Πρόληψη και αντιμετώπιση του εργασιακού κινδύνου κατά την κατασκευή Δημοσίων Έργων (ΣΑΥ και ΦΑΥ).

Αποσαφήνιση του εργασιακού καθεστώτος και την εξειδίκευση των προϋποθέσεων έγκρισης και κατάρτισης των συμβάσεων μίσθωσης έργου των εργαζομένων στα ΚΕΠ

Δημοπρασία επί δημοσίων έργων. Μία μόνο προσφορά. Μη εγκριση αποτελέσματος. Μελέτη-κατασκευή με καταποκοπή εργολαβικό αντάλλαγμα. Μη κατάπτωση των κατά την φάση προεπιλογής εγγυητικών επιστολών αν δεν επακολούθησε προσφορά. α)Το αποτέλεσμα της δημοπρασίας για την εκτέλεση του δημόσιου έργου ακυρώνεται αν υποβληθεί προσφορά μόνο από έναν ενδιαφερόμενο.β)Σε περίπτωση μη έγκρισης του αποτελέσματος της δημοπρασίας οι διαγωνισθέντες δεν δικαιούνται αποζημίωσης εκτός αν προβλέπεται το αντίθετο με τη διακήρυξη. γ)Σε περίπτωση δημοπράτησης έργου με το σύστημα μελέτη-κατασκευή με κατ αποκοπή εργολαβικό αντάλλαγμα, στην οποία προσήλθε μόνο ένας ενδιαφερόμενος, δεν δίνεται βραβείο αξιολογότερης μελέτης. δ)Δεν είναι νόμιμη η κατάπτωση των εγγυητικών επιστολών που προσκόμισαν οι ενδιαφερόμενοι, κατά τη φάση της προεπιλογής για τα έργα εκτροπής Αχελώου, οι οποίοι στη συνέχεια δεν υπέβαλαν προσφορές.

Ανάπλαση κεντρικού ιστού πόλεως - συμπληρωματική σύμβαση..ζητείται η αναθεώρηση της 796/2011 Απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης άγεται στην κρίση ότι η ελεγχόμενη σύμβαση δεν αποτελεί, κατά την έννοια  του νόμου, συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Ανάπλαση Κεντρικού Ιστού Πόλεως ....», όπως το τελευταίο προσδιορίσθηκε με την οικεία μελέτη δημοπράτησης και την αρχική σύμβαση, καθόσον αφορά στην εκτέλεση εργασιών που ανέκυψαν μετά από την ανατροπή των προβλέψεων της μελέτης δημοπράτησής του και την επελθούσα μεταβολή του αρχικού σχεδιασμού του έργου, του οποίου το αντικείμενο τροποποιήθηκε και επεκτάθηκε, βάσει των ως άνω μελετών που εγκρίθηκαν κατά την εκτέλεσή του. Επομένως, οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορούν το αρχικό συμβατικό αντικείμενο του ανωτέρω έργου και δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης αυτού, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση του VΙ Τμήματος. Σε κάθε περίπτωση, άλλωστε, δεν συντρέχει εν προκειμένω η αξιούμενη από το νόμο συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, οι οποίες να καθιστούν αναγκαία τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, δοθέντος ότι τα γεγονότα που επικαλείται ο αιτών Δήμος της μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, της κυκλοφοριακής επιβάρυνσης, λόγω της λειτουργίας του αεροδρομίου ..., της κατασκευής της ... και των Ολυμπιακών Έργων, καθώς και του ότι η προηγούμενη αντίστοιχη κυκλοφοριακή μελέτη είχε συνταχθεί κατά το έτος 2001, ήταν γνωστά πολύ προ της δημοπρατήσεως του έργου. (...)Κατ’  ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης αποφαίνεται ότι η υπό κρίση αίτηση του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία «ΔΗΜΟΣ ....» πρέπει να απορριφθεί και να μην αναθεωρηθεί η προσβαλλόμενη με αυτήν 796/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Μελέτη - Κατασκευή Τμημάτων Σχολής...