Κατάτμηση-έργου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι οι ανωτέρω εργασίες που εκτελέστηκαν στο Δήμο .... δεν είναι ανεξάρτητες και αυτοτελείς, αλλά αποτελούν ενιαίο σύνολο ιδίων ή παρεμφερών εργασιών (εργασίες συντήρησης του δικτύου ομβρίων υδάτων και των φρεατίων υδροσυλλογής του Δήμου), οι οποίες εκτελούνται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, κατά την ίδια χρονική περίοδο, επιπλέον δε ανατέθηκαν και οι τρεις στον ίδιο εργολάβο, οι δύο δε από αυτές την ίδια ημέρα (11.6.2010). Κατά συνέπεια, δεν είναι νόμιμη η κατάτμηση των ανωτέρω εργασιών συντήρησης σε τρεις επιμέρους ξεχωριστές συμβάσεις, με το χαρακτηρισμό αυτών ως «ανεξάρτητων εργασιών», με σκοπό την αποφυγή διενέργειας δημόσιου μειοδοτικού διαγωνισμού και την προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός κάθε ομάδας εργασιών χωρίς Φ.Π.Α. (12.393,00 ευρώ, 12.396,00 ευρώ και 12.194,00 ευρώ), υπερβαίνει τα προαναφερόμενο όριο της απευθείας ανάθεσης μικρών δημοτικών έργων και εργασιών συντήρησης.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ιδιώτη για την εκτέλεση εργασιών επισκευής - συντήρησης δικτύου ύδρευσης, καθώς και εργασιών αποκατάστασης αγροτικών δρόμων σε Τοπική Κοινότητα Δημοτικής Ενότητας, δυνάμει σύμβασης, καθόσον οι ανωτέρω εργασίες, δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Δήμου και, συνεπώς, μη νομίμως η σχετική δαπάνη βαρύνει τον προϋπολογισμό του Δήμου, καθότι η εν λόγω αρμοδιότητα επισκευής και συντήρησης του δικτύου ύδρευσης ανήκει αποκλειστικά, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1 και 22 παρ. 1 του ν. 1069/1980 (ΦΕΚ Α΄ 191/1980), στη Δ.Ε.Υ.Α., η οποία αποτελεί ίδιο ν.π.ι.δ. κοινωφελούς χαρακτήρα και η αρμοδιότητα της οποίας έχει επεκταθεί, με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης σε ολόκληρη τη διοικητική περιφέρεια του Δήμου, στον οποίο περιλαμβάνεται, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 1 παρ. 2 περ. 47 του ν. 3852/2010, η ως άνω Δημοτική Ενότητα.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:(...)Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι παρίσταται αβάσιμος ο πρώτος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου, δεδομένου ότι για την απευθείας ανάθεση εργασιών-υπηρεσιών ανά δημοτική ενότητα, δεν τίθεται από τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 14 του ν.4071/2012 η επιπρόσθετη προϋπόθεση της τμηματικής (ανά δημοτική ενότητα) ανάθεσης αυτών. Εξάλλου, ο δεύτερος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου ερείδεται στην εσφαλμένη προϋπόθεση ότι οι επίμαχες εργασίες έπρεπε να ανατεθούν με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, πλην, όμως, για την ανάθεση αυτών, ενόψει του ότι η ανά δημοτική ενότητα εκτελεσθείσα εργασία δεν υπερέβαινε το όριο των 20.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., αρκούσε σχετική απόφαση του Δημάρχου σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 9 του άρθρου 209 του ν.3463/2006. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες παρίστανται νόμιμες και τα επίμαχα χρηματικά εντάλματα πληρωμής πρέπει να θεωρηθούν.

