργία των φωτεινών σηματοδοτών.

Εργασίες επισκευής και συντήρησης φωτεινών σηματοδοτών...Με τα πραγματικά αυτά δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω στις σκέψεις 2-5, το Τμήμα, μετά από νέα έρευνα της υπόθεσης κρίνει ότι, ανεξαρτήτως της ειδικής ή μη φύσης της συντήρησης και επισκευής των φωτεινών σηματοδοτών και της ύπαρξης ή μη αντίστοιχης τεχνικής δεξιότητας και εκπαίδευσης του υπηρετούντος προσωπικού του Δήμου να ανταποκριθεί σε αυτές, η ανάθεση παροχής των εν λόγω υπηρεσιών σε τρίτους ήταν εν προκειμένω επιτρεπτή, ως πρόσφορη και αναγκαία. Τούτο, πρώτον, διότι βεβαιώνεται από τον αναθέτοντα Δήμο η υποστελέχωση του Τμήματος Ηλεκτρομηχανολογικών Έργων της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, μεσούσης της οξύτατης δημοσιονομικής κρίσης της χώρας, παρά την πρόβλεψη αρκετών οργανικών θέσεων σχετικών ειδικοτήτων στον Οργανισμό του Δήμου. Δεύτερον, διότι η λειτουργία των δεκατεσσάρων φωτεινών σηματοδοτών του Δήμου είναι από τη φύση της αδιάλειπτη και πρέπει να υποστηρίζεται με εργασίες τακτικής συντήρησης αλλά και εργασίες άρσης βλαβών και ζημιών επί εικοσιτετραώρου βάσεως, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, χωρίς να είναι αντικειμενικά δυνατή η αντίστοιχη συνεχής διατήρηση των υπηρετούντων υπαλλήλων του ανωτέρω Τμήματος σε επιφυλακή σε ετήσια βάση. Ως εκ τούτων, βασίμως πλήττεται με την κρινόμενη αίτηση το πρώτο αιτιολογικό έρεισμα της προσβαλλόμενης Πράξης του Κλιμακίου. Περαιτέρω, η κατά προσέγγιση και κατ’ αποκοπή κοστολόγηση των ανατεθεισών υπηρεσιών στην οποία προέβη ο Δήμος, στηριζόμενος σε στοιχεία εκτέλεσης όμοιων συμβάσεων προηγούμενων ετών, προσιδιάζει στην κατά τα ανωτέρω εγγενή ιδιομορφία των ανατεθεισών υπηρεσιών, οι οποίες δεν μπορούν να προμετρηθούν και να τιμολογηθούν με ακρίβεια βάσει συγκεκριμένου αριθμού εργατοωρών. Συνεπώς, ο Δήμος εκπλήρωσε την επιταγή της διασφάλισης μιας οικονομικά συμφέρουσας ανάθεσης εν όψει της φύσης του αντικειμένου της και βασίμως πλήττεται με την αίτηση ανάκλησης και το δεύτερο αιτιολογικό έρεισμα της προσβαλλόμενης Πράξης του Κλιμακίου, ως προς τη στοιχειοθέτηση του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης.

Ανακαλεί την 40/2019 Πράξη του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Τμήμα τούτο.

Παροχή Υπηρεσιών:Με τα δεδομένα αυτά, ενόψει του ότι στον «ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ», που επισυνάπτεται στο έγγραφο επανυποβολής του χρηματικού εντάλματος από το Δήμο, περιγράφονται αναλυτικά οι υπηρεσίες που πρόκειται να παρασχεθούν (ως προς τα οικοδομικά υπολείμματα, τη βλάστηση και τη διαδρομή του νερού προς τον υδρόμυλο), οι εργατοώρες που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση καθεμιάς από αυτές καθώς και η τιμή για κάθε εργατοώρα αναλόγως του είδους της εργασίας, το συνολικό ποσό του προϋπολογισμού καθίσταται ορισμένο και, έστω και εκ των υστέρων, ελέγξιμο. Ωστόσο το αντικείμενο των υπηρεσιών όπως περιγράφηκε ανωτέρω δεν περιορίζεται σε απλή καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, αλλά συνίσταται σε επιστημονικού περιεχομένου απεικόνιση χώρου χαρακτηρισμένου ως ιστορικού μνημείου και, περαιτέρω, σε αξιολόγηση της πραγματικής κατάστασης της περιοχής από αρχιτέκτονα μηχανικό, ώστε να καταστεί δυνατή η ένταξη των εργασιών της μετέπειτα αποκατάστασης του χώρου σε χρηματοδοτικά προγράμματα. Επομένως, οι ανατεθείσες υπηρεσίες εμπίπτουν στην έννοια των τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών του ν. 4412/2016 και κατά συνέπεια είναι εφαρμοστέες οι διαδικαστικές διατάξεις του άρθρου 118 παρ. 5 και 6 του                    ν. 4412/2016. Παρ’ όλα αυτά όμως, ενόψει της δυσκολίας διάκρισης στην προκειμένη περίπτωση των επίμαχων υπηρεσιών ως «γενικών υπηρεσιών» ή ως «τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών» του ν. 4412/2016,   τα όργανα του Δήμου ενήργησαν συγγνωστώς, δίχως πρόθεση καταστρατήγησης των προαναφερθεισών διαδικαστικών διατάξεων.

