1) Οι διατάξεις του άρθρου 2, παράγραφοι 1, στοιχεία αα και ββ, σε συνδυασμό με την παράγραφο 6, δεύτερο εδάφιο, της οδηγίας 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1989, για τον συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων περί της εφαρμογής των διαδικασιών προσφυγής στον τομέα της σύναψης συμβάσεων κρατικών προμηθειών και δημοσίων έργων, έχουν την έννοια ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται, όσον αφορά την απόφαση της αναθέτουσας αρχής που προηγείται της συνάψεως της συμβάσεως, με την οποία η αρχή αυτή επιλέγει τον προσφέροντα που συμμετέσχε στη διαδικασία συνάψεως της συμβάσεως με τον οποίο θα συνάψει τη σύμβαση, να προβλέψουν σε όλες τις περιπτώσεις διαδικασία προσφυγής παρέχουσα στον προσφεύγοντα τη δυνατότητα να προκαλέσει την ακύρωση της αποφάσεως, εφόσον συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις, ανεξαρτήτως της δυνατότητας να λάβει αποζημίωση μετά τη σύναψη της συμβάσεως. 2) Το άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχεία αα και ββ, της οδηγίας 89/665 δεν μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι, παρά την έλλειψη αποφάσεως περί αναθέσεως η οποία θα μπορούσε να προσβληθεί με προσφυγή ακυρώσεως, οι υπεύθυνες για τις διαδικασίες προσφυγής αρχές των κρατών μελών στον τομέα των διαδικασιών συνάψεως συμβάσεων του Δημοσίου μπορούν να επιληφθούν προσφυγών υπό τις προϋποθέσεις που θέτει η διάταξη αυτή.

Kαταβολή ποσού 22.040,00 ευρώ στη φερόμενη ως δικαιούχο ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «......», σε εξόφληση μέρους της 1ης παράτασης της σύμβαση παροχής υπηρεσιών που είχε συναφθεί μεταξύ αυτής και του ως άνω Δήμου(...)Σύμφωνα με το άρ. 25 παρ. 4 εδ. β΄ του π.δ.60/2007 (ΦΕΚ Α΄64) οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις παροχής υπηρεσιών προσφεύγοντας σε διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, μεταξύ άλλων, όταν οι συμβάσεις αυτές έχουν ως αντικείμενο νέες υπηρεσίες που συνιστούν επανάληψη παρόμοιων που ανατέθηκαν στον αρχικό ανάδοχο από την ίδια αναθέτουσα αρχή, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές είναι σύμφωνες με μία βασική μελέτη που αποτέλεσε αντικείμενο αρχικής σύμβασης συναφθείσας κατόπιν ανοικτής ή κλειστής διαδικασίας. Η δυνατότητα αυτή πρέπει να επισημαίνεται ήδη κατά την αρχική προκήρυξη, ενώ επιτρέπεται μόνο για μία τριετία μετά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης, το δε συνολικό ποσό για τις αρχικές και τις νέες υπηρεσίες λαμβάνεται υπόψη για την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου κατά τον αρχικό διαγωνισμό. Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι στην προκειμένη περίπτωση πρέπει σωρευτικά να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: α) οι αρχικές και οι νέες υπηρεσίες να είναι τεχνικά όμοιες και σύμφωνες με μία βασική μελέτη, ήτοι να εξυπηρετούν ένα ευρύτερο λειτουργικό και τεχνικό σχεδιασμό, ο οποίος έχει προηγηθεί και κατά τον οποίο έχουν προσδιοριστεί, τόσο οι βέλτιστες τεχνικά λύσεις, όσο και το είδος και τα κύρια τεχνικά χαρακτηριστικά των εντασσόμενων σε αυτόν υπηρεσιών, β) η δυνατότητα προσφυγής στη διαδικασία αυτή να προβλέπεται ήδη στην αρχική προκήρυξη, προϋπόθεση η οποία υπό το φως των αρχών του ελεύθερου ανταγωνισμού, της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, επιβάλλει τον ακριβή καθορισμό ήδη στην αρχική προκήρυξη όχι μόνο των αρχικών αλλά και των νέων παρόμοιων δυνάμενων να ανατεθούν υπηρεσιών (τεχνική περιγραφή, προϋπολογισμός), καθόσον η εν λόγω πρόβλεψη αποτυπώνει το διαπλαστικό δικαίωμα προαίρεσης της αναθέτουσας αρχής να συνάψει με μονομερή δήλωση προς την ήδη ανάδοχο νέα σύμβαση, η δε παράθεση στην αρχική διακήρυξη των καθοριστικών μεγεθών των νέων παρόμοιων νέων υπηρεσιών που δύνανται να  επαναληφθούν, επιτρέπει στους συμμετέχοντες εργολήπτες να διαμορφώσουν τις οικονομοτεχνικές τους προσφορές συνεκτιμώντας και το ενδεχόμενο ενεργοποίησης της ως άνω δυνατότητας, γ) η προσφυγή στην ανωτέρω διαδικασία επιτρέπεται μόνο για μία τριετία μετά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης (βλ. απόφ. VI Τμ. 3365/2011, 287, 1980/2012).

