Απόφαση του Δικαστηρίου (δέκατο τμήμα) της 6ης Νοεμβρίου 2014.

Cartiera dell’Adda SpA κατά CEM Ambiente SpA.

Αίτηση του Tribunale amministrativo regionale per la Lombardia για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως.

Δημόσιες συμβάσεις — Αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της διαφάνειας — Οδηγία 2004/18/ΕΚ — Λόγοι αποκλεισμού συμμετοχής — Άρθρο 45 — Προσωπική κατάσταση του υποψηφίου ή του προσφέροντος — Υποχρεωτική δήλωση για το πρόσωπο που ορίζεται ως «τεχνικός διευθυντής» — Παράλειψη καταθέσεως της δηλώσεως με την προσφορά — Αποκλεισμός από τον διαγωνισμό χωρίς δυνατότητα συμπληρώσεως της παραλείψεως αυτής.

Υπόθεση C-549/14: Απόφαση του Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα) της 7ης Σεπτεμβρίου 2016 [αίτηση του Højesteret (Δανία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως] — Finn Frogne A/S κατά Rigspolitiet ved Center for Beredskabskommunikation (Προδικαστική παραπομπή — Δημόσιες συμβάσεις — Οδηγία 2004/18/ΕΚ — Άρθρο 2 — Αρχή της ίσης μεταχειρίσεως — Υποχρέωση διαφάνειας — Σύμβαση σχετική με την παράδοση σύνθετου συστήματος επικοινωνίας — Δυσχέρειες κατά την εκτέλεση — Διαφωνία των συμβαλλομένων μερών ως προς την ευθύνη — Εξωδικαστικός διακανονισμός — Περιορισμός του εύρους της συμβάσεως — Μετατροπή εκμισθώσεως υλικού σε πώληση — Ουσιώδης τροποποίηση συμβάσεως — Δικαιολόγηση ως εκ του αντικειμενικού σκοπού επιτεύξεως φιλικού διακανονισμού)

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗ.(...)Με τις παραδοχές αυτές, η αναιρεσιβαλλομένη περιέλαβε πλήρεις και σαφείς αιτιολογίες και ορθά κατέληξε ότι η απόφαση δημοσιονομικής διόρθωσης δεν ήταν νόμιμη αφού δεν περιείχε την απαιτούμενη από τον νόμο ειδική και πλήρη αιτιολογία, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη σκέψη 5 της παρούσας. Ο δε περί του αντιθέτου λόγος αναιρέσεως ότι αρκούσε για τη νόμιμη αιτιολογία της επίμαχης απόφασης δημοσιονομικής διόρθωσης η απλή παράθεση στο σώμα αυτής του πραγματικού γεγονότος ότι η επιχείρηση βρέθηκε κλειστή κατά τους τέσσερις απογευματινούς ελέγχους που διενεργήθηκαν στις 29.9.2011, 23.8.2012, 27.9.2012 και 20.11.2012, χωρίς η ιστορική και νομική αιτία του καταλογισμού να συμπληρώνεται από την 262/27.1.2014 έκθεση επιτόπιας διοικητικής επαλήθευσης, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Τούτο δε, ανεξαρτήτως του ότι, κατά την ορθή παραδοχή του Τμήματος, το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή κατά τους ελέγχους αυτούς η επιχείρηση βρέθηκε κλειστή, δεν συνεπάγεται άνευ άλλου τινός την υποχρέωση επιστροφής του ποσού της επιχορήγησης ως αχρεωστήτως καταβληθέντος, αφού, κατ’ ορθή αιτιολογία αυτού, το πραγματικό αυτό γεγονός δεν συνδέθηκε στην προκειμένη περίπτωση με την αμφισβήτηση της κανονικής λειτουργίας της επιχείρησης και της αποκλειστικής απασχόλησης της αναιρεσίβλητης σ’ αυτήν, βασικές προϋποθέσεις επιβολής σε βάρος της τελευταίας της επίμαχης δημοσιονομικής διόρθωσης βάσει της 19057/443/3.12.2012 κ.