Ανάδειξη αναδόχου σε δημόσιο έργο:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν συντρέχουν σωρευτικώς οι προϋποθέσεις της διάταξης του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 για την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης.Τούτο διότι η αναθέτουσα αρχή δεν δύναται, επικαλούμενη ως απρόβλεπτο γεγονός την  ακραία κακοκαιρία και την καταστροφική πλημμύρα της 15/11/2017,  να καταφεύγει στην εξαιρετική και παρεκκλίνουσα από τις αρχές της διαφάνειας διαδικασία του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ για να υλοποιεί έργα που ήδη είχαν δρομολογηθεί προτού καν συμβεί το γεγονός αυτό. Όσον αφορά το Τμήμα Α του έργου, σημειώνεται ότι οι μελέτες του έργου (18070/01-02-2017 Απόφαση του Τμήματος Οδοποιίας και Μηχανημάτων Έργων της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων με την οποία εγκρίθηκε η οριστική μελέτη οδοποιίας καθώς και η αντίστοιχη μελέτη αποστράγγισης Χ.Θ. 0+000 – 9+854,05 και η 180870/01-02-2017 Απόφαση ΔΤΕΠΑ με την οποία εγκρίνεται η επικαιροποίηση της μελέτης του έργου «Βελτίωση χάραξης και διαπλάτυνση της Π.Ε.Ο. ... στο τμήμα ... Από Χ.Θ. 0+000 έως Χ.Θ. 17+727,09) είχαν εκπονηθεί σε προηγούμενο χρόνο. Επομένως, η  χάραξη και διαπλάτυνση της Π.Ε.Ο. ... στο τμήμα ... είναι ένα έργο που σχεδιαζόταν σε προηγούμενο χρόνο του ως άνω απρόβλεπτου γεγονότος και δεν αποτελεί έργο απότοκο της  ακραίας κακοκαιρίας  της 15/11/2017, όπως ενδεχομένως θα χαρακτηρίζονταν τα αντιπλημμυρικά έργα στην πληγείσα από πλημμύρες περιοχή, όπως τα έργα διευθέτησης υδατορευμάτων, ευθυγράμμισης της ροής στα υδατορεύματα, κατασκευής αντιπλημμυρικών κατασκευών στα πεδινά κάθε λεκάνης απορροής κ.τ.λ.Επομένως, στην υπό κρίση περίπτωση, η βελτίωση της χάραξης και η διαπλάτυνση της Π.Ε.Ο. ... δεν αποκαθιστά τις καταστροφές που προκάλεσε η κακοκαιρία της 15.11.2017, αλλά αποτελεί ένα έργο οδοποιίας, το οποίο είχε προγραμματιστεί να δημοπρατηθεί, πριν από αυτήν.(...)Ανεξαρτήτως των ανωτέρω, δεν αποδεικνύεται η επικαλούμενη από τον αναθέτουσα αρχή αδυναμία τήρησης των διαδικασιών του ανοικτού διαγωνισμού για την ανάθεση του ελεγχόμενου έργου.(...)Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης του έργου «Βελτίωση χάραξης και διαπλάτυνση της Π.Ε.Ο. ... στο τμήμα ... (Από Χ.Θ. 0+000 έως Χ.Θ. 5+085,61) & Αποκατάσταση των φθορών της υφιστάμενης Π.Ε.Ο. στο τμήμα από ... έως .... (Από Χ.Θ. 5+500 έως Χ.Θ. 9+000)».