Παροχή υπηρεσιών λειτουργίας παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες νομικές σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι η επίμαχη σύμβαση δεν συνιστά γνήσια προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 38520/2010. Τούτο δε, διότι: α) αυτή συνάπτεται μεταξύ δύο μερών, τα οποία δεν εκκινούν από κοινή αφετηρία για την επίτευξη ενός δημόσιου σκοπού που εκ του νόμου τους έχει ανατεθεί, αλλά επιδιώκουν ο μεν Δήμος την επίτευξη της εύρυθμης λειτουργίας των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών προς εκπλήρωση της αποστολής που έχει αναλάβει δυνάμει του άρθρου 75 του ΚΔΚ, η δε αντισυμβαλλόμενη ιδιωτικού δικαίου ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. το αντάλλαγμα για την παροχή της υπηρεσίας λειτουργίας αυτών. β) για την επίτευξη του σκοπού της επίμαχης σύμβασης προβλέπεται μονομερής περιουσιακή μετακίνηση από το Δήμο στην επιχείρηση με τη μορφή του ανταλλάγματος έναντι των παρεχόμενων μέσω της σύμβασης υπηρεσιών, γ) ο επιδιωκόμενος από τα αντισυμβαλλόμενα μέρη σκοπός επιτυγχάνεται αποκλειστικά μέσω της σύμβασης αυτής χωρίς να απαιτείται η περαιτέρω σύναψη εκτελεστικών συμβάσεων, γεγονός που υποδηλώνει τη βούληση του Δήμου να συνάψει αμφοτεροβαρή εξ επαχθούς αιτίας σύμβαση για το λόγο δε αυτό, άλλωστε., όπως και ο Δήμος συνομολογεί, ζήτησε προσφορές και από άλλες δύο ΚΟΙΝ.ΕΠ..Σημειώνεται δε ότι το συμπέρασμα ότι η επίμαχη σύμβαση δεν έχει το χαρακτήρα προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, με συνέπεια να κωλύεται η υπογραφή της δεν συνεπάγεται τον αποκλεισμό της νομοθετικά προβλεπόμενης δυνατότητας σύναψης οποιασδήποτε προγραμματικής σύμβασης μεταξύ ενός δήμου και μίας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ., όπως αβασίμως προβάλλεται με την κρινόμενη αίτηση, εφόσον πρόκειται για γνήσια προγραμματική σύμβαση και κατά τα λοιπά πληρούνται οι προϋποθέσεις του ανωτέρω άρθρου.Συνακόλουθα, το Τμήμα κρίνει ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η επίμαχη σύμβαση συνάπτεται μεταξύ μίας αναθέτουσας αρχής, κατά την έννοια του δικαίου της Ένωσης και ενός ιδιώτη και έχει ως αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών λειτουργίας των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών.(...)Με τα δεδομένα αυτά το Τμήμα κρίνει ότι η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας (..) Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει τα ακόλουθα:..Α. Η αξία των υπηρεσιών καθαριότητας που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών του Νοσοκομείου, αναγόμενη σε ετήσια βάση, υπερβαίνει το κατά τον κρίσιμο χρόνο ισχύον όριο των 209.000 ευρώ για την υπαγωγή στο πεδίο εφαρμογής του π.δ. 60/2007..Συνακόλουθα, μη νομίμως ανατέθηκαν οι επίμαχες υπηρεσίες καθαριότητας με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης στη φερόμενη ως δικαιούχο εταιρεία, δεδομένου ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις επιτρεπτής προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία, που τίθενται από τις διατάξεις του άρθρου 25 του π.