ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:τροποποίηση της σύμβασης «Διαχείριση Επικίνδυνων Ιατρικών Αποβλήτων» Νοσοκομείου.(...)Τούτο διότι δεν προκύπτει η ανάγκη επαύξησης των ποσοτήτων των ιατρικών αυτών αποβλήτων, δοθέντος ότι οι ετήσιες ποσότητες που προβλέφθηκαν για τις ως άνω κατηγορίες στην αρχική σύμβαση (11.068, 7.112 και 3.812 kg, αντίστοιχα) δεν εξαντλήθηκαν κατά το πρώτο έτος εκτέλεσης της σύμβασης αυτής, αφού όπως προκύπτει από τα προσκομισθέντα τιμολόγια της αναδόχου εταιρείας, οι ποσότητες που παραδόθηκαν προς μεταφορά από την έναρξη ισχύος της σύμβασης έως και 3.5.2022, ήτοι μόλις 5 ημέρες πριν από τη λήξη του πρώτου έτους εκτέλεσής της, ανήλθαν σε 9.543, 6.717 και 994 kg, αντίστοιχα, και ως εκ τούτου υπολείπονται των συμβατικών ποσοτήτων. Συνεπώς, δεν πληρούται η προϋπόθεση της αδυναμίας εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης όπως αυτή είχε αρχικά σχεδιαστεί σχετικά με τη διαχείριση των ως άνω κατηγοριών ιατρικών αποβλήτων (ΜΕΑ, ΜΕΑ* και ΑΕΑ)(...)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την τροποποίηση της ... σύμβασης μεταξύ του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου …. … και της εταιρείας … ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ με αντικείμενο τη «Διαχείριση Επικίνδυνων Ιατρικών Αποβλήτων» κατά το μέρος που αφορά στην αύξηση των ποσοτήτων των Επικίνδυνων Αποβλήτων Αμιγώς Μεταδοτικών (ΕΑΑΜ), συνολικής αξίας 396.577,20 ευρώ (πλέον ΦΠΑ), υπό τον αναφερόμενο στο σκεπτικό όρο. Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την τροποποίηση της ως άνω σύμβασης κατά το μέρος που αφορά στην αύξηση των ποσοτήτων των Μικτών Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΜΕΑ και ΜΕΑ* Κέντρου Αίματος – Μοριακός Έλεγχος Αναλυτής Roche) και Άλλων Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΑΕΑ), αξίας  36.524,40, 23.469,60 και 12.579,60 ευρώ (πλέον ΦΠΑ), αντίστοιχα.

Δημόσια έργα.Πληρωμή απολογιστικών εργασιών ασφάλτου, κατά το μέρος που η αξία τους υπερβαίνει τη σχετικώς προϋπολογισθείσα δαπάνη. Μη νόμιμη η επιβάρυνση του κονδυλίου των απροβλέπτων του έργου με την αξία επιπλέον των προβλεπόμενων στη μελέτη και τη διακήρυξη του έργου ποσοτήτων εργασιών ασφαλτικής ισοπεδωτικής στρώσης μεταβλητού πάχους. Τούτο δε, διότι οι επίμαχες πρόσθετες εργασίες, που ήταν απαραίτητες για την αρτιότητα και τη λειτουργικότητα του έργου, μπορούσαν, τηρούμενης της επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου, να έχουν προβλεφθεί στη μελέτη του έργου, καθώς τόσο οι υψομετρικές διαφορές των προς ασφαλτόστρωση οδών με τις διασταυρούμενες με αυτές οδούς όσο και τα ραγίσματα, τα ανοίγματα, οι καθιζήσεις και οι επιφανειακές ανωμαλίες τους, που οφείλονταν στα προηγούμενα υλικά στρώσης τους (αμμοχάλικο, τσιμέντο, φρεζαρισμένη άσφαλτος), αλλά και το μικρό πλάτος τους, ήταν γεγονότα γνωστά κατά το χρόνο σύνταξης της. Περαιτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι η κατά 44.903,94 ευρώ αύξηση της δαπάνης για απολογιστικές εργασίες ασφάλτου αφενός μεν δεν δικαιολογείται πλήρως (στο σύνολο της) από την αύξηση της τιμής της ασφάλτου από 210,00 σε 344,19 ευρώ/τόνο (61%) και την αύξηση του συντελεστή του Φ.