Δυνατότητα σύναψης προγραμματικής (υποστηρικτικής) σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 – Έννοια και σκοπός της σύμβασης αυτής.Η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής δεν μπορεί να υπογράψει νόμιμα προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 με αντισυμβαλλόμενη τη μη κερδοσκοπική εταιρεία με την επωνυμία “Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου” (“ΔΑΦΝΗ”), προκειμένου η εταιρεία αυτή να την υποστηρίξει τεχνικά στην υλοποίηση μελετών Δήμων, που είναι μέλη του Δικτύου, σε εκτέλεση προγραμματικών συμβάσεων που έχουν συναφθεί, μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και των Δήμων αυτών, με βάση το άρθρο 68 παρ. 4β του π.δ/τος 13/2018, επειδή η σύμβαση αυτή αποτελεί “σύμβαση παροχής υπηρεσιών”, για την οποία προβλέπεται από το νόμο διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης και γενικά διαφορετικές προϋποθέσεις σύναψής της και όχι “προγραμματική σύμβαση”. (ομόφ.)

Προγραμματική σύμβαση...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η υπό κρίση προγραμματική σύμβαση έχει το προβλεπόμενο από τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο και, ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή της.

Προγραμματική σύμβαση.(..) επιδιώκεται η ανάκληση της 10/2018 πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Τμήμα τούτο...το Κλιμάκιο προέβαλε ότι με την ως άνω προγραμματική σύμβαση υποκρύπτεται η σύναψη δημόσιας σύμβασης παροχής υπηρεσιών του άρθρου 2 παρ. 9 του ν. 4412/2016, για την οποία ο αιτών Δήμος όφειλε να διενεργήσει συνοπτικό (πρόχειρο) διαγωνισμό, δεδομένου ότι αφενός δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις εφαρμογής των παρ. 1, 3 και 4 του άρθρου 12 του νόμου αυτού, ούτως ώστε η προγραμματική αυτή σύμβαση να θεωρηθεί  ως σύμβαση οιωνεί αυτεπιστασίας (in house) ή σύμβαση συνεργασίας μεταξύ αναθετουσών αρχών(..)Με τα δεδομένα αυτά η συγκεκριμένη σύμβαση, που συνήφθη μεταξύ του αιτούντος Δήμου και της αιτούσας αναπτυξιακής ανώνυμης εταιρείας Ο.Τ.Α., αφενός δεν  συνιστά  προγραμματική  σύμβαση  του  άρθρου  100  του ν. 3852/2010, αφετέρου ως τέτοια δεν εμπίπτει σε κανέναν από τους αναφερόμενους στο άρθρο 12 του ν. 4412/2016 συμβατικούς τύπους, τους οποίους ο νόμος αυτός εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής του. Τούτο, διότι από το αντικείμενο της ανωτέρω συναφθείσας σύμβασης και κυρίως από τη διαμόρφωση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλόμενων μερών, προκύπτει ότι αυτά δεν εκκινούν από την ίδια αφετηρία συμφερόντων με σκοπό την από κοινού, δια της αλληλοσυμπλήρωσης αρμοδιοτήτων ή οικονομοτεχνικών μέσων,  εκτέλεση  της  δημόσιας  αποστολής  τους, ούτε  συμβάλλουν  με ισορροπημένο τρόπο στην υλοποίηση του αντικειμένου της σύμβασης.(..)Ενόψει των προαναφερομένων, η εν λόγω σύμβαση έχει το χαρακτήρα δημόσιας σύμβασης παροχής τεχνικών υπηρεσιών συναφών με την εκπόνηση μελέτης, η οποία ανατέθηκε απευθείας στην αιτούσα αναπτυξιακή ανώνυμη εταιρεία, χωρίς, με βάση τα πραγματικά περιστατικά που προεκτέθηκαν, να συντρέχουν οι προς τούτο προβλεπόμενες στο ν. 4412/2016 προϋποθέσεις για την απευθείας ανάθεσή της...Απορρίπτει την αίτηση του Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού με την επωνυμία «Δήμος ...» και της αναπτυξιακής ανώνυμης εταιρείας...