δ. 60/2007. Και τούτο διότι δεν προκύπτει η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, συναρτώμενων με έκτακτα γεγονότα μη οφειλόμενα σε υπαιτιότητα των αρμοδίων οργάνων, τα οποία κατέστησαν αδύνατη τη διενέργεια και την ολοκλήρωση διαγωνιστικής διαδικασίας για την κάλυψη των πάγιων και διαρκών αναγκών του Νοσοκομείου σε υπηρεσίες καθαριότητας. Τέλος, αλυσιτελώς επικαλείται το Νοσοκομείο ότι «με τις διατάξεις του άρθρου 63 του ν. 4430/2016 προβλέφθηκε η δυνατότητα κατάρτισης ατομικών συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου, η οποία αποτελεί επιτακτική πολιτική του Υπουργείου Υγείας για θέματα καθαριότητας», διότι η δυνατότητα αυτή δεν αναιρεί την κατά το κρίσιμο διάστημα υποχρέωση του Νοσοκομείου για την τήρηση της κείμενης νομοθεσίας σε σχέση με την ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών. ,..Β. Περαιτέρω, δεδομένου ότι το Νοσοκομείο προέβη συστηματικά σε δίμηνες απευθείας αναθέσεις για την κάλυψη των αναγκών του σε υπηρεσίες καθαριότητας, καθ’ όλο το χρονικό διάστημα από 12.2.2016 έως (τουλάχιστον) 29.12.2016, μετά από  κατάτμηση της σχετικής δαπάνης, που υπερέβαινε, κατά τα προαναφερόμενα, το χρηματικό όριο των 209.000 ευρώ, άνω του οποίου έχει πεδίο εφαρμογής το π.δ. 60/2007, η επίμαχη σύμβαση συνήφθη κατά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας, καθόσον δεν προηγήθηκε η απαιτούμενη από τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 2, περίπτωση γ΄ υποπερίπτωση δδ΄ του ν. 4013/2011 σύμφωνη γνώμη της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων.Δ. Τέλος, το Νοσοκομείο επικαλείται όλως αορίστως για τη νομιμοποίηση της ελεγχόμενης δαπάνης το άρθρο έκτο του ν. 4432/2016 (ΦΕΚ Α΄ 212). Και τούτο, διότι η διάταξη αυτή παραπέμπει σε σωρεία νομιμοποιητικών διατάξεων, ενώ το Νοσοκομείο ούτε επικαλείται κάποια συγκεκριμένη διάταξη από αυτές ούτε πολλώ μάλλον προβάλλει με συγκεκριμένους ισχυρισμούς, βάσει αποδεικτικών στοιχείων, ότι συντρέχουν οι ουσιαστικές προϋποθέσεις που τάσσει έκαστη από αυτές τις νομιμοποιητικές διατάξεις προκειμένου να τύχει εφαρμογής. Ενδεικτικώς επισημαίνεται ότι δεν προκύπτει πως η επίμαχη ανάθεση έχει διενεργηθεί με τιμή που δεν υπερβαίνει την οριζόμενη στο τηρούμενο από την Επιτροπή Προμηθειών Υγείας Παρατηρητήριο Τιμών τιμή για την παροχή των σχετικών υπηρεσιών.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω η ελεγχόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Καταβολή ποσού στη φερόμενη ως δικαιούχο εταιρεία «... », ως αμοιβή της για την παροχή υπηρεσιών καθαριότητας των χώρων του Νοσοκομείου.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο, μη νομίμως ανατέθηκαν οι ανωτέρω υπηρεσίες καθαριότητας με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης στη φερόμενη ως δικαιούχο εταιρεία, δεδομένου ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις επιτρεπτής προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία, που τίθενται από τις διατάξεις του άρθρου 25 του π.δ. 60/2007, στο πεδίο εφαρμογής των οποίων εμπίπτει η επίμαχη σύμβαση ενόψει της αξίας της, αλλά και της αναγόμενης σε ετήσια βάση αξίας των υπηρεσιών καθαριότητας των χώρων του Νοσοκομείου, η οποία υπερβαίνει το όριο των 209.000,00 ευρώ, λαμβάνοντας υπόψη τον πάγιο και διαρκή χαρακτήρα αυτών. 

