Δημόσια έργα-Τεχνικό πρόγραμμα (...) Aπαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας εκτέλεσης ενός δημοτικού έργου είναι, μεταξύ άλλων, η ένταξή του στο τεχνικό πρόγραμμα του οικείου Δήμου (Ε.Σ. πρακτικά Ολομ. 5ης Γ.Σ./9.2.2011 και πράξεις VII Τμ. 210/2010, 5/2008, 144, 140/2007, 117/2006, Κλ. Πρ.Ελ. στο VII Τμ. 73/2012). Εξάλλου, με την έγκριση του τεχνικού προγράμματος υλοποιείται ένας προγραμματισμός για τα έργα που πρόκειται να εκτελεστούν το επόμενο οικονομικό έτος, ο οποίος είναι ευέλικτος και προσαρμόσιμος τόσο στα δημοσιονομικά δεδομένα του οικείου Δήμου, όπως αυτά διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους, όσο και στις ανακύπτουσες,  κατά το χρόνο εκτέλεσής του, ανάγκες για την ολοκλήρωση και αρτιότητά του, καθόσον δύναται να τροποποιηθεί, κατά τη διάρκεια του έτους (Ελ.Συν. πράξεις VII Τμ. 107/2012, 53/2011, 210/2010). Απαραίτητη δε προϋπόθεση για τη, σύμφωνα με τα ανωτέρω, τροποποίηση του τεχνικού προγράμματος του Δήμου αποτελεί η έκδοση αιτιολογημένης απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου. Κατά συνέπεια, δεν είναι νόμιμη η έναρξη της διαδικασίας για την εκτέλεση ενός δημοτικού έργου, εφόσον αυτό δεν έχει ενταχθεί στο τεχνικό πρόγραμμα του οικείου Δήμου, ούτε έχει συμπεριληφθεί σε κάποια τροποποίηση αυτού, ύστερα από σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η οποία πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 208 του ν.3463/2006 δεν προηγήθηκε της έναρξης της διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεση του επίμαχου έργου η εγγραφή του στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου έτους 2011, περαιτέρω, δε και η εγγραφή του στο τεχνικό πρόγραμμα έτους 2012 έπρεπε να προηγηθεί της ανάθεσης και έναρξης εκτέλεσης αυτού

ΕΡΓΑ.(Τεχνικό Πρόγραμμα).Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ήδη δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, μη νομίμως και δη κατά παράβαση της διάταξης της παρ. 3 του άρθρου 208 του ν. 3669/2008 (Δ.Κ.Κ.), ο ως άνω Δήμος προέβη στη διενέργεια πρόχειρου διαγωνισμού για την ανάθεση του επίμαχου δημοτικού έργου, χωρίς αυτό να έχει ενταχθεί στο τεχνικό πρόγραμμά του για το έτος 2011. Εξάλλου, η κατ’ επιταγή του άρθρου 158 παρ. 6 του ν. 3669/2008 εξασφάλιση της σχετικής πίστωσης, με την 426/23.11.2011 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, μετά από αναμόρφωση του προϋπολογισμού του Δήμου, σύμφωνα με το άρθρο 161 παρ. 1 του ίδιου νόμου, δεν αρκεί για τη νόμιμη διενέργεια του ως άνω πρόχειρου διαγωνισμού, όπως αβάσιμα υποστηρίζει ο Δήμος, με το προαναφερόμενο έγγραφο του Δημάρχου του. Τούτο δε, διότι, σύμφωνα με όσα έχουν προεκτεθεί, απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας εκτέλεσης ενός δημοτικού έργου είναι, μεταξύ άλλων, η ένταξή του στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου είτε κατά την κατάρτισή του, είτε με τροποποίηση αυτού, ύστερα από αιτιολογημένη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι με την ανωτέρω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για την αναμόρφωση του προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2011 τροποποιήθηκε και το τεχνικό πρόγραμμα αυτού για το ίδιο έτος, καθόσον η γενική και αόριστη επίκληση «υπηρεσιακών γεγονότων» και «απρόοπτων αναγκών» για την ανάγκη μεταφοράς πιστώσεων, χωρίς συγκεκριμένη αναφορά στους λόγους που επέβαλαν την εκτέλεση του επίμαχου έργου στη θέση των ανωτέρω αρχικά αποφασισθέντων έργων, από τα οποία και μεταφέρθηκαν οι πιστώσεις για τη δημιουργία του ως άνω νέου Κ.Α., δεν συνιστά την απαιτούμενη από το νόμο ειδική αιτιολογία για την αντίστοιχη αναμόρφωση και του τεχνικού προγράμματος του Δήμου. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και, ως εκ τούτου, αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί,