Ανακλήθηκε με την ΕλΣυνΤμ.6/1326/2018

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(....)να ελέγξει τη νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, με τίτλο «Έργα αντιμετώπισης των κατολισθητικών φαινομένων επί του Β.Ο.Α.Κ. στην ευρύτερη περιοχή Σισών – Φόδελε (χ.θ. 93+000 – χ.θ. 111+000)», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 3.588.709,68 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (4.450.000,00 ευρώ, με Φ.Π.Α.), και συμβατικής δαπάνης 3.194.501,62 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (3.961.182,01 ευρώ, με Φ.Π.Α.).(....)Τέλος, η επιλογή της εν λόγω διαδικασίας ανάθεσης, ήτοι της διαδικασίας με διαπραγμάτευση, έναντι της διενέργειας ανοικτής διαγωνιστικής διαδικασίας, παρίσταται δικαιολογημένη και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι η διαδικασία αυτή επέτρεψε την υποβολή και αξιολόγηση των προσφορών και των απαιτούμενων δικαιολογητικών των περισσότερων, άλλωστε, του ενός συμμετεχόντων φορέων (γεγονός που επέτρεψε την ανάπτυξη, έστω και περιορισμένου, ανταγωνισμού) και την ανάθεση του ελεγχόμενου έργου σε μικρότερο χρονικό διάστημα από αυτό που θα απαιτείτο σε περίπτωση διενέργειας ανοικτού διαγωνισμού, σύμφωνα και με τα διδάγματα της κοινής πείρας. Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Κρήτης και της εργοληπτικής επιχείρησης «… ΑΤΕ», για την εκτέλεση του έργου «Έργα αντιμετώπισης των κατολισθητικών φαινομένων επί του Β.Ο.Α.Κ. στην ευρύτερη περιοχή Σισών – Φόδελε (χ.θ. 93+000 – χ.θ. 111+000)».

Μελέτη οδοποιίας...Με τα δεδομένα αυτά και ενόψει της επιτακτικής και αδήριτης ανάγκης παροχής των εν λόγω υπηρεσιών, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες και δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος με το οικ. 81272/26.4.2018 (αριθ. πρωτ. Ε.Σ. 30099/27.4.2018) έγγραφο του Αναπληρωτή Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Τεχνικών έργων της Περιφέρειας ..., σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας ... και της σύμπραξης μελετητικών γραφείων «…..», αντίγραφο του οποίου τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή στη Γραμματεία του Κλιμακίου.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου....Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής:α) Μη νομίμως εκδόθηκε η αρ.ΑΔΕ 4940/12.10.2016 απόφαση, με την οποία παρατάθηκε η προθεσμία περατώσεως του έργου μέχρι τις 26.4.2017, αφού η απόφαση αυτή εκδόθηκε μετά την εκπνοή της συμβατικής προθεσμίας, η οποία, κατόπιν νομίμου παρατάσεως αυτής, έληξε στις 18.7.2016. Σύμφωνα, δε, με όσα έγιναν δεκτά στην σκέψη ΙV, δεν είναι νόμιμη η παράταση που χορηγείται μετά τη λήξη της συμβατικής προθεσμίας, καθόσον συνιστά χορήγηση νέας προθεσμίας, η οποία δεν προβλέπεται και δεν ρυθμίζεται από τις διατάξεις του Κ.Δ.Ε. (πρβλ. Αποφ. Τμ. Μείζονος – Επταμελούς Σύνθεσης 3208, 3053/2011, VI Τμ. 4606/2014, 2496, 1507/2012).(...)Kατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής συμβάσεως του έργου «Κάθετος Άξονας ... – Ν. ... – ...: Βελτίωση – Διαπλάτυνση τμήματος Ν. .... από χ.θ. 0+000 έως χ.θ. 4+200 (58.4.1.)» δεν είναι νόμιμη και για τον λόγο αυτό κωλύεται η υπογραφή της.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.(απευθείας ανάθεση) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας,  το Τμήμα κρίνει ότι πληρούνται σωρευτικώς οι προϋποθέσεις του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, καθόσον η αναθέτουσα αρχή ανέθεσε με την επίμαχη διαδικασία την εκτέλεση των εργασιών που είναι απολύτως αναγκαίες για την εξυπηρέτηση των άμεσων αναγκών της, λόγω της επικείμενης εξάντλησης της υφιστάμενης χωρητικότητας των διαθέσιμων κυττάρων υποδοχής απορριμμάτων, που προέκυψε εξαιτίας των χρονοβόρων διαδικασιών για την υποχρεωτική αναθεώρηση του Ε.