Η τοποθέτηση σε γήπεδο ποδοσφαίρου συνθετικού χλοοτάπητα αποτελεί κατασκευή, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 1418/1984, καθόσον καθίσταται συστατικό του εδάφους στο οποίο επιστρώνεται και δεν μπορεί να αποκολληθεί χωρίς να υποστεί βλάβη. Συνεπώς είναι νόμιμη η καταβολή εργολαβικού οφέλους που προβλέπεται στο άρθρο 5 παρ. 4 του π.δ. 609/1985. Όμοιες οι 24,374,386/2009 πράξεις του ιδίου Τμήματος

Επισκευή του υφιστάμενου συνθετικού τάπητα. (...)Με δεδομένα τα προεκτεθέντα, το Δικαστήριο κρίνει ότι οι αποτελούσες αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης συμπληρωματικές εργασίες συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, που συνίσταται στην επισκευή του συνθετικού τάπητα στο Δημοτικό Στάδιο του Δήμου Τρικκαίων, και κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, συνιστάμενων στα έκτακτα και αιφνίδιας έντασης καιρικά φαινόμενα που έπληξαν τον Δήμο Τρικκαίων, συνεπεία των οποίων το στάδιο υπέστη εκτεταμένες ζημιές, προδήλως δε, δεν ήταν εφικτό να προβλεφθούν κατά τη σύνταξη της μελέτης της αρχικής σύμβασης, η οποία έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του έτους 2018. Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή αναθεώρησης.Αναθεωρεί τη 283/2021 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Προμήθεια και τοποθέτηση συνθετικού χλοοτάπητα:Περαιτέρω, το γεγονός ότι  ο  εν  λόγω  χλοοτάπητας  μπορεί  εν  τοις  πράγμασι,  αλλά  και  με  τα βάση τα συμφωνηθέντα στην ως άνω σύμβαση χρησιδανείου, να αφαιρεθεί μετά την πάροδο της 10ετίας από το γήπεδο της ……και να χρησιμοποιηθεί από το Δήμο σε άλλες τυχόν αθλητικές εγκαταστάσεις του, σημαίνει ότι η ωφέλεια για το Δήμο από την προμήθειά του, ούτως ή άλλως μπορεί να υπερβεί τη 10ετία. Επίσης, το ότι η αντικειμενική αξία του χρησιδανεισθέντος ακινήτου όπως προσδιορίζεται στην οικεία δήλωση φόρου και αναφέρεται στην ανωτέρω συμβολαιογραφική πράξη του χρησιδανείου, ανέρχεται σε 160.359,00 ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος εκτέλεσης της ελεγχόμενης δαπάνης για το Δήμο ανέρχεται σε 213.134,00 ευρώ, δεν άγει άνευ ετέρου σε παρανομία της δαπάνης. Τούτο δε πρωτίστως διότι, στον ανωτέρω συσχετισμό, αφενός έχει εκτιμηθεί το παραχωρηθέν κατά χρήση ακίνητο, με τον φθαρμένο χλοοτάπητα, αφετέρου στον ίδιο συσχετισμό δεν περιλαμβάνονται και δεν έχουν κοστολογηθεί τα οφέλη για το Δήμο, αφενός  από τη 10ετή χρήση του εν λόγω ακινήτου, των εγκαταστάσεων και των λοιπών υποδομών του για τις αθλητικές δραστηριότητες των δημοτών και των κατοίκων του, αφετέρου από την ποιοτική αναβάθμιση και λειτουργικότητα του συγκεκριμένου χώρου με την προσθήκη του συνθετικού χλοοτάπητα,  αλλά και από αυτή καθ’ αυτή την προμήθεια του συγκεκριμένου χλοοτάπητα, εφόσον έχει, ως εκ της κατασκευής και του είδους του, διάρκεια ζωής πέραν της δεκαετίας (σχετικές οι οικείες πιστοποιήσεις ISO που έλαβε υπόψιν της η Επιτροπή του διαγωνισμού για την επίμαχη  προμήθεια)  και  μπορεί  να  χρησιμοποιηθεί  μετά  την  πάροδό  της από το Δήμο και σε άλλους δημοτικούς χώρους άθλησης,  απορριπτομένου επομένως του σχετικού λόγου διαφωνίας. Εξάλλου, στην προαναφερόμενη σύμβαση χρησιδανείου γίνεται ρητή αναφορά ότι η συμφωνημένη χρήση του γηπέδου αφορά στην αξιοποίησή του εκ μέρους του Δήμου για την άθληση και γυμναστική των δημοτών και γενικότερα όσων κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή του (όρος 2),  οι οποίοι (Δήμος και δημότες- κάτοικοι που κάνουν χρήση του χώρου και των εγκαταστάσεών του) οφείλουν να το αποδώσουν στον ως άνω σύλλογο μετά τη λήξη της σύμβασης (όρος 4) και συνεπώς, δεν καταλείπεται  αμφιβολία  ότι  η  χρήση  του  είναι  ανοιχτή  και  απευθύνεται  σε κάθε δημότη και κάτοικο του Δήμου που δραστηριοποιείται αθλητικά, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων από τον Αναπληρωτή Επίτροπο. Τέλος, η αιτίαση της μη τήρησης των προβλεπόμενων στην 17112/2000 (Β΄847/2000) απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ‘’περί εγκρίσεως κανονισμού λειτουργίας Εθνικών και Δημοτικών Γυμναστηρίων’’, είναι  απορριπτέα  ως  ερειδόμενη  επί  εσφαλμένης  προϋποθέσεως,  καθόσον η  εν  λόγω  απόφαση  συνιστά  τον  εσωτερικό  κανονισμό  λειτουργίας  των ν.π.δ.δ.  Εθνικών  και  Δημοτικών  γυμναστηρίων  που  έχουν  συσταθεί  με  το π.δ. 456/1988 - Α΄ 209 και συνεπώς, δεν αφορά στην κρινόμενη περίπτωση.