Αποκατάσταση οδοστρωμάτων . Με αυτά τα δεδομένα, η ελεγχόμενη σύμβαση είναι «σύμβαση δημοσίου έργου» για την απευθείας ανάθεση της οποίας έπρεπε να διενεργηθεί δημόσια ηλεκτρονική κλήρωση μεταξύ των φορέων που περιλαμβάνονται σε συγκεκριμένο κατάλογο της αναθέτουσας αρχής. Τούτο διότι, πέραν του ότι  οι επίμαχες εργασίες περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ του Προσαρτήματος    Α΄ του ν. 4412/2016, κατατείνουν στην επισκευή - συντήρηση της δημοτικής οδοποιίας και η εκτέλεσή τους απαιτεί, λόγω της πολυπλοκότητάς τους (ασφαλτικές στρώσεις, κατασκευές από σκυρόδεμα, ρείθρα, τραπεζοειδείς τάφροι και προστασία στεγάνωσης γεφυρών), εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις, οι οποίες αποτυπώθηκαν στην συνταχθείσα μελέτη της ΔΕΥΑ, που προηγήθηκε της ανάθεσής τους. Περαιτέρω, ως σύμβαση δημοσίου έργου, η δαπάνη για την εκτέλεσή της έπρεπε, σύμφωνα με την αρχή της ειδικότητας των πιστώσεων, να βαρύνει τον κωδικό 15 όπου, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του οικονομικού έτους 2017 της ΔΕΥΑ, εγγράφονται οι πιστώσεις των δημοσίων έργων (άρθρο 7 παρ. 1 του β.δ/τος της 17ης.5/15ης.6.1959, Α΄ 114, πρβλ. Ε.Σ. Πρ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο VII Τμ. 76/2017). Τέλος, πριν την υπογραφή της σύμβασης, ο ανάδοχος όφειλε, σύμφωνα με το άρθρο 104 παρ. 1 του ν. 4412/2016, να προσκομίσει επικαιροποιημένο αντίγραφο του ποινικού του μητρώου.( συγγνωστή πλάνη)

Νομιμότητα σχεδίου σύμβασης.(..) με αντικείμενο «Καθαρισμός ρεμάτων και άμεση επέμβαση για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών εντός των διοικητικών ορίων Περιφερειακών Ενοτήτων ...Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορά σε κάποια από τις δραστηριότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙ του Προσαρτήματος Α΄ του ν. 4412/2016 (βλ. και Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ), ούτε περιλαμβάνει την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών, αφού παρεμβάσεις στη διατομή των ρεμάτων δεν θα γίνουν, πλην του καθαρισμού της κοίτης από απορρίμματα, φερτά υλικά, μπάζα και βλάστηση. (..) Οι εργασίες αυτές, που αφορούν σε καθαρισμό κοιτών ποταμών από φερτά υλικά και απορρίμματα, καθαρισμό αυτών από αυτοφυή βλάστηση χωρίς αφαίρεση εδαφικού υλικού, κοπή και εκρίζωση δένδρου, καθαρισμό οχετών, και ανακατασκευή συρματοκιβωτίων και πλήρωση αυτών, δεν είναι τεχνικά εξειδικευμένες, αλλά εντάσσονται αμιγώς στην έννοια της δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών(..) Επειδή η επίμαχη διαγωνιστική διαδικασία έχει ως αντικείμενο την ανάθεση παροχής υπηρεσιών και όχι την εκτέλεση δημόσιου έργου και ενόψει του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης της, μη νομίμως δεν τηρήθηκαν εν προκειμένω οι απαιτούμενες διατυπώσεις δημοσιότητας σε ενωσιακό επίπεδο. Περαιτέρω, μη νομίμως και κατά παράβαση των αρχών του ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού περιορίστηκε ο κύκλος των δικαιουμένων συμμετοχής σε εργοληπτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε έργα κατηγορίας υδραυλικά τάξης 1ης και άνω. Τέλος, μη νομίμως προβλέπονται δαπάνες για Γ.Ε. και Ε.Ο., απρόβλεπτα και αναθεώρηση. Λόγω των πλημμελειών αυτών η ελεγχόμενη διαδικασία καθίσταται μη σύννομη στο σύνολό της, με συνέπεια να κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