Προγραμματική σύμβαση...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, η υπό έλεγχο προγραμματική σύμβαση έχει το προβλεπόμενο από τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 (όπως αυτό εφαρμόζεται μέσω του άρθρου 246 παρ 3 του ν. 4555/2018) ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο, το οποίο είναι σύμφωνο με τις ρυθμίσεις για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων. Ως εκ τούτου, εφόσον δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες στην ελεγχόμενη διαδικασία, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος, με το ....2019 (αριθ πρωτ Ελ Συν ....) έγγραφο του Δημάρχου του Δήμου …, σχεδίου προγραμματικής σύμβασης, αντίγραφο του οποίου τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή στη Γραμματεία του Κλιμακίου αυτού

ΜΕΛΕΤΕΣ:Με τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, η από..σύμβαση, σε εκτέλεση της οποίας εκδόθηκε το επίμαχο χρηματικό ένταλμα, δεν αποτελεί, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό αυτής, προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, αλλά συνιστά, κατ’ ουσίαν, απευθείας ανάθεση εκπόνησης μελέτης του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005 από το Δήμο … στο ..., με φορέα εκτέλεσης το …, όπως βασίμως προβάλλει ο Επίτροπος.Και τούτο διότι, όπως προκύπτει από το προεκτεθέν περιεχόμενο της σύμβασης, τα συμβαλλόμενα μέρη δεν εκκινούν από κοινή αφετηρία, συμπράττοντας ισόρροπα για την από κοινού εξυπηρέτηση ενός δημόσιου σκοπού, αλλά επιδιώκουν την ικανοποίηση όλως διακριτών και αντίθετων συμφερόντων, ήτοι ο Δήμος αποσκοπεί στην υλοποίηση του συμβατικού αντικειμένου και την παραλαβή της μελέτης, ενώ το …. αποβλέπει στην απόληψη του καθορισμένου συμβατικού ανταλλάγματος για την εκπόνησή της.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι μη νόμιμη και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης :Με τα δεδομένα αυτά και ειδικότερα με βάση το προεκτεθέν περιεχόμενό της, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση συνιστά προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010. Τούτο, δε, διότι η σύμβαση αυτή δεν έχει ως μοναδικό αντικείμενο την άσκηση ή την υποστήριξη της ασκήσεως συγκεκριμένης αρμοδιότητας ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη από το άλλο, αλλά τον καθορισμό του πλαισίου της συνεργασίας των μερών, με την ανάληψη συγκεκριμένου αντικειμένου και συγκεκριμένων υποχρεώσεων από καθένα από αυτά, ώστε, διά της συνενώσεως των μέσων που διαθέτει το κάθε μέρος, να υλοποιηθεί η Πράξη που αποτελεί αντικείμενο της ελεγχόμενης συμβάσεως. Κατόπιν τούτων, η σύμβαση αυτή παραδεκτώς εισάγεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας, σύμφωνα με τα άρθρα 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο (ο οποίος κυρώθηκε με το άρθρο 1 του ν. 4129/2013), 100 και 278 του ν. 3852/2010. Εξάλλου, όσον αφορά την καθ’ ύλην αρμοδιότητα του παρόντος Κλιμακίου, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι δεν έχουν τεθεί ενώπιόν του επαρκή στοιχεία από τα οποία να προκύπτει με βεβαιότητα ότι η Πράξη «Αποκάλυψη Κοινοχρήστων Χώρων Παλαιού Χωριού – Δημιουργία Δανειοθαλάμου Δομικών Λίθων», έχει το χαρακτήρα συμβάσεως έργου κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 2 παρ. 6 και 7 του ν. 4412/2016 και όχι υπηρεσιών, πρέπει, για λόγους οικονομίας της διαδικασίας, η υποβληθείσα προς έλεγχο σύμβαση