Με τις κρινόμενες προδικαστικές προσφυγές αμφότερες οι προσφεύγουσες βάλλουν κατά της υπ’ αριθ. … Διακήρυξης ανοικτού διεθνή ηλεκτρονικού διαγωνισμού της αναθέτουσας αρχής για την ανάδειξη αναδόχου της σύμβασης παροχής υπηρεσιών τοποθέτησης, απομάκρυνσης και γενικότερης διαχείρισης κινητών συστημάτων υγιεινής στις λαϊκές αγορές της Περιφέρειας … για τρία έτη (36 μήνες).

Με τις κρινόμενες προδικαστικές προσφυγές αμφότερες οι προσφεύγουσες βάλλουν κατά της υπ’ αριθ. … Διακήρυξης ανοικτού διεθνή ηλεκτρονικού διαγωνισμού της αναθέτουσας αρχής για την ανάδειξη αναδόχου της σύμβασης παροχής υπηρεσιών τοποθέτησης, απομάκρυνσης και γενικότερης διαχείρισης κινητών συστημάτων υγιεινής στις λαϊκές αγορές της Περιφέρειας … για τρία έτη (36 μήνες).

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:τοποθέτησης, απομάκρυνσης και γενικότερης διαχείρισης κινητών συστημάτων υγιεινής στις λαϊκές αγορές της Περιφέρειας … για τρία έτη (36 μήνες).(...)Με δεδομένο δε ότι μέχρι την ημερομηνία εξέτασης της προδικαστικής προσφυγής δεν προσκομίστηκε ενώπιον της ΕΑΔΗΣΥ απάντηση των υπηρεσιών της αναθέτουσας αρχής επί του ανωτέρω εγγράφου, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προέκυψε η απαιτούμενη σύνδεση του πληττόμενου όρου με το αντικείμενο των υπό ανάθεση υπηρεσιών, ο σκοπός που αυτός εξυπηρετεί και η προσφορότητα και αναγκαιότητά του σε σχέση με αυτόν. Κατόπιν των ανωτέρω, ο προκείμενος λόγος της προδικαστικής προσφυγής πρέπει να γίνει δεκτός και να ακυρωθεί η Διακήρυξη ως προς τον πληττόμενο όρο, σύμφωνα με τον οποίο τα τροχήλατα τρέιλερ τουαλετών θα πρέπει να διαθέτουν έγκριση τύπου νόμιμης κυκλοφορίας στην Ελλάδα και το λόγω πιστοποιητικό θα πρέπει να προσκομιστεί από τον ανάδοχο κατά την αρχική παραλαβή ..., λόγω έλλειψης αιτιολογίας. Απορρίπτει την πρώτη προδικαστική προσφυγή. Δέχεται εν μέρει την δεύτερη προδικαστική προσφυγή. Ακυρώνει, την Διακήρυξη, σύμφωνα με το σκεπτικό, ως προς τον πληττόμενο όρο του άρθρου 6.2.1. και των τεχνικών προδιαγραφών (Παράρτημα ΙΙ, σελ. 78) της Διακήρυξης.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΚΛ.Ζ/905/2022.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:τοποθέτησης, απομάκρυνσης και γενικότερης διαχείρισης κινητών συστημάτων υγιεινής στις λαϊκές αγορές της Περιφέρειας Αττικής για τρία (3) έτη(...)Συνεπώς, μη νομίμως επέλεξε η αναθέτουσα αρχή να εξαιρέσει το έτος 2021, που είναι το εγγύτερο στην ανάθεση της ελεγχόμενης σύμβασης. Τούτο, ενδεχομένως να ανέτρεψε υποψηφίους οικονομικούς φορείς,που πληρούσαν τα ζητούμενα κριτήρια οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας κατά το έτος 2021 -το οποίο είναι το εγγύτερο προς τον χρόνο διεξαγωγής του διαγωνισμού και άρα το πλέον πρόσφορο εν όψει των απαιτήσεων που απορρέουν από την αρχή της αναλογικότητας- χωρίς μάλιστα να συντρέχει βάσιμος προς τούτο δικαιολογητικός λόγος. Σημειωτέα, εξάλλου, α) ότι η μη ύπαρξη δημοσιευμένων οικονομικών καταστάσεων κατά το έτος 2021 δεν συνιστά νόμιμο δικαιολογητικό λόγο παράλειψης του τελευταίου πριν από τη διακήρυξη έτους, διότι η απαίτηση ορισμένου ύψους γενικού κύκλου εργασιών θα μπορούσε να αποδειχθεί με δήλωση των οικονομικών φορέων και β) στην αμέσως προηγούμενη διακήρυξη, έτους 2018, το αυτό κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας εκτεινόταν ορθώς στην τριετία 2015, 2016 και 2017.(...)Ωστόσο, παρόλη αυτή την ευρείας κλίμακας υποδιαίρεση της σύμβασης, το κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας παρέμεινε ίδιο με αυτό της προηγούμενης διαγωνιστικής διαδικασίας και δεν προσαρμόστηκε στις ως άνω ανάγκες της παρούσας σύμβασης, ήτοι στην εξυπηρέτηση της υποδιαίρεσης της σύμβασης σε 14 τμήματα. Τούτο είχε αποτέλεσμα να ζητείται για κάθε ένα από τα τμήματα 1, 2, 7, 8, 9 και 10 του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, μέσος ετήσιος κύκλος εργασιών τριετίας (2018, 2019 και 2020) ίσος ή μεγαλύτερος των 500.000 ευρώ.(...)Εν προκειμένω, δεν τεκμηριώνεται από τα στοιχεία του φακέλου της σύμβασης ο λόγος της ως άνω αυστηροποίησης των όρων συμμετοχής σε έκαστο των ως άνω τμημάτων, συνεπώς, η επίμαχη απαίτηση χρηματοοικονομικής επάρκειας παρίσταται δυσανάλογη σε σχέση με το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης και παρεμποδίζει ουσιωδώς την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή οικονομικών φορέων στον διαγωνισμό και δη μικρότερων επιχειρήσεων, όπως, άλλωστε, ήταν εξ αρχής στόχος της αναθέτουσας αρχής.Κωλύεται η σύναψη του σχεδίου σύμβασης

