ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες στο πλαίσιο της ελεγχόμενης διαδικασίας τροποποίησης και ως εκ τούτου κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου τροποποίησής της, υπό τον όρο ότι η υπό έλεγχο τροποποίηση θα αφορά στον χρόνο από την υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης και για το μέλλον και όχι αναδρομικά από το χρονικό διάστημα από 1.4.2023 έως την υπογραφή της τροποποιητικής σύμβασης, δοθέντος ότι οι συμβάσεις που συνάπτει η δημόσια διοίκηση, η συμβατική δράση της οποίας διέπεται από την αρχή της νομιμότητας και όχι από τον κανόνα της συμβατικής ελευθερίας του άρθρου 361 Α.Κ., υπόκεινται στην απαγόρευση αναδρομικής ισχύος (βλ. Ελ.Συν Ζ΄Κλ. ad hoc 931/2022, 649, 621/2022, 666/2021). Επισημαίνεται, περαιτέρω, ότι αμέσως μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας τροποποίησης με την υπογραφή του οικείου σχεδίου, πρέπει να δημοσιευθεί, σύμφωνα με το άρθρο 65 του ν. 4412/2016, σχετική γνωστοποίηση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιέχουσα τις πληροφορίες που προβλέπονται στο Μέρος Ζ΄ του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄ του ίδιου νόμου (Ελ.Συν. Ζ΄ Κλ. ad hoc 931/2022, 74/2020 κ.ά.).

Αξιοποίηση μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης του ακινήτου:Με τα δεδομένα αυτά, δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες που να κωλύουν την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, υπό τον όρο της προηγούμενης έκδοσης του προεδρικού διατάγματος για την έγκριση του ΕΣΧΑΔΑ «Ιαματικών Πηγών Λουτρόπολης Καμένων Βούρλων», το οποίο, σύμφωνα με τους προαναφερθέντες όρους της υπό σύναψη σύμβασης (βλ. σκέψη 9), ορίζεται ως αναπόσπαστο τμήμα αυτής και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την εκτέλεση της σύμβασης και την υλοποίηση του Επενδυτικού Σχεδίου της μισθώτριας (πρβλ. ΕλΣυν Ζ΄ Κλ. 151/2023, 61/2014). 

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1196/2023 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος φακέλου στο παρόν Κλιμάκιο, καθώς, όπως και οι ίδιοι οι ως άνω συμβαλλόμενοι συνομολογούν, η φερόμενη ως “2η συμπληρωματική σύμβαση”, που ενσωματώνει την κατ’ αποκοπή “δαπάνη δυσμενών συνθηκών” των 67.949,29,  ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), συνιστά, κατ’ ουσίαν, την εξισωτική τακτοποίηση των εκατέρωθεν παροχών, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμβιβαστικής - μεταξύ των συμβαλλομένων - αντιμετώπισης της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, με την τελικώς επιτευχθείσα συμφωνία τους στο ανωτέρω ύψος του μέλλοντος να καταβληθεί διορθωτικού ποσού. Πρόκειται δηλ. για αποκαταστατικό μέτρο, κατ’ επίκληση των άρθρων 200, 288 και 388 ΑΚ, της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, συνεπεία των μεταγενέστερων εξαιρετικών γεγονότων που λήφθησαν υπόψη, τα οποία οδήγησαν σε αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών εκτέλεσής της, σε βαθμό που, αφενός έχει καταστεί ζημιογόνα για την ανάδοχο και αφετέρου υπερβαίνει τον, κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, δυνάμενο να αναληφθεί από αυτήν κίνδυνο. Ωστόσο, όπως έγινε δεκτό και ανωτέρω (βλ. σκ. 2) δεν υφίσταται πεδίο προσυμβατικού ελέγχου επί τροποποίησης, η οποία δεν στοχεύει πράγματι στην αναδιαμόρφωση επιμέρους όρων της αρχικής σύμβασης κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 156 και  337 του ν.4412/2016, αλλά με αυτή επιδιώκεται η συμβατική ικανοποίηση αξιώσεων. Κατά συνέπεια, το ως άνω σχέδιο «τροποποίησης», το οποίο δεν αφορά πράγματι σε αναδιαμόρφωση επιμέρους όρου (συμβατικού τιμήματος) της αρχικής σύμβασης, αλλά αποσκοπεί κατ’ ουσίαν σε διακανονισμό εκ μέρους των συμβαλλόμενων μερών, εκφεύγει του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου «συμπληρωματικής – τροποποιητικής» σύμβασης, κατά το μέρος εκείνο που αφορά στην καταβολή στην ανάδοχο ποσού 228.000,0 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., ως κατ’ αποκοπήν αποζημίωση, καθώς, όπως και οι ίδιοι οι ανωτέρω συμβαλλόμενοι συνομολογούν, η φερόμενη ως “2η συμπληρωματική σύμβαση”, που ενσωματώνει την ως άνω κατ’ αποκοπή “δαπάνη δυσμενών συνθηκών”, συνιστά, κατ’ ουσίαν, εξισωτική τακτοποίηση των εκατέρωθεν παροχών, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμβιβαστικής - μεταξύ των συμβαλλομένων - αντιμετώπισης της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, με την τελικώς επιτευχθείσα συμφωνία τους στο ανωτέρω ύψος του μέλλοντος να καταβληθεί διορθωτικού ποσού. Πρόκειται δηλαδή για αποκαταστατικό μέτρο, κατ’ επίκληση των άρθρων 200, 288 και 388 ΑΚ, της - κατά συνομολόγησή τους - διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, συνεπεία των μεταγενέστερων εξαιρετικών γεγονότων που λήφθησαν υπόψη, τα οποία οδήγησαν σε αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών εκτέλεσής της, σε βαθμό που αφενός έχει καταστεί ζημιογόνα για την ανάδοχο και αφετέρου υπερβαίνει τον, κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, δυνάμενο να αναληφθεί από αυτήν κίνδυνο. 