Από την ανωτέρω διάταξη (2004/18-άρθρο 31 )συνάγεται ότι για τη σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών θα πρέπει, καταρχήν, να διενεργείται ανοικτός ή κλειστός διαγωνισμός, ενώ η αναθέτουσα αρχή μπορεί να συνάψει σύμβαση παροχής υπηρεσιών με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, χωρίς την προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, εξαιρετικά, στις περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις του ως άνω άρθρου 31, οι οποίες, καθώς εισάγουν παρέκκλιση από τον κανόνα, είναι στενά ερμηνευτέες. Ειδικότερα, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφύγουν στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, όταν, πλην άλλων, αδυνατούν να τηρήσουν τις προθεσμίες των διαδικασιών με δημοσίευση προκήρυξης, μόνο όμως στην περίπτωση που συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις : α) όταν οι εν λόγω υπηρεσίες πρέπει να παρασχεθούν κατεπειγόντως και β) όταν η ως άνω κατεπείγουσα ανάγκη για την παροχή των υπηρεσιών οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι σε έκτακτα πραγματικά γεγονότα, τα οποία αφ’ ενός μεν δεν αποδίδονται σε παραλείψεις ή έλλειψη προγραμματισμού και επιμέλειας της αναθέτουσας αρχής αφ’ ετέρου δεν ήταν δυνατόν, κατά τα διδάγματα της ανθρώπινης πείρας και λογικής, να προβλεφθούν. Ως εκ της φύσεως μάλιστα της σχετικής απόφασης για την προσφυγή στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης, επιβάλλεται να προκύπτουν με σαφήνεια και πληρότητα από τα στοιχεία του φακέλου οι ειδικότεροι εκείνοι λόγοι που την αιτιολογούν. Αν δεν συντρέχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις, η διαδικασία ανάθεσης και η συναπτόμενη κατά τη διαδικασία αυτή σύμβαση παροχής υπηρεσιών δεν είναι νόμιμη (πρβλ. Πράξεις 4/2006 και 114/2005 IV Τμήματος, 58/2004 VI Τμήματος Ελ. Συν.).

Η αναθέτουσα αρχή έχει μεν ευχέρεια, κατ’ απόκλιση από το γενικό κανόνα διενέργειας ανοικτού ή κλειστού διαγωνισμού, να συνάπτει δημόσια σύμβαση με προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση της σχετικής προκήρυξης, μόνον όμως εφόσον συντρέχουν οι προς τούτο νόμιμες προϋποθέσεις, ήτοι κατεπείγουσα ανάγκη οφειλόμενη σε γεγονότα απρόβλεπτα και δη μη απορρέοντα από δική της ευθύνη. Η σχετική απόφαση της αναθέτουσας αρχής πρέπει να φέρει πλήρη και ειδική αιτιολογία, αναφερόμενη στους λόγους για τους οποίους αποφασίζεται η προσφυγή στην εν λόγω εξαιρετική διαδικασία. Όταν, εξ άλλου, η αναθέτουσα αρχή προσφεύγει για δεύτερη φορά στην εξαιρετική διαδικασία, τότε δεν αρκεί η αναφορά στους λόγους που την οδήγησαν να προσφύγει για πρώτη φορά στη διαδικασία, αλλά πρέπει να βεβαιώνεται αιτιολογημένα ότι οι ανωτέρω λόγοι (αρχικοί ή νέοι) συντρέχουν και για την εκ δευτέρου προσφυγή στη διαδικασία.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας.(..)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής:Α) Μη νομίμως ανατέθηκαν οι ανωτέρω υπηρεσίες καθαριότητας με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης στη φερόμενη ως δικαιούχο εταιρεία, δεδομένου ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις επιτρεπτής προσφυγής στην εν λόγω διαδικασία, που τίθενται από τις διατάξεις του άρθρου 25 του π.