Εκτέλεση εργασιών:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη που προηγήθηκε, το Τμήμα κρίνει ότι το αντικείμενο της ανωτέρω σύμβασης, όπως αναλυτικώς περιγράφεται παραπάνω, αφορά σε εκτέλεση δημοσίου έργου, καθόσον αποτελεί κατασκευή, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 1418/1984 όπως ισχύει, η τοποθέτηση σε γήπεδο ποδοσφαίρου του συνθετικού χλοοτάπητα, ο οποίος καθίσταται συστατικό του εδάφους στο οποίο επιστρώνεται και δεν μπορεί να αποκολληθεί από αυτό χωρίς να υποστεί βλάβη. Η δε τοποθέτηση του τάπητα αυτού, πέραν του ότι πληροί το βασικό αυτό κριτήριο, που χαρακτηρίζει τα δημόσια έργα έναντι της προμήθειας αγαθών και εκτέλεσης εργασιών-παροχής υπηρεσιών, περαιτέρω και κατά την κρίση του Τμήματος παρουσιάζει επαρκή βαθμό τεχνικής δυσκολίας, σύμφωνα με την ανωτέρω τεχνική περιγραφή και απαιτεί τη χρήση εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού και ανάλογων μέσων, που δικαιολογεί την ένταξή της στην κατηγορία του δημοσίου έργου, λαμβανομένων μάλιστα υπόψη των ιδιαιτεροτήτων του εν λόγω έργου και συγκεκριμένα των διαστάσεων του γηπέδου (6.300 μ²), καθώς και ότι η τοποθέτηση του χλοοτάπητα σε αυτό πρέπει να γίνει κατά τρόπο τέτοιο ώστε ο χώρος αυτός να ανταποκρίνεται στους σκοπούς της αθλητικής χρήσης για την οποία προορίζεται. Συνεπώς, το ανωτέρω έργο νομίμως δημοπρατήθηκε και ανατέθηκε στο φερόμενο ως δικαιούχο με τις περί δημοσίων έργων διατάξεις, ο οποίος επομένως δικαιούται και εργολαβικό όφελος για την εκτέλεσή του. Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν πάσχει για τον προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας της Επιτρόπου και επομένως αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος, τις πιστώσεις του οποίου βάρυνε.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Η ως άνω εταιρία προσκόμισε τα σχετικά δικαιολογητικά στις 27.4.2017 και συνακόλουθα η Επιτροπή του Διαγωνισμού προέβη σε έλεγχο αυτών, κατά τον οποίο διαπίστωσε ότι τα προσκομιζόμενα δικαιολογητικά είναι πλήρη και σύμφωνα με όσα προβλέπει η διακήρυξη και εισηγήθηκε την κατακύρωση της δημοπρασίας στην εταιρία αυτή ... Το ως άνω Πρακτικό εγκρίθηκε με την 75/2.5.2017 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου και κατακυρώθηκαν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού στην ως άνω εταιρία, «… Ε.Ε.», με ενιαίο ποσοστό έκπτωσης 51,00% επί των τιμών του τιμολογίου της μελέτης (σύνολο δαπάνης του έργου, χωρίς ΦΠΑ, κατά την προσφορά 274.637,09 ευρώ) . Η ως άνω απόφαση απεστάλη στις 5.5.2017 με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) προς όλες τις συμμετέχουσες εταιρίες, πλην της αναδόχου, όπως τούτο προκύπτει από τις σχετικές αποδείξεις αποστολής και βρέθηκε νόμιμη με την 6623/12.5.2017 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης ..Με δεδομένα αυτά και ενόψει του ότι με το 3749/17.5.2017 έγγραφο του Δημάρχου Κ. ... βεβαιώνεται ότι κατά της διεξαγωγής της δημοπρασίας, του αποτελέσματός της και του κύρους του διαγωνισμού δεν εκκρεμούν ενστάσεις, προσφυγές ή ένδικα μέσα, ο Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν διαπιστώθηκαν ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες και δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου σύμβασης που αφορά στην ανάθεση, από την Περιφέρεια Αττικής στην εργοληπτική επιχείρηση με την επωνυμία "… Α.Τ.Ε.Β.Ε.", του έργου "Ανακατασκευή χλοοτάπητα γηπέδου ποδοσφαίρου …".(....)Η ως άνω αναδειχθείσα ανάδοχος, όμως, δεν προσήλθε να υπογράψει το συμφωνητικό, δηλώνοντας, με το από 1.3.2017 έγγραφό της, ότι δεν επιθυμεί να παρατείνει την ισχύ της προσφοράς της που έληξε στις 28.2.2017.(....)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης που αφορά στην ανάθεση, από την Περιφέρεια Αττικής στην εργοληπτική επιχείρηση με την επωνυμία "… Α.Τ.Ε.Β.Ε.", του έργου "Ανακατασκευή χλοοτάπητα γηπέδου ποδοσφαίρου …".