Π.Α. από 19% σε 21%, καθώς αν επί του ποσού της οικείας προϋπολογισθείσας δαπάνης (36.000 ευρώ) υπολογιστούν και προστεθούν οι δύο αυτές αυξήσεις, προκύπτει υπέρβαση της κατά 23.500,00 ευρώ το μέγιστο, ήτοι κατά ποσό που υπολείπεται σημαντικά του ποσού των 44.903,94 ευρώ, αφετέρου δε δεν είναι νόμιμη κατά το μέρος που περιλαμβάνει την αξία της επιπλέον ασφάλτου που απαιτήθηκε λόγω αύξησης των ποσοτήτων των εργασιών ασφαλτικής ισοπεδωτικής στρώσης μεταβλητού πάχους και κατ' επέκταση λόγω αύξησης των ποσοτήτων ασφαλτομίγματος που χρησιμοποιήθηκαν προς τούτο.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ – ΑΓΟΡΕΣ:Νόμιμη η καταβολή αμοιβής από ν.π.δ.δ. σε διάφορους προμηθευτές για την προμήθεια ειδών τροφίμων διότι η παράταση της σύμβασης με αναλογική αύξηση των ποσοτήτων των ειδών, έγινε κατ΄εφαρμογή όρου της διακήρυξης (άρθρο 2 παρ. 2 εδαφ. β΄ του π.δ.118/2007).

Εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης πρασίνου.(...)	Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Η ελεγχόμενη τροποποιητική σύμβαση αφορά σε επιτρεπτή, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 132 παρ. 2 του ν. 4412/2016, τροποποίηση της αρχικής σύμβασης χωρίς νέα διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης, καθόσον πρόκειται για ήσσονος αξίας τροποποίηση αυτής. Ειδικότερα, η αξία της τροποποίησης ανερχόμενη στο ποσό των 110.806,60 ευρώ είναι κατώτερη του ορίου εφαρμογής της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, το οποίο κατά τον κρίσιμο χρόνο ανέρχεται σε 221.000,00 ευρώ καθώς και του 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης, η οποία είναι (1.135.755,00 Χ 10%) 113.575,50 ευρώ, ενώ δεν μεταβάλλεται η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, καθόσον πρόκειται για μικρής κλίμακας αύξηση των ποσοτήτων των ανατεθεισών συμβατικών εργασιών. Εσφαλμένως εξέλαβε δε η Επίτροπος ότι ο τεθείς με την 208/2021 Πράξη του Κλιμακίου όρος απαγόρευσης της συμπερίληψης, στο κείμενο της αρχικής σύμβασης, του δικαιώματος προαίρεσης για την αύξηση ή μείωση του φυσικού αντικειμένου της, ισοδυναμεί με καθολική απαγόρευση τροποποίησης της σύμβασης, καθόσον η δέσμευση από την εκφερόμενη ως άνω κρίση του Κλιμακίου (βλ. Ελ.Συν., 1384/2021 σκ. 23, 24 Μείζ.Ολ., 2135/2020 σκ. 6, 7, και εκεί παρατιθέμενη σχετική νομολογία, καθώς και 1377/2021 σκ. 44.3) αφορά μόνο στο μη νομίμως συμπεριληφθέν σ’ αυτή δικαίωμα προαίρεσης και δεν καταλαμβάνει και την τροποποίησή της κατά την εκτέλεσή της, όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 132 του ν. 4412/2016.  	Για τους λόγους αυτούς.Δέχεται την προσφυγή. Ανακαλεί την 28/2024 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Υπηρεσία Επιτρόπου Ο.Τ.Α. Χ, και Αποφαίνεται ότι η 1η τροποποιητική σύμβαση της αρχικής σύμβασης «Εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης πρασίνου στον Δήμο Αγίων Αναργύρων-Καματερού» δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. 

