Από τις προπαρατιθέμενες διατάξεις, συνάγεται ότι οι δημόσιες συμβάσεις προμηθειών είναι δυνατόν να ανατίθενται με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση διακήρυξης, σε όλως εξαιρετικές και περιοριστικώς αναφερόμενες στο νόμο περιπτώσεις, που, επειδή εισάγουν παρέκκλιση από τον κανόνα της ανάδειξης προμηθευτή με τη διαδικασία του διαγωνισμού με προηγούμενη δημοσίευση διακήρυξης, είναι στενά ερμηνευτέες. Τέτοιες είναι, μεταξύ άλλων, οι περιπτώσεις: α) της ματαίωσης του προηγηθέντος ανοικτού διαγωνισμού, εξαιτίας υποβολής μη κανονικών ή ακατάλληλων (για παράδειγμα ασύμφορων) προσφορών, υπό την προϋπόθεση ότι δεν μεταβάλλονται ουσιωδώς οι όροι της διακήρυξης του ματαιωθέντος διαγωνισμού, οπότε στη διαπραγμάτευση προσκαλούνται όλοι όσοι είχαν υποβάλει στο ματαιωθέντα διαγωνισμό παραδεκτές προσφορές (βλ. ΕλΣ VI Τμ αποφάσεις 2845/2010, 3723, 3558/2009, ΣτΕ ΕπΑν 1059, 515/2008), β) της συνδρομής κατεπείγουσας ανάγκης, οφειλόμενης σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι σε έκτακτα και ασυνήθιστα γεγονότα που αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής κατά τον προγραμματισμό των οικείων προμηθειών από τα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής και σε καμία περίπτωση δεν απορρέουν από δική τους ευθύνη, που καθιστούν αδύνατη την τήρηση των νόμιμων προθεσμιών για τη διενέργεια σχετικού τακτικού διαγωνισμού. Στην περίπτωση αυτή, η απόφαση την αναθέτουσας αρχής για την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, πρέπει να αιτιολογεί πλήρως τη συνδρομή των οικείων απρόβλεπτων περιστάσεων (βλ. ΕλΣ VI Τμ αποφάσεις 2050, 935/2010, 3355/2009).

Το άρθρο 11, παράγραφος 3, στοιχείο γ΄, της οδηγίας 92/50 για τον συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών, το οποίο επιτρέπει στην αναθέτουσα αρχή που χρησιμοποιεί τη διαδικασία με διαπραγμάτευση να παρεκκλίνει της υποχρεώσεως της προηγουμένης δημοσιεύσεως όταν η σύμβαση αποτελεί συνέχεια ενός διαγωνισμού μελετών και πρέπει να ανατεθεί στον επιτυχόντα ή σε έναν από τους επιτυχόντες του διαγωνισμού, πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο αυστηρής ερμηνείας, το σε βάρος αποδείξεως περί του ότι συντρέχουν όντως οι έκτακτες περιστάσεις που δικαιολογούν την απόκλιση το φέρει εκείνος ο οποίος τις επικαλείται. Ειδικότερα, η έκφραση «αποτελεί συνέχεια κανονισμού», υπό την έννοια της εν λόγω διατάξεως, σημαίνει ότι πρέπει να υφίσταται άμεσος λειτουργικός σύνδεσμος μεταξύ του διαγωνισμού και της οικείας συμβάσεως. Τέτοιος σύνδεσμος δεν υφίσταται, στο πλαίσιο σχεδίου με πολλές φάσεις, μεταξύ διαγωνισμού που αφορά την πρώτη φάση και διοργανώθηκε για τους σκοπούς αναθέσεως της συναφούς με τη φάση αυτή συμβάσεως και της συμβάσεως επόμενης φάσης, ως προς την οποία η αναθέτουσα αρχή διατηρεί απλώς τη δυνατότητα να αναθέσει στον νικητή του εν λόγω διαγωνισμού. (βλ. σκέψεις 37-38, 40-41)