δ. 60/2007, στο πεδίο εφαρμογής των οποίων εμπίπτει η επίμαχη σύμβαση ενόψει της, αναγόμενης σε ετήσια βάση, προϋπολογισθείσας αξίας των υπηρεσιών καθαριότητας των χώρων του Νοσοκομείου, η οποία υπερβαίνει το όριο των 209.000,00 ευρώ, λαμβάνοντας υπόψη τον πάγιο και διαρκή χαρακτήρα αυτών, καθώς και την αξία (χωρίς ΦΠΑ)Β) Περαιτέρω, ως προς τον δεύτερο λόγο διαφωνίας, το Κλιμάκιο, καταρχάς, κρίνει ότι η προβαλλόμενη από την Επίτροπο έλλειψη έγκρισης σκοπιμότητας δεν δύναται να βρει έρεισμα στην επικαλούμενη διάταξη του άρθρου 27 παρ. 11 του ν. 3867/2010, καθόσον δεν καθιερώθηκε, από την εν λόγω διάταξη, υποχρέωση των Νοσοκομείων να ζητούν έγκριση σκοπιμότητας από άλλο όργανο στην περίπτωση που η δαπάνη των υπό ανάθεση προμηθειών ή υπηρεσιών υπερέβαινε το ποσό των 45.000,00 ευρώ ούτε στις διατάξεις του ν. 3329/2005 περί παροχής έγκρισης σκοπιμότητας, αφού αυτές δεν τυγχάνουν εφαρμογής στη διενέργεια προμηθειών ή παροχή υπηρεσιών που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο του ν. 3580/2007. Ωστόσο, λαμβανομένου υπόψη ότι, μετά την Γ) Επιπλέον, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο, η πραγματοποίηση τμηματικών αναθέσεων των επίμαχων υπηρεσιών καθαριότητας εντός του ίδιου έτους, κατά κατάτμηση της συνολικής δαπάνης που απαιτείται για να καλυφθούν οι ετήσιες ανάγκες του Νοσοκομείου, καταστρατηγεί και τις διατάξεις περί προσυμβατικού ελέγχου από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ενόψει του ότι η οικεία δαπάνη, υπολογιζόμενη σε ετήσια βάση, υπερβαίνει το ποσό των 500.000,00 ευρώ, άνω του οποίου απαιτείται η διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου από Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου Δ) Τέλος, η επίμαχη δαπάνη δεν δύναται να θεωρηθεί νόμιμη, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 37 του ν. 4238/2014, όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο έκτο του ν. 4432/2016, καθόσον δεν αποδείχθηκε από τον ελεγχόμενο φορέα η συνδρομή των προϋποθέσεων εφαρμογής της, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη V της παρούσας.Ειδικότερα, ενόψει του γεγονότος ότι το ίδιο το Νοσοκομείο ορίστηκε ως φορέας διεξαγωγής διαγωνισμού για τις δικές του ανάγκες στο πλαίσιο του Π.Π.Υ.Υ. 2014, δεν συντρέχει περίπτωση καθυστερήσεων στην ολοκλήρωση των διαδικασιών κεντρικού προγραμματισμού της Ε.Π.Υ., λόγω των οποίων δεν μπόρεσε να δρομολογηθεί εγκαίρως η σχετική διαγωνιστική διαδικασία,  περαιτέρω δε, δεν προβάλλεται ότι υπήρξαν καθυστερήσεις κατά την εξέλιξη της διαγωνιστικής διαδικασίας που όφειλε να διενεργήσει, λόγω της άσκησης ενδίκων μέσων εκ μέρους των διαγωνιζομένων..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί

