Προμήθεια και υποστήριξη λογισµικού γεωγραφικών πληροφοριών  (...)Με τα δεδομένα αυτά, από το προπαρατεθέν περιεχόμενο της ελεγχόμενης σύμβασης προκύπτει ότι αυτή δεν φέρει τα χαρακτηριστικά της προγραμματικής συμφωνίας του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, αλλά συνιστά κατ’ ουσία απευθείας ανάθεση από το Δήμο ... στο Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου … δημόσιας σύμβασης προμηθειών. Και τούτο, διότι τα συμβαλλόμενα μέρη δεν συμπράττουν ισόρροπα, εκκινώντας από κοινή αφετηρία, με σκοπό την εκτέλεση κοινά εξυπηρετούμενου δημόσιου σκοπού, αλλά επιδιώκουν την ικανοποίηση όλως διακριτών και αντιθέτων συμφερόντων, καθόσον ο Δήμος ..., λειτουργώντας ως Αναθέτουσα Αρχή (η οποία ασκεί εποπτεία κατά την εκτέλεση των υπηρεσιών), αποσκοπεί στην απόκτηση του ως άνω λογισμικού, το δε Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου … επέχει θέση κοινού αντισυμβαλλομένου που ελέγχεται ως προς την προσήκουσα εκπλήρωση της σύμβασης και σκοπεί στη λήψη του καθορισμένου συμβατικού ανταλλάγματος. Ειδικότερα, η συμβολή του Δήμου περιορίζεται στην καταβολή της δαπάνης για την εκτέλεση του συμβατικού αντικειμένου, ενώ το Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου … υποχρεούται στην εκτέλεση, μέσω του Εργαστηρίου Τοπικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης που διαθέτει, του συμβατικού αντικειμένου έναντι καταβολής ανταλλάγματος (πρβλ. Ε.Σ. Πράξ. Κ.Π.Ε.Δ στο VII Τμ. 12/2016). Στην ερμηνευτική αυτή εκδοχή συνηγορεί αφενός μεν η επιβάρυνση του ποσού του προϋπολογισμού της σύμβασης με Φ.Π.Α., ο οποίος επιβάλλεται στις δημόσιες συμβάσεις παροχής προμηθειών, όχι όμως και στις προγραμματικές συμβάσεις, αφετέρου δε το γεγονός ότι η υλοποίηση της σύμβασης δεν προϋποθέτει την περαιτέρω σύναψη εκτελεστικών συμβάσεων, αλλά εξαντλείται στην εκτέλεση του συμβατικού αντικειμένου από το Πανεπιστήμιο …(βλ. Ε.Σ. Πράξ. VII Τμ. 29/2015, Κ.Π.Ε.Δ. στο VII Τμ. 305/2015). Εξάλλου, απορριπτέος καθίσταται και ο προβαλλόμενος με το έγγραφο επιστροφής του Δήμο ... ισχυρισμός ότι αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης είναι η παροχή υπηρεσιών αναπτυξιακού χαρακτήρα, καθόσον η ελεγχόμενη «προγραμματική σύμβαση» αφορά προμήθεια. Συνεπώς, η ελεγχόμενη σύμβαση, όπως βασίμως προβάλλεται από τη διαφωνούσα Επίτροπο, συνιστά στην πραγματικότητα σύμβαση παροχής προμηθειών προς το Δήμο, οι οποίες είναι ανοικτές στον ανταγωνισμό και παρέχονται ελεύθερα στον ιδιωτικό τομέα από οποιονδήποτε δραστηριοποιούμενο στο σχετικό τομέα πάροχο (πρβλ. Ε.Σ. Πράξ. VII Τμ. 240/2011). Σημειώνεται δε ότι η ως άνω απευθείας ανάθεση της ελεγχόμενης σύμβασης αντιβαίνει στο άρθρο 118 του ν. 4412/2016, αφού η δαπάνη της υπερβαίνει το ανώτατο όριο των 20.