Παροχή υπηρεσίας λειτουργίας Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων:	Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, στο πλαίσιο της άσκησης της σχετικής ευχέρειας του ΦΟ.Δ.Σ.Α. Νοτίου Αιγαίου, δεν αιτιολογείται νόμιμα η προβλεπόμενη στο άρθρο 2.2.5 περ. β΄ της διακήρυξης απαίτηση, κατά το μέρος που αφορά την πρόβλεψη αριθμοδείκτη του κυκλοφορούντος ενεργητικού προς το σύνολο των υποχρεώσεων μεγαλύτερο του 2. Τούτο, διότι δεν τεκμηριώνεται, στα έγγραφα της σύμβασης και στο 2863/25.8.2023 έγγραφο του Γενικού Διευθυντή της αναθέτουσας αρχής, η ανάγκη να διαθέτει ο ανάδοχος τέτοια ρευστότητα και, συνακόλουθα, μακροχρόνια βιωσιμότητα, ώστε να δύναται να εξοφλήσει, και μάλιστα στο διπλάσιο (αριθμοδείκτης >2), το σύνολο των υποχρεώσεών του, ακόμη και των μακροπρόθεσμων (π.χ. μακροπρόθεσμου δανεισμού), με τα στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού, ήτοι με στοιχεία που είναι ρευστοποιήσιμα σε σύντομο χρονικό διάστημα (κατά κανόνα εντός των επόμενων 12 μηνών από τη λήξη της οικείας χρήσης). Αντιθέτως, στο προαναφερθέν 2863/25.8.2023 έγγραφο του Γενικού Διευθυντή του ΦΟ.Δ.Σ.Α. Νοτίου Αιγαίου αναφέρεται ότι, λόγω της απαίτησης για εμπροσθοβαρή εκτέλεση των εργασιών επαύξησης της υπολειπόμενης χωρητικότητας του ΧΥΤΑ, απαιτείται να διασφαλισθεί η ικανότητα του αναδόχου να διαθέτει «άμεση ρευστότητα» διπλάσια των «άμεσων υποχρεώσεων» του, και όχι των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεών του. Συναφώς, ως προς την πλημμέλεια της σχετικής αιτιολογίας, το Κλιμάκιο λαμβάνει υπόψη, επίσης, τη σχετικά μικρή διάρκεια της σύμβασης (τρία έτη, με προαίρεση για ένα ακόμη έτος), καθώς και το ότι στη διακήρυξη προβλέπεται και έτερο κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας (μέσος ειδικός κύκλος εργασιών στον τομέα υπηρεσιών διαχείρισης στερεών αποβλήτων για τα 3 τελευταία οικονομικά έτη ύψους τουλάχιστον 1.500.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ, βλ. άρθρο 2.2.5 περ. α΄ της διακήρυξης). Εξάλλου, ο προβαλλόμενος ισχυρισμός της αναθέτουσας αρχής ότι δεν υποβλήθηκαν αιτιάσεις ή προδικαστικές προσφυγές κατά του σχετικού όρου της διακήρυξης παρίσταται αλυσιτελής, δεδομένου του καθολικού και αυτεπάγγελτου χαρακτήρα του προσυμβατικού ελέγχου (βλ. ΕλΣυν Ολ. 1978/2021). Ενόψει αυτών, κατά την κρίση του Κλιμακίου, δεν τεκμηριώνεται επαρκώς ο λόγος για τον οποίο η αναθέτουσα αρχή εκτίμησε ότι η περιοριστική πρόβλεψη του άρθρου 2.2.5 περ. β΄ της διακήρυξης (αριθμοδείκτης κυκλοφορούντος ενεργητικού προς σύνολο υποχρεώσεων μεγαλύτερος του 2) τελεί σε αναλογία προς το αντικείμενο της σύμβασης, κατά παράβαση των διατάξεων των άρθρων 18 παρ. 1 και 75 παρ. 1 και 3 του ν. 4412/2016.  ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/124/2024

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας  κτηριακών εγκαταστάσεων περιβάλλοντος χώρου:	1. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η νέα ως άνω τροποποίηση της Δ24/20 σύμβασης, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του συμβατικού τιμήματος για την παροχή των επίμαχων υπηρεσιών καθαριότητας, κατά το μέρος που αφορά τα κονδύλια του εργατικού κόστους και των ασφαλιστικών εισφορών που συνδέονται άμεσα με αυτό, οφείλεται στην αύξηση του νόμιμου κατώτατου μισθού και του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου, όπως τα τελευταία διαμορφώθηκαν με την 31986/24.3.2023 απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (Β΄ 2003/28.3.2023). Η εν λόγω αύξηση