Ανάθεση σε τρίτους:Νόμιμη η καταβολή αμοιβής από ν.π.δ.δ. σε διάφορους προμηθευτές για την προμήθεια  ειδών τροφίμων διότι η παράταση της σύμβασης με αναλογική αύξηση των ποσοτήτων των ειδών, έγινε κατ΄εφαρμογή όρου της διακήρυξης (άρθρο 2 παρ. 2 εδαφ. β΄ του π.δ.118/2007).

Κατασκευή Μονάδας Επεξεργασίας Αστικών Αποβλήτων στην Αλεξανδρούπολη-2η συμπληρωματική σύμβαση. (...)	Με την υπό κρίση προσφυγή, όπως αυτή αναπτύσσεται με το νομίμως κατατεθέν στις 15.11.2024 υπόμνημα, ζητείται η ανάκληση της 431/2024 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 5, το Δικαστήριο κρίνει ότι η ελεγχόμενη 2η συμπληρωματική σύμβαση δεν συνιστά ήσσονος σημασίας τροποποίηση κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 132 παρ. 2 και 6 και 156 παρ. 3 περ. α΄ του ν. 4412/2016, καθόσον η καθαρή σωρευτική αξία αυτής και της οικείας 1ης συμπληρωματικής σύμβασης ανέρχεται στο ποσό των 4.702.321,24 ευρώ χωρίς αναθεώρηση και ΦΠΑ (699.463,30 + 4.002.857,94) και, ως εκ τούτου, υπερβαίνει το 15% της αξίας της αρχικής σύμβασης που ανέρχεται σε 4.030.992,93 ευρώ (26.873.286,19 ευρώ Χ 15%), ενώ, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 156 παρ. 4 του ν. 4412/2016, που ορίζει ότι τα όρια και τα ποσοστά του άρθρου αυτού αναφέρονται στα αρχικά ποσά και τις τιμές της σύμβασης χωρίς να περιλαμβάνονται σε αυτά αναθεώρηση τιμών και μεταγενέστερη τροποποίησή τους, στην αξία της αρχικής σύμβασης δεν περιλαμβάνεται το οικείο ενεργοποιηθέν δικαίωμα προαίρεσης, καθόσον αυτό, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 132 παρ. 1 περ. α΄ του ιδίου νόμου, αποτελεί τροποποίηση της σύμβασης. Συνεπώς, όσα αντίθετα προβάλλονται με την υπό κρίση προσφυγή είναι απορριπτέα ως αβάσιμα.Κατόπιν των ανωτέρω, η υπό κρίση προσφυγή, με την οποία ζητήθηκε η εν μέρει ανάκληση της προσβαλλόμενης Πράξης, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμη, και να διαταχθεί η κατάπτωση υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου του κατατεθέντος από την προσφεύγουσα παραβόλου. Για τους λόγους αυτούς.Απορρίπτει την προσφυγή ανάκλησης. 

Προμήθεια «ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΙΟΧΗΜΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ».(...)Κατ’ ακολουθίαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες και, κατ’ αποτέλεσμα, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης της, από 03.06.2022, 01.4448.1 σύμβασης, μεταξύ του Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας και του οικονομικού φορέα «…», κατά το μέρος αυτού, που αφορά τη μείωση των προς προμήθεια ποσοτήτων. Πλην, όμως, ως προς το μέρος αυτού, κατά το οποίο επιχειρείται η αύξηση των αρχικώς κατακυρωθεισών ποσοτήτων, με αντίστοιχη αύξηση του συμβατικού τιμήματος, το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχει ουσιώδης νομική πλημμέλεια, η οποία συνίσταται στη μη συνδρομή των σωρευτικά προβλεπόμενων προϋποθέσεων του άρθρου 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, και, ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή του.Αποφαίνεται ότι έλεγχος απέβη εν μέρει θετικός, κατά τα διαλαμβανόμενα στο σκεπτικό.