Εκτέλεση εργασιών συντήρησης σιδηροδρομικής γραμμής:Με τα δεδομένα αυτά η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (σκέψη IΙ της παρούσας), κατά παράβαση της αρχής της ειδικότητας των πιστώσεων, αυτή εγγράφηκε εις βάρος των πιστώσεων του ΚΑΕ 7336 με τίτλο «Λοιπές εγκαταστάσεις κοινής χρήσης» του προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2015, ενώ έπρεπε να εγγραφεί εις βάρος του ΚΑΕ 752.3 «Αμοιβή επιχείρησης για εκτέλεσης εργασίας με απευθείας ανάθεση (αρ.268 παρ.1 ν.3463/2006)» καθόσον οι υπό κρίση εργασίες ανατέθηκαν απευθείας στην ως άνω δημοτική επιχείρηση κατ’ επίκληση των διατάξεων της παρ.1 του άρθρου 268 του ν.3463/2006. Εντούτοις, λαμβανομένου υπόψη τα όσα προβάλλονται με το 25.738/11.12.2015 έγγραφο του Δήμου, ήτοι ότι ο Δήμος είχε την πεποίθηση ότι οι εν λόγω εργασίες θα ανατεθούν μέσω της διεξαγωγής διαγωνιστικής διαδικασίας αλλά ενόψει της αναστολής των εργασιών της εν λόγω δημοτικής επιχείρησης λόγω της επιβολής του καθεστώτος «Τραπεζικής Αργίας» στις 28.6.2015 και της κατά συνέπεια αυτού διαθεσιμότητας του εξοπλισμού και προσωπικού της για την εκτέλεση των εργασιών συντήρησης της παλιάς σιδηροδρομικής γραμμής …, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ο Δήμος ενήργησε χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των διατάξεων των άρθρων 1, 6 και 7 του β.δ.17.5./1959 με τις οποίες καθιερώνεται η αρχή της ειδικότητας των πιστώσεων. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2015, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Εκτέλεση εργασιών :Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι επίμαχες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης των μαρμάρινων όψεων του ιστορικού κτιρίου της ΑΣΚΤ στην οδό Πατησίων 42, οι οποίες παρασχέθηκαν σε εκτέλεση των από 2.5.2018 και 7.6.2018 συμβάσεων, συνολικού ύψους 19.500,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.)  είναι ομοειδείς, κατά την αντίληψη των συναλλαγών και τη φύση τους, με τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης της οροφογραφίας στο χώρο της πρυτανείας του ίδιου κτιρίου, οι οποίες υλοποιήθηκαν σε εκτέλεση της από 2.5.2018 σύμβασης, ύψους 11.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.). Τούτων δοθέντων, η συνολική αξία των ανωτέρω όμοιων εργασιών ανέρχεται στο ποσό των 30.500,00 ευρώ και επομένως, υπερβαίνει κατά το έτος 2018 το ποσό των 20.000,00 ευρώ, άνευ Φ.Π.Α., μέχρι του οποίου είναι νόμιμη προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, άνευ αιτιολογίας. Κατά συνέπεια, στην υπό κρίση περίπτωση έπρεπε να ακολουθηθεί η διενέργεια συνοπτικού διαγωνισμού. τα δε περί αντιθέτου προβαλλόμενα με το 76977/28.11.2018 έγγραφο επανυποβολής είναι απορριπτέα ως αβάσιμα. Ειδικότερα, με το προαναφερόμενο έγγραφο προβάλλεται ότι οι ανωτέρω εργασίες είναι διαφορετικές μεταξύ τους ενόψει των διαφορετικών ειδικοτήτων που απαιτούνται για την εκτέλεση τους δεδομένου ότι η μεν άδεια άσκησης επαγγέλματος συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης της Αμαλίας Σιάτου αφορά τις ειδικότητες συντήρησης κεραμικού, γυαλιού, λίθου, μετάλλου, ψηφιδωτών, ανασκαφικών, οργανικών υλικών, η δε άδεια της Κλεοπάτρας Τσουράκη την ειδικότητα της τοιχογραφίας. Όμως ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος διότι το γεγονός ότι απαιτείτο άλλη ειδικότητα συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης για την εκτέλεση των εργασιών επί  των μαρμάρινων επιφανειών και άλλη για την αποκατάσταση της εσωτερικής οροφογραφίας, δεν εμπόδιζε τη διεξαγωγή συνοπτικού διαγωνισμού καθόσον οι εν λόγω εργασίες θα μπορούσαν να ανατεθούν είτε σε ένα ανάδοχο που διέθετε και τις δύο απαιτούμενες ειδικότητες είτε σε δύο, όπως και έγινε.  