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- περιφερειακή οδός...Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ Γ της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι περιστάσεις που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, εξ αιτίας των οποίων κατέστησαν αναγκαίες οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η Σ.Σ., δεν είναι απρόβλεπτες κατά την έννοια του νόμου και δεν δικαιολογούν τη σύναψη τέτοιας.Ειδικότερα, ως προς τις εργασίες για την πρόσθετη εξυγίανση του εδάφους (πρόσθετες χωματουργικές εργασίες για αφαίρεση ακατάλληλων εδαφών, προμήθεια πρόσθετου υλικού Ε4 και εργασίες θεμελίωσης, καθώς και τοποθέτηση γεωυφάσματος), η Περιφέρεια επικαλείται την αποσάθρωση του εδάφους που συντελέστηκε μετά την εκπόνηση της αρχικής γεωτεχνικής μελέτης (2009), εξαιτίας της απρόβλεπτης αύξησης του ύψους των βροχοπτώσεων στην περιοχή εκτέλεσης του έργου. Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα προσκομιζόμενα αναλυτικά στοιχεία, η αύξηση των βροχοπτώσεων δεν ήταν μεγάλης έκτασης, ώστε να δικαιολογείται η προβαλλόμενη έκτακτη ανατροπή των συνθηκών εκτέλεσης του έργου (τα περισσότερα έτη η αύξηση είναι μικρότερη του 10%). Επιπλέον, ανεξαρτήτως του χρόνου εκπόνησης της αρχικής γεωτεχνικής μελέτης, η επικαλούμενη κλιματική μεταβολή είχε ήδη εκδηλωθεί κατά το χρόνο δημοπράτησης του έργου (βλ. αυξημένες βροχοπτώσεις έτους 2009-2010 και 2010-2011), ώστε η αναθέτουσα αρχή είχε τη δυνατότητα να επικαιροποιήσει τη μελέτη και να επανεξετάσει τις προδιαγραφές κατασκευής του έργου πριν από την ανάθεσή του. 

Εξαιρετική διαγωνιστική διαδικασία για την Υπηρεσία Ασύλου του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης & Προστασίας του Πολίτη. Προβλέπεται η δυνατότητα εκ του νόμου, ώστε οι Υπηρεσίες του Ασύλου και της Αρχής Προσφυγών του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, να εφαρμόσουν άπαξ τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 25 του π.δ. 60/2007 και του άρθρου 28 παρ.8 του ν. 4033/2011, για το σύνολο των δαπανών των Υπηρεσιών αυτών, που αφορούν σε σύναψη συμβάσεων προμηθειών εξοπλισμού (κυρίως επίπλων γραφείων και ηλεκτρονικών υπολογιστών), το κόστος των οποίων προϋπολογίζεται ότι υπερβαίνει, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, το όριο για το οποίο απαιτούνται διαδικασίες διεθνούς διαγωνισμού. Η σχετική όμως απόφαση της αναθέτουσας αρχής πρέπει να φέρει πλήρη και ειδική αιτιολογία, αναφερόμενη στους λόγους για τους οποίους αποφασίζεται η προσφυγή στην εν λόγω εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, λόγω κατεπείγουσας ανάγκης, οφειλόμενης σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι σε έκτακτα και ασυνήθιστα γεγονότα τα οποία αντικειμενικώς δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, οι δε περιστάσεις που θα επικαλείται η ως άνω αρχή για την αιτιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική της ευθύνη. (ομοφ.)