Δημόσια εργα.Επι έλλασσον δαπάνες.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, οι ποιοτικοί και ποσοτικοί περιορισμοί, που τίθενται από τις διατάξεις της παρ.4 του άρθρου 57 του ν. 3669/2008 για τη χρησιμοποίηση των «επί έλασσον δαπανών», δεν μπορούν να εφαρμοστούν στο επίμαχο έργο «Αποκατάσταση βατότητας αγροτικών δρόμων .....  .....», δοθέντος ότι ο προϋπολογισμός αυτού περιλαμβάνει μία ομάδα εργασιών, εντός της οποίας έλαβαν χώρα αυξομειώσεις των προβλεπόμενων συμβατικών εργασιών. Συνεπώς, νομίμως αναλώθηκε το ποσό των 999,05 ευρώ, που εξοικονομήθηκε από τη μείωση των ποσοτήτων (και της δαπάνης) ορισμένων εργασιών της από 17.3.2014 σύμβασης για τη χρηματοδότηση άλλων – προβλεπόμενων στην ίδια σύμβαση – εργασιών, χωρίς σε κάθε περίπτωση να  προκαλείται αύξηση του οικονομικού αντικειμένου αυτής.     

Εξόφληση λογαριασμού έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγινα δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, νομίμως καταβάλλεται από το Δήμο ..., σε βάρος των εγγεγραμμένων για την εκτέλεση του έργου πιστώσεων,  η δαπάνη  απολογιστικών εργασιών, που αντιστοιχεί στην αξία της ασφάλτου που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεση του έργου,   όπως αυτή προκύπτει από το οικείο  πρωτόκολλο υπολογισμού της  αξίας της και περιλαμβάνεται στη σχετική πιστοποίηση,  έστω και αν αυτή υπερβαίνει το ποσό της από 31.8.2010 σύμβασης. Είναι δε απορριπτέος ως ερειδόμενος επί αναληθούς προϋποθέσεως ο προβαλλόμενος από τον Επίτροπο λόγος ότι πρόκειται περί αύξησης της ποσότητας ασφαλτικών εργασιών, αφού από τα στοιχεία του φακέλου και ιδίως την  τεχνική έκθεση του έργου, τον 1ο και τον 2ο Α.Π.Ε.,  προκύπτει ότι  η αύξηση των ποσοτήτων ασφαλτικών εργασιών περιλήφθηκε στον 1ο Α.Π.Ε. και καλύφθηκε  κατά ένα μέρος από τις επί έλασσον δαπάνες της ομάδας αυτής και κατά ένα μέρος από το κονδύλι των απροβλέπτων. Συναφώς, απορριπτέος είναι και ο έτερος  προβαλλόμενος λόγος  ότι  η αύξηση των ποσοτήτων ασφάλτου συνεπάγεται αύξηση  των ποσοτήτων της βάσης οδοστρωσίας που ανήκει σε χωριστή ομάδα εργασιών και έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% του συνόλου της ομάδας «οδοστρωσία», αφού το μεν δεν υπήρξε αύξηση των ποσοτήτων ασφάλτου, το δε η αύξηση της δαπάνης της ομάδας «οδοστρωσία» περιλήφθηκε στον 1ο Α.Π.Ε. και καλύφθηκε, όπως διαλαμβάνεται στην αιτιολογική του έκθεση, από το κονδύλι των απροβλέπτων,  για την ανάλωση του οποίου δεν υφίσταται ο περιορισμός της μη υπέρβασης του 20%  της συμβατικής δαπάνης  της ομάδας  αυτής. Περαιτέρω, νομίμως καταβάλλεται, καθ’ υπέρβαση του συμφωνηθέντος εργολαβικού ανταλλάγματος,  η δαπάνη αποκατάστασης βλαβών, σύμφωνα 11311/10.5.2011 πρωτόκολλο διαπίστωσης βλαβών,  το οποίο φέρει νόμιμη και επαρκή αιτιολογία σχετικά με τη συνδρομή γεγονότων ανωτέρας βίας, που συνίστατο  σε  αναπότρεπτα φυσικά φαινόμενα (συνεχείς βροχοπτώσεις και έντονη χιονόπτωση) που  