Άλλωστε, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι συνέτρεξαν λόγοι επείγοντες οφειλόμενοι σε αυταπόδεικτα απρόβλεπτες περιστάσεις, οι οποίοι κατέστησαν αδύνατη τη διενέργεια νόμιμης διαγωνιστικής διαδικασίας. Τα δε προβαλλόμενα με το 76977/28.11.2018 έγγραφο επανυποβολής ότι οι εργασίες αποκατάστασης της οροφογραφίας στο χώρο της πρυτανείας προέκυψαν εκτάκτως μετά τον εμπρησμό του κτιρίου της Πρυτανείας είναι απορριπτέα ως αβάσιμα ενόψει του ότι ο αναφερόμενος εμπρησμός έλαβε χώρα στις 28.1.2018, ήτοι τέσσερις (4) μήνες πριν από την εκτέλεση των εργασιών αποκατάστασης της οροφογραφίας με αποτέλεσμα να μην προκύπτει ότι οι εν λόγω εργασίες ήταν επείγουσες (βλ. το από 28.1.2018 απόσπασμα συμβάντων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας). Εντούτοις, το Κλιμάκιο συνεκτιμώντας ότι οι επίμαχες υπηρεσίες αφενός αποσκοπούν στην συντήρηση του ιστορικού κτιρίου της ΑΣΚΤ, αφετέρου, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, υποβλήθηκαν τρεις (3) οικονομικές προσφορές για τη συντήρηση και αποκατάσταση των μαρμάρινων όψεων του κτιρίου, κρίνει ότι πρέπει να αναγνωρισθεί η συνδρομή συγγνωστής πλάνης υπέρ των αρμόδιων οργάνων της ΑΣΚΤ.

Καταβολή ποσού 21.544,11 και 15.670,20 ευρώ, αντίστοιχα, στον  εργολήπτη …..ως  αμοιβή του για την εκτέλεση των εργασιών «Καθαρισμός Ρεμάτων Δ.Ε. …., το πρώτο, και «Καθαρισμός τάφρων αγροτικών οδών Δήμου ….», το δεύτερο...(Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι για την ανάθεση εκτέλεσης εργασιών από Ο.Τ.Α., εφόσον ο προϋπολογισμός αυτών δεν εμπίπτει στα όρια εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου (Οδηγία 2004/18/ΕΚ, που ισχύει από 1.2.2006 και ήδη π.δ. 60/2007), εφαρμόζονται, για τις συμβάσεις που έχουν συναφθεί μετά την 1.1.2007, ημερομηνία έναρξης ισχύος του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (άρθρο τέταρτο του ν. 3463/2006, ΦΕΚ Α΄ 114) και μέχρι την έκδοση του προεδρικού διατάγματος, που προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 209 του ως άνω νομοθετήματος, οι διατάξεις του π.δ/τος 28/1980, από τις οποίες προκύπτει ότι για την ανάθεση υπηρεσιών, στην έννοια των οποίων εμπίπτει και η εκτέλεση εργασιών, απαιτείται η διενέργεια δημόσιου ανοικτού μειοδοτικού διαγωνισμού, ώστε να καθίσταται δυνατή, με την προσέλευση μεγάλου ή έστω ικανού αριθμού μειοδοτών, η ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού και η διασφάλιση των οικονομικών συμφερόντων των Ο.Τ.Α. με την επιλογή της πλέον συμφέρουσας γι’ αυτούς προσφοράς. Κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατή η απευθείας ανάθεση εργασιών-υπηρεσιών με απόφαση του Δημάρχου, όταν η συνολική δαπάνη αυτών δεν υπερβαίνει το ποσό των 20.000,00 ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. Προκειμένου δε να διαπιστωθεί το ποσό, στο οποίο ανέρχεται η δαπάνη εκτέλεσης συγκεκριμένων εργασιών και, κατ’ επέκταση, η δυνατότητα απευθείας ανάθεσής τους, λαμβάνεται υπόψη η συνολική δαπάνη που απαιτείται για να καλυφθούν οι ανάγκες του δήμου σε εργασίες στο σύνολό τους, οι οποίες κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις συναλλακτικές αντιλήψεις, θεωρούνται όμοιες ή ομοειδείς ή που ως εκ της φύσης τους, του αντικειμένου τους ή της λειτουργικότητάς τους εντάσσονται σε