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕλΣυν/Κλ.Ε/366/2016 ΚΑΙ ΕΣ/ΚΛ.Ε/15/2017.

Προμήθεια και τοποθέτηση συνθετικού τάπητα (ταρτάν) και οργάνων γυμναστικής.(...)Ως εκ τούτου οι διακωλυτικοί λόγοι υπογραφής του σχεδίου, της επίμαχης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης ερείδονται επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, αφού η εκτέλεση  επιπλέον εργασιών φρεζαρίσματος από τις αρχικά προβλεπόμενες καθώς και η προμήθεια και τοποθέτηση ασφάλτου κάτωθι του συνθετικού τάπητα και νέων εσχαρών απορροής των υδάτων, για τις οποίες προβλέπονταν  στην αρχική σύμβαση εργασίες επανατοποθέτησης των παλαιών εφόσον τούτο παρίστατο αναγκαίο, εμπίπτουν κατεξοχήν στην έννοια των  «συμπληρωματικών» αγαθών και υπηρεσιών της  περ. β΄ της παρ. 1 του άρθρου 132  του ν. 4412/2016.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω και δεδομένου ότι άλλος λόγος μη νομιμότητας της επίμαχης σύμβασης δεν αναδεικνύεται,  πρέπει να γίνει δεκτή  η προσφυγή ανάκλησης, να ανακληθεί η  1/2023 Πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

Συμπληρωματική σύμβαση έργου:Με δεδομένα αυτά η ελεγχόμενη δαπάνη δεν είναι κανονική, καθόσον της υπογραφής της συμπληρωματικής σύμβασης δεν είχε προηγηθεί απόφαση ανάληψης υποχρέωσης αντίστοιχου ποσού στον προϋπολογισμό του Δήμου του 2016 και το ποσό της ανατροπής της απόφασης ανάληψης υποχρέωσης της κύριας σύμβασης δεν επαρκούσε για την εξόφληση της δαπάνης της συμπληρωματικής σύμβασης. Ενόψει όμως του ότι στον προϋπολογισμό του έτους 2017 του Δήμου προβλέφθηκε πίστωση για την επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση, η οποία ήδη κατά το χρόνο έκδοσης του προσκομιζόμενου 189/16.5.2017 τιμολογίου της αναδόχου εταιρείας και του υπό κρίση χρηματικού εντάλματος πληρωμής είχε διατεθεί με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, είχε δε αναληφθεί και η αντίστοιχη υποχρέωση από τα αρμόδια δημοτικά όργανα, τα όργανα αυτά συγγνωστώς υπέλαβαν ότι δύνανται να προβούν στην εξόφληση της ελεγχόμενης δαπάνης. Κατόπιν αυτών δεν συντρέχει πλέον λόγος για τη μη θεώρηση του κρινόμενου χρηματικού εντάλματος. Ως εκ τούτου, το ένταλμα αυτό πρέπει να θεωρηθεί.