Κατόπιν τούτων, το Τμήμα με την προσβαλλόμενη απόφασή του διέλαβε πλήρη, ειδική, εμπεριστατωμένη και χωρίς αντιφάσεις αιτιολογία σχετικά με τη νομιμότητα του επίδικου καταλογισμού και έλαβε υπόψη και απάντησε όλους τους προβληθέντες από το αναιρεσείον νομικούς και πραγματικούς ισχυρισμούς απορριπτομένου ως αβασίμου του περί του αντιθέτου λόγου αναιρέσεως. Ειδικά δε ο ισχυρισμός του αναιρεσείοντος ότι το Τμήμα υπέπεσε σε αντιφατικές αιτιολογίες, επειδή δέχτηκε ότι η μελέτη που υλοποιήθηκε δεν είχε σχέση με το έργο που είχε ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα και ταυτόχρονα ότι η ίδια μελέτη αποτελεί εν μέρει τμήμα της απαιτούμενης αρχικής μελέτης του έργου και επομένως ότι έχει σχέση με αυτό, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, καθόσον για να είναι μια δαπάνη επιλέξιμη δεν αρκεί ο με οποιοδήποτε τρόπο συσχετισμός της με το χρηματοδοτούμενο έργο, αλλά απαιτείται αυτή να προβλέπεται ρητά στο τεχνικό δελτίο του έργου και στις αποφάσεις ένταξης του έργου στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, όπου καθορίζονται οι χρηματοδοτούμενες ενέργειες και οι όροι χρηματοδότησής τους. Συνεπώς το Τμήμα δεν υπέπεσε σε αντιφατικές αιτιολογίες, δεχόμενο ότι η κρίσιμη δαπάνη δεν ήταν επιλέξιμη, παρά το συσχετισμό της με το κατασκευαζόμενο έργο, εφόσον δεν προβλεπόταν από τις προαναφερόμενες αποφάσεις ένταξης του έργου ως μέρος του φυσικού αντικειμένου του.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω και αφού δεν υπάρχει άλλος αναιρετικός λόγος η ένδικη αίτηση αναιρέσεως πρέπει να απορριφθεί ως ουσία αβάσιμη.

ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ:Επειδή, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ.696/1974, η προκαταρκτική μελέτη κτιριακών έργων περιλαμβάνει τη σύλληψη της ιδέας, τη σκοπιμότητα του έργου, την πρώτη διερεύνηση της επιθυμητής έκτασης και των συνθηκών πραγματοποιήσεως αυτού. Στην προκείμενη περίπτωση η εκπονηθείσα από το … Πανεπιστήμιο … Τεχνική Έκθεση  «Έρευνα Κατάρτισης Γενικού Σχεδίου Ανάπτυξης (MASTER PLAN) Κρατικού Αερολιμένα …», αποτελεί θεώρηση της μελλοντικής ανάπτυξης του αεροδρομίου … και περιλαμβάνει τη σκοπιμότητα ανάπτυξης αυτού, τη θέση των εγκαταστάσεων, το μέγεθος τους σε σχέση με τις προβλέψεις της επιβατικής και εμπορευματικής κίνησης σύμφωνα, με τους διεθνείς και εθνικούς κανονισμούς ICAO, ANNEX 14, DOC 9184, με βάση δε αυτή, ως προκαταρκτική μελέτη, η Υπηρεσία … προχώρησε στην εκπόνηση της απαιτούμενης μελέτης για την υλοποίηση της κατασκευής του έργου. Περαιτέρω, σύμφωνα με τις ως άνω διατάξεις, αντικείμενο  της προμελέτης είναι, οι βασικές ιδέες και λύσεις για τη λειτουργία, τη μορφή και τη δαπάνη του έργου. Περιλαμβάνει δε, μεταξύ άλλων, την εκπόνηση προσχεδίων αρχιτεκτονικής λύσεως, ενδεχομένως με τις απαιτούμενες παραλλαγές και εναλλακτικές λύσεις, προκειμένου να εξευρεθεί η καλύτερη και αποτελεσματικότερη λύση για την τελική κατασκευή του έργου. Στη προκείμενη δε περίπτωση αντικείμενο της ανατεθείσας μελέτης, είναι μεταξύ άλλων η μελέτη της επέκτασης του κτιρίου του Αεροσταθμού, της αναδιαρρύθμισης ή ανακατασκευής του υπάρχοντος αερο-σταθμού και τα στάδια της εκπόνησης της αρχιτεκτονικής αυτής μελέτης είναι η προμελέτη, η οριστική μελέτη και η μελέτη εφαρμογής (άρθρο 2ο Ε.