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι επιτρεπτή, βάσει του άρθρου αυτού, η απευθείας ανάθεση από τους δήμους των συμβάσεων παροχής προμηθειών, ενώ, περαιτέρω, δεν αποδεικνύεται, από τον έχοντα το σχετικό βάρος απόδειξης Δήμο, ότι συντρέχουν, οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 32 του ν. 4412/2016 για την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της ανάθεσης με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης. Εξάλλου, το ότι η εταιρεία του λογισµικού Lucy έχει αποκλειστικό σύµφωνο συνεργασίας µε το Πανεπιστήµιο …, «και ως εκ τούτου η µοναδικότητα της διάθεσης γίνεται από το Πανεπιστήµιο» δεν ασκεί επιρροή, καθώς, πέραν του ότι αφορά 1 από τα 7 παρεχόμενα είδη, δεν προκύπτει στην υπό κρίση περίπτωση ότι δεν υπάρχει εύλογη εναλλακτική λύση ή υποκατάστατο (βλ. άρθρο 32 παρ. 2 β, περ. γγ δεύτερο εδάφιο του ν. 4412/2016). Εξάλλου, επισημαίνεται ότι τα προμηθευόμενα είδη δεν κατασκευάζονται αποκλειστικά για σκοπούς έρευνας, πειραματισμού, μελέτης ή ανάπτυξης (βλ. αρ. 32 παρ. 4 α του ν. 4412/2016 ). Τέλος, το γεγονός ότι το προσωπικό του Δήμου θα καταχωρεί γεωγραφικές πληροφορίες «στη λογισμική εφαρμογή», όπως προβάλλεται από τον Δήμο ..., πέραν του ότι δεν αποδεικνύεται από τα στοιχεία του φακέλου και δεν διευκρινίζεται ποια λογισμική εφαρμογή αφορά, δεν επηρεάζει την προδιαληφθεισα κρίση του Κλιμακίου, καθώς η διαχείριση και η λειτουργία του λογισμικού που προμηθεύεται ο Δήμος, δεν αποτελεί αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης. Κατόπιν αυτών και δοθέντος ότι η επίμαχη σύμβαση δεν αποτελεί γνήσια προγραμματική σύμβαση, καθίσταται αλυσιτελής η εξέταση του δεύτερου λόγου διαφωνίας της Επιτρόπου, σύμφωνα με τον οποίο η σύμβαση αυτή δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένες ρήτρες, κατά παράβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 (Ε.Σ. Πράξη Κ.Π.Ε.Δ. στο VII Τμ. 139/2016).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά, από το προπαρατεθέν περιεχόμενο της ελεγχόμενης σύμβασης προκύπτει ότι αυτή δεν φέρει τα χαρακτηριστικά της προγραμματικής συμφωνίας του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, αλλά συνιστά κατ’ ουσίαν απευθείας ανάθεση εξ επαχθούς αιτίας δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών από το Δήμο στο Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου …. Και τούτο διότι τα συμβαλλόμενα μέρη δεν συμπράττουν ισόρροπα, εκκινώντας από κοινή αφετηρία, με σκοπό την εκτέλεση κοινά εξυπηρετούμενου δημόσιου σκοπού, αλλά επιδιώκουν την ικανοποίηση όλως διακριτών και αντιθέτων συμφερόντων, καθόσον ο Δήμος ..., λειτουργώντας ως Αναθέτουσα Αρχή (η οποία ασκεί εποπτεία κατά την εκτέλεση των υπηρεσιών) αποσκοπεί στην αναβάθμιση της πληροφοριακής υποδομής και στον έλεγχο των δεδομένων του υφιστάμενου Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος (GIS), προκειμένου αφενός το σύστημα αυτό να καταστεί πιο ελκυστικό προς τις υπηρεσίες του που το χρησιμοποιούν και αφετέρου να εξασφαλισθεί η έγκυρη πληροφόρηση και η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τον πολίτη, το δε Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου … επέχει θέση κοινού αντισυμβαλλομένου (στην από 15/2013 σχετική μελέτη αναφέρεται ως «ανάδοχος») που ελέγχεται ως προς την προσήκουσα εκπλήρωση της σύμβασης και σκοπεί στη λήψη του καθορισμένου συμβατικού ανταλλάγματος.