Συμβάσεις εκμετάλλευσης αερογραμμών:.ζητείται η ανάκληση της 89/2016 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..βασίμως προβάλλεται ότι η έγκαιρη εκκίνηση διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεση της εξυπηρέτησης των επίμαχων αερογραμμών από 1.4.2016 και εφεξής δεν κατέστη δυνατή λόγω ανυπαίτιας αδυναμίας της αναθέτουσας αρχής για εξασφάλιση χρηματοδότησης. Ειδικότερα, η χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της ... για την, μεταξύ άλλων, καταβολή του οικονομικού αντισταθμίσματος για τις γραμμές στις οποίες έχουν επιβληθεί υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας, εξασφαλίζεται από τα έσοδα του Τέλους Εκσυγχρονισμού και Ανάπτυξης Αεροδρομίων (ΤΕΑΑ) του άρθρου 40 του ν. 2065/1992, τα οποία ωστόσο, μετά την παραχώρηση 14 περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας σε ιδιώτη επενδυτή, παρίστανται σημαντικά απομειωμένα, με συνέπεια την ανάγκη συνολικού ανασχεδιασμού της επιβολής υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας σε όλες τις τακτικές αερογραμμές στο εσωτερικό της χώρας και των όρων εκμετάλλευσης αυτών, προκειμένου να επιτευχθεί αντίστοιχη μείωση της απαιτούμενης δαπάνης. Η υφιστάμενη δε αβεβαιότητα ως προς το ζήτημα του χρόνου παραλαβής των ανωτέρω αεροδρομίων από τον παραχωρησιούχο, κατόπιν της υπογραφής την 14.12.2015 της σχετικής σύμβασης, εξαιτίας της οποίας δεν ήταν εφικτή η ασφαλής πρόβλεψη της χρονικής διάρκειας και της έκτασης του παραχωρούμενου δικαιώματος, βάσει των οποίων υπολογίζεται, όπως αναφέρθηκε, και η δυνατότητα οικονομικής επιβάρυνσης του προϋπολογισμού της ... για την καταβολή του οικονομικού αντισταθμίσματος, επέτεινε την ανωτέρω αδυναμία από μέρους της για έγκαιρη εκκίνηση διαγωνιστικής διαδικασίας για το μετά την 31.3.2016 διάστημα, οπότε και έληγαν οι προγενέστερες συμβάσεις. Ήδη, μετά την ολοκλήρωση της παραχώρησης των 14 αεροδρομίων και την ορισθείσα την 1.11.2016 παραλαβή αυτών και ενόψει των νέων διαμορφωθέντων οικονομικών δεδομένων, η διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της εκμετάλλευσης των επίμαχων αερογραμμών για το μετά τη λήξη των υπό έλεγχο συμβάσεων διάστημα έχει δρομολογηθεί Επομένως πληρούνται εν προκειμένω οι τιθέμενες από το νόμο προϋποθέσεις περί προσφυγής σε διαπραγμάτευση, καθόσον αφενός συντρέχουν κατεπείγοντες λόγοι μη διακοπής των επίμαχων αεροπορικών συνδέσεων, ενόψει μάλιστα της θερινής περιόδου, η δε επικαλούμενη σοβαρή απομείωση των εσόδων της ..., και άρα του οικονομικού αντισταθμίσματος που αυτή δύναται να διαθέσει για την εκμετάλλευση των αερογραμμών, και η, εκ του λόγου αυτού, επιβαλλόμενη ανάγκη συνολικού ανασχεδιασμού της επίμαχης επιβολής υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας και των όρων εκμετάλλευσης των γραμμών συνιστούν τις απαιτούμενες από το νομοθέτη αυταπόδεικτα απρόβλεπτες περιστάσεις, οι οποίες κατέστησαν απαγορευτική για την αναθέτουσα αρχή την τήρηση των ειδικώς προβλεπόμενων στο άρθρο 17 παρ. 4 του Κανονισμού 1008/2008 προθεσμιών δημοσίευσης, ιδίως δε της τουλάχιστον εξάμηνης προ της έναρξης της νέας παραχώρησης, και άρα ιδιαιτέρως μακράς, προβλεπόμενης τοιαύτης, επιτρεπομένης ως εκ τούτου της προσφυγής στην επίμαχη διαπραγμάτευση, στο μέτρο που αυτό είναι απολύτως απαραίτητο, ήτοι για το ως άνω από 1.4.2016 έως 30.9.2016 επίμαχο διάστημα. (..)   Ανακαλεί την 89/2016 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου

Διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού για τη σύναψη σύμβασης συντήρησης του πληροφοριακού συστήματος E-Data Center – Ενεργοποίηση του δικαιώματος προαιρέσεως.(...)1) Η Υπηρεσία δεν δύναται να προσφύγει στη διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού (άρθρο 25 παρ.4 εδ.β’ του Π.Δ/τος 60/2007), διότι οι υπηρεσίες συντηρήσεως έχουν αποτελέσει αντικείμενο της ανωτέρω συμβάσεως, υπό τη νομική μορφή του συμφώνου προαιρέσεως. 2) Η αναθέτουσα αρχή, εφόσον προβεί στη σχετική προς τούτο δήλωση, θα καταρτίσει με τον ανάδοχο πενταετή σύμβαση συντήρησης του λογισμικού, ως προς το οποίο έληξε η ελάχιστη περίοδος δωρεάν συντήρησης αυτού (ενώ για τη συντήρηση του εξοπλισμού η αντίστοιχη περίοδος είναι τριετής και ισχύει μέχρι το τέλος του 2011). Οι αναγκαίοι όροι της νέας αυτής σύμβασης που θα καταρτιστεί ήδη περιέχονται στην αρχική σύμβαση (προκήρυξη, τεχνική και οικονομική προσφορά του αναδόχου, σε συνδυασμό με το άρθρο 1 της Σύμβασης). 3) Η αλλαγή της χρηματοδότησης της δαπάνης συντήρησης, από τα κοινοτικά κονδύλια στον τακτικό προϋπολογισμό, δεν ασκεί επιρροή στην ενεργοποίηση του δικαιώματος προαιρέσεως.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά το Τμήμα κρίνει ότι συνέτρεξαν εν προκειμένω οι επικαλούμενες απρόβλεπτες περιστάσεις και άρα νομίμως ο αιτών Δήμος προσέφυγε στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης, οι δε διαστάσεις των ως άνω επικαλούμενων απροβλέπτων περιστάσεων, κατατάσσουν αυτές, όχι απλώς στην έννοια του έκτακτου και αιφνίδιου γεγονότος αλλά στην ειδικότερη έννοια της ανωτέρας βίας, για το λόγο δε αυτό νομίμως η αιτούσα προσέφυγε εν προκειμένω στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη γνώμη της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων.Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης και να ανακληθεί η προσβαλλομένη κατά το μέρος που με αυτήν κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή των υποβληθέντων έξι σχεδίων συμβάσεων μεταξύ του Δήμου … και των νομικών προσώπων αυτού  ... .. και να επιτραπεί η υπογραφή αυτών.