Σ.Υ. σκέψη 4 της παρούσας). Εξάλλου, από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι δόθηκε εντολή στους μελετητές-αναδόχους να εκπονήσουν προ-καταρκτική μελέτη, η οποία προϋπήρχε και με βάση αυτή ξεκίνησε η εκπόνηση της μελέτης του έργου, εξάλλου, η σύνταξη του κτιριολογικού προγράμματος ανήκε στις συμβατικές υποχρεώσεις αυτών (άρθρο 7ο Ε.Σ.Υ, σκέψη 4 της παρούσας), για τις οποίες είχε καθορισθεί η συμβατική αμοιβή. Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση ως καλύτερης και αποτελεσματικότερης, της εναλλακτικής λύσης της κατεδάφισης του υπάρχοντος κτιρίου του Αεροσταθμού αντί της επέκτασης αυτού,  έγινε στα πλαίσια σύνταξης της προμελέτης, για την οποία ενδεχομένως οι μελετητές να δικαιούνταν πρόσθετης αμοιβής (άρθρο 10ο Ε.Σ.Υ. σκέψη 4). Συνεπώς, εφόσον η παραπάνω μελέτη την οποία εκπόνησαν οι προσφεύγοντες δεν αποτελεί προκαταρκτική μελέτη, για το λόγο αυτό το δικαστήριο κρίνει ότι δεν δικαιούνται τη σχετική νόμιμη αμοιβή, απορριπτόμενων ως αβασίμων των ισχυρισμών τους.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗ:ζητείται παραδεκτώς η ακύρωση της ... απόφασης του Υφυπουργού Οικονομίας και Οικονομικών, με την οποία επιβλήθηκε σε βάρος της εκκαλούσας δημοσιονομική διόρθωση ποσού  337.175,09 ευρώ, που φέρεται ότι μη νόμιμα της καταβλήθηκε στο πλαίσιο της συγχρηματοδότησης, κατά 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους, του υποέργου 1 «Μελέτη – Κατασκευή Ανακαίνισης Χειρουργείων, Αιμοδοσίας και λοιπών χώρων, Προμήθειας – Εγκατάστασης Ηλεκτρικού Υποσταθμού και Αποκατάσταση Όψεων Κτιρίου – Εξοπλισμός στο Γ.Ν. Αθηνών ...», της ομώνυμης πράξης, που είχε ενταχθεί στο μέτρο 1.2 «Λειτουργικός Εκσυγχρονισμός Νοσοκομειακών Μονάδων» του άξονα προτεραιότητας 1 «Υγεία» του επιχειρησιακού προγράμματος (ΕΠ) «Υγεία – Πρόνοια» 2000-2006.(...)Εξάλλου, πέραν της ρητής αυτής πρόβλεψης στη σύμβαση περί της συμπληρωματικής εφαρμογής των διατάξεων του ν. 1418/1984,  επρόκειτο για συγχρηματοδοτούμενο έργο, κατά την εκτέλεση του οποίου ήταν υποχρεωτική  η εφαρμογή της σχετικής εθνικής νομοθεσίας, σύμφωνα και με την οικεία απόφαση ένταξης, με αποτέλεσμα και εξ’ αυτού του λόγου να επιβάλλεται η συμπληρωματική εφαρμογή του ν. 1418/1984, για όσα θέματα δεν ρύθμιζε ο ισχύων κανονισμός. Περαιτέρω, ορθώς κρίθηκε ότι μη νομίμως επιβαρύνθηκε το κονδύλι των απροβλέπτων με τις δαπάνες των επίμαχων εργασιών, διότι   δεν συντρέχουν  οι προϋποθέσεις που θέτει η διάταξη του άρθρου 8 παρ. 2 του ν. 1418/1984, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο. Ειδικότερα,  οι εργασίες αυτές δεν  οφείλονται σε εφαρμογή νέων κανονισμών ή κανόνων μετά την ανάθεση του επίμαχου έργου ή σε προφανείς παραλείψεις ή σφάλματα της προμέτρησης της μελέτης του έργου, αλλά αντίθετα  αποτελούν νέες εργασίες,  που δεν είχαν προβλεφθεί στην αρχική μελέτη του έργου και οφείλονται σε τροποποίηση των σχεδίων και της μορφής του και σε διαφοροποίηση του τεχνικού αντικειμένου του σε σχέση με το προβλεφθέν στην αρχική μελέτη και την οικεία σύμβαση.Απορρίπτει την έφεση.