υ.α. περί καταρτίσεως του εν λόγω προγράμματος. 	Κατ’ ακολουθίαν των προεκτεθέντων και μη υπάρχοντος άλλου λόγου αναίρεσης, η αίτηση πρέπει να απορριφθεί. Για τους λόγους αυτούς.Απορρίπτει την αίτηση του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία «Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ)» για την αναίρεση της 387/2018 απόφασης του Ι Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΦΥΛΑΞΗΣ:Επειδή, με την υπό κρίση αίτηση προβάλλεται ότι η προσφορά της εταιρείας «... Α.Ε.» ήταν επίσης απορριπτέα, λόγω μη υποβολής του συνόλου των τυπικών δικαιολογητικών, τα οποία κατά την διακήρυξη έπρεπε να συνοδεύουν την τεχνική προσφορά. Ειδικότερα, η αιτούσα με την κατ’άρθρο 3 παρ.2 του ν. 2522/1997 ασκηθείσα προσφυγή της είχε ισχυρισθεί, και επαναλαμβάνει με την υπό κρίση αίτηση, ότι από τον συνδυασμό των παρατεθέντων στην προηγούμενη σκέψη όρων της διακηρύξεως προκύπτει ότι οι διαγωνιζόμενοι έπρεπε να καταθέσουν με τον φάκελο της τεχνικής προσφοράς τους και α) την προβλεπομένη στο άρθρο 9 παρ.2 του ν. 3707/2008 (Α΄ 209) απόφαση περί εγκρίσεως της στολής που θα φέρει το προσωπικό τους καθώς και β) άδεια εγκαταστάσεως και λειτουργίας ειδικού ραδιοδικτύου, κατά τις διατάξεις του π.δ. 271/1976 (Α΄ 102), δεδομένου ότι μόνο με την υποβολή των δικαιολογητικών αυτών απεδεικνύετο η ανταπόκριση των διαγωνιζομένων στις τεχνικές προδιαγραφές της διακηρύξεως σχετικά με την στολή, την οποία πρέπει να φέρει το προσωπικό ασφαλείας και την κατοχή εξοπλισμού ασύρματης ενδοεπικοινωνίας. Εφ’όσον δε η εταιρεία «... Α.Ε.» δεν είχε υποβάλει με την τεχνική προφορά της τα ανωτέρω δικαιολογητικά, έπρεπε, κατά την αιτούσα, να αποκλεισθεί από την περαιτέρω διαδικασία του διαγωνισμού. Οι ως άνω ισχυρισμοί της αιτούσης, όμως, είναι απορριπτέοι. Τούτο διότι, η διακήρυξη δεν αξιώνει ρητώς την προσκομιδή των εν λόγω ειδικών αδειών και εγκρίσεων με τον φάκελο των τεχνικών προσφορών των διαγωνιζομένων, αλλά προβλέπει την υποβολή σχετικών δηλώσεων εκ μέρους των υποψηφίων καθώς και την συμπλήρωση αναλυτικού φύλλου συμμορφώσεως για την ανταπόκρισή τους στις οικείες τεχνικές προδιαγραφές. Εν όψει δε των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχειρίσεως των διαγωνιζομένων που διέπουν τους δημόσιους διαγωνισμούς, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι στοιχειοθετείται λόγος αποκλεισμού υποψηφίου, ως εκ της μη υποβολής δικαιολογητικών, για τα οποία δεν προβλέπεται ρητώς ή δεν συνάγεται σαφώς από την διακήρυξη ότι πρέπει να κατατεθούν υποχρεωτικώς με τον φάκελο της προσφοράς. Συνεπώς, τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από την αιτούσα πρέπει να απορριφθούν.