Η δυνατότητα, την οποία προβλέπει η οδηγία 71/305, περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων έργων, στο άρθρο 9, στοιχείο δ', της αρχικής μορφής της και κατόπιν στο άρθρο 5, παράγραφος 3, στοιχείο γ', της μορφής που έλαβε μετά την τροποποίησή της από την οδηγία 89/440, να παρακάμπτεται η διαδικασία δημοπρατήσεως προκειμένου να γίνει προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση, εξαρτάται από τη συνδρομή πολλών σωρευτικών προϋποθέσεων, μεταξύ των οποίων η ύπαρξη απροβλέπτου γεγονότος. Αν μια από τις προϋποθέσεις αυτές δεν πληρούται, η προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση δεν δικαιολογείται. Δεν συνιστά απρόβλεπτο γεγονός το ότι ένας φορέας κράτους μέλους, ο οποίος πρέπει να δώσει, στο πλαίσιο της προβλεπομένης από την εθνική νομοθεσία διαδικασίας εγκρίσεως των σχεδίων δημοσίων έργων, τη συγκατάθεσή του για συγκεκριμένο σχέδιο, προβάλλει, πριν από την προς τούτο προβλεπομένη οριακή ημερομηνία, αντιρρήσεις για λόγους που δικαιούται να επικαλεστεί. Παραβαίνει επομένως τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της οδηγίας το κράτος μέλος του οποίου οι αρμόδιες αρχές, μετά τη μη σύναψη συμβάσεως δημοσίων έργων κατά την ανοικτή διαδικασία λόγω της καθυστερήσεως που προκάλεσε η άρνηση ενός φορέα να δώσει την έγκρισή του για τα αρχικώς προβλεπόμενα σχέδια έργων, αναθέτουν τμήμα της συμβάσεως ακολουθώντας τη διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκηρύξεως διαγωνισμού.

«Οδηγία 93/36/EΟΚ — Συμβάσεις δημοσίων προμηθειών — Ανάθεση χωρίς διαγωνισμό — Ανάθεση του αντικειμένου της συμβάσεως σε επιχείρηση στην οποία έχει συμμετοχή η αναθέτουσα αρχή» Η οδηγία 93/36/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 1993, περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων προμηθειών, απαγορεύει την απευθείας ανάθεση του αντικειμένου μιας συμβάσεως προμηθειών και παροχής υπηρεσιών, στην οποία υπερτερεί η αξία των προμηθειών, σε μια ανώνυμη εταιρία της οποίας το διοικητικό συμβούλιο διαθέτει ευρείες εξουσίες διαχειρίσεως που μπορεί να ασκήσει αυτονόμως και της οποίας το κεφάλαιο κατέχει εξ ολοκλήρου, στην παρούσα κατάσταση, άλλη ανώνυμη εταιρία της οποίας πλειοψηφών μέτοχος είναι η αναθέτουσα αρχή.

Κατασκευή συλλεκτηρίου αγωγού ομβρίων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι η μελέτη, με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεν υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής. Τούτο, διότι α) η αρχική μελέτη του έργου, η οποία εγκρίθηκε με την …/….1988 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ..., εκπονήθηκε σε χρόνο πολύ προγενέστερο του χρόνου δημοπράτησης του ελεγχόμενου έργου (έτος 2016), χωρίς να προκύπτει η εκ των υστέρων επικαιροποίησή της (βλ. σελ. 3 της Τεχνικής Περιγραφής), β) τα όργανα της ..., με την ως άνω απόφαση του Δ.Σ. της οποίας εγκρίθηκε η εν λόγω μελέτη, όφειλαν να γνωρίζουν την ακριβή θέση των δικτύων της και γ) δεν εκπονήθηκε σχετική γεωτεχνική μελέτη, ούτε κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης του έργου, ούτε κατά τη δημοπράτηση αυτού (πρβλ. VI Τμ. Ε.Σ. 1591/2018). Ενόψει της ανωτέρω ουσιώδους πλημμέλειας που διαπιστώθηκε, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο, με το …..2019 έγγραφο του Προϊσταμένου 

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1059/2019