Τεχνικό πρόγραμμα.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ήδη δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, νομίμως, κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των παραγράφων 4β και 7 του άρθρου 158 του ν. 3463/2006 (Δ.Κ.Κ.), ο ως άνω Δήμος προέβη στη απευθείας ανάθεση του επίμαχου δημοτικού έργου, χωρίς αυτό να έχει προηγουμένως ενταχθεί στο τεχνικό πρόγραμμά του για το έτος 2014. Και τούτο διότι, στοιχειοθετείται, εν προκειμένω, κατεπείγουσα ανάγκη για αποκατάσταση της καθίζησης που προκλήθηκε στο οδόστρωμα της δημοτικής οδού, αφού υπήρχε πολύ σοβαρός κίνδυνος για την ασφάλεια των διερχόμενων οχημάτων και των πεζών, που δικαιολογεί την εφαρμογή της εξαιρετικής αυτής διαδικασίας. Η μη προηγούμενη τήρηση των προθεσμιών και των χρονοβόρων διαδικασιών για την τροποποίηση του τεχνικού προγράμματος (αποφάσεις Εκτελεστικής Επιτροπής, Επιτροπής Διαβούλευσης, αποφάσεις τροποποίησης του τεχνικού προγράμματος κλπ.) είναι θεμιτή, για προέχοντες λόγους προστασίας του δημοσίου συμφέροντος ως εκ τούτου τα αρμόδια όργανα του Δήμου, νομίμως προέβησαν στην άμεση ανάθεση του ανωτέρω έργου αποκατάστασης των ζημιών, χωρίς αυτό να έχει ενταχθεί στο Τεχνικό Πρόγραμμα του ελεγχόμενου Δήμου.

Δημόσια έργα-κατάτμηση.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγινα δεκτά ανωτέρω (σκ. II),  το Κλιμάκιο τούτο κρίνει ότι το έργο «Οδοποιία .....» δεν μπορεί να θεωρηθεί «ενιαίο» με το έργο «Δημοτική οδοποιία Δημοτικής Κοινότητας .....  Αμμοχαλικοστρώσεις». Τούτο διότι, ενώ το δεύτερο από τα ανωτέρω έργα είχε ενταχθεί από την αρχή στο Τεχνικό Πρόγραμμα και στον προϋπολογισμό του Δήμου ...  .. οικονομικού έτους 2014, το πρώτο εντάχθηκε σε χρόνο κατά πολύ μεταγενέστερο, κατόπιν σχετικής αναμόρφωσης των ανωτέρω, οι δε διαδικασίες ανάθεσής τους έλαβαν χώρα  με σημαντική χρονική απόκλιση.(…) Τέλος, η από 3.9.2014 σύμβαση αναρτήθηκε (με ΑΔΑ .....) στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων δύο μέρες μετά τη σύναψή της (5.9.2014) και, πάντως, πριν από την εκτέλεση οποιασδήποτε δαπάνης, που απορρέει από αυτήν, ομοίως δε αναρτήθηκε (με ΑΔΑ .  ....) και η τροποποίηση στοιχείου της, που είχε καταχωρηθεί λανθασμένα. Σύμφωνα, συνεπώς, με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη σκέψη (υπό III), η εντελλόμενη δαπάνη, που απορρέει από την ανωτέρω σύμβαση, για την οποία τηρήθηκαν οι προβλεπόμενες, από τις διατάξεις του άρθρου 11 του ν. 4013/2011, όπως ίσχυε και της  Π1/2380/2012 Κ.Υ.Α., διαδικασίες, είναι κανονική.

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη II, το Κλιμάκιο κρίνει ότι μη νομίμως δεν προηγήθηκε της  προμήθειας των ως άνω ειδών απόφαση του κατά νόμο αρμόδιου οργάνου, ήτοι του Δημοτικού Συμβουλίου, με την οποία εξωτερικεύεται ευθέως η βούληση του οργάνου αυτού σχετικά με την αναγκαιότητα διενέργειας της συγκεκριμένης προμήθειας. Η ως άνω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου δεν μπορεί να αναπληρωθεί από άλλες αποφάσεις του, με τις οποίες είτε εγκρίνεται γενικά ο δημοτικός προϋπολογισμός, στον οποίο περιέχονται όλες οι δαπάνες ανά κωδικό αριθμό, είτε εγκρίνεται το οριστικό πρωτόκολλο παραλαβής του προμηθεύοντος είδους, όπως αβάσιμα διατείνεται ο Δήμος. Κατόπιν τούτου, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη νόμιμες, πλην όμως, ενόψει  του ότι η επίμαχη προμήθεια εγκρίθηκε – έστω και εκ των υστέρων- με την 357/19.9.2012 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου …, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα όργανα του Δήμου πεπλανημένως, πλην συγγνωστώς,  και χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, υπέλαβαν ότι για την επίμαχη προμήθεια τηρήθηκε η νόμιμη διαδικασία. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα πρέπει να θεωρηθούν λόγω συγγνωστής πλάνης.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ: Νόμιμη η πληρωμή του 3ου λογαριασμού του έργου «Βελτίωση κοινοτικών δρόμων και κοινοτικών χώρων του Δήμου ….», καθόσον νομίμως παρατάθηκε με  απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου η προθεσμία εκτέλεσης του έργου, διότι η ως άνω  εγκριτική πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου εκδόθηκε εντός ευλόγου χρόνου από τη λήξη της αρχικής προθεσμίας περαίωσης του έργου, ύστερα από σχετική αίτηση της αναδόχου, η οποία υποβλήθηκε πριν από την παρέλευση της εν λόγω προθεσμίας (άρθρο 48 του ν. 3669/2008).