Κύρωση της Σύμβασης Παραχώρησης του αποκλειστικού δικαιώματος διοργάνωσης και διεξαγωγής αμοιβαίου στοιχήματος επί ιπποδρομιών στην Ελλάδα για περίοδο είκοσι ετών.

Δ.Σφάλματος ΦΕΚ-136/Α/3.11.2015:Στη σελίδα 1316, στην παράγραφο 4.2, υποπαράγραφο (iii) και μετά τις λέξεις «(...) η έναρξη ισχύος» προστίθεται, κείμενο ως εξής: «της Σύμβασης Παραχώρησης, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως αναβλητική αίρεση της Σύμβασης Μίσθωσης Μαρκόπουλου για τους σκοπούς της παρούσας παραγράφου 4.2. 4.3 Το ΤΑΙΠΕΔ θα καταβάλει κάθε εύλογη προσπάθεια για να προκαλέσει την πλήρωση των Αναβλητικών Αιρέσεων που ορίζονται στο άρθρο 4.2 πριν από την Απώτατη Ημερομηνία. Ο Παραχωρησιούχος θα καταβάλλει κάθε εμπορικά εύλογη προσπάθεια για να προκαλέσει την πλήρωση της αίρεσης που ορίζεται στο άρθρο 4.1 πριν από την Απώτατη Ημερομηνία. 4.4 Εάν οποιαδήποτε από τις αιρέσεις των άρθρων 4.1 και 4.2 δεν πληρούται (ή υπάρξει παραίτηση από αυτή, κατά περίπτωση) κατά την ή πριν από την Απώτατη Ημερομηνία ή εάν η Παραχώρηση λήξει σύμφωνα με το άρθρο 4.1:»

Επειδή, μετά την επισκόπηση του ηλεκτρονικού φακέλου της υπόθεσης και του κανονιστικού πλαισίου της επίμαχης Διακήρυξης επί του ανωτέρω πέμπτου λόγου προσφυγής θα πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα:  Κατά την αξιολόγηση της τεχνικής προσφοράς της εταιρείας ... η Επιτροπή του Διαγωνισμού διαπίστωσε αναντιστοιχία μεταξύ των δηλωθέντων στο Φύλλο Συμμόρφωσης, στο οποίο είχε αναγραφεί ότι η αντοχή σε εφελκυσμό του προσφερόμενου συνθετικού μονωτήρα είναι 24kN, σε σχέση με τα δηλωθέντα στο φυλλάδιο των τεχνικών χαρακτηριστικών του προσφερόμενου συνθετικού μονωτήρα (βλ. ηλεκτρονικό αρχείο με την ονομασία «Γ.7.δ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΩΤΗPA_signed.pdf»), στο οποίο αναγράφεται αντοχή σε εφελκυσμό 25kN. Ακολούθως, η Επιτροπή του Διαγωνισμού κάλεσε την εταιρεία ... προς παροχή διευκρινίσεων, με τις οποίες η τελευταία δήλωσε ότι «Σε κάθε περίπτωση η αντοχή σε εφελκυσμό του προσφερόμενου μονωτήρα είναι 25kN, όπως δηλώνεται στα αρχεία της Τεχνικής Προσφοράς μας Γ.7.δ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ MONQTHPA_signed και Γ.7.γ. ΣΧΕΔΙΟ MONOTHPASigned». Από την ανωτέρω δήλωση προκύπτει ότι στην προσφορά της εταιρείας ... είχε προφανώς εκ παραδρομής εμφιλοχωρήσει σφάλμα μεταξύ των δηλωθέντων στο Φύλλο Συμμόρφωσης και των δηλωθέντων στο φυλλάδιο των τεχνικών χαρακτηριστικών του προσφερόμενου συνθετικού μονωτήρα, το οποίο ως ήσσονος σημασίας σφάλμα (βλ. και σκέψη 18 της παρούσας) εδύνατο να διευκρινισθεί νομίμως ύστερα από κλήση της συμμετέχουσας εταιρείας για την παροχή διευκρινίσεων, όπως και συνέβη. Συνεπώς, αβασίμως προβάλλεται ότι εν προκειμένω εσφαλμένως έγιναν αποδεκτές οι διευκρινίσεις που παρείχε η εταιρεία ... ως προς το ζήτημα της αντοχής σε εφελκυσμό του προσφερόμενου συνθετικού μονωτήρα και ως εκ τούτου ο πέμπτος λόγος προσφυγής θα πρέπει να απορριφθεί