Συντήρηση κοινόχρητων χώρων:..Με τα δεδομένα αυτά, κρίνεται ότι η προεκτεθείσα αιτιολογία των αρμοδίων οργάνων του Δήμου ... είναι ανεπαρκής, δεδομένου ότι ούτε από την αρχική μελέτη ούτε από την εισηγητική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε., αλλά ούτε και από το έγγραφο επανυποβολής δεν μπορεί να συναχθεί αν από την αύξηση των ποσοτήτων στην οποία αφορά η χρήση των απροβλέπτων επεκτάθηκε το αντικείμενο του έργου, δηλαδή αν διαστρώθηκε μεγαλύτερο μήκος δρόμου (το οποίο άλλωστε δεν προσδιορίζεται ούτε στην αρχική μελέτη) ή αν κατασκευάστηκαν περισσότεροι τοίχοι αντιστήριξης, καθώς ενώ στη μελέτη γίνεται αναφορά σε έναν τοίχο, στα στοιχεία που αφορούν στον 1ο Α.Π.Ε. γίνεται αναφορά σε περισσότερους τοίχους ή μεγαλύτερος από αυτόν που προβλέφθηκε (ύψους 1,00μ και μήκους 20,00μ κατά την αρχική μελέτη). Περαιτέρω, η μη προσκόμιση του αποδεικτικού κοινοποίησης στο δικαιούχο του χρηματικού εντάλματος της πράξης επιστροφής κατά την επανυποβολή του χρηματικού εντάλματος (προσκομίζεται μόνο το 40554/22.9.2014 έγγραφο του Διευθυντή της Οικονομικής Υπηρεσίας του Δήμου ... προς τον ανάδοχο περί της αποστολής της πράξης επιστροφής, όχι, όμως, το αποδεικτικό ότι ο ανάδοχος παρέλαβε και πότε την πράξη αυτή), δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα της δαπάνης, αλλά η μη κοινοποίηση αυτής επισύρει τις συνέπειες που προβλέπονται στο άρθρο 77 παρ. 3 του ν. 4055/2012 (Α΄ 51).Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι εν μέρει μη νόμιμη - κατά το ποσό των απροβλέπτων ύψους 1.335,63 ευρώ - και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Προμήθεια-εγκατάσταση προκατασκευασμένου διώροφου βιομηχανικού κτηρίου συντήρησης σκαφών και διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου--ζητείται να ανακληθεί η 4/2004 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Κατά συνέπεια σύμφωνα με την παραπάνω παρατήρηση η προσφορά της εταιρίας κρίνεται μη αποδεκτή επειδή προσκόμισε ένα σχεδόν μήνα μετά την ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού μονομερώς απαραίτητες μελέτες που δεν έχουν υποβληθεί με την προσφορά(αρχιτεκτονική μελέτη, στατική μελέτη, μελέτη θεμελίωσης, μελέτη ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων κλπ.).Τα παραπάνω πρόσθετα στοιχεία-μελέτες που αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία της προσφοράς, έπρεπε από τη φύση τους να υποβληθούν την ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού(4-2-2003) και όχι μετά την κατάθεση της προσφοράς. Οι μελέτες που προσκομίστηκαν μετά τη διενέργεια του διαγωνισμού δεν μπορεί να θεωρηθούν ως διευκρινίσεις, αλλά ως τα ουσιώδη στοιχεία συμπλήρωσης-ολοκλήρωσης της προσφοράς». Περαιτέρω, η προσφορά της «...» κρίθηκε τεχνικά αποδεκτή, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο προαναφερόμενο Πρακτικό. (...)Επομένως, το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχει λόγος μη νομιμότητας της ελεγχθείσας από το Κλιμάκιο συμβάσεως, οπότε πρέπει η υπό κρίση αίτηση να γίνει δεκτή να ανακληθεί η 4/2004 πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου και να υπογραφεί η οικεία σύμβαση, μη υπάρχοντος λόγου που να κωλύει την υπογραφή της, με βάση τα όσα ανωτέρω εκ του γενομένου ελέγχου νομιμότητας προέκυψαν.