στην τελική ποσοτική της ρύθμιση, ισχύουσα από την 1η.4.2023, ανέκυψε μετά την έκδοση της από 16.3.2022 κατακυρωτικής απόφασης και την υπογραφή της οικείας σύμβασης (28.6.2022), ενώ δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί ούτε κατά την υπογραφή της προγενέστερης τροποποιητικής σύμβασης (17.11.2022). Με τη συγκεκριμένη δε τροποποίηση δεν μεταβάλλεται η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, η δε δαπάνη αμφότερων των τροποποιήσεων δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης. Κατόπιν τούτων και ενόψει της υποχρέωσης συμμόρφωσης της αναθέτουσας αρχής με το οικείο κανονιστικό καθεστώς (βλ. άρθρο 18 παρ. 2 του ν. 4412/2016 περί τήρησης των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις διατάξεις της κοινωνικοασφαλιστικής και εργατικής νομοθεσίας κατά την εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων και άρθρο 53 παρ. 10α του ν. 4412/2016 περί υποχρεωτικής σχετικής αναπροσαρμογής της τιμής για τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών καθαριότητας), το Νοσοκομείο προέβη νομίμως στην αντίστοιχη αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος της Δ24/20 σύμβασης βάσει του άρθρου 7 παρ. 3 του ν. 4965/2022 σε συνδυασμό με το άρθρο 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 και υπό τις προϋποθέσεις αυτού. Ωστόσο, η αναπροσαρμογή τυγχάνει μη νόμιμη κατά το μέρος που αφορά στην αύξηση των λοιπών κονδυλίων που περιλαμβάνονται στο συνολικό συμβατικό τίμημα, ήτοι κόστη αναλώσιμων υλικών, ειδών ατομικής υγιεινής, εργαλείων και μηχανημάτων καθαρισμού κ.λπ., τα οποία ουδόλως συνδέονται με την αύξηση του εργατικού κόστους που επήλθε με την 31986/24.3.2023 απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, την οποία επικαλείται ο ανάδοχος, ούτε επηρεάζονται από αυτό. Σημειώνεται δε ότι από την αντιπαραβολή της από 17.11.2022 τροποποιητικής σύμβασης με την αρχική, προκύπτει ότι με την προηγηθείσα τροποποίηση τα μεγέθη που αναπροσαρμόστηκαν ήταν μόνο αυτά που σχετίζονται με την αύξηση του εργατικού κόστους. 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας από το Κλιμάκιο της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποχετευτικά Έργα Αναβάθμισης Αντλιοστασίων, Καταθλιπτικών Αγωγών, Παραλιακού Συλλεκτήριου Αγωγού και Κεντρικού Αγωγού ΕΕΛ ΑΙΝΕΙΑ». Σύμφωνα και με τα βασίμως προβαλλόμενα από τους συμβαλλόμενους, η σύμβαση αυτή ενσωματώνει την κατ’ αποκοπή «δαπάνη δυσμενών συνθηκών» των 348.801,40 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), συνιστώντας, κατ’ ουσίαν, την εξισωτική τακτοποίηση των εκατέρωθεν παροχών, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμβιβαστικής - μεταξύ των συμβαλλομένων - αντιμετώπισης της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, με την τελικώς επιτευχθείσα συμφωνία τους στο ανωτέρω ύψος του μέλλοντος να καταβληθεί διορθωτικού ποσού. Πρόκειται δηλαδή για αποκαταστατικό μέτρο, κατ’ επίκληση των άρθρων 200, 288 και 388 ΑΚ, της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, συνεπεία των μεταγενέστερων εξαιρετικών γεγονότων που λήφθησαν υπόψη, τα οποία οδήγησαν σε αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών εκτέλεσής της, σε βαθμό που, αφενός έχει καταστεί ζημιογόνα για την ανάδοχο και αφετέρου υπερβαίνει τον, κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, δυνάμενο να αναληφθεί από αυτήν κίνδυνο. Ωστόσο, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (βλ. σκ. 2), δεν υφίσταται πεδίο προσυμβατικού ελέγχου επί