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στη σκέψη 2, κρίνεται ότι ούτε από τη 255/30.10.2015 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ... περί της έγκρισης του 1ου Α.Π.Ε. και του 1ου Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. του έργου ούτε από την από 2.9.2015 γνωμοδότηση του αναπληρωτή Προϊσταμένου του Τμήματος Τεχνικών Υπηρεσιών της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών, Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος του Δήμου ... προς το Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων Περιφερειακής Ενότητας … και τη 46/24.9.2015 γνωμοδότηση του ως άνω Τεχνικού Συμβουλίου, αλλά και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του φακέλου προκύπτουν τα περιστατικά εκείνα που συνέτρεξαν αιφνιδίως μετά την ανάθεση του έργου ή που αντικειμενικά, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, αν και κατά την εκπόνηση της μελέτης καταβλήθηκε η ενδεδειγμένη επιμέλεια, με συνέπεια να μην πληρούται μία εκ των σωρευτικώς τιθέμενων στο άρθρο 57 του ν. 3669/2008 προϋποθέσεων για τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης και συγκεκριμένα, η συνδρομή των απρόβλεπτων περιστάσεων, μολονότι οι συμπληρωματικές εργασίες, όπως αυτές εκτίθενται στην προηγούμενη σκέψη ήταν αναγκαίες για την πραγματοποίηση του αρχικού έργου και δεν μπορούσαν να διαχωριστούν τεχνικά απ’ αυτό.(...)Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη α) την προκύπτουσα από το προεκτεθέν έγγραφο επανυποβολής κακή κατάσταση των στεγάστρων του αύλειου χώρου αλλά και του κτιρίου του ΕΠΑ.Λ. ..., η οποία κατέστησε αναγκαία την ολοκλήρωση του έργου με την πραγματοποίηση των συμπληρωματικών εργασιών για την αποφυγή του κινδύνου πρόκλησης ατυχημάτων στους χρήστες (καθηγητές και μαθητές) του κτιρίου, β) την αδυναμία να διαχωριστούν ως εκ της φύσης τους οι συμπληρωματικές εργασίες από το αρχικό έργο και γ) του ποσού της συμπληρωματικής σύμβασης επί του οποίου εφαρμόστηκε η έκπτωση της κύριας σύμβασης, ποσοστού 53% ή 54%, αναλόγως της εργασίας, κρίνεται ότι η επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση δεν συνήφθη με σκοπό την καταστρατήγηση των σχετικών διατάξεων, αλλά οφείλεται σε συγγνωστή πλάνη των αρμοδίων οργάνων του Δήμου ....(συγγνωστή πλάνη)

Συντήρηση Η/Μ εγκαταστάσεων.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι το αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης, όπως παρατέθηκε ανωτέρω, αφορά σε εκτέλεση δημοτικού έργου, καθόσον αφενός μεν πρόκειται για συντήρηση μηχανολογικών εγκαταστάσεων που συνδέονται με το έδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό και αφετέρου για την εκτέλεση των παραπάνω ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις και μέθοδοι και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφαλής λειτουργία των φωτεινών σηματοδοτών.

Μηχανικοί. Αμοιβή αλλοδαπού τεχνικού- μελετητή. Κρατήσεις υπέρ του Τεχνικού Επιμελητηρίου.  Η οφειλόμενη σε αλλοδαπό τεχνικό αμοιβή μελέτης δεν υπόκειται στην εκ 2% υπέρ του Τεχνικού Επιμελητηρίου κράτηση. 

Εξόφληση μέρους του 1ου λογαριασμού του έργου «Αναβάθμιση- Αποκατάσταση επικίνδυνων στοιχείων σχολικών κτιρίων Δήμου ...». Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ο προέχων χαρακτήρας των ανατεθεισών με την από 29.3.2010 σύμβαση εργασιών, όπως αυτές αναλυτικά περιγράφονται ανωτέρω προσιδιάζει σε εκτέλεση δημόσιου τεχνικού έργου, καθόσον οι εργασίες αυτές αφορούν στην επισκευή, ανακαίνιση και συντήρηση κτιρίων κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 3669/2008, το αποτέλεσμα των οποίων συνδέεται άμεσα με το έδαφος ή υπέδαφος κατά τρόπο διαρκή και σταθερό, ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί συστατικό του. Επιπλέον, αυτές σχετίζονται και με τη στατικότητα του κτιρίου, απαιτούν δε ειδικές τεχνικές γνώσεις και μεθόδους, καθώς και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, ενόψει των ειδικών προδιαγραφών που επιβάλλονται από τον Ο.Σ.Κ. για τη συντήρηση και επισκευή σχολικών συγκροτημάτων (βλ. Πράξεις VII Τμήματος 40/2011, 70/2010, 331, 374/2009, 316/2010, όπου και μειοψηφία, αντίθετη 68/2010 VII Τμήματος).