Ζητείται από το Τμήμα τούτο να ανακληθεί η 1400/2006 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η παράλειψη υποβολής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και, ακολούθως, έγκρισης περιβαλλοντικών όρων πριν την έκδοση απόφασης περί εγκρίσεως του αποτελέσματος της δημοπρασίας συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια, καθισταμένης ούτως μη νόμιμης της απόφασης της αναθέτουσας αρχής περί αναθέσεως εκτέλεσης του έργου στην αιτούσα εταιρεία, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη του Κλιμακίου, δοθέντος ότι η ελλείπουσα εκ των προτέρων εκτίμηση των επιπτώσεων του εν λόγω έργου στο περιβάλλον δε δύναται να καλυφθεί από τη μεταγενέστερη σύνταξη της οικείας μελέτης από τον ήδη ανάδοχο αυτού. Επιπροσθέτως, οι περιβαλλοντικοί όροι που τελικώς θα εγκριθούν είναι πιθανό να επιφέρουν ουσιώδεις τροποποιήσεις στην τεχνική μελέτη του δημοπρατηθέντος έργου ή τους λοιπούς συμβατικούς όρους, επιπλέον, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ουσιώδους μεταβολής του οικονομικού αντικειμένου της συναφθείσας σύμβασης, κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων στο διαγωνισμό, δεδομένου ότι η προβλεπόμενη από την αναθέτουσα αρχή δαπάνη ύψους 12.450 Ευρώ καλύπτει αποκλειστικά τα έξοδα εκπόνησης της σχετικής μελέτης και λήψης των λοιπών αναγκαίων μέτρων, μέχρι και το στάδιο έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων (βλ. και το 3870/15.06.2004 έγγραφο του Τμήματος Υδραυλικών Έργων της Διεύθυνσης Δημοσίων Έργων της Περιφέρειας .....), τα δε αντιθέτως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα. Ομοίως απορριπτέος είναι και ο ισχυρισμός της αιτούσας ότι πεπλανημένως πλην συγγνωστώς η αναθέτουσα αρχή, εξασφαλίζοντας δια του κονδυλίου των απροβλέπτων την κάλυψη των τυχόν απαιτούμενων πρόσθετων εργασιών για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων που επρόκειτο να εγκριθούν, είχε την πεποίθηση ότι ηδύνατο να αναθέσει τη σύνταξη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στον ανάδοχο του έργου, καθόσον η εφαρμοστέα διάταξη του άρθρου 4 του ν. 1650/1986 είναι ρητή και αρκούντως σαφής, ορίζοντας ότι η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων συνιστά σε κάθε περίπτωση την αναγκαία προϋπόθεση για την έκδοση των διοικητικών πράξεων που απαιτούνται για την πραγματοποίηση του έργου, όπως, εν προκειμένω, της απόφασης περί εγκρίσεως του αποτελέσματος της δημοπρασίας.(...)Απορρίπτει την αίτηση ανάκλησης της εργοληπτικής επιχείρησης με την επωνυμία «….» και διακριτικό τίτλο «…..».

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ-Προγραμματική σύμβαση, με αντικείμενο την υποστήριξη της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών και Πολεοδομίας και της Διεύθυνσης Προγραμματισμού - Οργάνωσης - Πληροφορικής - Περιβάλλοντος και Ποιότητας Ζωής στη σύνταξη φακέλων ωρίμανσης συγκεκριμένων έργων: Με δεδομένα τα ανωτέρω η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη, δεδομένου ότι τόσο από το σκοπό σύστασης της ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΠΟΛΗΣ, ήτοι την υποστήριξη των μελών της, μεταξύ των οποίων και του Δήμου....., για την προετοιμασία και υλοποίηση έργων χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και από το άρθρο 79 του ν. 4483/2017 σε συνδυασμό με τα άρθρα 100 και 101 του ν. 3852/2010, επιτρέπεται η σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου..... και της ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΠΟΛΗΣ με αντικείμενο την ωρίμανση έργων του Δήμου αυτού προς ένταξη σε ευρωπαϊκά προγράμματα και χρησιμοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων. 

Καθορισμός αποζημίωσης ιδιώτη, για τη συμμετοχή του ως μέλος, στην Επιτροπή Διενέργειας του Διαγωνισμού με τίτλο «Εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για Περιβαλλοντική Αδειοδότηση (Καταδυτικού Πάρκου Αγίου Νικολάου - Μαρίνα - Νομιμοποίηση Ελούντας κ.τ.λ.).