τροποποίησης, η οποία δεν στοχεύει πράγματι στην αναδιαμόρφωση επιμέρους όρων της αρχικής σύμβασης, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 156 και 337 του ν.4412/2016, αλλά με αυτήν επιδιώκεται η συμβατική ικανοποίηση αξιώσεων. Κατά συνέπεια, το ελεγχόμενο σχέδιο «τροποποίησης» σύμβασης, το οποίο δεν αφορά πράγματι σε αναδιαμόρφωση επιμέρους όρου (συμβατικού τιμήματος) της αρχικής σύμβασης, αλλά αποσκοπεί κατ’ ουσίαν σε διακανονισμό εκ μέρους των συμβαλλόμενων μερών, εκφεύγει του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Διαδικασία διεξαγωγής των δημοπρασιών για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης και παρόχθιας ζώνης μεγάλων λιμνών και πλεύσιμων ποταμών, η οποία προβλέπεται στις διατάξεις του άρθρου 13 του ν. 2971/2001 (Α'285), όπως ισχύει

58972 ΕΞ 2024 ΦΕΚ: 2425/Β/23.04.2024 άρθρο 16 παρ.2:2. Η υπό στοιχεία 42112 ΕΞ 2019/19-04-2019 (Β’ 1443) υπουργική απόφαση καταργείται με την επιφύλαξη της παρ. 3.

Επεμβάσεις Βελτίωσης Οδικής Ασφάλειας στο Οδικό Δίκτυο (...)Συνεπώς, πρέπει οι υπό κρίση προσφυγές ανάκλησης να γίνουν εν μέρει δεκτές, η προσβαλλόμενη Πράξη να ανακληθεί εν μέρει, να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης κατά το μέρος που αφορά στις αναφερόμενες στην προηγούμενη σκέψη υπό στοιχεία α΄, β΄, γ΄ και δ΄ εργασίες που κρίθηκαν νόμιμες, ενώ κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου αυτού κατά το μέρος που αφορά στις αναφερόμενες στην προηγούμενη σκέψη υπό στοιχεία α΄, β΄, γ΄ και δ΄ εργασίες που κρίθηκαν μη νόμιμες και κατ’ εκτίμηση των περιστάσεων να επιστραφεί στην δεύτερη προσφεύγουσα το παράβολο που κατέβαλε για την άσκηση της υπό κρίση προσφυγής (βλ. άρθρα 336 παρ. 1 και 310 παρ. 2 του ν. 4700/2020).Για τους λόγους αυτούς Δέχεται εν μέρει α) την από 14.9.2023 (ΑΒΔ 3024/15.9.2023) προσφυγή ανάκλησης του δευτεροβάθμιου οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης με την επωνυμία «Περιφέρεια Κρήτης» και β) την από 15.9.2023 (ΑΒΔ 3031/15.9.2023) προσφυγή ανάκλησης της εταιρείας με την επωνυμία «…ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» και τον διακριτικό τίτλο «…..A.». Ανακαλεί εν μέρει την 493/2023 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣ/Α΄ ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/141/2024 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος φακέλου στο παρόν Κλιμάκιο, καθώς, όπως και οι ίδιοι οι ανωτέρω συμβαλλόμενοι συνομολογούν, η φερόμενη ως “2η συμπληρωματική σύμβαση”, που ενσωματώνει την κατ’ αποκοπή “δαπάνη δυσμενών συνθηκών” των 305.304,58 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), συνιστά, κατ’ ουσίαν, την εξισωτική τακτοποίηση των εκατέρωθεν παροχών, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμβιβαστικής -μεταξύ των συμβαλλομένων - αντιμετώπισης της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, με την τελικώς επιτευχθείσα συμφωνία τους στο ανωτέρω ύψος του μέλλοντος να καταβληθεί διορθωτικού ποσού. Πρόκειται δηλαδή για αποκαταστατικό μέτρο, κατ’ επίκληση των άρθρων 200, 288 και 388 ΑΚ, της - κατά συνομολόγησή τους - διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, συνεπεία των μεταγενέστερων εξαιρετικών γεγονότων που λήφθησαν υπόψη, τα οποία οδήγησαν σε αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών εκτέλεσής της, σε βαθμό που, αφενός έχει καταστεί ζημιογόνα για την ανάδοχο και αφετέρου υπερβαίνει τον, κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, δυνάμενο να αναληφθεί από αυτήν κίνδυνο.