εκδηλώθηκαν  κατά τρόπο και ένταση που δεν ήταν  δυνατό να προβλεφθούν. Εξάλλου, σε κάθε περίπτωση η  έλλειψη  τεχνικών έργων  απορροής ομβρίων  υδάτων  ανάντι του εκτελούμενου έργου και στην περιοχή  άνωθεν αυτού, δεν μπορεί να αποδοθεί σε  υπαιτιότητα του αναδόχου, αφού  η απόφαση περί της αναγκαιότητας εκτέλεσής τους και η κατασκευή τους, εκφεύγει των αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεών του. Κατ’ ακολουθίαν αυτών, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη και πρέπει αυτό να θεωρηθεί.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΑΘΗΤΩΝ (...)Από το συνδυασμό των προεκτεθεισών διατάξεων συνάγεται ότι η μεταφορά των μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από και προς τα σχολεία τους οργανώνεται από το νομοθέτη με σκοπό αφενός τη διασφάλιση της δωρεάν και ασφαλούς πρόσβασής τους σ’ αυτά για την ομαλή διεξαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αφετέρου την τήρηση της αρχής της οικονομικότητας, ως ειδικότερης έκφανσης της αρχής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, μέσω της υιοθέτησης διαφόρων τρόπων μεταφοράς τους κλιμακωτά, αναλόγως της οικονομικής επιβάρυνσης των επιφορτισμένων με το σχετικό έργο φορέων, ήτοι των οικείων Περιφερειών.	Τούτο υπαγορεύεται και από την αρχή της οικονομικότητας, ως μερικότερης εκδήλωσης του δημοσίου συμφέροντος που διέπει τη δράση και λειτουργία των υπηρεσιών, πλην άλλων, και των Περιφερειών, η οποία επιβάλλει την εκπλήρωση των εκ του νόμου ανατιθέμενων αρμοδιοτήτων με την κατά το δυνατόν ελάχιστη επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους [βλ. άρθρο 33 του ν. 4270/2014 «Αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης και εποπτείας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ) - δημόσιο λογιστικό και άλλες διατάξεις», Α΄ 143]. Ειδικά δε για την σύναψη δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών μεταφοράς (περ.Γ), ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται τόσο στο χαμηλότερο δυνατό κόστος των ανατιθέμενων υπηρεσιών, όσο και στη διασφάλιση συνθηκών ασφαλούς μεταφοράς των δικαιούμενων μαθητών, λαμβάνοντας υπόψη την εξυπηρέτηση των τοπικών αναγκών και της δυνατότητας εξυπηρέτησης αυτών. Στο πλαίσιο αυτό, κατά την κατάστρωση των δρομολογίων για την εξυπηρέτηση των προς μεταφορά μαθητών η αναθέτουσα αρχή οφείλει να ενεργεί με γνώμονα τη συμπίεση του κόστους, συναφώς την εξάντληση εναλλακτικών συγχώνευσης των αναγκαίων διαδρομών, η δε προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτών ανά δρομολόγιο μεταφοράς μαθητών προσδιορίζεται αποκλειστικά επί τη βάσει των μαθηματικών τύπων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα της σχετικής Κ.Υ.Α., αναλόγως του τύπου του οχήματος που ενδείκνυται κατά περίπτωση βάσει του αριθμού των μεταφερόμενων μαθητών -λεωφορείο, μικρό λεωφορείο, όχημα δημόσιας χρήσης (ΕλΣυν Τμ. Μειζ. Συνθ. 6207/2015, VI 176/2015).