Νομιμότητα του διεθνούς διαγωνισμού και του σχεδίου σύμβασης που αφορά στην παραχώρηση, από την Ελληνική Δημοκρατία  του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων:Στην προκειμένη υπόθεση, στα στοιχεία του υποβληθέντος στο Κλιμάκιο φακέλου δεν περιλαμβάνονται οι αποφάσεις έγκρισης των ΣΜΠΕ αναφορικά με τις δραστηριότητες έρευνας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων εντός των προς παραχώρηση θαλάσσιων περιοχών (Ιόνιο και νοτίως της Κρήτης). Σύμφωνα, όμως, με όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, η διαδικασία της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης ενός σχεδίου ή προγράμματος, όπως είναι, το πρόγραμμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, στο οποίο αφορά το υποβληθέν για έλεγχο σχέδιο σύμβασης, δεν ολοκληρώνεται χωρίς την έγκριση της σχετικής Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, σε πλήρη συμμόρφωση προς την οποία οφείλει να εκτελεί όλες τις εργασίες πετρελαίου ο επιλεγείς ανάδοχος. Λόγω της έλλειψης του ως άνω κρίσιμου για τη νομιμότητα της διαδικασίας ανάθεσης του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης στοιχείου, το Κλιμάκιο πρέπει να αναβάλει τη διατύπωση οριστικής κρίσης, μέχρι ότου προσκομισθούν ενώπιόν του από την αναθέτουσα αρχή οι αποφάσεις έγκρισης των ως άνω Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Εφαρμοστέες διατάξεις για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων Επιχειρηματικού Πάρκου - Αρμόδια υπηρεσία για τη διαβίβαση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στο αρμόδιο Περιφερειακό Συμβούλιο - Φορείς με γνωμοδοτική αρμοδιότητα – Εφαρμοστέο δίκαιο σε περίπτωση μεταβολής της εκτάσεως σε ποσοστό μικρότερο του 15%. Η έγκριση περιβαλλοντικών όρων Επιχειρηματικού Πάρκου (Ε.Π) διενεργείται σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 47 του Ν 3982/2011. Η Δ/νση Αδειοδότησης Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικών Πάρκων της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας, κατ' άρθρο 47 του Ν 3982/2011, διαβιβάζει τον φάκελο με την αίτηση εγκρίσεως ανάπτυξης Ε.Π και τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) στο αρμόδιο Περιφερειακό Συμβούλιο. Αναφορικά με τη ΜΠΕ του Επιχειρηματικού Σχεδίου, πρέπει να γνωμοδοτούν οι φορείς που αναφέρονται στις διατάξεις των άρθρων 2 (παρ. 4 και 5) και 3 (παρ. 3) του Ν 4014/2011 και της υπ' αριθμ. ΚΥΑ 1649/45/14.1.2014. Επί μεταβολής της εκτάσεως του Ε.Π σε ποσοστό μικρότερο του 15%, απαιτείται η υποβολή φακέλου «τροποποίησης Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων ΑΕΠΟ» και η τήρηση της διαδικασίας που προβλέπεται στην υπ’ αριθμ. ΥΑ 167563/ΕΥΠΕ/15.4.2013 (πλειοψ). 

Νομιμότητα ανάθεσης της διενέργειας διαγωνισμού από την υπηρεσία NSPA του ΝΑΤΟ, για την τεχνική και εφοδιαστική υποστήριξη των εναέριων μέσων του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.- ΕΛ.ΑΚΤ.).(...)Είναι νόμιμη η ανάθεση της διενέργειας διαγωνισμού, για την ανάδειξη αναδόχου για την τεχνική και εφοδιαστική υποστήριξη των εναέριων μέσων του Λ.Σ. - ΕΛ.ΑΚΤ., στην υπηρεσία του NSPA (Nato Support and Procurement Organization), κατόπιν σχετικής έγκρισης από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ομόφ.).