Ερωτάται: Α) Εάν είναι δυνατή η εφαρμογή της διάταξης της περ. ε΄ της παρ.4 του άρθρου 2 του ν. 4182/2013 που προβλέπει την, κατόπιν έκδοσης υπουργικής απόφασης, υπαγωγή στην εποπτεία του Υπουργού Οικονομικών των κοινωφελών περιουσιών των οποίων η αξία εκτιμάται, μετά την προηγηθείσα εκκαθάριση ως ανώτερη των 10.000.000 ευρώ, στην περίπτωση του ιδρύματος «Χ….», του οποίου η αρμοδιότητα εποπτείας, με την κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 17 παρ. 1 του ν. 2873/2000, εκδοθείσα κ.υ.α. 1080662/1461/Α0006/8-10-2002 (Β΄ 1330) είχε μεταβιβαστεί στον (τότε) Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας, εν συνεχεία δυνάμει των διατάξεων του ν. 3852/2010 στον Γενικό Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης, κατόπιν και μετά την κατάργηση της σχετικής διάταξης με την παρ.1 του άρθρου 28 του ν. 4325/2015 και την σύσταση σε κάθε Αποκεντρωμένη Διοίκηση θέσης Προϊσταμένου που έφερε τον τίτλο «Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης» στον Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης και , ήδη, μετά την προσθήκη δυνάμει του άρθρου 63 του ν. 4954/2022 στο άρθρο 6 του ν. 3852/2010 νέου άρθρου 6Α, που προβλέπει ότι σε κάθε Αποκεντρωμένη Διοίκηση προΐσταται Γραμματέας, στον Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Β) Σε περίπτωση καταφατικής απάντησης στο προηγούμενο σκέλος του ερωτήματος, με βάση ποιό κριτήριο γίνεται η εκτίμηση της ακίνητης περιουσίας (αντικειμενική αξία ή εμπορική) και Γ) εάν ο πρόσφατος ισολογισμός των κοινωφελών περιουσιών των Ιδρυμάτων αποτελεί ασφαλές κριτήριο για την υπαγωγή τους στην αρμοδιότητα εποπτείας του Υπουργού Οικονομικών.(...)Α) Ο νομοθέτης, στα πλαίσια άσκησης της εξουσίας του και της συνταγματικά επιτρεπτής διακριτικής του ευχέρειας, επαναξιολογώντας τον τρόπο υλοποίησης της συνταγματικής υποχρέωσης για διασφάλιση της βούλησης των δωρητών και διαθετών κοινωφελών περιουσιών, προέκρινε, προκειμένου για τις μεγάλης αξίας κοινωφελείς περιουσίες, την άσκηση της κρατικής εποπτείας δια του Υπουργού Οικονομικών, ως προσφορότερου τρόπου για την εξυπηρέτηση του υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος σκοπού. Το γεγονός ότι στο παρελθόν, υπό την ισχύ του παλαιότερου νομοθετικού πλαισίου του α.ν. 2039/1939 και του ν. 2873/2000, υπήρξε, με την από 8.10.2002 κ.υ.α., μερική μεταβίβαση της αρμοδιότητας εποπτείας της κεντρικής διοίκησης (Υπουργού Οικονομικών) προς τις περιφερειακές κρατικές υπηρεσίες (Γεν. Γραμματέα τότε Περιφέρειας) επί συγκεκριμένων και περιοριστικώς σε κατάλογο αναφερομένων κοινωφελών περιουσιών (ιδρυμάτων και κληροδοτημάτων), δεν κωλύει τον νομοθέτη να προβεί σε αναδιοργάνωση του εν γένει συστήματος εποπτείας, επαναφέροντας αρμοδιότητα στην κεντρική διοίκηση, εφόσον αυτό προκρίνει ως επωφελέστερο για τον σκοπό αυτό, ούτε επιβάλλει στον νομοθέτη την εσαεί διατήρηση μερικής εποπτείας των συγκεκριμένων κοινωφελών περιουσιών, μέσω των περιφερειακών κρατικών υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, στην περίπτωση του ιδρύματος του ερωτήματος, είναι δυνατή η, μετά από έκδοση σχετικής ειδικής απόφασης του Υπουργού Οικονομικών , υπαγωγή του Ιδρύματος Γ. και Α.