Για τη σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών θα πρέπει, κατά κανόνα, να διενεργείται ανοικτός ή κλειστός διαγωνισμός, ενώ εξαιρετικά, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να συνάψει σύμβαση παροχής υπηρεσιών με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, χωρίς να έχει προηγηθεί δημοσίευση σχετικής προκήρυξης, στις περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις της διάταξης του ως άνω άρθρου 25, οι οποίες, καθώς εισάγουν παρέκκλιση από τον κανόνα, είναι στενά ερμηνευτέες και το βάρος απόδειξης φέρει όποιος τις επικαλείται. Ειδικότερα, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να προσφύγει στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης όταν, εκτός των άλλων, για λόγους τεχνικούς (όπως η κατοχή αποκλειστικών τεχνικών μέσων, γνώσεων ή μεθόδων) ή σχετικούς με την προστασία αποκλειστικών δικαιωμάτων, καθίσταται απολύτως αναγκαίο να ανατεθεί η εκτέλεση σε συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο όμως δεν αρκεί να είναι απλώς ικανό να παράσχει με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο τις ζητούμενες υπηρεσίες, αλλά απαιτείται να είναι και το μοναδικό έναντι οιουδήποτε άλλου προσώπου παρέχοντος ανάλογες υπηρεσίες (ΔΕΚ 199/85 Επιτροπή κατά Ιταλίας, ΔΕΚ 296/92 Επιτροπή κατά Ιταλικής Δημοκρατίας, ΔΕΚ 57/94 Επιτροπή κατά Ιταλικής Δημοκρατίας). Συνεπώς, εφόσον συντρέχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις, η αναθέτουσα αρχή δύναται να προβεί, ύστερα από διαπραγματεύσεις, σε απευθείας ανάθεση υπηρεσιών για λόγους τεχνικούς ή προστασίας δικαιωμάτων αποκλειστικότητας, χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, έχοντας όμως προηγουμένως σταθμίσει όλες τις οικονομοτεχνικές παραμέτρους, που καθιστούν συμφερότερη την προσφυγή σε αυτήν την όλως εξαιρετική διαδικασία, με πλήρη και ειδική αιτιολογία που πρέπει να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, για τους λόγους που επέβαλαν την απόφασή της αυτή, διαφορετικά η διαδικασία της απευθείας ανάθεσης δεν είναι νόμιμη (βλ. Πράξεις 77/2008, 263/2007, 186, 187, 188, 189, 190, 191/2006, 61/2004 VI Τμ Ε.Σ.).

H oδηγία 93/36, περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων προμηθειών, έχει εφαρμογή όταν η αναθέτουσα αρχή, όπως ένας οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως, σχεδιάζει να συνάψει εγγράφως, με τυπικώς διακεκριμένο από αυτήν οργανισμό και αυτόνομο σε σχέση με αυτήν όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων - πράγμα που δεν συμβαίνει στην περίπτωση κατά την οποία ο οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως ασκεί επί του εν λόγω προσώπου, νομικώς διακεκριμένου, έλεγχο ανάλογο προς εκείνο που ασκεί επί των δικών του υπηρεσιών και το πρόσωπο αυτό πραγματοποιεί το ουσιώδες της δραστηριότητάς του με τον ή τους οργανισμούς που το ελέγχουν -, σύμβαση εξ επαχθούς αιτίας που έχει ως αντικείμενο την προμήθεια προιόντων, ανεξαρτήτως του αν ο οργανισμός αυτός είναι ή όχι αναθέτουσα αρχή. Πράγματι, οι μόνες επιτρεπόμενες παρεκκλίσεις στην εφαρμογή της οδηγίας 93/36 είναι εκείνες οι οποίες μνημονεύονται ρητά και περιοριστικά στην οδηγία. Όμως, η οδηγία αυτή δεν περιέχει διάταξη ανάλογη προς το άρθρο 6 της οδηγίας 92/50, για τον συντονισμό των διαδικασιών συνάψεις δημόσιων συμβάσεων υπηρεσιών, αποκλείουσα από το πεδίο εφαρμογής της τις δημόσιες συμβάσεις που ανατίθενται, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, στις αναθέτουσες αρχές.