Δημοσιοποίηση αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων:.. Επειδή, η πρώτη προσβαλλόμενη απόφαση έγκρισης δημιουργίας του καταλύματος και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων αυτού εκδόθηκε στις 8.8.2014, η δε αίτηση ακυρώσεως ασκήθηκε στις 19.2.2016, ήτοι, μετά την παρέλευση 1 έτους και 6 μηνών. Η απόφαση αυτή αναρτήθηκε στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ στις 11.8.2014 και στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, στον οποίο αναφέρεται η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 19α του ν. 4014/2011, στις 8.9.2014. Εξάλλου, στις 2.8.2013, είχε δημοσιευθεί πρόσκληση προς κάθε ενδιαφερόμενο να λάβει γνώση και να διατυπώσει τις απόψεις του επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου στην τοπική εφημερίδα «Κοινή Γνώμη». Περαιτέρω, κατά τα προβαλλόμενα με την αίτηση ακυρώσεως, οι αιτούντες έλαβαν γνώση της προσβαλλόμενης απόφασης στις 22.12.2015, όταν αντιλήφθηκαν την εκτέλεση των εργασιών για τη λειτουργική σύνδεση του χώρου του Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος. Η παρεμβαίνουσα εταιρεία προβάλλει με το δικόγραφο της παρεμβάσεως ότι η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, καθ’ ό μέρος στρέφεται κατά της πρώτης προσβαλλόμενης απόφασης, είναι εκπρόθεσμη, διότι, μεταξύ άλλων, ασκήθηκε μετά την πάροδο 60 ημερών από την ανάρτηση της απόφασης αυτής στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr. Κατά τη γνώμη του Τμήματος με την παρούσα σύνθεση, η αίτηση ακυρώσεως, καθ’ ό μέρος στρέφεται κατά της πρώτης προσβαλλόμενης απόφασης, πρέπει να απορριφθεί, ενόψει όσων εκτέθηκαν στη σκέψη 9, ως εκπροθέσμως ασκηθείσα, εφόσον ασκήθηκε πολύ μετά την πάροδο της εξηκονθήμερης προθεσμίας του άρθρου 46 παρ. 1 του π.δ. 18/1989 από την ανάρτηση της απόφασης αυτής, στις 8.9.2014, στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, δοθέντος ότι της ανάρτησης αυτή είχε προηγηθεί ανάρτηση στον δικτυακό χώρο του προγράμματος “Διαύγεια” πριν δε από την έκδοση της προσβληθείσας απόφασης είχε τηρηθεί η διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης επί του περιεχομένου της οικείας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ενόψει, όμως, της σπουδαιότητας του ανωτέρω ζητήματος, το οποίο αφορά στο χρονικό σημείο έναρξης της προθεσμίας για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων έργων και δραστηριοτήτων Α΄ κατηγορίας, το Τμήμα, υπό την παρούσα σύνθεση, κρίνει ότι η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 5 του π.δ. 18/1989, να ορισθεί δε νέα δικάσιμος η 4.10.2017 και εισηγητής ο Πάρεδρος Χρήστος Παπανικολάου.

Νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης ….«Έργα Διευθέτησης Χειμάρρου .....», Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, μεταξύ άλλων, ότι πριν την έναρξη πραγματοποίησης των έργων που με την ως άνω Κ.Υ.Α. έχουν καταταγεί σε μία ή περισσότερες από τις τρεις κατηγορίες που προβλέπει το άρθρο 3 του ν. 1650/1986, όπως τα αντιπλημμυρικά έργα διευθέτησης της ροής των υδάτων (Α κατηγορία) , απαιτείται, ως κύριο μέσο εφαρμογής της αρχής της πρόληψης, η έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Ως έναρξη δε πραγματοποίησης του έργου θεωρείται όχι μόνο η υλική ενέργεια εκτέλεσης αυτού, αλλά και η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης, αποτελούσας προϋπόθεση έναρξης της κατασκευής του. Συνακόλουθα , η παράλειψη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων πριν της έκδοση απόφασης περί εγκρίσεως του αποτελέσματος της οικείας δημοπρασίας συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια, η οποία δεν καλύπτεται από τη μεταγενέστερη έκδοση της πράξης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων κατασκευής και λειτουργίας του έργου. Τούτο διότι η ως άνω πλημμέλεια, άγουσα στη δημιουργία νέας πραγματικής και νομικής κατάστασης, κατά παραγνώριση των αξιώσεων της αρχής της νομιμότητας, καθώς και των περί προστασίας του περιβάλλοντος κοινοτικών και εθνικών διατάξεων, ως και της ανάγκης της εκ των προτέρων εκτίμησης των επιπτώσεων κάθε έργου ή δραστηριότητας στο περιβάλλον, εξακολουθεί να υφίσταται, καθόσον δεν έχει προηγηθεί η εκτίμηση των επιπτώσεων του προκείμενου έργου στο περιβάλλον (βλ. Ολομ. ΣτΕ 2175/2004, Πράξη VI Τμήματος Ελ.Συν. 33/2007).