Εκπαίδευση υπαλλήλων (...)Κατά την έννοια των παρατεθεισών διατάξεων, τα προγράμματα επιμόρφωσης των δημοσίων υπαλλήλων καταρτίζονται, οργανώνονται και εκτελούνται από το ΙΝ.ΕΠ., καθώς και από τα Υπουργεία ή τις αυτοτελείς δημόσιες υπηρεσίες, στην περίπτωση προγραμμάτων ειδικού ενδιαφέροντος για τους υπαλλήλους τόσο των ιδίων, όσο και των ν.π.δ.δ. που τελούν υπό την εποπτεία τους. Από τις ίδιες διατάξεις, ερμηνευόμενες σε συνδυασμό και με την προμνησθείσα γενική αρχή, συνάγεται, περαιτέρω, ότι ναι μεν, στο πλαίσιο της υποχρέωσης της Διοίκησης να μεριμνά για την επιμόρφωση των υπαλλήλων, δεν αποκλείεται η ανάθεση της εκτέλεσης του έργου αυτού και σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς φορείς, τούτο, όμως, μόνον υπό την προϋπόθεση ότι οι σχετικές ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν από τα αντίστοιχα προγράμματα του Ινστιτούτου ή του αρμόδιου Υπουργείου, είτε εξαιτίας του γεγονότος ότι τέτοιο πρόγραμμα δεν υφίσταται, είτε λόγω του τυχόν επείγοντος χαρακτήρα της επιμόρφωσης, προκειμένου με αυτή, στη συνέχεια, να εξυπηρετηθούν πιεστικές υπηρεσιακές ανάγκες (βλ. την 48/2006 Πράξη IV Τμ. Ελ. Συν.).

Εκπαίδευση υπαλλήλων(...) στο πλαίσιο της υποχρέωσης της Διοίκησης να μεριμνά για την επιμόρφωση των υπαλλήλων, δεν αποκλείεται η ανάθεση της εκτέλεσης του έργου αυτού και σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς φορείς, τούτο, όμως, μόνον υπό την προϋπόθεση ότι οι σχετικές ανάγκες δεν μπορούν να καλυφθούν από τα αντίστοιχα προγράμματα του Ινστιτούτου ή του αρμόδιου Υπουργείου είτε εξ αιτίας του γεγονότος ότι τέτοιο πρόγραμμα δεν υφίσταται είτε λόγω του τυχόν επείγοντος χαρακτήρα της επιμόρφωσης, προκειμένου με αυτή, στη συνέχεια, να εξυπηρετηθούν πιεστικές υπηρεσιακές ανάγκες (βλ. την 176/2006 Πράξη IV Τμ. Ελ. Συν.).(...)Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη. Τούτο διότι, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η ανάληψη της επιμόρφωσης των υπαλλήλων από ιδιωτικό οργανισμό επιτρέπεται μόνον όταν οι σχετικές υπηρεσιακές ανάγκες δεν είναι δυνατόν, για λόγους αντικειμενικούς (έλλειψη προγραμμάτων με το ζητούμενο αντικείμενο ή επείγων χαρακτήρας της επιμόρφωσης), να καλυφθούν στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων είτε του Ινστιτούτου Επιμόρφωσης (ΙΝ.ΕΠ.), είτε του οικείου δημόσιου φορέα (εν προκειμένω του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης). Η συνδρομή τέτοιων εξαιρετικών περιστάσεων, αν και συντρέχει στη συγκεκριμένη περίπτωση, καθ' όσον η εφαρμογή του π.δ/τος 118/2007, για το καθεστώς του οποίου ενημερώθηκαν οι υπάλληλοι του Ι.Κ.Α. – Ε.Τ.Α.Μ. στο σεμινάριο της ιδιωτικής σχολής, ξεκινούσε από την 1.1.2008 (άρθρο 42 αυτού), δεν ασκεί, όμως, επιρροή εν προκειμένω, διότι, όπως προκύπτει από το Φ075/478/14.5.2008 έγγραφο του Τμήματος Επιμόρφωσης του Ι.Κ.Α. – Ε.Τ.Α.Μ., κατά το χρονικό διάστημα από 5.12.2007 έως 7.12.2007 διενεργήθηκε από το ΙΝ.ΕΠ. σεμινάριο με το ίδιο ακριβώς θέμα, το οποίο και θα έπρεπε να παρακολουθήσουν οι εν λόγω υπάλληλοι.

H ανάληψη της επιμόρφωσης των δημοσίων υπαλλήλων από ιδιωτικό οργανισμό επιτρέπεται μόνον όταν οι σχετικές υπηρεσιακές ανάγκες δεν είναι δυνατόν, για λόγους αντικειμενικούς (έλλειψη προγραμμάτων με το ζητούμενο αντικείμενο ή επείγων χαρακτήρας της επιμόρφωσης), να καλυφθούν στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων είτε του Ινστιτούτου Επιμόρφωσης, είτε του οικείου Υπουργείου.