να κρατηθεί και να ελεγχθεί από το Κλιμάκιο τούτο. Περαιτέρω, επί της νομιμότητας του υποβληθέντος σχεδίου συμβάσεως το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση, με βάση το προεκτεθέν περιεχόμενό της (βλ. σκ. ΙΙΙ), συνιστά προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης, κατά την έννοια του άρθρου 100 παρ. 1 και 5 του ν. 3852/2010. Τούτο, δε, διότι οι εργασίες που προβλέπονται σ’ αυτήν αποσκοπούν στη διάσωση των παραδοσιακών στοιχείων αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος του παλαιού οικισμού του Αγίου Ευστρατίου, τμήμα του οποίου, κατά τα γνωστά στο Κλιμάκιο, έχει χαρακτηρισθεί παραδοσιακό με το π.δ/μα της 13ης.1.2005 (ΦΕΚ Δ΄ 171/16.2.2005), η δε διατήρηση των λιθόκτιστων όγκων των κτισμάτων του παραδοσιακού οικισμού επιβάλλεται ρητώς μεταξύ των υποχρεώσεων που επιβάλλονται με το ανωτέρω π.δ/μα (βλ. άρθρο 2 αυτού). Επιπλέον, οι εν λόγω εργασίες εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εργασιών με στόχο τη διατήρηση, αποκατάσταση - ανάπλαση, προστασία και ανάδειξη του παραδοσιακού οικισμού του Αγίου Ευστρατίου, αποτελώντας την πρώτη φάση των εργασιών αυτών (βλ. σχ. άρθρο 2 της συμβάσεως). Ως εκ τούτου, για τη νόμιμη σύναψη της συμβάσεως αυτής, είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με τις προμνησθείσες διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, η συμμετοχή σε αυτή και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, προϋπόθεση η οποία δεν τηρείται εν προκειμένω. Επιπροσθέτως, η γενική αναφορά στο άρθρο 5 του σχεδίου ότι ο συνολικός χρόνος διάρκειας της συμβάσεως, ο οποίος ανέρχεται στα 4 έτη, κατανέμεται σε: i) 12 μήνες για τη σύναψη της εκτελεστικής συμβάσεως και ii) 30 μήνες για την υλοποίηση – ολοκλήρωση αυτής, δεν πληροί την απαίτηση του νομοθέτη για τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος, το οποίο πρέπει να περιέχει αναλυτικό χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων που απαρτίζουν το συμβατικό αντικείμενο της υλοποιούμενης Πράξεως (πρβλ. Ελ.Συν. Ε΄ Κλιμ. 24/2018, 398, 354, 227, 168, 13/2017, 451/2016, 111/2015).

Προγραμματική σύμβαση.(..) με αντικείμενο την υποστήριξη του Δήμου για την εκπόνηση του Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας.(..)Με αυτά τα δεδομένα, η ως άνω σύμβαση επί της οποίας ερείδεται η ελεγχόμενη δαπάνη αποτελεί γνήσια προγραμματική σύμβαση, καθώς τα συμβαλλόμενα μέρη αποτελούν δημόσιους φορείς που εκκινούν από κοινή αφετηρία συμφερόντων και συμπράττουν -κατά τις δυνατότητες εκάστου- ισόρροπα στην επίτευξη του αντικειμένου της σύμβασης, το οποίο συνάπτεται με το σκοπό δημοσίου συμφέροντος της ορθολογικής και αποτελεσματικής ρύθμισης των αστικών συγκοινωνιών. Περαιτέρω, ορίζεται κατά τρόπο σαφή και αναλυτικό ο προϋπολογισμός και το χρονοδιάγραμμα της σύμβασης, συγκροτείται η απαραίτητη κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης και ορίζονται ρήτρες για την περίπτωση αθέτησης των συμβατικών υποχρεώσεων από τα συμβαλλόμενα μέρη, σύμφωνα με το άρθρο 100 του ν. 3852/2010. Ενόψει δε του προγραμματικού χαρακτήρα της σύμβασης, δεν έχει εφαρμογή το άρθρο 209 παρ. 4 του ν. 3463/2006, που αφορά στις απευθείας αναθέσεις εκπόνησης μελετών και τις σχετικώς εξ επαχθούς αιτίας συναπτόμενες συμβάσεις. Κατ’ ακολουθία, η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης είναι νόμιμη και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Ερωτάται εάν ελλείψει ειδικής πρόβλεψης στον Α.