Ασφάλιση περιουσιακών στοιχείων...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω διαπιστώνονται τα ακόλουθα:Το υποβληθέν προς έλεγχο σχέδιο σύμβασης που αφορά στη δεύτερη χρονική παράταση της 92693/7.7.2015 αρχικής σύμβασης αποτελεί συμπληρωματική σύμβαση που συνάπτεται, κατά παράκαμψη της διαδικασίας του τακτικού διαγωνισμού, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 25 παρ. 4 εδ. β΄ του π.δ.60/2007, μεταξύ των εταιρειών ... και της «….». Τούτο, δε, διότι με την ως άνω εξάμηνη παράταση της αρχικής σύμβασης επέρχεται μεταβολή του οικονομικού αντικειμένου αυτής με πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση του φορέα, δεδομένου ότι η δαπάνη της νέας αυτής παράτασης επιφέρει αύξηση της αρχικής συμβατικής τιμής. Ειδικότερα, ενώ η αρχική συμβατική δαπάνη ανερχόταν στο ποσό των 17.200.000,00 ευρώ, εκ του οποίου υπολείπεται μόνο το ποσό των 700.000,00 ευρώ, για την κάλυψη της εξάμηνης αυτής παράτασης απαιτείται το συνολικό ποσό των 3.690.000,00 ευρώ (615.000,00 ευρώ Χ 6 μήνες). Επομένως, δοθέντος ότι στην προκειμένη υπόθεση δεν μεταβάλλεται μόνο η χρονική διάρκεια της αρχικής σύμβασης, αλλά, σε αντίθεση με την 92693/3.7.2017 σύμβαση, η οποία διήλθε θετικώς, κατά τα προαναφερθέντα, του ελέγχου του Κλιμακίου τούτου, μεταβάλλεται και το οικονομικό αντικείμενο αυτής, το φερόμενο προς έλεγχο σχέδιο σύμβασης δεν μπορεί να νοηθεί ως δεύτερη τροποποιητική της 92693/7.7.2015 σύμβασης, αλλά ως συμπληρωματική αυτής. Κατόπιν τούτων, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, η επίμαχη συναπτόμενη κατά τις διατάξεις του άρθρου 25 παρ. 4 εδ. β΄ του π.δ.60/2007 συμπληρωματική σύμβαση παραδεκτώς υποβάλλεται για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(....)Κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος, με το 45265/4.9.2017 (αριθ. πρωτ. Ε.Σ. 54398/5.9.2017) έγγραφο του Διευθύνοντος Συμβούλου της ..., όπως συμπληρώθηκε στις 15.9.2017 (αριθ. πρωτ. Ε.Σ. 56917), με το από 15.9.2017 έγγραφο ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του Διευθυντή Προμηθειών της ως άνω εταιρείας, σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης μεταξύ της … και της εταιρείας «… », για την ασφάλιση περιουσιακών στοιχείων της πρώτης.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1990/2017