Δυνατότητα σύναψης δεύτερης σύμβασης με τη διαδικασία απευθείας ανάθεσης, με τον ίδιο ανάδοχο, εντός δώδεκα μηνών από την σύναψη της πρώτης. Διαφοροποίηση ανάλογα με το αντικείμενο της σύμβασης. Αντικείμενο σύμβασης συντήρησης ανελκυστήρων. Ανάθεση επισκευών ή λοιπών εργασιών σε άλλα πρόσωπα εκτός του υπεύθυνου συντηρητή.(...)Δεν κωλύεται η σύναψη, με την διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 118 του ν. 4412/2016, και δεύτερης σύμβασης, οποιασδήποτε κατηγορίας (αντικειμένου) μεταξύ του Πανεπιστημίου Πειραιώς, ως αναθέτουσας αρχής και της επιλεγείσας, με την ίδια διαδικασία ανάθεσης, αναδόχου εκτελούμενης ήδη σύμβασης παροχής υπηρεσιών συντήρησης και προμήθειας ανταλλακτικών των ανελκυστήρων των κτιρίων του Πανεπιστημίου Πειραιώς, μέσα στο διάστημα των δώδεκα (12) μηνών από την σύναψη της πρώτης, διότι η διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 118 ν. 4412/2016, που δεν επιτρέπει την σύναψη και άλλης σύμβασης με την ίδια διαδικασία μέσα στο ανωτέρω διάστημα, αναφέρεται ειδικά στις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, και όχι σε συμβάσεις παροχής (γενικών) υπηρεσιών και προμηθειών (ομόφωνα).

Εκπαίδευση υπαλλήλων (...) Από τις ίδιες δε διατάξεις, ερμηνευόμενες σε συνδυασμό και με τα αναφερόμενα στη δεύτερη σκέψη της παρούσας, καθώς και με την αρχή της αποτελεσματικότητας της διοίκησης, που επιβάλλει την ευελιξία προσαρμογής της στις εκάστοτε ανάγκες, δεν αποκλείουν την ανάθεση προγράμματος επιμόρφωσης σε ιδιωτικό φορέα, εφόσον οι απαιτήσεις της υπηρεσίας δεν μπορούν να καλυφθούν από τα εκπαιδευτικά σεμινάρια του ως άνω Ινστιτούτου, όπως αυτά προγραμματίζονται και ανακοινώνονται, είτε εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν υφίσταται κάποιο αντίστοιχο πρόγραμμα είτε λόγω του επείγοντος χαρακτήρα της επιμόρφωσης, προκειμένου αυτή στη συνέχεια να καλύψει πιεστικές υπηρεσιακές ανάγκες (βλ. Πράξεις IV Τμ. Ελ.Συν. 94/2008, 176/2006, 48/2006).(....)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι η εντελλόμενη με το άνω χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον από τα στοιχεία του φακέλου δεν αποδεικνύεται η συνδρομή υπηρεσιακών αναγκών επιμόρφωσης των υπαλλήλων του άνω Δήμου, που για λόγους αντικειμενικούς δεν μπορούσαν να καλυφθούν στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων είτε του Ινστιτούτου Επιμόρφωσης, είτε του οικείου δημόσιου φορέα. Εξάλλου, η δαπάνη αυτή επιμόρφωσης υπαλλήλων δεν μπορεί να κριθεί ως προς την «λειτουργικότητά» της, αφού προβλέπεται από διάταξη νόμου, όπου τίθενται και οι προϋποθέσεις για τη νομιμότητά της. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΥΠΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ-ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Χ.Ε.Δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου καταβολή αμοιβής από ν.π.δ.δ. σε ιδιώτη για προμήθεια ειδών οπωροπωλείου σε εκτέλεση παράτασης αρχικώς συναφθείσας σύμβασης από το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας …- Παράρτημα Α.μ.Ε.Α(...)δοθέντος ότι ερείδεται σε παράταση της προαναφερθείσας αρχικής σύμβασης προμήθειας ειδών οπωροπωλείου, της οποίας ο συμβατικός προϋπολογισμός δεν υπερβαίνει αυτοτελώς το ποσό των 10.000,00 με Φ.Π.Α.