Με την προδικαστική προσφυγή η προσφεύγουσα αιτείται να ακυρωθεί η με αρ.πρωτ. 63452/08-12-2021 απόφαση της Διευθύντριας της αναθέτουσας αρχής (και η ενσωματωθείσα 61126/29.11.2021 Απόφαση), καθ’ ο μέρος, κατόπιν έγκρισης των Πρακτικών του διαγωνισμού, αποφασίστηκε η αποδοχή της προσφοράς της παρεμβαίνουσας. 

Εκτέλεση έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και με βάση τα προσκομισθέντα ενώπιον του Κλιμακίου στοιχεία, το Κλιμάκιο επί των προβαλλομένων λόγων διαφωνίας κρίνει τα εξής: Αβασίμως προβάλλεται με τον πρώτο λόγο διαφωνίας ότι για την κατασκευή του ανωτέρω έργου δεν τηρήθηκε η περιβαλλοντική νομοθεσία και ειδικότερα, ότι δεν προηγήθηκε της οριστικής μελέτης και της συντάξεως των τευχών δημοπρατήσεως η σύνταξη και έγκριση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, καθώς, σύμφωνα με το προμνησθέν 3122.1-Τ66/3561/15.1.2018 έγγραφο του Διευθυντού της Διευθύνσεως Λιμενικών Έργων και Κτιριακών Υποδομών (ΔΙ.ΛΙ.Κ.ΥΠ.) του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, για την κατασκευή του έργου αυτού δεν απαιτείται η σύνταξη Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από τα προσκομισθέντα ενώπιον του Κλιμακίου από 29.6.2018 και 8.12.2017 αποδεικτικά ηλεκτρονικής πληρωμής μέσω Τράπεζας (web/internet banking), η φερόμενη ως δικαιούχος έχει εξοφλήσει το 58316/3.7.2017 Τιμολόγιο που εκδόθηκε από την εφημερίδα «..», ποσού 204,60 ευρώ, καθώς επίσης και το 137/8.12.2017 Τιμολόγιο της Εφημερίδας «…», ποσού 358,00 ευρώ, για τη δημοσίευση της περιλήψεως της οικείας διακηρύξεως στις εν λόγω εφημερίδες, με συνέπεια, μετά την προσκόμιση ενώπιον του Κλιμακίου των στοιχείων αυτών, ο σχετικός λόγος διαφωνίας να έχει καλυφθεί. Περαιτέρω, δοθέντος ότι η εν λόγω περίληψη έχει δημοσιευθεί, πλην του Τεύχους Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως, και σε δύο (2) ημερήσιες εφημερίδες, μία εκ των οποίων είναι .., ενώ η έτερη εκδίδεται στην Πρωτεύουσα του Νομού όπου εκτελείται το έργο, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πληρούνται οι απαιτήσεις της διατάξεως του άρθρου 15 παρ. 7 του Κ.Δ.Ε. (ν. 3669/2008), οι οποίες ίσχυαν κατά τον κρίσιμο στην προκειμένη περίπτωση χρόνο, σύμφωνα με τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη ΙΙ, χωρίς να απαιτείται δημοσίευση και σε έτερη ημερήσια εφημερίδα της .. Εξάλλου, από το γεγονός ότι έλαβαν χώρα οι ανωτέρω δημοσιεύσεις σε συνδυασμό με το ότι στον διενεργηθέντα διαγωνισμό αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός με τη συμμετοχή οκτώ (8) εργοληπτικών επιχειρήσεων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τυχόν άλλες παραλείψεις που αφορούν τη δημοσίευση της οικείας διακηρύξεως, δεν άσκησαν ουσιώδη επιρροή στη νομιμότητα της διεξαγωγής του διαγωνισμού για την ανάθεση του ανωτέρω έργου.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το 46, οικονομικού έτους 2018, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Λιμενικού Ταμείου … δαπάνη είναι νόμιμη και το εν λόγω χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.