Σ.Δ.Α. και του ΠΕ.Σ.Δ.Α. ..., σύμφωνα με τις προβλέψεις της νέας κοινοτικής νομοθεσίας που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με το ν. 4042/2012, καθώς και για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Τούτο δε, διότι το έργο δεν δύναται τεχνικά να κατασκευασθεί τμηματικά, όπως εσφαλμένως υπέλαβε το Κλιμάκιο, καθόσον οι προβλεπόμενες στη μελέτη εργασίες βαθιάς εκσκαφής, που συνοδεύονται από ευρείας κλίμακας ελεγχόμενες εκρήξεις για τη διαμόρφωση της λεκάνης του ΧΥΤΑ σε βαθύτερο σημείο, πρέπει να πραγματοποιηθούν στο σύνολό τους στην παρούσα φάση για λόγους ασφαλείας, λόγω της μεταγενέστερης άμεσης γειτνίασης με το χώρο εναπόθεσης απορριμμάτων, ενώ η τμηματική χρήση του έργου (υποδιαίρεση σε υποκύτταρα) αφορά αποκλειστικά το στάδιο λειτουργίας του, με σκοπό αφενός τη μείωση της παραγωγής στραγγισμάτων μέσω του περιορισμού της ενεργού επιφανείας και αφετέρου την εξυπηρέτηση της αδήριτης ανάγκης εναπόθεσης απορριμμάτων στο μοναδικό αδειοδοτημένο χώρο του ΧΥΤΑ ... λόγω της δεδομένης εξάντλησης της χωρητικότητάς του μέχρι την εκτέλεση των έργων του νέου ΠΕ.Σ.Δ.Α…. Τέλος, το Τμήμα κρίνει ότι η διαδικασία που τηρήθηκε, με την πρόσκληση τριών υποψηφίων για την υποβολή προσφοράς εντός 10 ημερών και τον έλεγχο των δικαιολογητικών συμμετοχής και κατακύρωσης και η οποία διήρκεσε συνολικά 20 ημέρες, είναι, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, σύντομη, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι με τους όρους της ως άνω πρόσκλησης διασφαλίσθηκε από την αναθέτουσα αρχή εντός μίας εκ των πραγμάτων περιορισμένης αγοράς η ανάπτυξη ανταγωνισμού και διαφάνειας. Ανακαλεί την 420/2017 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Εκτέλεση έργου...Υπό τις περιστάσεις αυτές, και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν ανωτέρω στη σκέψη 9, το Δικαστήριο, εκτιμώντας το σύνολο των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών της ελεγχόμενης ανάθεσης, άγεται στην κρίση ότι το κύριο αντικείμενο αυτής είναι η υλοποίηση έργου οδοποιίας, κατά την έννοια της προπαρατεθείσης παρ. 1 περιπ. 6) και 7) του άρθρου 2 του ν. 4412/2016,και συγκεκριμένα η πλήρης αποκατάσταση των οριζοντιογραφικών χαρακτηριστικών, του οδοστρώματος και των συνοδών τεχνικών έργων των κατεστραμμένων από την προμνησθείσα θεομηνία αγροτικών δρόμων της Τ.Κ. .... του Δ.Λ.. Οι ανατιθέμενες εργασίες υπάγονται στην έννοια του δημοσίου έργου αφενός ενόψει του ότι συντελούν στην άρτια και λειτουργική ολοκλήρωση της αποκατάστασης του αγροτικού οδικού δικτύου και, αφετέρου, διότι ορίζεται ότι θα εκτελεστούν κατ΄εφαρμογή της 13/2021 μελέτης της Διεύθυνσης Υποδομών και Τεχνικών Έργων του Δ.Λ, στην οποία προβλέπεται, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στη σκέψη 11, α) η υποχρέωση καθορισμού Μηχανικού Π.Ε ή ΤΕ ως υπευθύνου της Διεύθυνσης του έργου από πλευράς του αναδόχου, β) η υποχρέωση τήρησης από τον ανάδοχο των προβλεπόμενων στην μελέτη μεθόδων κατασκευής, γ) η υποχρέωση τήρησης από τον ανάδοχο των οριζόμενων στη μελέτη τεχνικών προδιαγραφών, οι οποίες εναρμονίζονται με τις προμνησθείσες ΕΤΕΠ και δ) η υποχρέωση χρήσης των προβλεπόμενων στη μελέτη προδιαγραφών ΕΛ.Ο.Τ. και I.S.O. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο προέχων χαρακτήρας της σύμβασης δεν είναι μεικτός, συγκείμενος από προμήθειες και εργασίες παρεχόμενες χωρίς ειδικές γνώσεις και μεθόδους, όπως αβασίμως αιτιάται η προσβαλλομένη, αλλά συνιστά ολοκληρωμένο έργο οδοποιίας που αποσκοπεί στην έντεχνη αποκατάσταση της λειτουργικότητας αγροτικών οδών στην οποία απέβλεψε προσφεύγων Δ.Λ. με την συγκεκριμένη ανάθεση. Συνεπώς, νομίμως η σχετική διαπραγμάτευση διενεργήθηκε για την ανάθεση δημοσίου έργου, και νομίμως προβλέφθηκαν τόσο στον προϋπολογισμό του έργου όσο και στο σχέδιο σύμβασης κονδύλια γενικών εξόδων, εργολαβικού οφέλους, απροβλέπτων και αναθεώρησης τιμών.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου "1ης συμπληρωματικής" σύμβασης για την παροχή της υπηρεσίας «Αποκατάσταση ζημιών τμήματος του Δημοτικού Οδικού Δικτύου του Δ. … Π.Ε. Χανιών από φυσικές καταστροφές 2019, υποέργο 1: Σύνταξη μελετών και τευχών δημοπράτησης για την υλοποίηση των έργων αποκατάστασης της οδοποιίας στην Δ.Ε. …», συμβατικής αξίας 407.038,16 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α.(....)Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση δεν συνιστά τροποποίηση της 14548/29.10.2020 (αρχικής) σύμβασης παροχής των επίμαχων υπηρεσιών σύνταξης μελετών, αλλά αφορά, κατ` ορθό νομικό της χαρακτηρισμό, σε νέα αυτοτελή απευθείας ανάθεση με αντικείμενο την παροχή όμοιων κατ΄είδος υπηρεσιών με αυτών της αρχικής σύμβασης βάσει των πραγματικών δεδομένων που επικαλείται ο Δήμος (περαιτέρω κατολισθήσεις, νέα ισχυρά καιρικά φαινόμενα), μετά τη λήξη της διάρκειας της αρχικής σύμβασης και την εξάντληση του οικονομικού της αντικειμένου, οπότε πλέον δεν καταλείπεται κανένα περιθώριο τροποποίησης ή συμπλήρωσής της.Τούτο δε, ανεξαρτήτως της νομιμότητας ή μη της ‘παράτασης’ της αρχικής σύμβασης η οποία αποφασίσθηκε περίπου έξι μήνες μετά τη λήξη -στις 29.10.2021-της διάρκειας ισχύος της αρχικής σύμβασης.Απαραδέκτως εισάγεται για έλεγχο ενώπιον του Κλιμακίου το σχέδιο της "1ης συμπληρωματικής" σύμβασης για την παροχή της υπηρεσίας «Αποκατάσταση ζημιών τμήματος του Δημοτικού Οδικού Δικτύου του Δ. … Π.Ε. Χανιών από φυσικές καταστροφές 2019, υποέργο 1: Σύνταξη μελετών και τευχών δημοπράτησης για την υλοποίηση των έργων αποκατάστασης της οδοποιίας στην Δ.Ε. …», συμβατικής αξίας 407.038,16 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α.Παραπέμπει το φάκελο της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και το σχέδιο  σύμβασης στον Επίτροπο της Υπηρεσίας Επιτρόπου Περιφερειακής Ενότητας Χανίων.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/9/2023

Αποκατάσταση ζημιών και εργασίες συντήρησης στον Χ.Υ.Τ.Α.(...). Από τα ανωτέρω, όπως βασίμως προβάλλει ο προσφεύγων, δεν προκύπτει ότι το χρονικό διάστημα που διέδραμε μέχρι να ωριμάσουν οι ενέργειες που έπρεπε να ακολουθηθούν, να εξευρεθούν οι πόροι, να συνταχθεί η μελέτη και να ολοκληρωθεί η διαδικασία της ανάδειξης αναδόχου οφείλονται σε υπαιτιότητα του Δήμου και ολιγωρία του μηχανισμού του, ώστε η επικαλούμενη κατεπείγουσα ανάγκη να μην συμβιβάζεται με την τήρηση των συντετμημένων προθεσμιών υποβολής προσφορών που προβλέπονται για τις (ανοικτές ή κλειστές) διαγωνιστικές διαδικασίες. Συνεπώς, δεν συντρέχει ο σχετικός διακωλυτικός λόγος που διατυπώθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει η υπό κρίση προσφυγή να γίνει δεκτή, να ανακληθεί η 2/2023 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ... και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της επίδικης σύμβασης.