Κατασκευή χώρου υγειονομικής ταφής αποβλήτων...ζητείται εμπροθέσμως και κατά τα λοιπά παραδεκτώς η ανάκληση της 269/2017 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου...Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα:Α. Όπως προκύπτει από τα προσκομισθέντα το πρώτον ενώπιον του Τμήματος στοιχεία, στη Μελέτη Εφαρμογής του έργου «Χώρος Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ) στην ΟΕΔΑ ... στη Θέση ¨...¨ ....» περιλαμβάνεται το Τεύχος Μελέτης «13Β», με ημερομηνία Ιούλιος 2010 και τίτλο «Μελέτη Χωματουργικών Εργασιών Οδού Πρόσβασης». Ειδικότερα, στο εν λόγω τεύχος δίδεται η γεωτεχνική μελέτη της οδού πρόσβασης (εξωτερικής οδοποιίας) του ΧΥΤΑ ...., μήκους 5.4.km περίπου και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα γεωλογικά-σεισμολογικά στοιχεία της περιοχής, τις γεωτεχνικές συνθήκες του υπεδάφους, ελέγχους ευστάθειας των πρανών και εκτίμηση καθιζήσεων. Ειδικότερα, κατά την εκπόνηση της γεωτεχνικής μελέτης πραγματοποιήθηκαν έλεγχοι ευστάθειας πρανών έναντι ολικής ολίσθησης (μέθοδος οριακής ισορροπίας, limit equilibrium κατά Janbu) σε στατικές συνθήκες και σε σεισμό, σε θέσεις όπου επικρατούν οι δυσμενέστερες συνθήκες (σχιστολιθικά πρανή, πρανών ορυγμάτων σε σχιστόλιθο), καθώς και έλεγχοι ευστάθειας πρανών επιχωμάτων. Όπως δε αναφέρεται στη παράγραφο 4.2. υπό τον τίτλο «Σύνοψη Αποτελεσμάτων Ελέγχων Ευστάθειας Πρανών» «(…) Σύμφωνα με τους ελέγχους αυτούς, οι ελάχιστοι συντελεστές ασφαλείας για μακροχρόνια συμπεριφορά είναι ικανοποιητικοί (…) ». Περαιτέρω, σύμφωνα με την προσκομιζόμενη από Σεπτεμβρίου 2017 «Γεωτεχνική Έκθεση Προστασίας Πρανών Εκ Βραχωδών Καταπτώσεων Ορύγματος Οδοποιίας Βόρειας Παράκαμψης ...» του Γεωλόγου-Γεωτεχνικού ...., η οποία συντάχθηκε κατόπιν αιτήματος της παρεμβαίνουσας Κοινοπραξίας προκειμένου να διευκρινισθεί εάν ήταν δυνατόν να διαπιστωθεί η κακή κατάσταση της βραχομάζας πριν τη διάνοιξη του ορύγματος, με βάσει τα στοιχεία μιας πλήρους γεωτεχνικής μελέτης, «Το πλήθος των γεωλογικών και γεωτεχνικών πληροφοριών που συλλέγονται κατά την φάση της μελέτης εφαρμογής αποτελεί ένα μικρό μόλις μέρος των επικρατουσών συνθηκών στο υπέδαφος. Με βάση αυτά τα στοιχεία γίνεται εκτίμηση των συνθηκών που επικρατούν στο υπέδαφος. Τα στοιχεία που θα μπορούσαν να συλλεγούν από μία έως δύο ερευνητικές γεωτρήσεις, δεν θα άλλαζαν τις αρχικές εκτιμήσεις, καθώς οι γεωτρήσεις δεν δίνουν κανένα στοιχείο του προσανατολισμού των ασυνεχειών και ως εκ τούτου, του βαθμού επικινδυνότητας των βραχοπτώσεων. Μόνο μετά τη διάνοιξη του ορύγματος, ήτοι κατά την διάρκεια κατασκευής του έργου, μπορεί να προκύψουν τα εδαφολογικά δεδομένα που τεκμηριώνουν τον κίνδυνο βραχοπτώσεων στα πρανή. Μετά την διάνοιξη του ορύγματος στα μάρμαρα του Κρητιδικού, διαπιστώθηκε η πολύ δυσμενής κατάσταση της βραχόμαζας, με έντονο κατακερματισμό του σχηματισμού κυρίως λόγω τεκτονικών αιτιών».(...)Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές και να ανακληθεί η 269/2017 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου, κατά το μέρος που έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή της 1ης Σ.Σ. του έργου «Κατασκευή Χώρου Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (Χ.Υ.Τ.Α.) στην Ο.Ε.Δ.Α. .... στη θέση “....” ...» κατά το μέρος της που περιλαμβάνει την εργασία υπό στοιχ.δ΄: Μέτρα προστασίας πρανών ορύγματος οδοποιίας Βόρειας παράκαμψης εκ βραχωδών καταπτώσεων.