όμοιες ή παρεμφερείς κατηγορίες εργασιών. Συνεπώς, δεν είναι νόμιμος ο επιμερισμός της κατά τα ανωτέρω συνολικής ποσότητας όμοιων ή ομοειδών εργασιών σε περισσότερες μικρότερες ποσότητες ή μερικότερες όμοιες ή ομοειδείς κατηγορίες και η εν συνεχεία απευθείας ανάθεση αυτών με βάση το ύψος της δαπάνης που προκύπτει από την κατάτμηση της συνολικής ποσότητας, γιατί με τον τρόπο αυτό επιχειρείται, κατά περιγραφή των οικείων διατάξεων, η αποφυγή της τήρησης της οριζόμενης από αυτές διαδικασίας του διαγωνισμού (βλ. πράξεις VII Τμ. 129/2012, 87, 195/2011, 116, 144, 193/2010, 293, 305/2008, Κλιμ. Προλ. Ελ. VII Τμ. 198/2012 κ.ά). Με τις διατάξεις της παρ. 14 του άρθρου 6 του ν. 4071/2012 εισάγεται εξαίρεση στον ως άνω κανόνα, καθόσον παρέχεται, από 11.4.2012, η δυνατότητα κατάτμησης δαπανών και αναγραφής των πιστώσεων όμοιων ή ομοειδών υπηρεσιών σε διαφορετικούς κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του ενδιαφερόμενου δήμου, υπό την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι οι εν λόγω δαπάνες αναφέρονται σε διαφορετικές δημοτικές ενότητες. Εξάλλου, σύμφωνα με το γράμμα της ανωτέρω διάταξης σε συνδυασμό με την αιτιολογική έκθεση αυτής, προϋπόθεση κατάτμησης όμοιων ή ομοειδών υπηρεσιών ο.τ.α.  α΄ βαθμού ανά δημοτική ενότητα και απευθείας, εν συνεχεία, ανάθεσης αυτών αποτελεί η εγγραφή όμοιων ή ομοειδών πιστώσεων σε διαφορετικούς κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του Δήμου, εφόσον κάθε εγγραφή αναφέρεται σε διαφορετική δημοτική ενότητα. Ενόψει, δε, του εξαιρετικού χαρακτήρα της προρρηθείσας διάταξης, με την οποία εισάγεται ειδική υποχρέωση τήρησης της γενικής δημοσιονομικής αρχής της ειδικότητας των πιστώσεων (βλ. άρθρο 7 παρ. 2 του β.δ. της 17.5/15.6.1959 και άρθρα 5 και 15 του ν. 2362/1995 και 3 και 9 του ν.δ/τος 496/1994), υπό την έννοια της υποχρέωσης εγγραφής ξεχωριστών πιστώσεων που αναφέρονται σε διαφορετική δημοτική ενότητα, τυχόν κατάτμηση δημοτικών προμηθειών ανά δημοτική ενότητα οι οποίες βαρύνουν την αυτή πίστωση παρίσταται μη νόμιμη (βλ. πράξη Κλιμ. Προλ. Ελ. VII Τμ. 119/2014).(.....)Αποφαίνεται ότι τα 183 και 184, οικονομικού έτους 2014, χρηματικά εντάλματα πληρωμής του Δήμου …., ποσού 21.544,11 και 15.670,20 ευρώ, αντίστοιχα, δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Πληρωμή εργασιών συντήρησης οδοποιίας.( ...) Με τα δεδομένα αυτά, αν και οι ανατεθείσες υπηρεσίες είναι όμοιες, νομίμως ο Δήμος …. προέβη στην απευθείας ανάθεσή τους κατ’ εφαρμογή του άρθρου 6 παρ. 14 του ν. 4071/2012, δεδομένου ότι αφορούν στην κάλυψη αναγκών διαφορετικών Δημοτικών Ενοτήτων του Δήμου, δεν υπερβαίνουν το ποσό των 20.000 η καθεμία και ήδη ακολουθήθηκε εξαρχής η διαδικασία αναγραφής ξεχωριστών ανά Δημοτική Ενότητα πιστώσεων στον προϋπολογισμό του έτους 2017. Περαιτέρω, το άρθρο 6 παρ. 2 του ν. 4412/2016 δεν εφαρμόζεται εν προκειμένω, καθόσον ρυθμίζει τον τρόπο υπολογισμού της εκτιμώμενης αξίας μιας σύμβασης όταν η αναθέτουσα αρχή αποτελείται από επιχειρησιακές μονάδες, στην έννοια των οποίων δεν περιλαμβάνονται οι δημοτικές ενότητες (βλ. κυα 75555/289/17 «Καθορισμός κριτηρίων υπαγωγής στην έννοια της χωριστής επιχειρησιακής μονάδας ανεξαρτήτως υπεύθυνης για τη σύναψη συμβάσεων της ίδιας ή ορισμένων κατηγοριών αυτών», ΦΕΚ Β΄ 2336). Κατά την γνώμη όμως της Προέδρου, οι ανατεθείσες υπηρεσίες, οι οποίες ταυτίζονται κατά περιεχόμενο, μη νομίμως κατατμήθηκαν ανά Δημοτική Ενότητα και ανατέθηκαν απευθείας με βάση το ποσό που προέκυψε από τον επιμερισμό αυτό.