Ν. 1920/1939 για τη σύναψη προγραμματικών συμβάσεων, με αντισυμβαλλόμενο μέρος το εποπτευόμενο από τον Υπουργό Οικονομικών ν.π.δ.δ. με την επωνυμία «Επιτροπή Ολυμπίων Κληροδοτημάτων», μπορεί αυτό να συμβληθεί νομίμως σε προταθείσα προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης (άρθρο 100 Ν. 3852/2010, ως ισχύει) και, ενδεχομένως, κατ’ ανάλογη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 54 παρ. 2 του Ν. 4182/2013, που επιτρέπει στα κοινωφελή ιδρύματα τη σύναψη συναφών προγραμματικών συμβάσεων.(..)Η Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και κληροδότημα, δύναται σε συμφωνία με τη βούληση του διαθέτη της κοινωφελούς αυτής περιουσίας και για την εκπλήρωση της βούλησης του διαθέτη και των καταστατικών σκοπών της, να συνάπτει προγραμματικές συμβάσεις του άρθρου 100 του Ν. 3852/2010, όπως ισχύει, συμπεριλαμβανομένων προγραμματικών συμβάσεων πολιτισμικής ανάπτυξης (παρ. 1, περ. α και γ, παρ. 5), τηρουμένων των κατά περίπτωση αναγκαίων προϋποθέσεων και υπό την αίρεση του αποτελέσματος του, κατά νόμο, απαιτούμενου προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (κατά πλειοψηφία).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ: Καταβολή αμοιβής στο φερόμενο ως δικαιούχο Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας του Πανεπιστημίου ..., για την υλοποίηση της Α΄ φάσης προγραμματικής σύμβασης για τη Δημιουργία Πολιτιστικής διαδρομής μνημείων και ανάπλασης της ευρύτερης περιοχής ​(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από το περιεχόμενο της ανωτέρω σύμβασης συνάγεται, κατά ορθό νομικό χαρακτηρισμό αυτής, ότι, αν και φέρεται ως προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, συνιστά, κατ’ ουσίαν, απευθείας ανάθεση από το Δήμο ... στο Πανεπιστήμιο ... (Ειδικός Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας του Πανεπιστημίου ...) μελέτης του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005, όπως βασίμως υποστηρίζει η Επίτροπος. Ειδικότερα, από το αντικείμενο της εν λόγω σύμβασης και προεχόντως από τον προσδιορισμό στο άρθρο 5 αυτής των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλόμενων μερών, προκύπτει ότι δεν πρόκειται για αλληλοσυμπλήρωση αρμοδιοτήτων ή οικονομικοτεχνικών μέσων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο κοινά εξυπηρετούμενου δημόσιου σκοπού, που, όπως προεκτέθηκε, απαιτείται, προκειμένου να προσδώσει σε μία σύμβαση το χαρακτήρα της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν.3852/2010. 

Προγραμματική σύμβαση...Με δεδομένα τα ανωτέρω, είναι επιτρεπτή, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 100 του ν.3852/2010, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας ... και της Ανώτατης Σχολής ... με το ως άνω περιεχόμενο, καθώς η σύμβαση αυτή εγκαθιδρύει πράγματι συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων, με σκοπό, διά της συνένωσης των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, την από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους και ως τέτοια δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν.4412/2016. Το οικείο δε σχέδιο σύμβασης, το οποίο έχει εγκριθεί από τα συμβαλλόμενα μέρη, φέρει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο. Ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του σχεδίου αυτού, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.