Παροχή υπηρεσιών:Με τα δεδομένα αυτά, οι ανατεθείσες υπηρεσίες δεν υπάγονται   στην έννοια της μελέτης του άρθρου 2 παρ. 1 περ. 9 υποπερ. α΄, καθόσον δεν αποβλέπουν στην παραγωγή, επέμβαση, σχεδιασμό ή απεικόνιση έργου, αλλά αφορούν σε υπηρεσίες αποτύπωσης, ανάλυσης και καταγραφής υφιστάμενης κατάστασης σχετικά με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και στην επιλογή της βέλτιστης παρέμβασης, ώστε να μεγιστοποιηθεί το οικονομικό όφελος του Δήμου. Το γεγονός δε ότι ως CPV χρησιμοποιήθηκε κωδικός που αντιστοιχεί σε «τεχνικές υπηρεσίες», όπως αναφέρεται στο Παράρτημα I του Προσαρτήματος Γ΄ του ν. 4412/2016, δεν ασκεί επιρροή, διότι από την αναλυτική περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης προκύπτει ότι οι ανατεθείσες υπηρεσίες εμπίπτουν στην έννοια των γενικών υπηρεσιών και η αναγραφή του εν λόγω κωδικού έγινε από παραδρομή. Συνεπώς, της απευθείας ανάθεσης των επίμαχων υπηρεσιών δεν απαιτούνταν η τήρηση της διαδικασίας του άρθρου 118 παρ. 5 του ν. 4412/2016.(..)Ενόψει όμως της προσκομισθείσας, με το έγγραφο επανυποβολής, ανάλυσης σχετικά με το κόστος των εν λόγω υπηρεσιών, στην περίπτωση που αυτές υλοποιούνταν από το προσωπικό του Δήμου, που θα ανερχόταν σε 27.020,00 ευρώ, ήτοι μεγαλύτερο του ποσού της ελεγχόμενης σύμβασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων, αλλά συγγνωστώς υπέλαβαν ότι με την εν λόγω σύμβαση λειτουργούσαν προς το συμφέρον του Δήμου και σύμφωνα με την αρχή της οικονομικότητας.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ. αμοιβή για εργασίες αντικατάστασης τμήματος στήλης αποχέτευσης και ψευδοροφής(..) Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι:...(..) γ) Κατά παράβαση των διατάξεων της παραγράφου 5 του άρθρου 200 και της παραγράφου 5 του άρθρου 219 του ν. 4412/2016, στα δικαιολογητικά του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος δεν περιλαμβάνεται απόφαση του αποφαινόμενου οργάνου που να εγκρίνει το πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής των επίμαχων εργασιών, ούτε άλλωστε από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι έχει συντελεσθεί αυτοδίκαιη παραλαβή των σχετικών εργασιών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο β΄ εδάφιο της παραγράφου 5 του άρθρου 219 του ν. 4412/2016, απορριπτόμενων των σχετικών ισχυρισμών του Νοσοκομείου. Ωστόσο, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη το επείγον και τη σοβαρότητα της περίστασης, ότι πρόκειται για διατάξεις που άρχισαν πρόσφατα να ισχύουν και ότι η Επιτροπή παραλαβής στο σχετικό πρακτικό της βεβαιώνει ότι εκτελέστηκαν όλες οι εργασίες, όπως αυτές περιγράφονται στην υπογραφείσα σύμβαση και την από Νοέμβριο 2016 μελέτη της υπηρεσίας, κρίνει ότι, στην προκειμένη περίπτωση, τα όργανα του Νοσοκομείου δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων, αλλά επειδή συγγνωστώς υπέλαβαν ότι ενεργούν νομίμως..δ) Από τους πίνακες που συνέταξε ο ανάδοχος και συνοδεύουν το εκδοθέν από αυτόν τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών, όπου καταγράφονται αναλυτικά τα είδη, η ποσότητα και η τιμή των υλικών (ηλεκτρολογικά, οικοδομικά και υδραυλικά) που τελικά χρησιμοποιήθηκαν καθώς και τα απαιτούμενα ημερομίσθια των τεχνιτών σε συνδυασμό με την τεχνική περιγραφή της μελέτης ..για τις υπό ανάθεση εργασίες (με στοιχειώδη, έστω, ομαδοποίηση εργασιών και κοστολόγηση αυτών), η προμέτρηση των οποίων ανά είδος και απαιτούμενα υλικά ήταν δύσκολη λόγω της φύσεως του προβλήματος διαρροής που δεν ήταν εμφανές και αξιολογήσιμο κατά το χρόνο σύνταξης της μελέτης και απαιτείτο εκτεταμένη καθαίρεση τμημάτων τοιχοποιίας και ειδών υγιεινής για να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι υπό ανάθεση υπηρεσίες, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οριοθετείται επαρκώς το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης, ο δε σχετικός λόγος διαφωνίας είναι αβάσιμος... ε) Από την τεχνική περιγραφή της μελέτης της Τεχνικής Υπηρεσίας και την κατά τα ανωτέρω αναλυτική τιμολόγηση των προμηθευθέντων ειδών και των παρασχεθεισών εργασιών (υπηρεσιών) προκύπτει ότι το κύριο αντικείμενο της συναφθείσας μεικτής σύμβασης- στο οποίο απέβλεψε και το νοσοκομείο- είναι η παροχή των εργασιών (υπηρεσιών), Κατόπιν τούτου, ορθώς η παρακράτηση φόρου που επιβλήθηκε για τις εντελλόμενες εργασίες (υπηρεσίες) ανέρχεται σε ποσοστό 8% και όχι σε 4% που αφορά σε προμήθειες..(..) η εντελλόμενη δαπάνη ελέγχεται ως μη νόμιμη, λόγω της βασιμότητας του προβαλλόμενου τρίτου λόγου διαφωνίας, όμως το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2017