Με την προδικαστική προσφυγή η προσφεύγουσα ζητά να ακυρωθεί: α. η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του … με αριθμό 1060/29.11.2022, κατά το μέρος αυτής με το οποίο επικυρώθηκαν τα Πρακτικά της Επιτροπής του Διαγωνισμού με αριθμό 1 και 2 σχετικά με τα τμήματα «Δημοτική Ενότητα …, Τοπική κοινότητα …, Τοπική Κοινότητα …, Δημοτική Ενότητα …, …» και «Δημοτική Ενότητα …, …, Τοπική Κοινότητα … και Τοπική Κοινότητα …» για τα οποία αναδείχθηκαν προσωρινοί ανάδοχοι οι οικονομικοί φορείς … και … και β. η απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του … με αριθμό 1162/28.12.2022, με την οποία κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού για τα πιο πάνω Τμήματα στους προαναφερόμενους οικονομικούς φορείς. 

Η ανάθεση σε ιδιωτική εταιρεία λογιστικών εργασιών που αποσκοπούν στην εφαρμογή του διπλογραφικού συστήματος δεν είναι νόμιμη, καθόσον οι εργασίες αυτές αφορούν σε αντικείμενο που ανάγεται στα συνήθη καθήκοντα και αρμοδιότητες των υπηρεσιών του Δήμου

Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι ο ανάδοχος δεν δύναται, κατ’ αρχήν, να προβεί σε τροποποιήσεις ως προς την μορφή του έργου, την ποιότητα, το είδος ή την ποσότητα των εργασιών, όπως αυτά ορίζονται στη σύμβαση, χωρίς προηγούμενη έγγραφη εντολή του κυρίου του έργου και προηγούμενη σύνταξη και έγκριση συγκριτικού πίνακα και, εφ’ όσον απαιτείται, πρωτοκόλλου κανονισμού τιμών μονάδος νέων εργασιών, καθώς και ότι ο ανάδοχος δεν δικαιούται αποζημιώσεως για μεταβολές στο έργο, οι οποίες έγιναν χωρίς προηγούμενη έγγραφη εντολή, έστω και αν αυτές βελτιώνουν το έργο. Επομένως, η σύνταξη και έγκριση του συγκριτικού πίνακα και του πρωτοκόλλου κανονισμού τιμής μονάδος νέων εργασιών πρέπει, κανονικώς, να προηγούνται της εκτελέσεως των νέων εργασιών. Από τις ίδιες διατάξεις, όμως, δεν αποκλείεται νέες εργασίες που εκτελέσθηκαν χωρίς έγγραφη διαταγή και χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις του επείγοντος να κριθούν από τα αρμόδια όργανα του κυρίου του έργου ως αναγκαίες, οπότε οι εργασίες αυτές νομιμοποιούνται δια της εκ των υστέρων συντάξεως και εγκρίσεως συγκριτικού πίνακα και πρωτοκόλλου καθορισμού τιμής μονάδος νέων εργασιών (βλ. Σ.τ.Ε. 4162/1997 επταμ., 3306/1997 επταμ.).