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου σύμβασης που αφορά στην ανάθεση, από την Περιφέρεια Αττικής στην εργοληπτική επιχείρηση με την επωνυμία "… Α.Τ.Ε.Β.Ε.", του έργου "Ανακατασκευή χλοοτάπητα γηπέδου ποδοσφαίρου …".(....)Η ως άνω αναδειχθείσα ανάδοχος, όμως, δεν προσήλθε να υπογράψει το συμφωνητικό, δηλώνοντας, με το από 1.3.2017 έγγραφό της, ότι δεν επιθυμεί να παρατείνει την ισχύ της προσφοράς της που έληξε στις 28.2.2017.(....)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης που αφορά στην ανάθεση, από την Περιφέρεια Αττικής στην εργοληπτική επιχείρηση με την επωνυμία "… Α.Τ.Ε.Β.Ε.", του έργου "Ανακατασκευή χλοοτάπητα γηπέδου ποδοσφαίρου …".

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕλΣυν/Κλ.Ε/366/2016 ΚΑΙ ΕΣ/ΚΛ.Ε/15/2017.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- εγκατάσταση αφαλάτωσης..Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι: α) οι συμπληρωματικές εργασίες δεν παρίστανται αναγκαίες για την εκτέλεση του αρχικού έργου, αλλά αποτελούν επέκταση του τεχνικού και φυσικού αντικειμένου του, η οποία δεν περιλαμβανόταν στα συμβατικά τεύχη για την ανάθεση της κύριας σύμβασης, και β) δεν διαπιστώνεται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων κατέστη αναγκαία, για την τεχνική εκτέλεση του υπό κατασκευή δημοπρατηθέντος έργου, η εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών, καθόσον για την επέκταση της δυναμικότητας της μονάδας αφαλάτωσης προβλεπόταν στα συμβατικά τεύχη νέα ανάθεση (Β΄ Φάση), άλλως η σημαντική αύξηση της τουριστικής - εποχικής κίνησης της περιοχής, αλλά και η βαθμιαία υποβάθμιση της ποιότητας του νερού των γεωτρήσεων (πίνακας παρακολούθησης .... 2008-2018 στη σελ. 12 της αιτιολογικής έκθεσης) ήταν γνωστή τουλάχιστον από τα έτη 2013- 2014, πριν τη δημοπράτηση του έργου, ο σχεδιασμός του οποίου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη χρονική απόσταση, βάσει δεδομένων των προηγούμενων ετών σε σχέση με το χρόνο σύνταξης της προμελέτης (2011), επομένως δεν συντρέχει καμία από τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις βάσει των άρθρων 28 και 57 του ν.3669/2008, η συνδρομή των οποίων μπορούσε να παρέχει νόμιμο έρεισμα για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Εγκατάσταση αφαλάτωσης - Θέση ...Δήμου ...».