Αμοιβή για εργασίες συντήρησης και επισκευής  συντριβανιών: Με αυτά τα δεδομένα, η επίμαχη σύμβαση, ως εκ του απλού, μη εξειδικευμένου τεχνικά αντικειμένου της που συνίσταται σε καθαρισμό και επισκευή του ηλεκτρομηχανολογικού υλικού των συντριβανιών και τη συντήρησή τους, δεν εμπίπτει στην κατηγορία των «έργων» ή των «τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών», αλλά σε εκείνη των «γενικών υπηρεσιών» του ν. 4412/2016, με αποτέλεσμα να μην εφαρμόζεται εν προκειμένω η παρ. 5 του άρθρο 118 του νόμου αυτού. Περαιτέρω, όμως, ο προϋπολογισμός της είναι αόριστος, διότι στην οικεία μελέτη αναφέρεται η ενδεικτική δαπάνη για το σύνολο των προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς να παρατίθεται αναλυτικά το κόστος καθεμιάς από αυτές, βάσει των απαιτούμενων ανθρωποωρών και της τιμής μονάδας αυτών, και είναι ως εκ τούτου ανέφικτος ο έλεγχος τυχόν παράβασης της αρχής της οικονομικότητας. Εξάλλου, οι οικονομικές προσφορές των υποψηφίων, οι οποίες δεν αποτελούν δημόσια έγγραφα και, κατά τους ισχυρισμούς του Δήμου, εκτιμήθηκαν προκειμένου να διαμορφωθεί ο προϋπολογισμός των εργασιών, φέρουν όλες ημερομηνία 3.4.2018. Κατά το χρονικό όμως αυτό σημείο δεν είχε ακόμα προσδιορισθεί με την τεχνική έκθεση (συντάχθηκε στις 17.4.2018) το αντικείμενο των εργασιών, τις οποίες έκαστος υποψήφιος πρέπει να κοστολογήσει προκειμένου να υποβάλει οικονομική προσφορά. Επομένως καθίσταται απορριπτέος ο ισχυρισμός του Δήμου ότι διαμόρφωσε τον προϋπολογισμό της σύμβασης βάσει αυτών.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.7/26/2019