Χ. στην εποπτεία του. Ως προς τα ζητήματα που τίθενται με το Β΄ και Γ΄ σκέλος του ερωτήματος, με τις περί μητρώου διατάξεις των άρθρων 12 έως και 14 του νέου Κώδικα (ν. 4182/2013) , που ικανοποιούν την συνταγματική επιταγή της παρ. 3 του άρθρου 109 Σ, για τη σύνταξη κεντρικού και αποκεντρωμένων μητρώων κοινωφελών περιουσιών, ο νομοθέτης έθεσε τις γενικές αρχές και κατευθύνσεις ως προς τον τρόπο τήρησης και λειτουργίας των μητρώων κοινωφελών περιουσιών. Ειδικότερα, ως προς τον υπολογισμό της αξίας των ακινήτων, η παρ. 4 του άρθρου 13 ρητά αναφέρει ότι, κατά τη σχετική καταχώριση στο μητρώο, λαμβάνεται υπόψη η αντικειμενική ή φορολογητέα αξία τους, προκειμένου δε για την επικαιροποίησή της, απαιτείται υποχρεωτικά η αναφορά της φορολογητέας αξίας κάθε ακινήτου στον ετήσιο ισολογισμό. Η Διοίκηση, συνεπώς, για τον υπολογισμό και την επικαιροποίηση της αξίας των ακινήτων των κοινωφελών περιουσιών, υποχρεούται να εφαρμόζει τις, κατά περίπτωση, ισχύουσες διατάξεις του ν.4182/2013 και των κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθεισών υπουργικών αποφάσεων, σε συνδυασμό με τις εκάστοτε ισχύουσες εγκύκλιες οδηγίες. Η καταλληλότητα ή το πρόσφορον του ισολογισμού, ως μέσου αποδεικτικού της αξίας περιουσιακών στοιχείων κοινωφελών περιουσιών, αποτελεί ζήτημα τεχνικό και αναγόμενο στην ουσιαστική εκτίμηση της Διοίκησης (ομόφωνα).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:«Μελέτη, προμήθεια, εγκατάσταση, δοκιμές και θέση σε λειτουργία με το κλειδί στο χέρι (EPC/turn-key project) Μονάδας Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (...) με μηχανές εσωτερικής καύσης (ΜΕΚ) φυσικού αερίου, παραγόμενης ωφέλιμης θερμικής ισχύος > 65 Mwth στις εγκαταστάσεις του ΑΗΣ ...».(...)Η ως άνω κρίση της Αρχής παρίσταται νόμιμη και σύμφωνη με την ανωτέρω δοθείσα ερμηνεία των προαναφερθεισών διατάξεων της διακήρυξης και του ν. 4412/2016. Τούτο διότι, εφ’ όσον ούτε από τα ΕΕΕΣ που υπέβαλαν αφ’ ενός η αιτούσα εταιρεία, αφ’ ετέρου η εταιρεία «… SE» ούτε από οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του Φακέλου Α προέκυπτε η ανάληψη δέσμευσης από την εν λόγω παρέχουσα στήριξη εταιρεία, ότι θα εκτελέσει η ίδια τις εργασίες μακροχρόνιας συντήρησης ή, έστω, η υποβολή δηλώσεως, από την οποία θα ήταν δυνατόν να συναχθεί η ανάληψη τέτοιας δεσμεύσεως και η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο διευκρινίσεως, ο αναθέτων φορέας δεν μπορούσε να καλέσει την αιτούσα να υποβάλει το πρώτον σχετική δήλωση, κατ’ επίκληση των προπαρατεθέντων όρων της διακηρύξεως περί συμπληρώσεως – διευκρινίσεως στοιχείων της προσφοράς. Και επικαλείται μεν η αιτούσα το περιεχόμενο της Δηλώσεως Συνεργασίας που υπέβαλε η εταιρεία «....». Ανεξαρτήτως, όμως, του ότι η εν λόγω Δήλωση υπεβλήθη με τον Φάκελο Β της προσφοράς της αιτούσης, ενώ η πλήρωση των προϋποθέσεων συμμετοχής πρέπει, σύμφωνα με τα γενόμενα δεκτά ανωτέρω, να προκύπτει, κατ’ αρχήν, από τα στοιχεία του Φακέλου Α, αποτελεί δε αντικείμενο εξέτασης από την Επιτροπή Αποσφράγισης των Προσφορών κατά το στάδιο ελέγχου των δικαιολογητικών συμμετοχής, σε κάθε περίπτωση, όπως δέχθηκε η Αρχή, ούτε η διατύπωση της Δηλώσεως αυτής παρείχε ένδειξη για την ανάληψη δέσμευσης για την εκτέλεση των επιμάχων εργασιών από την προμνησθείσα παρέχουσα στήριξη εταιρεία, ώστε να τεθεί ζήτημα κλήσεως της αιτούσης για την παροχή σχετικής διευκρινίσεως. Κατ’ ακολουθίαν, ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλομένη απόφαση ότι δεν κατελείπετο περιθώριο εφαρμογής των διατάξεων των άρθρων 310 του ν. 4412/2016 και 7.2.2. του Τεύχους 2 της Διακήρυξης, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου προβαλλομένων από την αιτούσα. Δια ταύτα Απορρίπτει την υπό κρίση αίτηση.