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/122/2020

Βελτίωση τμήματος οδού...Ως προς τις εργασίες σήμανσης, δεν αποδεικνύεται ότι κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, δηλαδή δεν οφείλονται σε αιφνίδια πραγματικά γεγονότα που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, τα οποία επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου και αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν στο στάδιο της μελέτης και να ενταχθούν στον αρχικό προϋπολογισμό του έργου. Αντίθετα, οι εργασίες αυτές ανάγονται σε όλως προβλέψιμα γεγονότα και μάλιστα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, αποτελούν σφάλματα της αρχικής μελέτης, δοθέντος ότι η ανωτέρω αναφερθείσα στην αιτιολογική έκθεση ανάγκη μείωσης του υφιστάμενου πλάτους ασφάλτου και η κατασκευή μεγαλύτερου ερείσματος, καθώς και η χρήση διαφορετικών τύπων Συστημάτων Αναχαίτισης Οχημάτων (ΣΑΟ), έπρεπε να είχαν προβλεφθεί, εντοπιστεί και ληφθεί υπόψη, με την εκπόνηση της αρχικής μελέτης. Εξάλλου, τυχόν επικινδυνότητες ορισμένων τμημάτων της υφιστάμενης οδού αποτελούν συνθήκες γνωστές στην αναθέτουσα αρχή. Σύμφωνα δε με το .... έγγραφο του μελετητή του έργου (.... Α.Ε.) «Το πρανές του επιχώματος δεν συνιστά εμπόδιο και εκ τούτου δεν απαιτείται κάποιο ελάχιστο πλάτος ερείσματος για να λειτουργήσει το στηθαίο, ούτε η τοποθέτηση βαρέως τύπου στηθαίων (μειωμένου λειτουργικού πλάτους), των οποίων η λειτουργική παραμόρφωση να εξαντλείται εντός του εύρους του ερείσματος» και επομένως,, σύμφωνα με το ως άνω έγγραφο για τον υπάρχοντα δρόμο «δεν τίθεται κατά συνέπεια θέμα ελάχιστου πλάτους ερείσματος», είναι δε «απαραίτητο να τοποθετηθούν στηθαία ασφαλείας λόγω των μεγάλων και απότομων φυσικών πρανών, έντονο ορεινό έδαφος, τύποι στηθαίων N2W4». Τέλος, η επικαλούμενη αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου της οδού, πέραν του ότι έπρεπε να έχει ληφθεί υπόψη κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης, δεδομένου ότι στην από Μάρτιο 2016 τεχνική περιγραφή αναφέρεται ότι «με την κατασκευή του έργου θα διευκολυνθούν οι μετακινήσεις μεταξύ οικισμών, θα αυξηθεί η ασφάλεια στις μετακινήσεις και θα μειωθεί ο κίνδυνος τροχαίων ατυχημάτων και ο χρόνος διαδρομής», συνιστά συνθήκη προβλέψιμη και αναμενόμενη και δεν δύναται να αποτελέσει, άνευ ετέρου, απρόβλεπτη περίσταση, η οποία δικαιολογεί τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης. Οι δε προβαλλόμενοι ισχυρισμοί περί ασφάλειας των χρηστών της οδού δεν δύνανται να δικαιολογήσουν την ανάθεση των εν λόγω εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων. Εξάλλου, ο προβαλλόμενος από την αναθέτουσα αρχή ισχυρισμός ότι οι ως άνω εργασίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα, δεν αρκεί για να καταστήσει νόμιμη την υπογραφή της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών, αφού για τη νόμιμη κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις, απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, να συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τις διατάξεις αυτές προϋποθέσεις.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει, αφενός μεν ότι συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης και δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, κατά το μέρος που περιλαμβάνει: i) τις εργασίες αποστράγγισης και ii) τις εργασίες προστασίας λόγω πτώσεως βράχων (κατά πλειοψηφία), αφετέρου δε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, κατά το μέρος που περιλαμβάνει iii) τις εργασίες σήμανσης, κατά τα ανωτέρω εκτιθέμενα.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Επομένως, δεν καλύπτεται η ως άνω απαίτηση της Διακήρυξης για δυνατότητα εγκατάστασης του συστήματος σε σκάφη μήκους άνω των 12 μέτρων, δοθέντος δε, ότι η επίμαχη απαίτηση αποτελεί, σύμφωνα με τη Διακήρυξη, απαράβατο όρο αποδοχής της τεχνικής προσφοράς, μη νομίμως η αναθέτουσα αρχή έκανε αποδεκτή την τεχνική προσφορά της εταιρείας «…». Παρέλκει δε, ως αλυσιτελής η εξέταση των λοιπών λόγων της Προσφυγής αναφορικά με τη μη νόμιμη αποδοχή των δικαιολογητικών συμμετοχής και της τεχνικής προσφοράς της εταιρείας «…», αφού ο προαναφερόμενος λόγος συνιστά αυτοτελή λόγο αποκλεισμού αυτής. (...)Δέχεται εν μέρει την Προσφυγή. Ακυρώνει την υπ’ αριθ. ... απόφαση της … (εφεξής «η προσβαλλόμενη απόφαση»), η οποία ελήφθη στα πλαίσια του διαγωνισμού της υπ’ αριθ. πρωτ. … Διακήρυξης για την ανάθεση της σύμβασης «…», κατά το μέρος μόνο που έγινε αποδεκτή η τεχνική προσφορά της εταιρείας «…».