Προμήθεια έτοιμου σκυροδέματος..:Υπό αυτές τις περιστάσεις, η άμεση αποκατάσταση των προκληθεισών από τα ανωτέρω ακραία πλημμυρικά φαινόμενα ζημιών, (ρηγματώσεων, καθιζήσεων, διαβρώσεων, επιχωματώσεων κ.λ.π.) στις οδικές υποδομές του Δήμου ... ώστε αυτές να καταστούν ασφαλείς και πλήρως λειτουργικές σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, μεσούντος του χειμώνα 2018 – 2019, πληροί την προϋπόθεση της επιτακτικά επείγουσας ανάγκης, η ικανοποίηση της οποίας δεν επιτρέπει την τήρηση των χρονικών προθεσμιών που απαιτούν οι κανόνες περί διεξαγωγής ανοικτού διαγωνισμού και, συνεπώς, δικαιολογεί την ανάθεση του έργου με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση διακήρυξης. Ο δε χρόνος από την επέλευση των έκτακτων καιρικών φαινομένων (Νοέμβριος 2018 έως αρχές Ιανουαρίου 2019) μέχρι τη λήψη της απόφασης για την προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης της προμήθειας στις 17.1.2017, κρίνεται εγγύς και εύλογος, λαμβανομένων υπόψη των απαραίτητων ενεργειών που έπρεπε να προηγηθούν της απόφασης αυτής, όπως αυτοψίες, σύνταξη μελέτης, ανάληψη δαπάνης και διάθεση πίστωσης. Περαιτέρω, δοθέντος αφενός του ενδεικτικού ορισμού της ποσότητας έτοιμου σκυροδέματος (612 m3) στη 113/2019 μελέτη του Δήμου λόγω της αδυναμίας ακριβούς υπολογισμού αυτής και της ανώτατης προϋπολογισθείσας τιμής μονάδας αυτού (105 ευρώ) και, αφετέρου, του γεγονότος ότι η ανάδοχος προσέφερε μεγαλύτερη ποσότητα (860 m3) του υπό προμήθεια υλικού με μικρότερη τιμή μονάδας (74,721ευρώ), η συμφωνία με την ανάδοχο ανταποκρίνεται στα κριτήρια της διαπραγμάτευσης ανεξαρτήτως αν η προσφορά αυτής ήταν εν τέλει ίση με την προϋπολογισθείσα δαπάνη (79.682,40). Η δε αποδοχή της επί πλέον προσφερθείσας ποσότητας έγινε επί τη βάσει ουσιαστικών εκτιμήσεων του αναθέτοντος Δήμου ως προς τις ανάγκες αυτού, οι οποίες δεν υπερβαίνουν τα άκρα νόμιμα όρια εντός των οποίων πρέπει να ασκείται η διακριτική του ευχέρεια.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη, και το ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος τις πιστώσεις του προϋπολογισμού του οποίου βαρύνει.

ΜΕΛΕΤΕΣ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου σύμβασης και της προηγηθείσας διαδικασίας διαπραγμάτευσης για την ανάδειξη αναδόχου για τη «Σύνταξη μελετών και τευχών δημοπράτησης για την υλοποίηση των έργων αποκατάστασης της οδοποιίας στη Δ.Ε. ...»(....)Εξάλλου, ο χρόνος που μεσολάβησε από τα τελευταία έντονα καιρικά φαινόμενα της περιόδου 5-7.1.2020, τα οποία και διαμόρφωσαν σωρευτικά προς τα προγενέστερα φαινόμενα τις ανάγκες αποκατάστασης και αντιπλημμυρικής προστασίας της περιοχής, μέχρι και την εντέλει δημοπράτηση της ελεγχόμενης σύμβασης τον Μάιο του 2020, κρίνεται, εν προκειμένω, ενόψει της φύσης της σύμβασης αλλά και των αναγκαίων για την προετοιμασία του φακέλου της σύμβασης, πριν τη δημοπράτησή της, ενεργειών της αναθέτουσας, ότι δεν οφείλεται σε ολιγωρία της τελευταίας, αλλά ότι ήταν εύλογος και αναγκαίος.Δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος ... σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Δήμου … και της ένωσης οικονομικών φορέων «… Α.Ε. – …».