Προγραμματικές συμβάσεις.Μη νόμιμη η καταβολη που αφορουσε  στη δαπάνη πληρωμής, στο "Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου ….", της «πρώτης δόσης χρηματοδότησης της προγραμματικής σύμβασης» για την "Παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών για την υποστήριξη του Δήμου στην αξιολόγηση και βελτίωση της οικονομικής του λειτουργίας με κατάρτιση και παρακολούθηση του Ολοκληρωμένου Πλαισίου Δράσης".(...)Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Από το παρατεθέν περιεχόμενο της ελεγχόμενης σύμβασης προκύπτει, κατά ορθό νομικό χαρακτηρισμό αυτής (βλ. ΑΠ. Ολ. 123/2012, 7/2011), ότι, αν και φέρεται ως προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν.3852/2010, αυτή συνιστά κατ' ουσία απευθείας ανάθεση υπηρεσιών από το Δήμο στο Πανεπιστήμιο ….. (κι όχι ως εσφαλμένως υπολαμβάνει, στο δεύτερο λόγο διαφωνίας της, η διαφωνούσα Επίτροπος στο "Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου …..", το οποίο αποτελεί υπηρεσιακή μονάδα του που δεν διαθέτει ιδία νομική οντότητα, και στο οποίο σύμφωνα, σε κάθε περίπτωση, με το άρθρο 3 παρ. 5 της ελεγχόμενης σύμβασης τα «ποσά της χρηματοδότησης της σύμβασης θα κατατίθενται από το Δήμο σ' αυτό», βλ. 219/2010, 377, 117/2009, 131/2006 πράξεις VII Τμ. Ελ.Συν., ΣτΕ 1128/2009, Ε.Α. ΣτΕ 405/2007). Η ως άνω δε απευθείας ανάθεση αντιβαίνει στις μνημονευθείσες (ανωτέρω σκέψη 3) διατάξεις των άρθρων 209 παρ. 9 και 10 του Κ.Δ.Κ., καθόσον δεν συντρέχουν οι περιοριστικά αναφερόμενες στις εν λόγω διατάξεις περιπτώσεις που δικαιολογούν την προσφυγή στην εξαιρετική αυτή διαδικασία ανάθεσης, από τους δήμους, συμβάσεων παροχής υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, από το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης προεχόντως δε, από τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλόμενων μερών προκύπτει ότι δεν αφορά σε αλληλοσυμπλήρωση αρμοδιοτήτων ή οικονομικοτεχνικών μέσων δημοσίων νομικών προσώπων στο πλαίσιο κοινά εξυπηρετούμενου δημόσιου σκοπού, που όπως προεκτέθηκε (ανωτέρω σκέψη 3) απαιτείται να αφορά η προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν.3852/2010. Αντίθετα, όπως προκύπτει, το Πανεπιστήμιο ….. υποχρεούται, έναντι καταβολής ανταλλάγματος από το Δήμο (30.000,00 ευρώ), στη παροχή προς αυτόν, απλώς, συγκεκριμένων υπηρεσιών συμβουλευτικής υποστήριξής του σε θέματα που αφορούν στην αξιολόγηση της υφιστάμενης οικονομικής κατάστασής του και εκπόνηση σχεδίου βελτίωσης αυτής, υπηρεσίες που είναι ανοικτές στον ανταγωνισμό και παρέχονται ελεύθερα στον ιδιωτικό τομέα από οποιονδήποτε δραστηριοποιούμενο στο σχετικό τομέα πάροχο.

H καταρτισθείσα σύμβαση, με αντικείμενο την ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου κυκλοφοριακών παρεμβάσεων στο κέντρο της πόλης της, φέρει το χαρακτήρα σύμβασης παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια του ν. 3316/2005 κι όχι σύμβασης μίσθωσης έργου, δεδομένου ότι αφενός μεν οι συμβαλλόμενοι απέβλεψαν στην παροχή των συγκεκριμένων υπηρεσιών από πρόσωπο με εξειδικευμένες γνώσεις κι όχι σ’ αυτό καθ’ εαυτό το αποτέλεσμα που έχει συμφωνηθεί, αφετέρου δε οι εκτελούμενες υπηρεσίες συνίστανται ακριβώς στην εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης, όπως προκύπτει τόσο από το περιεχόμενο της συναφθείσας από 1.2.2008 σύμβασης όσο και από το περιεχόμενο αυτής της ίδιας της συνταχθείσας μελέτης. Περαιτέρω, όμως, η απευθείας ανάθεση της επίμαχης μελέτης δεν είναι νόμιμη, διότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προβλεπόμενες στο άρθρο 10 του ν. 3316/2005 προϋποθέσεις της απευθείας ανάθεσης.