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/449/2023.

Επικαιροποίηση ή συμπλήρωση υδραυλικών μελετών...Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη υπό στοιχείο ΙΙ της παρούσας, δεν προκύπτει στην υπό κρίση υπόθεση η συνδρομή όλων των σωρευτικά απαιτούμενων από το άρθρο 29 παρ. 1 του ν. 3316/2005 προϋποθέσεων για τη νόμιμη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, η εκπόνηση των μελετών (οριστικών υδραυλικών μελετών, τοπογραφικών και περιβαλλοντικών μελετών), που αποτελούν αντικείμενο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης και αφορούν σε έργα εκβολής του ρέματος … στο … και του ρέματος στους … στην περιοχή του Ελληνικού, καθώς και σε έργα προστασίας πρανών και κοίτης του ρέματος … στο ύψος της οδού … στο …, δεν δύναται να θεωρηθεί ότι δεν μπορεί να διαχωριστεί από την αρχική σύμβαση, ούτε ότι είναι απολύτως αναγκαία για την ολοκλήρωσή της, δεδομένου ότι αφενός μεν η από 14.4.2016 συμφωνία – πλαίσιο (άρθρ. 8 του ν. 3316/2005) είχε ως αντικείμενο τη διενέργεια υδραυλικών, περιβαλλοντικών και τοπογραφικών μελετών σε οποιαδήποτε περιοχή της …, κατόπιν εντολής της Διεύθυνσης Υδραυλικών Έργων (Δ10) της Περιφέρειας, αφετέρου δε στο πλαίσιο αυτής έχουν συναφθεί τρεις (3) επιμέρους συμβάσεις, οι οποίες αφορούν σε διαφορετικά σημεία της … (ρέματα «…» στην περιοχή … του Δήμου …, … του Δήμου …. και … του Δήμου …). Περαιτέρω, δεν αποδεικνύεται η συνδρομή εν προκειμένω απρόβλεπτων, κατά την έννοια που προαναφέρθηκε (βλ. σκέψη υπό στοιχείο ΙΙ.Β της παρούσας), περιστάσεων, οι οποίες κατέστησαν αναγκαία την ελεγχόμενη σύμβαση. Επομένως, η ανάθεση των ως άνω μελετών με προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της κατάρτισης συμπληρωματικής σύμβασης παρίσταται, όπως ορθά κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη, μη νόμιμη, τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα είναι απορριπτέα. Εξάλλου, ο ισχυρισμός της αιτούσας ότι συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος για τη σύναψη της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίοι ανάγονται στην ανάγκη άμεσης εκπόνησης των συγκεκριμένων μελετών, προβάλλοντας ότι η δημοπράτησή τους με τις διαδικασίες του ν. 4412/2016 θα επιφέρει καθυστερήσεις, προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή και επιπλέον κόστος, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δοθέντος ότι το δημόσιο συμφέρον εξυπηρετείται προεχόντως με την τήρηση της νομιμότητας στις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων (Ε.Σ. Τμ. Μείζ. – Επταμ. Συνθ. 763/2019, VI Τμ. 1605, 2227/2016, 668/2017, 482/2018, 979, 1254/2019).